Badając archiwa kościelne, zwłaszcza XIX i XX-wieczne księgi metrykalne, można niejednokrotnie trafić na interesujące informacje, które czasami dają odpowiedź na nurtujące nas pytania bądź też uzupełniają naszą wiedzę o nowe fakty. Niekoniecznie o znaczeniu przełomowym, ale będące dodatkowym, ciekawym przyczynkiem do historii badanej przez nas osoby lub też rodu. Tak też jest i w tym przypadku.

Wertując (dzięki uprzejmości księdza proboszcza) księgi metrykalne parafii p.w. św. Katarzyny w Będzinie-Grodźcu natknąłem się na akt, w którym występuje jedna z najbardziej znanych postaci w historii Zagłębia Dąbrowskiego. Mowa tu o Józefie Patrycjuszu Cieszkowskim herbu Zerwikaptur (1798-1867) – naczelniku kopalń Okręgu Zachodniego, twórcy terminu geologicznego „zagłębie”, który z czasem ewoluował do potocznego pojęcia o charakterze geograficznym.

Moim zdaniem, jeśli się mylę proszę mnie poprawić, dokument ten jak dotąd nie ujrzał jeszcze światła dziennego i nie był znany szerszemu gronu osób (w tym historykom) interesujących się życiorysem tegoż urzędnika. Dlatego postanowiłem opublikować go na łamach Klubu Zagłębiowskiego.

Ów dokument to akt chrztu z 1845 roku. Sporządził go ówczesny, grodziecki proboszcz – Józef z Maty Grządzielski. Od 1843 do 1844 r. pełnił funkcję administratora parafii, a w latach 1844 – 1878 był jej proboszczem. Wspomniany akt dotyczy dziewczynki urodzonej w Pilicy w roku 1831. Była ona córką Angeli z Waligórskich i Jerzego Schumanna. Cieszkowski został jej ojcem chrzestnym. Schumann w źródle tym określony jest on jako „były Naczelnik Górniczy”.

Jeśli zajrzymy do znakomitej pracy Andrzeja J. Wójcika pt. „Zachodni Okręg Górniczy. Studia z dziejów geologii i górnictwa w Królestwie Polskim”, znajdziemy tam „Georga (Jerzego) Heinricha (Henryka) Schumanna (Szumana)”, który w latach 20. XIX w. pełnił funkcję inspektora w Dozorstwie Olkusko-Siewierskim. Zaś w 1841 r. objął posadę naczelnika górniczego Okręgu Zachodniego. W tym czasie Cieszkowski pełnił tam (w latach 1834-1841) funkcję naczelnego zawiadowcy kopalń. Tak więc obaj panowie poznali się zapewne w pracy. Swoją karierę jako naczelnik górniczy Schumann zakończył w roku 1844.

W akcie chrztu pojawiają się także inne osoby, jak Jakub Graff, ale to temat na inne rozważania.

Na zdjęciu tytułowym Fragment aktu chrztu z 1845 r. Archiwum Parafii p.w. św. Katarzyny w Będzinie-Grodźcu (Fot. Dariusz Majchrzak) 

Dariusz Majchrzak

Bibliografia (wybór):

I. Źródła archiwalne:

1. Archiwum Parafii p.w. św. Katarzyny w Będzinie-Grodźcu

II. Opracowania:

1. Rybak A., Józef Cieszkowski, twórca pojęcia „Zagłębie”, [w:] Regionalizm w szkolnej edukacji: pogranicze śląsko – małopolskie: (Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie, ziemia olkuska), praca pod red. S. Witkowskiego i D. Rozmusa, Sosnowiec 2008
2. Wójcik A. J., Zachodni Okręg Górniczy: studia z dziejów geologii i górnictwa w Królestwie Polskim, Warszawa 2008

Źródło: klubzaglebiowski.pl