15 stycznia Marszałek Szymon Hołownia ogłosił datę (a w zasadzie daty) wyborów prezydenckich. Odbędą się one 18 maja i 1 czerwca. Przy okazji okazało się, że interpretacja art. 228 Konstytucji Polskiej jest mocno rozszerzająca. Literalnie głosi on: „W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.” W ciągu prawie już trzydziestu lat obowiązywania Konstytucji stan nadzwyczajny wprowadzany był dwa razy – wyjątkowy na terenach pogranicza polsko-białoruskiego w 2022 oraz klęski żywiołowej na obszarach Polski południowo-zachodniej po ubiegłorocznej powodzi. I właśnie ten ostatni przypadek pokazał, że sformułowanie „przeprowadzenie wyborów” dotyczy nie samego głosowania, a całego okresu kampanii wyborczej. W praktyce wydłuża to okres możliwego przedłużenia kadencji organów władzy centralnej. Wystarczy z powodu lokalnego pożaru lasu czy przejścia trąby powietrznej ogłosić stan klęski żywiołowej (na trzydzieści dni) i możemy pożegnać się z wyborami przez najbliższe pół roku. A gdy zostanie ogłoszony stan wojenny na północnym i wschodnim pograniczu Polski z powodu zagrożenia rosyjskiego (bezterminowo), to nasi wybrańcy narodu będą rządzić dożywotnio.

Ogłoszenie dat wyborów prezydenckich zbiegło się z opublikowaniem kilku sondaży wskazujących na znaczący spadek poparcia dla Rafała Trzaskowskiego. W jednym z nich (Opinia24 dla RMF FM) ilość zamierzających głosować na Prezydenta Warszawy zmniejszyła się o prawie dziewięć punktów procentowych. I chociaż sam kandydat oraz inni politycy Koalicji Obywatelskiej (w tym Donald Tusk) zapewniali, że dokładnie taki scenariusz wypadków zakładali, to jednak skala zmiany z pewnością wzbudziła zaniepokojenie wśród sympatyków rządzącego ugrupowania. Tym bardziej, że w prowadzonych równoległe badaniach poparcia dla partii politycznych, Prawo i Sprawiedliwość dogoniło, a w niektórych nawet przegoniło, Koalicję Obywatelską.

Z pewnością spadek poparcia dla Rafała Trzaskowskiego spowodowany jest w jakimś stopniu zapowiedzią startu kilku nowych kandydatów po stronie lewicowej. Trudno jednak w sumie kilkuprocentowe poparcie dla Magdaleny Biejat i Adriana Zandberga obwiniać o spadek notowań wciąż głównego faworyta wyborów. Większe znaczenie może mieć strategia kampanii wyborczej przyjęta przez sztab Rafała Trzaskowskiego. Generalne założenie polega na przekonaniu, że przytłaczająca większość zwolenników obecnej koalicji, w tym wyborcy lewicy, zagłosują na niego w drugiej turze, aby tylko nie dopuścić do Pałacu Prezydenckiego Karola Nawrockiego. Kluczem do zwycięstwa jest natomiast przekonanie, a przynajmniej zneutralizowanie osób niezdecydowanych, którzy mogliby poprzeć kandydata Prawa i Sprawiedliwości albo przynajmniej zostać w domu.

Krytycy tej strategii wskazują na kluczową w obecnych czasach receptę na wygranie wyborów – mobilizację własnego elektoratu. To zapewniło zwycięstwo obecnej koalicji w wyborach parlamentarnych w 2023 roku. Radykalny skręt na prawo Rafała Trzaskowskiego może ich zdaniem doprowadzić do zniechęcenia znacznej części wyborców, którzy ponad roku głosowali za zmianą. Wycofanie się z obowiązkowości edukacji zdrowotnej, postulat cofnięcia świadczenia 800+ dla ukraińskich dzieci, których rodzice nie pracują (polskie oczywiście dostawałyby je dalej), opowieści o narodowym patriotyzmie, krytyka polityki klimatycznej UE, głoszenie konieczności podniesienia wydatków na obronność do 5% PKB, a nawet spotkanie z wyśmiewanym przez warszawską elitę i hołubionym przez Jacka Kurskiego Zenkiem Martyniukiem, zszokowało część dotychczasowych wyborców o bardziej lewicowym nastawieniu, którzy traktowali Prezydenta Warszawy jako swojego reprezentanta – „krew z krwi”.

Powszechnie uważa się, że wybory weryfikują wcześniejsze przewidywania i przyjęte strategie prowadzenia kampanii wyborczej. To tylko częściowo prawda. Nie dowiemy się przecież czy przyjęcie odmiennej strategii przyniosłoby lepsze efekty. Równie dobrze wynik mógłby być jeszcze gorszy. Jeżeli Rafał Trzaskowski przegra wybory, winą obarczeni zostaną jego sztabowcy. A przecież być może od początku jest on skazany na porażkę. Kandydat rządzącego ugrupowania w oczywisty sposób obwiniany jest o wszystkie porażki rządu, chociaż nie jest jego członkiem (inna sprawa, że jak na razie Trzaskowski nie robi nic, żeby choć w ograniczonym stopniu się od tej polityki zdystansować). A ponieważ rozczarowanie rządami obecnej koalicji narasta, to i poparcie dla głównego kandydata tego obozu musi spadać.

Najważniejsze znaczenie ma jednak osobowość Rafała Trzaskowskiego. Każda spersonalizowana kampania wyborcza wymaga odpowiednich predyspozycji psychologicznych od kandydatów. Trzeba być w naturalny sposób energicznym, zdecydowanym i kreatywnym. Rafał Trzaskowski posiada te cechy w bardzo ograniczonym zakresie. W ostatnich latach widać jego zadziwiający regres intelektualny. Nie jest to może coś wyjątkowego w polskiej polityce (raczej można uznać to za normę), ale też mało kto był uważany za przedstawiciela elity intelektualnej naszego narodu. Tymczasem od lat Rafał Trzaskowski nie sformułował żadnej myśli, która stałaby się przedmiotem publicznej dyskusji. Obecny Prezydent Warszawy w każdej swojej wypowiedzi, niezależnie od zadanego pytania, zaczyna od razu krytykować Prawo i Sprawiedliwość, a obecnie Karola Nawrockiego. Nie widać u niego żadnego pomysłu, żadnej kreatywnej myśli, a jeśli już okoliczności albo zadający pytania zmuszą go do prezentacji programu, ogranicza się do komunałów, które może wygłosić przeciętny obywatel naszego kraju. Rafał Trzaskowski jest po prostu niesamowicie nudny.

Cała nadzieja kandydata Koalicji Obywatelskiej w jego głównym rywalu. W przeciwieństwie do Rafała Trzaskowskiego, Karol Nawrocki mówi to co myśli, a nie to co powinien powiedzieć, żeby zaspokoić oczekiwania większości społeczeństwa. Nawet tam, gdzie można oczekiwać pewnego zniuansowania przedwyborczego przekazu (chociażby w kwestii aborcji), twardo głosi swoje poglądy nie przejmując się zbytnio oburzeniem większości mediów i wyborców. A ponieważ sondaże w dalszym ciągu wskazują na znaczące poparcie wyborców dla poluzowania przepisów antyaborcyjnych i to nawet w części prawicowego elektoratu, Rafał Trzaskowski grzeje temat. Nawrockiemu z pewnością nie można zarzucić koniunkturalizmu i warto docenić stałość poglądów. Tyle, że z punktu widzenia jego szans na wyborczy sukces mogą się one okazać politycznym samobójstwem. Katolickie państwo narodu polskiego nie wydaje się obecnie pomysłem mogącym zdobyć poparcie przeważającej części wyborców. Na dodatek mobilizacja twardego prawicowego elektoratu może spowodować podobny efekt po drugiej stronie ideologicznego spektrum naszego społeczeństwa. Co gorsza z punktu widzenia Prawa i Sprawiedliwości, Karol Nawrocki nie jest może tak bezpostaciowy jak jego rywal, ale tłumów nie porywa. I nawet coraz większa irytacja nieporadnością obecnej koalicji może nie wystarczyć do osiągnięcia wyborczego sukcesu.

Pozostali kandydaci nie uczestniczą w tej samej grze, co dwaj główni rywale. Dla Sławomira Mentzena celem jest kilkunastoprocentowe poparcie i miejsce na podium. Jeszcze do niedawna wydawało się to prawie pewne. Po zgłoszeniu chęci kandydowania przez Grzegorza Brauna, co oznacza rozpad Konfederacji, trzeci wynik w pierwszej turze stanął pod znakiem zapytania. A jeśli do wyborów stanie także Krzysztof Stanowski, to szanse Mentzena na dobry wynik mogą się okazać marzeniem ściętej głowy. Z pewnością nie zmartwi to Krzysztofa Bosaka, który sprytnie ustąpił miejsca Mentzenowi w wyścigu prezydenckim, ale w razie jego słabego wyniku wyborczego może stać się niekwestionowanym liderem Konfederatów.

O zwycięstwo nie walczy Szymon Hołownia. Nawet powtórzenie wyniku sprzed pięciu lat wydaje się całkowicie poza jego możliwościami. Gdyby jednak nie zdecydował się na start, mógłby już dziś zamknąć nie tylko projekt Trzeciej Drogi, ale i samej Polski 2050. Jeżeli jednak jego wynik będzie kompromitująco słaby, to i tak będzie to koniec jego kariery politycznej. Część polityków Polski 2050 zapewne zasili szeregi Koalicji Obywatelskiej, ale nie jest pewne czy to samo zrobi elektorat tego ugrupowania. A to może mieć kluczowe znaczenie w następnych wyborach parlamentarnych.

Kandydaci lewicy nie walczą ani o zwycięstwo, ani nawet o miejsce na podium. Magdalena Biejat i Adrian Zandberg walczą wyłącznie między sobą o prymat na lewicy. Dzisiaj zdecydowanie dominuje Nowa Lewica mająca kilkakrotnie większe poparcie niż Lewica Razem. Jeżeli jednak Adrian Zandberg będzie miał chociaż zbliżony wynik do Magdaleny Biejat, to i dystans między lewicowymi ugrupowaniami może się zmniejszyć. A ponieważ udział w rządzącej koalicji może coraz bardziej ciążyć Nowej Lewicy, to jesienią 2027 roku (o ile w ogóle wybory się wówczas odbędą) może się okazać, że to Lewica Razem będzie jedynym lewicowym ugrupowaniem w przyszłym parlamencie.

Pierwsza tura wyborów ma dla większości kandydatów znaczenie zasadnicze – po prostu w drugiej turze ich nie będzie. Tylko Trzaskowski i Nawrocki uczestniczą w innej grze i przebieg kampanii wyborczej raczej tego nie zmieni. Tym samym ich wyniki w pierwszej turze nie mają większego znaczenia. Tym bardziej, że różnica między nimi prawdopodobnie będzie minimalna. O zwycięstwie zadecydują przepływy elektoratu przegranych kandydatów. Dlatego Rafał Trzaskowski pozycjonuje się w prawą stronę licząc, że wyborcy Sławomira Mentzena, Szymona Hołowni (zwłaszcza ci z PSL-u), a może też Krzysztofa Stanowskiego, nie zagłosują na jego konkurenta. Czy naprawdę uwierzą, że najbardziej progresywny polityk Koalicji Obywatelskiej, który uczestniczył w Marszach Równości, chciał zdejmować krzyże w budynkach publicznych i finansował z budżetu Warszawy lewicowe stowarzyszenia tak naprawdę jest kryptokonserwatystą? Czy głosujący o bardziej lewicowych przekonaniach uznają opowieści Trzaskowskiego za wyłącznie taktyczną grę przedwyborczą i jednocześnie wybaczą mu tak cyniczne oszukiwanie elektoratu? A może większość zniechęconych wyborców dojdzie do wniosku, że tak naprawdę to nie ma znaczenia kto zostanie Prezydentem Polski, ponieważ i tak w przypadku sukcesu Trzaskowskiego o konkretnych decyzjach decydował będzie Donald Tusk i badania opinii publicznej. Na tym przecież polega populistyczna demokracja.

Karol Winiarski

„Wyrażamy żal, że wizyta Prezydenta Federacji Rosyjskiej w Mongolii odbyła się w sytuacji, gdy ten jest objęty nakazem aresztowania Międzynarodowego Trybunału Karnego, a Mongolia jest państwem-stroną Statutu MTK. Wizyta ta podważa międzynarodowy wymiar sprawiedliwości karnej”. Tak brzmiał komunikat polskiego MSZ wydany w początkach września 2024 roku, gdy władze Mongolii nie podjęły żadnych działań w trakcie wizyty Władymira Putina w ich kraju.

„Uznajemy orzeczenia Międzynarodowego Trybunały Karnego z racji tego, że jesteśmy stroną statutu. To jest oczywiste. Chcę pokazać, że musimy być konsekwentni. Skoro stwierdziliśmy, że uznajemy wyrok dotyczący terrorysty Putina, to czy ten wyrok jest symetryczny, czy niesymetryczny względem Netanjahu i Galanta, również go uznajemy” – mówił w grudniu w Kanale Zero wiceszef MSZ Andrzej Szejna.

„W związku z planowanymi w dniu 27 stycznia 2025 r. uroczystościami 80. rocznicy wyzwolenia Byłego Niemieckiego Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego i Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, wraz z obchodzonym także w tym dniu na świecie Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu, Rząd Rzeczypospolitej Polskiej oświadcza, iż zapewni wolny i bezpieczny dostęp i udział w tych obchodach najwyższym przedstawicielom Państwa Izrael.” – głosi opublikowana w ubiegłym tygodniu uchwała Rady Ministrów.

Te kilka sprzecznych ze sobą oświadczeń wydali przedstawiciele tego samego rządu w przeciągu czterech miesięcy. Uchwała Rady Ministrów została wymuszona przez upubliczniony list Prezydenta Andrzeja Dudy do Donalda Tuska, w którym prosił szefa polskiego rządu o umożliwienie wzięcia udziału w obchodach 80-lecia wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau premierowi Benjaminowi Netanjahu. 21 listopada 2024 roku Izba Przygotowawcza I Międzynarodowego Trybunału Karnego jednogłośnie wydała dwie decyzje odrzucające skargi Państwa Izrael wniesione na podstawie art. 18 i 19 Statutu Rzymskiego i wydała nakazy aresztowania Benjamina Netanjahu i Joawa Galanta pod zarzutem: „zbrodni wojennych polegających na głodzeniu jako metodzie prowadzenia wojny i umyślnym kierowaniu ataków na ludność cywilną oraz zbrodni przeciwko ludzkości polegających na zabójstwach, prześladowaniach i innych nieludzkich czynach”.

Półtora roku wcześniej MTK wydał podobny nakaz aresztowania w stosunku do Prezydenta Federacji Rosyjskiej i rzeczniczki praw dziecka Marii Lwowej-Biełowej, których oskarżono o sprawstwo kierownicze zbrodni wojennych na Ukrainie poprzez zarządzanie przymusowymi wywózkami ukraińskich dzieci do Rosji. W porównaniu z zarzutami postawionymi politykom izraelskim, zbrodnie rosyjskiego autokraty są znacznie mniejszej wagi, co zwykle tłumaczy się brakiem dostatecznych dowodów będących w posiadaniu MTK w przypadku innych potencjalnych zarzutów. To dość dziwne uzasadnienie, ponieważ sama agresja na Ukrainę była już ewidentnym złamaniem prawa międzynarodowego. Z drugiej strony, liczba palestyńskich ofiar cywilnych konfliktu w Strefie Gazy jest kilkakrotnie większa niż mieszkańców ukraińskich wsi i miast, którzy zginęli w wyniku działań armii rosyjskiej. Niezależnie od wagi postawionych zarzutów, sytuacja prawna premiera Izraela i Prezydenta Rosji jest taka sama. Powinni zostać aresztowani i stanąć przed sądem.

Władze polskie tłumaczą swoją decyzję chęcią oddania „hołdu narodowi żydowskiemu, którego miliony Córek i Synów stały się ofiarami Zagłady dokonanej przez III Rzeszę”. Tyle, że zbrodnicze działania rządu izraelskiego w stosunku do cywilnej ludności Strefy Gazy spowodowały, że utracił on moralne prawo oddawania hołdu ofiarom Holokaustu. Izraelski historyk prof. Omer Bartow, badacz ludobójstw uważa, że „haniebne byłoby, gdyby przedstawiciel Izraela oskarżony o zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości wziąłby udział w wydarzeniu upamiętniającym masowe mordowanie Żydów”. Niestety, to opinia wymierającego pokolenia Izraelczyków, którzy starają się nie ulegać żydowskim szowinistom coraz wyraźniej dominującym w tym kraju i stosują te same kryteria oceny także w stosunku do działań własnego rządu.

Podobnie jak Benjamin Netanjahu, tak samo Władymir Putin po zbrodniach popełnionych w Ukrainie, nie ma moralnego prawa uczestniczenia obchodach wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau, chociaż to żołnierze Armii Radzieckiej go wyzwolili przerywając funkcjonowanie tej największej w historii fabryki zagłady. Czy gdyby Prezydent Rosji, powołując się na pamięć o kilku milionach żołnierzy Armii Czerwonej, którzy stracili życie w walce z III Rzeszą, wyraził chęć uczestniczenia w rocznicowych obchodach, to władze polskie też uznałyby, że 27 stycznia należy zrobić wyjątek dla rosyjskiego zbrodniarza?

Lekceważenie decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego oznacza nie tylko naruszenie wiążących nas traktatów międzynarodowych, ale też podważanie globalnego porządku, którego zasadniczym założeniem jest prymat prawa nad siłą. Jako państwo o ograniczonym potencjale demograficznym, gospodarczym i militarnym, powinniśmy być zainteresowani jego wzmacnianiem. Gdy tylko w stosunkach międzynarodowych zaczynały obowiązywać prawa dżungli, traciliśmy wolność i niepodległość.

Rzeczywiste przyczyny, dla których polskie władze postanowił podważyć własne zobowiązania międzynarodowe nie mają jednak nic wspólnego z powodami deklarowanymi w uchwale rządu. Prawdziwe źródło tej decyzji leży po drugiej stronie Atlantyku. Niezawodnym adwokatem Izraela i gwarantem bezkarności jego przywódców są Stany Zjednoczone. Amerykanie podpisali co prawda Traktat Rzymski powołujący do życia Międzynarodowy Trybunał Karny, tyle że nigdy go nie ratyfikowali (stroną traktatu nie jest też Izrael, ale jest Autonomia Palestyńska, a więc i Strefa Gazy, gdzie mają miejsce zbrodnie wojenne). Co więcej, to administracja Prezydenta Bidena zdecydowanie potępiła decyzję MTK, a obecna republikańska większość w obu izbach Kongresu pracuje nad sankcjami dla osób pomagających ściganiu obywateli USA i krajów sojuszniczych. Buta, arogancja i hipokryzja kraju, który mieni się obrońcą demokracji i praw człowieka jest porażająca. I niczym się nie różni od bezczelności Putina i jego bandy.

Od trzydziestu lat cała polska polityka zagraniczna oparta jest na jednym założeniu – gwarantem polskiej niepodległości są Stany Zjednoczone. Niezależnie od tego kto sprawuje władzę, nie jest w stanie realizować samodzielnej polityki zagranicznej. To dobrowolne ubezwłasnowolnienie powoduje paniczny strach przed narażeniem się Wielkiemu Bratu zza Atlantyku. A gdy teraz już wiadomo, że w Białym Domu zasiądzie tak nieprzewidywalny człowiek jak Donald Trump, to panika w Warszawie sięgnęła szczytu. I dlatego politycy obydwu walczących ze sobą obozów zaczęli prześcigać się w deklarowaniu lojalności wobec naszego zamorskiego protektora. A ten traktuje nas tak, jak na to zasługuje ktoś, kto nie ma za grosz honoru. Dlatego nie zostaliśmy zaproszeni na spotkanie w Berlinie, gdzie wielcy tego świata rozmawiali o wojnie w Ukrainie. Dlatego Andrzej Poczobut dalej gnije w białoruskim więzieniu, chociaż mogliśmy go wymienić za Pawła Rubcewa. I dlatego nie tylko Donald Tusk, ale także podlizujący się ma każdym kroku Trumpowi Andrzej Duda, nie zostali zaproszeni na inaugurację Prezydenta USA. Murzyn zrobił swoje (kupił broń), Murzyn może odejść.

Cała nadzieja polskich władz opiera się na założeniu, że Benjamin Netanjahu do Polski się nie wybiera. To prawda, że reprezentantem rządu Izraela ma być minister oświaty. Ale to się może 27 stycznia w godzinach porannych zmienić. Dla Benjamina Netanjahu to przecież doskonała okazja, żeby upiec dwie pieczenie na jednym ogniu. Po pierwsze, uczestniczenie w tak ważnej dla narodu izraelskiego uroczystości jest kluczowe dla budowania jego wizerunku jako gwaranta polityki bezpieczeństwa, której celem jest niedopuszczenie do nowego holokaustu. To, że obecna sytuacja Żydów na świecie, a zwłaszcza w Izraelu, nie ma nic wspólnego z tym co miało miejsce ponad osiemdziesiąt lat temu, nie ma większego znaczenia. Inna sprawa, że polityka Netanjahu rzeczywiście może doprowadzić o powrotu demonów przeszłości. Po drugie, to doskonała okazja, żeby pokazać pogardę dla prawa międzynarodowego, które mogłoby ograniczyć swobodę działania izraelskiego rządu. A przy okazji jeszcze ośmieszyć ogólnie niechętną Izraelowi Europę, w której Donald Tusk uważany jest za jednego z ważniejszych przywódców.

Rozwiązanie delikatnego problemu obecności delegacji izraelskiej na obchodach 80-lecia wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau wydawało się proste. Wystarczyło nieoficjalnymi kanałami poinformować władze Izraela, że ze strony polskiej obecnym w Oświęcimiu będzie tylko Andrzej Duda. Brak Donalda Tuska uzasadniałby niezaproszenie Benjamina Netanjahu. Tylko to wymagałoby ścisłej współpracy między wielkim i małym pałacem czyli Andrzejem Dudą i Donaldem Tuskiem. Zamiast tego obaj panowie rozgrywają swoje żenujące personalne i partyjne gierki kosztem interesów państwa polskiego. A przecież „Kto, będąc upoważniony do występowania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej w stosunkach z rządem obcego państwa lub zagraniczną organizacją, działa na szkodę Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”

Karol Winiarski

„Acht und achtzig Professoren und Vaterland, Du bist verloren” (Osiemdziesięciu ośmiu profesorów i Ojczyzna zgubiona) miał powiedzieć Otto von Bismarck obserwując obrady Niemieckiego Zgromadzenia Narodowego (zwanego potocznie od miejsca obrad parlamentem frankfurckim) w trakcie Wiosny Ludów. Jak zwykle przy tego typu cytatach nie ma pewności, że ich autorem był przyszły kanclerz Niemiec, a sam dobrze brzmiący po niemiecku bon mot podawany jest w różnych wersjach, w których zwykle liczba profesorów znacząco rośnie. W Polsce anno domini 2025 wystarczyło dwóch profesorów prawa, aby doprowadzić do pogłębienia ustrojowego chaosu.

Dawaj członkowie Państwowej Komisji Wyborczej, profesorowie, Ryszard Balicki i Konrad Składkowski, obaj rekomendowani przez Koalicję Obywatelską, niespodziewanie wstrzymali się od głosu w kolejnym głosowaniu nad przyjęciem postanowienia Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uchylającym uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej o odmowie przyjęcia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego Prawa i Sprawiedliwości. Co ciekawe, przyjęta w ten sposób uchwała (4 osoby były za, trzy przeciw), została wcześniej uzupełniona na wniosek prof. Balickiego o punkt drugi w brzmieniu: „Niniejsza uchwała została podjęta wyłącznie w wyniku uwzględnienia skargi przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i jest immanentnie i bezpośrednio powiązana z orzeczeniem, które musi pochodzić od organu będącego sądem w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Kodeksu wyborczego. Państwowa Komisja Wyborcza nie przesądza przy tym, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych jest sądem w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i nie przesądza o skuteczności orzeczenia”. Tym samym okazało się, że PKW twórczo zrealizowała dawne powiedzenie Lecha Wałęsy, który stwierdził, że „jest za, a nawet przeciw”.

Zadziwiająca wolta dwóch profesorów, którzy jeszcze kilka dni wcześniej wraz z innymi członkami PKW rekomendowanymi przez partie obecnej koalicji odmawiali zajęcia się wyrokiem Sądu Najwyższego do czasu „systemowego uregulowania przez konstytucyjne władze RP statusu prawnego Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN i sędziów biorących udział w orzekaniu tej izby” wywołała wściekłość platformianych hunwejbinów oraz powszechne zdziwienie wśród polityków i komentatorów. Początkowo wydawało się, że Donald Tusk zrozumiał do czego może prowadzić pogłębiający się chaos prawno-ustrojowy i postanowił wycofać się z planu finansowego zagłodzenia najsilniejszej partii opozycyjnej. Szybko jednak okazało się, że to pobożne życzenia, gdy premier zamieścił na „X” wpis: „„Pieniędzy nie ma i nie będzie„. Na moje oko tyle wynika z uchwały PKW”.

Jednoznaczne stanowisko „kierownika” przesądzające sprawę dało podstawę do przypuszczeń, że być może to sami profesorowie postanowili wyłączyć się z plemiennej wojny i poświęcić swoją reputację wśród zagorzałych zwolenników Platformy Obywatelskiej na rzecz deeskalacji politycznego konfliktu. I te nadzieje okazały się płonne, a prawdziwe intencje panów profesorów wyjaśniła wypowiedź Ryszarda Balickiego udzielona w jednym z wywiadów: „Na miejscu ministra finansów pewnie bym tych pieniędzy nie wypłacił”. Okazało się więc, że chodzi nie o próbę zakończenia sporu, a jedynie o przerzucenie odpowiedzialności na ministra finansów. Oczywiście prawdą jest, że PKW, zwłaszcza w jej obecnym upolitycznionym składzie, nie powinna rozstrzygać istniejących wątpliwości co do legalności Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Ale tym bardziej nie jest do tego powołany minister finansów pełniący w tym przypadku wyłącznie rolę księgowego i wykonujący polecenia szefa największej partii obozu rządowego.

Marszałek Sejmu, Szymon Hołownia, przedstawił projekt ustawy „o szczególnych rozwiązaniach w zakresie rozpoznawania przez Sąd Najwyższy spraw, związanych z wyborami Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej oraz wyborami uzupełniającymi do Senatu Rzeczpospolitej Polskiej, zarządzonych w 2025 roku”. Przewiduje on rozpatrywanie protestów wyborczych i stwierdzanie ważności wyborów w obecnym roku przez połączone izby Sądu Najwyższego: Cywilną, Karną oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Ten kompromisowy projekt nie ma najmniejszych szans na realizację. Z jednej strony, pośrednio legalizuje on obecność tzw. neosędziów w Sądzie Najwyższym, co jest nie do przyjęcia dla zagorzałych przeciwników zmian dokonywanych przez poprzedni rząd. Z drugiej strony, kwestionuje legalność Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, a to z pewnością nie zaakceptuje Andrzej Duda, który uważa się za jej ojca. Szukanie prawnego rozwiązania tej patowej sytuacji jest drogą donikąd.

Argumentami i kontrargumentami prawnymi ochoczo szermują obydwie strony tego stricte politycznego sporu. Są one oczywiście używane w czysto instrumentalny sposób, a wszystko tak naprawdę zależy od oceny legalności Krajowej Rady Sądownictwa, w składzie której znajdują się sędziowie wybrani przez Sejm, a nie przez samych sędziów. Tym samym nie ma i nigdy nie będzie ani jednoznacznej oceny sytuacji prawnej, ani pola do kompromisu. W takiej sytuacji warto się więc zastanowić się, które rozwiązanie byłoby korzystne nie dla tej czy innej partii politycznej, ale po prostu dla Polski. A tu nie trzeba być wizjonerem, aby zrozumieć, że narastający chaos (w fizyce nazywany entropią) nie służy interesom naszego kraju.

Wstrzymanie wypłat z budżetu państwa dla największej partii opozycyjnej z pewnością ograniczy jej możliwości prowadzenia kampanii wyborczej. Nie ma jednak pewności, że wpłynie to w decydujący sposób na wynik wyborów prezydenckich w tym roku i parlamentarnych za dwa lata. Gdyby pieniądze decydowały o wszystkim, to przecież setki milionów złotych, które z różnych funduszów (głównie Funduszu Sprawiedliwości) były przekazywane na promocje kandydatów Zjednoczonej Prawicy (bardziej zresztą Suwerennej Polski niż Prawa i Sprawiedliwości), powinny zapewnić trzecią kadencję rządów ugrupowaniu Jarosława Kaczyńskiego. A tymczasem wybory wygrała opozycja, która dysponowała znacząco mniejszymi zasobami finansowymi.

Z pewnością natomiast wstrzymanie przekazywania środków budżetowych będzie wykorzystywane w kolejnych kampaniach wyborczych do oskarżania rządzących o próbę likwidacji opozycji, a w przypadku przegranej do kwestionowania wyników wyborów. Nie trzeba być prorokiem, żeby przewidzieć, że gdy wybory wygra Rafał Trzaskowski, zwolennicy Karola Nawrockiego będą starali się doprowadzić do unieważnienia wyborów pod zasadnym zresztą pretekstem braku równości szans. Oczywiście każde wybory prezydenckie można w ten sposób zakwestionować, ponieważ kandydaci partyjni (nawet jak określają się jako obywatelscy) mogą otrzymywać wsparcie finansowe od popierających ich ugrupowań, które większość posiadanych środków pozyskują z budżetu państwa. Prawdziwie bezpartyjni kandydaci mogą liczyć jedynie na hojność swoich wyborców, która nigdy nie pozwoli im na prowadzenie kampanii wyborczej w porównywalnym zakresie. Ale jak się przegrywa wybory, to każdy argument pozwalający je zakwestionować jest dobry. Pięć lat temu Platforma Obywatelska oskarżała TVP o sprzyjanie wyłącznie jednemu kandydatowi, co miało doprowadzić do porażki ich kandydata. Skrajna stronniczość telewizji publicznej była oczywiście prawdą, ale jeżeli tak prymitywna propaganda miała przesądzić o wyniku prezydenckiej elekcji, to może powinniśmy zrezygnować z oddawania decyzji w ręce tak ograniczonych intelektualnie wyborców. Bardziej jednak prawdopodobne jest zniechęcenie części osób oglądających Wiadomości TVP do Andrzeja Dudy, który być może bez niej wygrałby z jeszcze większą przewagą.

Koronny argument obozu rządowego za odebraniem pieniędzy Prawu i Sprawiedliwości jest czysto moralny – zło powinno być ukarane z powodów prewencyjnych – ukaranie złoczyńcy zapobiegnie powtórzeniu się podobnych sytuacji w przyszłości. W rzeczywistości chodzi oczywiście o ograniczenie szans konkurencji, ale i tak historia nie potwierdza tego dość powszechnego przekonania. Można przytoczyć wiele przykładów, gdy brak pociągnięcia do odpowiedzialności osób godnych potępienia nie spowodował negatywnych konsekwencji. Trudno chociażby uznać, że społeczeństwo Niemiec zachodnich zostało specjalnie ukarane za wieloletnie bezrefleksyjne popieranie reżimu hitlerowskiego. A jednak do niedawna wszelkie skrajnie prawicowe ugrupowania cieszyły się u naszego zachodniego sąsiada marginalnym poparciem (większym zresztą na obszarach byłego NRD). Praktycznie żadnej kary nie ponieśli też w Polsce adherenci systemu komunistycznego. I to zarówno zwykli członkowie PZPR, którzy może nie byli wojującymi komunistami, ale jednak wspierali niedemokratyczny i niesuwerenny ustrój, jak i funkcjonariusze systemu, którzy czerpali ze swojej postawy realne korzyści materialne. A przecież postkomunistyczne ugrupowania (nie tylko SLD, ale też PSL, które było prostą kontynuacją ZSL), które po czterech latach powróciły do władzy nie tylko, że nie podjęły próby przywrócenia dawnego ustroju, ale ugruntowały wolnorynkową, demokratyczną i prozachodnią politykę III RP.

Nie wiadomo czy polityka odwetu – lub też zwykłej sprawiedliwości jak powiedzieliby inni – przyniosłaby takie same konsekwencje. Być może. Ale równie prawdopodobnym skutkiem mogłoby być wywołanie wojny domowej albo przynajmniej braku powszechnej akceptacji dla nowego systemu ze strony znaczącej części społeczeństwa. W końcu nawet pod koniec istnienia PRL-u w legalnych, a więc akceptujących istniejący ustrój ugrupowaniach, działało kilka milionów Polaków. Dlatego też Tadeusz Mazowiecki i inni zwolennicy ewolucyjnej i włączającej polityki budowania wspólnoty narodowej byli przeciwni proponowanej przez niektórych dekomunizacji. To, że tak wielu naszych rodaków w późniejszym okresie nie do końca identyfikowało się ze swoim państwem, wynikało z zupełnie innych powodów.

Szansa, że znajdzie się w czasach obecnych polityk na miarę Tadeusza Mazowieckiego jest bliska zeru. Wówczas zapewnienia o działaniach na rzecz dobra wspólnego nie były pustym frazesem. I nie jest to tylko wina obecnych polityków. Oni niestety odpowiadają na społeczne zapotrzebowanie. A ponieważ za wszelką cenę chcą się utrzymać na politycznej fali, starają się często rozbudzać emocje pogłębiając tym samym podziały wśród Polaków. Próba szukania porozumienia i kompromisu najczęściej oznacza skazywanie się na polityczna marginalizację i falę hejtu w mediach społecznościowych. Coraz szybciej zbliżamy się do społecznej i narodowej katastrofy. Czy przyjdzie na czas otrzeźwienie?

Karol Winiarski

W 2005 roku ukazała się książka amerykańskiego teoretyka zarządzania Petera Retlocka „Expert political judgement”, w której autor analizował prognozy formułowane przez naukowców, dziennikarzy i polityków (w sumie 284 osób) w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Okazało się, że sprawdzalność przewidywań osób zawodowo zajmujących się sprawami, o których się wypowiadali, była nieznacznie lepsza niż wynikałoby to z rachunku prawdopodobieństwa. Można przypuszczać, że w ciągu minionych dwudziestu lat niewiele się zmieniło. Zwłaszcza, że świat jest coraz bardziej skomplikowany, a działania zarówno polityków, jak i zwykłych obywateli, znacznie bardziej emocjonalne, a tym samym nieprzewidywalne. Rację więc miał Niels Bohr, który twierdził, że: „Snucie przewidywań jest trudne, zwłaszcza jeśli dotyczą przyszłości”.

W życiu, także tym politycznym, prognozowanie przyszłości jest jednak nieodzowne. Trudno podejmować jakiekolwiek decyzje nie biorąc pod uwagę ich możliwych konsekwencji. Politykę można porównać do pola minowego, a polityków do saperów, ale nawet przez pole minowe czasami trzeba się przedostać. I to pod ciągłym ostrzałem politycznych przeciwników, którzy zresztą wiele z tych min wcześniej postawili. Oczywiście znacznie łatwiej i bezpieczniej jest przewidywać nadchodzące wydarzenia patrząc na polityczną arenę z odpowiedniego dystansu. Łatwiej, ponieważ można w sposób bardziej obiektywny i mniej emocjonalny ocenić podejmowane przez polityków decyzje. Bezpieczniej, dlatego że nie ponosi się osobistych konsekwencji popełnionych błędów.

Dwanaście miesięcy temu większość Polaków witała nowy rok z optymizmem. Rząd „koalicji 15 października”, który właśnie przejął władzę, zapowiadał głębokie zmiany we wszystkich dziedzinach życia i zerwanie ze wszystkimi patologiami poprzedniej ekipy. Oczywiście odmienne odczucia mieli politycy Zjednoczonej Prawicy, którzy po ośmiu latach zmuszeni byli przejść do opozycji i przekazać ster rządów „koalicji 13 grudnia”. Dwanaście miesięcy później niewiele z tego optymizmu zwolenników obecnego rządu pozostało. I nic nie wskazuje, że w najbliższych miesiącach dojdzie do pozytywnego przełomu.

Najzagorzalsi zwolennicy obecnej władzy są przekonani, że zwycięstwo Rafała Trzaskowskiego w wyborach prezydenckich zmieni całkowicie sytuację i odblokuje proces zmian hamowanych obecnie przez Andrzeja Dudę. W rzeczywistości może się ono okazać nie tyle początkiem końca rządów obecnej koalicji, ale otwarciem drogi powrotu Prawa i Sprawiedliwości do władzy. Coraz bardziej oczywistym się staje, że dość egzotyczne porozumienie różniących się ideologicznie partii nie ma pomysłu na rozwiązanie najbardziej palących problemów polskiego społeczeństwa. Nie ma, ponieważ ich grona kierownicze nigdy poważnie się nad tym nie zastanawiali. Początkowy zapał Szymona Hołowni w tworzeniu zespołów eksperckich mających opracowywać projekty koniecznych reform szybko utonął w bagnie bieżącej polityki. Inni nie próbowali nawet udawać, że nad czymś pracują. Skoro przemyślanymi programami politycznymi nie wygrywa się wyborów, to po co marnować na nie czas.

Oczywiście pojawiają się oderwane od siebie pomysły, których wspólnym mianownikiem jest wydatkowanie publicznych pieniędzy. Wszystkie inne nie mają szans na realizację z obawy przed negatywnymi reakcjami społecznymi. Przykładowo, nie da się uzdrowić polskiej służby zdrowia bez znaczącego wzrostu nakładów. Trudno będzie te pieniądze znaleźć w budżecie – procedura nadmiernego deficytu zmusza rząd raczej do oszczędności niż zwiększania zadłużenia państwa. Pozostaje podniesienie składki zdrowotnej. A to w atmosferze powszechnego populizmu (zwiększamy wydatki, obniżamy podatki) byłoby politycznym samobójstwem. Rzeczywiste śmiertelne ofiary niewydolnej służby zdrowia mało kogo interesują. Rząd się nie tylko sam wyżywi, ale też sam wyleczy. Opozycja również.

Zwycięstwo Rafała Trzaskowskiego prawdopodobnie zwiększy spory wewnątrzkoalicyjne. Słabsi partnerzy Koalicji Obywatelskiej będą chcieli w jeszcze większym stopniu zaznaczyć swoją podmiotowość. Przewidywane przez wielu i ponoć planowane przez Donalda Tuska zmiany w składzie Rady Ministrów okażą się kosmetycznymi. Zmiana ministrów partii koalicyjnych wymaga zgody partyjnych liderów. A o tą nie jest łatwo, co pokazuje sprawa najbardziej skompromitowanego ministra jakim był Dariusz Wieczorek. W tej sytuacji Donald Tusk będzie mógł bezproblemowo wymienić jedynie ministrów Koalicji Obywatelskiej. Tyle, że rekonstrukcja rządu obejmująca wyłącznie polityków największego koalicyjnego ugrupowania stworzyłaby wrażenie, że tylko oni są nieudolni. A na to szef Koalicji Obywatelskiej nie może sobie pozwolić. Musiałaby to więc być uzgodniona i tym samym kompromisowa wymiana ministrów z wszystkich ugrupowań, co może być po prostu niewykonalne. Bardzo więc prawdopodobne, że większych zmian nie będzie, a koalicja pogrąży się w narastających wewnętrznych sporach i tym samym ostatecznie utraci zdolność do efektywnego sprawowania władzy. Tak się zwykle kończy sprawowanie władzy, gdy celem jest sama władza, a nie realizacja uzgodnionego wcześniej programu.

Obecny prezydent Warszawy rzeczywiście wydaje się obecnie faworytem majowych wyborów. Ale to nie znaczy, że zwycięstwo ma w kieszeni. Obecna znacząca przewaga w badaniach opinii publicznej może być przejściowa. Karol Nawrocki ma niższe notowania niż Prawo i Sprawiedliwość, co oczywiście nie wynika z faktu jego rzekomej „obywatelskości”. Po prostu jest osobą mało znaną i niezbyt medialną. Na obecny spadek jego notowań mogła mieć wpływ ucieczka Marcina Romanowskiego na Węgry, co spotkało się z dość powszechną krytyką. Okazało się przy okazji jak ryzykowne było przyjęcie polityków Suwerennej Polski do Prawa i Sprawiedliwości. Największa partia opozycji ponosi koszty działań polityków, na które miała i ma w dalszym ciągu dość ograniczony wpływ.

Nie trzeba być wróżbitą, żeby przewidzieć, że Koalicja Obywatelska będzie starała się powtórzyć ten manewr tuż przed wyborami. Można więc się spodziewać wczesną wiosną fali aktów oskarżenia wpływających do sądów, a prawdopodobnie również wniosków o areszt tymczasowy. Marzeniem rządzących byłyby oczywiście kolejne ucieczki polityków Prawa i Sprawiedliwości na Węgry. Łatwo tu jednak doprowadzić do przegrzania. Zbyt duże natężenie tego typu praktyk może wzbudzić nie pozbawione podstaw podejrzenie części elektoratu o chę

zlikwidowania opozycji metodami sądowo-administracyjnymi. W 2007 roku właśnie takie przegięcie związane ze sprawą posłanki PO Beaty Sawickiej doprowadziło rządzącą wówczas prawicę do porażki. Teraz może to zadziałać w drugą stronę.

Niezależnie od wyniku walki o fotel Prezydenta RP nie ma szans na przedterminowe wybory parlamentarne. Trudno doprawdy zrozumieć skąd bierze się przekonanie wielu dziennikarzy, że w razie przegranej Rafała Trzaskowskiego, rządząca koalicja się rozpadnie i dojdzie do skrócenia kadencji Sejmu oraz Senatu. Może kiedyś tak by się stało. Może tak jest w niektórych krajach Europy Zachodniej. Ale nie we współczesnej Polsce. Zwłaszcza w sytuacji tak bezwzględnej walki o władzę, w której coraz częściej wykorzystywany jest wymiar sprawiedliwości. Tak jak karpie nie dążą do przyśpieszenia Świąt Bożego Narodzenia, tak politycy nie starają się doprowadzić do przedwczesnej utraty posiadanej władzy. Także zdecydowane zwycięstwo Rafała Trzaskowskiego nie skłoni Donalda Tuska do podjęcia ryzyka przeprowadzenia przedterminowych wyborów. Łaska wyborców na pstrym koniu jeździ, a ryzyko nieprzekroczenia progów wyborczych przez mniejszych koalicjantów, jest zbyt duże.

Najtrudniej przewidzieć stan polskiej gospodarki w nadchodzącym roku. Od mniej więcej dwóch lat ekonomiści zapowiadają znaczące odbicie po inflacyjnym 2022 roku. I jak na razie na zapowiedziach się kończy, a wskaźniki gospodarcze falują. O ile w październiku ogłoszono „śmierć polskiego konsumenta”, to w grudniu okazało się, że „zmartwychwstał”. Wielu ekonomistów uważa, że napływ środków unijnych w tym i w przyszłym roku doprowadzi do podniesienia dramatycznie niskiej stopy inwestycji, a tym samym do wzrostu gospodarczego. Tyle, że dzięki zewnętrznemu wsparciu mogą wzrosnąć jedynie inwestycje publiczne, ale już nie prywatne. Te z kolei nie rosną, ponieważ sytuacja naszych najważniejszych partnerów handlowych (przede wszystkim Niemiec) jest bardzo zła i nic nie wskazuje, że w najbliższym czasie ulegnie radykalnej poprawie.

Stan najważniejszych gospodarek europejskich nie jest jedynym naszym problemem. Coraz częstsze przypadki zamykania zakładów produkcyjnych w Polsce przez zachodnie firmy wskazują na o wiele poważniejszy problem. Przez wiele lat przenosiły one produkcję do naszego kraju, głównie z powodu taniej siły roboczej. Teraz, mimo dążeń do uniezależnienia się od Chin, sytuacja uległa zmianie. Polska przestaje być powoli atrakcyjnym miejscem do prowadzenia biznesu, a opowieści polityków o zbliżającej się wojnie ostatecznie odstraszają potencjalnych inwestorów. Na szczęście wzrost bezrobocia nam nie grozi, ale tylko z powodu fatalnej sytuacji demograficznej, co zresztą rodzić będzie coraz poważniejsze wyzwania przed polskim systemem emerytalnym finansowanym ze składem obecnie pracujących i wzrastającej z roku na rok dotacji z budżetu państwa. To jednak problem, który zacznie znacząco wpływać na stan finansów publicznych za kilkanaście lat.

Plan wyjścia z procedury nadmiernego deficytu oparty jest wyłącznie na optymistycznych prognozach wzrostu gospodarczego. Nie ma żadnego planu B. Nie planowane są żadne poważniejsze oszczędności, ani nawet przyhamowanie rosnących lawinowo wydatków socjalnych, a zwłaszcza zbrojeniowych. Co gorsza, kupujemy głównie horrendalnie drogi sprzęt ze Stanów Zjednoczonych, który nawet zdaniem amerykańskich polityków (Jacka Sullivana – doradcy Joe Bidena do spraw bezpieczeństwa narodowego) niespecjalnie sprawdził się na froncie wojny rosyjsko-ukraińskiej. Ci, którzy nie pozbyli się jeszcze złudzeń co do Donalda Tuska łudzą się, że po wyborach prezydenckich, polityka rządu ulegnie radykalnej zmianie i zostaną wdrożone działania oszczędnościowe, które pozwolą zahamować gwałtowny wzrost zadłużenia państwa. Oczywiście nic takiego się nie stanie, ponieważ wszystko zostanie podporządkowane utrzymaniu władzy po kolejnych wyborach parlamentarnych. A te odbędą się zaledwie dwa lata później. Zbyt blisko, żeby jakiekolwiek działania oszczędnościowe przyniosły pozytywne rezultaty. Tusk nie powtórzy politycznego błędu sprzed kilkunastu lat. Naprawą finansów publicznych będą się musieli zająć jego następcy.

Wszystkie prognozy, a zwłaszcza te gospodarcze, mogą okazać się nic nie warte z powodu wydarzeń, których nikt nie jest w stanie przewidzieć. Ale jest coś, co wiadomo, że będzie miało miejsce. 20 stycznia 2025 roku urząd Prezydenta USA obejmie Donald Trump. Jeżeli choć część jego gospodarczych zapowiedzi zostanie zrealizowana, globalna ekonomia dozna wstrząsu, który na lata może zmienić stosunki handlowe na całym świecie. Chociaż nie jesteśmy światową potęgą gospodarczą, a nasze relacje gospodarcze ze Stanami Zjednoczonymi nie mają dla nas kluczowego znaczenia, to jednak powiązania ekonomiczne pomiędzy państwami odbiją się również negatywnie na naszej sytuacji. Świetlanej przyszłości nie widać. Dobrze już było. I nieprędko, o ile w ogóle, powróci.

Karol Winiarski

Publicyści polityczni prześcigają się w opiniach oraz przewidywaniach, co przyniesie 2025 rok w polityce międzynarodowej. Większość opinii i komentarzy to prognozy dotyczące tego, co zrobi Trump na Ukrainie oraz jaka będzie polityka USA wobec Chin, jak również jaki to wpływ będzie miało na Polskę. W swoich wypowiedziach opierają się na wyświechtanych w mass mediach opiniach tzw. ekspertów typu Bartosiak lub gen. Skrzypczak, którzy twierdzą , że wojna tuż, tuż, gdyż determinuje to geografia i walka o zasoby surowcowe. Ta ich geopolityka opiera się jedynie na zależności geograficznej i wąskim pojmowaniu wojny jako starcia militarnego.

Takie pojmowanie polityki, profesor politologii Uniwersytetu Łódzkiego Tomasz Kamiński, nazwał zwulgaryzowaną geopolityką, ponieważ na geopolitykę oprócz geografii, wpływ mają również inne czynniki, jak np. przełomowe wynalazki oaz nowoczesna technologia. Dużo znaczenie ma również możliwość sterowania globalnym strachem np. w trakcie pandemii. Najpierw rząd a następnie komentatorzy straszą nas wojną z Rosją. Straszy się nas, że w przyszłym roku będzie rozejm a może nawet pokój na Ukrainie i nie wiadomo czym to dla Polski w przyszłości się skończy, gdyż Putin zyska czas na wzmocnienie armii i jej arsenału.  Jaki jest powód straszenia nas? Powód jest jeden – wystraszonym społeczeństwem łatwo się steruje.

Amerykanie nie mogą dopuścić do pokoju na Ukrainie, gdyż to spowoduje sytuację w której Niemcy znów będą współpracować gospodarczo z Rosją. I tak już mimo wojny na Ukrainie Niemcy „przebierają dogami” aby jak najszybciej do współpracy z Rosją doszło. Taka współpraca jest śmiertelnym zagrożeniem dla Ameryki, gdyż może to spowodować, że na kontynencie Euroazjatyckim powstanie silny blok gospodarczo- militarny, godzący w interesy i bezpieczeństwo USA.Na temat tego egzystencjalnego zagrożenia dla Ameryki pisałem 7 stycznia 2024 roku w felietonie „Oś zła” (w kanale Sosnowiec online). Tak więc w interesie Amerykanów jest aby na Ukrainie doszło tylko do zmrożenia starć wojennych i prowadzenia negocjacji.

Trump negocjując z Putinem zyska czas na przeobrażenie USA w światową fabrykę większą niż są Chiny. Pierwsze działania zapoczątkował już w okresie pierwszej swojej kadencji jako prezydent USA. Zamrożeniu konfliktu na Ukrainie oraz zerwania przez USA z ideologią „Zielonego Ładu”, znacznie te działania zintensyfikuje. Będzie kontynuowany projekt uprzemysłowienia tzw „Pasa rdzy”tj. stanów w których został zlikwidowany przemysł ciężki i maszynowy, gdyż był nieopłacalny z powodu tańszej produkcji w Chinach (stany Pensylwania,Ohio,Indiana Michigan).Ta odnowa przemysłowa zapewni pracę 8 milinom ludzi, ponieważ tyle miejsc pracy ubyło z tych trenów. Już pojawiają nowi przedsiębiorcy, nawet spoza Ameryki – tacy jak np. Chris Power, który duże pieniądze zainwestował w zdegradowane Detroit i przywrócił je do przemysłowej prosperity (firma Hardian).

Dzięki Muskowi, Trump nawiązuje ścisłą współpracę przyszłego rządu z Big Tech i z Doliną Krzemową ( Silikon Valley). Planuje znaczny rozwój produkcji półprzewodników, które mają decydujące znaczenie dla rozwoju światowego. Trump w dalszej kolejności zamierza zastosować w pełni doktrynę Monroego i przymusić kraje Ameryki Łacińskie do ścisłej współpracy handlowej. Przejmie z powrotem Kanał Panamski i będzie się starał zminimalizować obroty handlowe olbrzymiego portu chińskiego w Peru lub kupić albo przejąć go w inny sposób. Prowadzenie polityki stawania się większą i silniejszą gospodarką niż są Chiny umożliwiają USA olbrzymie zasoby własnych surowców, w tym przede wszystkim surowców energetycznych. To czyni USA państwem samowystarczalnym. Do tego aby państwo były całkowicie niezależne od dostaw półproduktów i towarów, to zostaną zerwane dotychczasowe łańcuch dostaw. Będą natomiast tworzone łańcuchy dostaw, oparte o własne zasoby, jak również o zasoby krajów Ameryki Południowej.

Zwiększona produkcja będzie wymagać zdobycia nowych rynków zbytu aby nie dopuścić do nadprodukcji towarów. Gdy USA zostaną się potentatem przemysłowym i to większym niż Chiny a mając zagwarantowane niezależne dostawy surowców, mogą i będą domagać się od Unii Europejskiej i od innych kontrahentów handlowych „sprawiedliwego parytetu” sprzedaży. Te i inne działania pozwolą im powiększać własny rynek zbytu. Uruchomienie zatrzymanego przez Bidena wydobycia ropy naftowej i gazu metodą szczelinowania oraz wykorzystanie ogromnych zasobów ropy Alaski – spowoduje bardzo dużą ich podaż. Taka duża podaż musi się przełożyć na radykalną obniżkę ceny ropy na rynkach światowych, co dotkliwe uderzy w gospodarkę rosyjską. Aby sprzedać tą nadwyżkę Trump zmusi wszystkie kraje z którymi współpracuje do kupowania amerykańskiej ropy zamiast o kupowania rosyjskiej ropy i gazu.

Aby spowodować ustępstwo Putina tj. oddanie części ziem anektowanych Ukraińcom, to Trump wzmocni jeszcze bardziej sankcje uderzające w Rosję np. zabraniając sprzedawania jej urządzeń i know- how, niezbędnych do wydobywania ropy i gazu. Takie naciski, plus taniejąca ropa i gaz na rynkach światowych, powinny okazać się skuteczne do urzeczywistnienia rosyjskich ustępstw. Zamrożony konflikt będzie trwał długo a Trump będzie dalej naciskał do dalszych ustępstw Rosji i nie dopuści do ścisłej współpracy gospodarczej Rosji z UE czyli praktycznie z Niemcami. Chiny natomiast będą wypierane z światowych rynków zbytu przez USA a targane swoimi problemami takimi jak- nadprodukcją samochodów elektrycznych i fotowoltaiki, trudności strukturalne gospodarki oraz kłopoty z populacją. To wszystko sprawi, że będą się stawać się coraz słabsze i będą zmuszone ograniczać swą ekspansję przemysłową i handlową.

Światowi gracze mają świadomość, że w eskalacji napięć i konfliktów militarnych jest granica, której nie można przekroczyć, poto aby nie dopuścić do wojny atomowej, która może spowodować zagładę całej Ziemi. Tak więc nie broń kinetyczna tyko ekonomiczna będzie świecić tryumfy.  USA używając broni ekonomicznej zmuszą nie tylko Rosję ale również Chiny do negocjacji i ustępstw (felieton”Atomowy parasol a globalizacja” Sosnowiec online 26.02.2024r.) Jeśli rozwój techniki i technologi, który rozwija się w postępie geometrycznym, nie spowoduje przewagi jednej ze stron konfliktu, co może umożliwić jej zwycięstwo, to Ziemia nasza planeta i ludzkość są bezpieczne.  A jeśli będzie inaczej i jedna ze stron uzyska bardzo dużą przewagę i pokusi się na rozwiązanie konfliktu przy pomocy siły militarnej – to będziemy mieć atomowy holokaust. Tylko Elon Musk i jego bliscy uratują swoje życie, lecąc rakietą Sarship do kolonii na Marsie.

Włodzimier Wieczorek
Sosnowiec,dnia 31 grudnia 2024 roku

Ps. Ten felieton może się niektórym wydać opowieścią science fiction, chociaż niekoniecznie, gdyż zdaniem autora ta prognoza może się w dużej mierze sprawdzić, ponieważ oparta jest na realnych przesłankach oraz na rzetelnej wiedzy piszącego, zajmującego się tą tematyka od wielu lat.

Prekampanijna kampania wyborcza toczy się na pełnych obrotach. Kandydaci porzucili swoje dotychczasowe miejsca pracy (oczywiście nie rezygnując z przysługującego im wynagrodzenia) i ruszyli w Polskę przekonywać jak blisko są ludzi, przenosić materiały budowlane na terenach popowodziowych czy też pomagać handlującym na Rynku Hurtowym w Broniszach. Można powiedzieć, że „przygotowują się” do wypełniania swoich przyszłych, prezydenckich obowiązków. Byłoby to może i śmieszne, gdyby nie otoczenie prawne, które postawiło pod znakiem zapytania sens przeprowadzania wyborów. Powodem jest kwestionowanie legalności Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która zgodnie z ustawą o Sądzie Najwyższym uznaje ważność wyborów ogólnokrajowych, a więc również prezydenckich. Pojawiła się więc obawa, że w maju lub w czerwcu wybierzemy Prezydenta, który nigdy nie zostanie Prezydentem.

Korzenie obecnego kryzysu sięgają roku 2018, gdy weszła w życie nowa ustawa o Sądzie Najwyższym. Zgodnie z jej art. 26, ust. 1, pkt. 2, rozpatrywanie protestów wyborczych i stwierdzanie ważności wyborów oraz referendów ogólnokrajowych należy do kompetencji nowo powołanej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Przejęła ona w tym zakresie uprawnienia działającej do tej pory Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Zmiana struktury Sądu Najwyższego była oczywiście konsekwencją próby przejęcia kontroli nad tym organem władzy sądowniczej przez Zbigniewa Ziobro i jego obóz polityczny. Prezydent Andrzej Duda zawetował co prawda pierwsze ustawy przegłosowane w trybie ekspresowym przez parlament latem 2017 roku, ale następnie znaczną część proponowanych rozwiązań zawarł w zgłoszonych przez siebie projektach. Sprawą otwartą pozostaje czy celem Zjednoczonej Prawicy było ofensywne przejęcie kontroli nad procesem zatwierdzania wyborów, aby w razie porażki uniemożliwić przejęcie władzy przez opozycję, czy jedynie defensywne zabezpieczenie się przed próbami kwestionowania legalności wyborów władz państwowych przez politycznych przeciwników kontrolujących jeszcze wówczas Sąd Najwyższy. Uznanie porażki wyborczej w 2023 roku i oddanie władzy opozycji wskazywałoby raczej na ten drugi cel.

Nowa izba oznaczała konieczność wyboru nowych sędziów. Tym samym pojawiła się ciało złożone wyłącznie z tzw. neosędziów, czyli osoby powołane przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, w skład której (oprócz dziesięciu innych członków – pierwszego prezesa SN, prezesa NSA, ministra sprawiedliwości, przedstawiciela Prezydenta, czterech posłów i dwóch senatorów) wchodzi piętnaścioro sędziów wybranych przez Sejm, a nie przez innych sędziów, jak to było w poprzednim stanie prawnym. Znacząca część, zwłaszcza zaangażowanych politycznie, prawników uważa, że ten sposób powoływania sędziowskich członków KRS jest niezgodny z Konstytucją. Tyle, że nasza ustawa zasadnicza nie określa kto ma ich wybierać i oddaje decyzję w ręce ustawodawcy: „Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.” (art. 187, ust. 4 Konstytucji RP).

Są oczywiście też wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka kwestionujące legalność neosędziów, a także całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego. Istnieje spór wśród prawników czy na mocy art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej wspomniane wyroki odnoszą się tylko do konkretnych spraw czy też mają moc powszechnie obowiązującej wykładni prawa. Przyjęcie tej drugiej interpretacji byłoby w polskich warunkach o tyle zadziwiające, że w naszym systemie wymiaru sprawiedliwości nie ma instytucji o takich uprawnieniach. Nawet wyroki prejudycjalne Sądu Najwyższego są wiążące wyłącznie w konkretnej sprawie, której dotyczą i tylko dla sądu, który zwrócił się z pytaniem prawnym przed merytorycznym rozstrzygnięciem sprawy.

Pojawia się też oczywiście problem nadrzędności prawa unijnego nad krajowym (a zwłaszcza konstytucjami poszczególnych krajów). Do czasu przejęcia władzy przez Prawo i Sprawiedliwość w 2015 roku wśród polskich konstytucjonalistów raczej nie było wątpliwości, że chociażby na mocy art. 8 Konstytucji RP to właśnie nasza ustawa zasadnicza „jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej”. Jednak po 2015 roku część z nich dość radyklanie zmieniła zdanie. Najbardziej kuriozalnym przykładem był prof. Marek Safian, który najpierw jako prezes Trybunału Konstytucyjnego badał zgodność traktatu akcesyjnego z polską konstytucją uznając tym samym jej wyższość nad prawej wspólnotowym (potwierdził to kilka lat później kolejny wyrok dotyczący tym razem zgodności traktatu lizbońskiego z naszą konstytucją), a następnie jako sędzia TSUE twierdził coś wręcz przeciwnego.

Najpoważniejsza jednak kontrowersja dotyczy czegoś innego. Otóż, gdyby sędziowie tych dwóch trybunałów stosowali te same kryteria do oceny własnej niezawisłości, musieliby natychmiast zakończyć swoją działalność. Już samo sformułowanie art. 19, ust. 2 traktatu o Unii Europejskiej mówiące, że sędziowie są „mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat” wskazuje na skrajnie upolityczniony proces ich wyboru. Na dodatek zgodnie z dalszą częścią tego samego przepisu „ustępujący sędziowie i rzecznicy generalni mogą być ponownie mianowani”, co pogłębia ich zależność już w trakcie orzekania od swoich politycznych mocodawców. Sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wybiera z kolei Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (a więc parlamentarzyści krajów członkowskich) spośród trzech kandydatów przedstawianych przez rządy państw członkowskich. Mówiąc wprost, sędziowie wybierani przez polityków kwestionują legalność sędziów, na których politycy mają wpływ jedynie pośredni. Trudno o większą hipokryzję. Tym bardziej, że podobne do obowiązujących obecnie w Polsce przepisy funkcjonują w wiele innych krajach europejskich, a w Hiszpanii doprowadziły do skrajnego upolitycznienia tamtejszego wymiaru sprawiedliwości, co nawet czasami wywoływało interwencje Komisji Europejskiej. Ale oczywiście nikt nie kwestionował legalności funkcjonujących tam sądów.

Sytuacja uległa jeszcze większemu skomplikowaniu po zmianach w przepisach Kodeksu Wyborczego dotyczących Państwowej Komisji Wyborczej wprowadzonych przez zdominowany przez Prawo i Sprawiedliwość parlament w roku 2018. Do tej pory w jej skład wchodziło po trzech przedstawicieli Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazywanych przez prezesów tych organów (oczywiście w przypadku Sądu Najwyższego pierwszego prezesa). Po zmianie w Państwowej Komisji Wyborczej pozostali jedynie przedstawiciele Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego (po jednym), a pozostałych siedmiu członków wybieranych miało być przez Sejm proporcjonalnie do liczebności klubów poselskich lub parlamentarnych.

Powyższa nowelizacja nosiła bardzo górnolotną nazwę: „o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych”. Prawdziwym celem zmiany miało być oczywiście przejęcie kontroli nad kluczową instytucją odpowiedzialną z przeprowadzanie wyborów w Polsce. Pokazuje to jednak fundamentalny problem przed którym stają wszyscy zwolennicy tzw. praworządności, a mianowicie sprzeczności między dwoma podstawowymi zasadami współczesnej demokracji – suwerenności narodu i sędziowskiej niezawisłości. Ta pierwsza oznacza, że wszystkie władze, a więc także sądownicza, powinny mieć demokratyczną legitymizację, to znaczy być w sposób bezpośredni lub przynajmniej pośredni wybierane przez obywateli, najlepiej na określoną kadencję. Jednak ta cykliczna weryfikacja przez wyborców lub ich przedstawicieli wyklucza niezawisłość orzekania czyli podejmowanie decyzji wyłącznie na podstawie prawa i własnego sumienia. Skoro za chwilę o dalszej karierze zawodowej sędziego mają decydować inni (wyborcy lub politycy), to przy wydawaniu wyroków będzie on musiał brać pod uwagę konsekwencje takiej, a nie innej decyzji. Upodabnia to organy wymiaru sprawiedliwości do sądów ludowych. Sądy ludowe tyle zaś mają wspólnego z sądami, co krzesło elektryczne ze zwykłym krzesłem.

Zmiana sposobu wybierania członków PKW okazała się samobójczym zagraniem Prawa i Sprawiedliwości, co stawia pod znakiem zapytania predyspozycje intelektualne kierownictwa tego ugrupowania. Po wyborach parlamentarnych w roku 2023 wybrano nowych członków PKW (poza sędziami reprezentującymi TK i NSA), którzy w większości reprezentowali nową parlamentarną większość. Wydawało się, że nawet osoby o inteligencji Marka Suskiego powinny przewidzieć taki rozwój sytuacji. A jednak stało się inaczej. W efekcie dwa największe kluby – PiS i KO – wskazały do PKW dwóch przedstawicieli, trzy kolejne – PSL, Polska 2050 i Nowa Lewica – po jednym, a Konfederacja musiała obejść się smakiem. Biorąc pod uwagę początkową liczebność poszczególnych klubów (PiS – 194 posłów, KO – 157, Polska 2050 – 33, PSL – 32, Nowa Lewica – 26 i Konfederacja – 18), trudno uznać, że dokonany podział spełniał warunki proporcjonalności, chociaż przy takiej strukturze Sejmu rzeczywiście trudno było dokonać sprawiedliwego podziału. Tyle, że przy rozdzielaniu mandatów w okręgach pojawiają się takie same problemy i dlatego stosuje się system d`Hondta. Gdyby go zastosować w tym przypadku, PiS miałby czterech przedstawicieli, KO trzech, a pozostałe kluby żadnego. Ale przecież nie po to przejmuje się władzę, żeby oddawać opozycji kontrolę nad tak istotną instytucją.

Przedstawiciele obecnej władzy słusznie argumentują, że nie oni stworzyli obecny system wyboru członków PKW. To prawda. Ale prawdą jest też, że szli do wyboru pod hasłami przywrócenia praworządności i niezawisłości najważniejszych państwowych instytucji. Dlaczego więc zaraz po wyborach nie przywrócili czysto sędziowskiego składu PKW? Oczywiście, że poprzedni sposób wyboru utrzymałby kontrolę nad tą instytucją w rękach Prawa i Sprawiedliwości, która w międzyczasie zdołała już przejąć kontrolę nad Sądem Najwyższym. Pojawiłby się również ponownie problem legalności tak powołanej PKW z powodu wyboru prezesów organów nominacyjnych przy udziale sędziów-dublerów (TK) i neosędziów (SN i NSA). Można jednak było wprowadzić bezpośredni wybór sędziów do PKW podobnie jak to się skądinąd słusznie proponuje w przypadku nowej Krajowej Rady Sądownictwa. Oczywiście zamiast pozbawiania praw wyborczych neosędziów wystarczyłby stosowny cenzus stażowy, który wyeliminowałby z procesu wyborczego przynajmniej tych z nich, którzy wcześniej sędziami nie byli. Można było. Ale po co oddawać władzę w ręce sędziów, w sytuacji gdy można przejąć całkowitą kontrolę nad PKW przez swoich politycznych nominatów. Przecież nie chodzi o jakąś tam praworządność czy konstytucyjność. To bajeczki dla ciemnego ludu. Chodzi wyłącznie o władzę. Pełną i niekontrolowaną przez żadne niezależne instytucje.

Decyzje Państwowej Komisji Wyborczej podlegają kontroli Sądu Najwyższego, a konkretnie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Dlatego też uchwała o pozbawieniu Prawa i Sprawiedliwości większości pieniędzy należnych tej partii jako zwrotu kosztów poniesionych na kampanię wyborczą (w praktyce oznaczało to również utratę subwencji otrzymywanych przez partię w trakcie całej kadencji, co zresztą niedawno potwierdziła kolejna uchwała PKW) podjęte większością pięciu głosów koalicyjnych nominatów, została zaskarżona do Sądu Najwyższego. Podobnie jak decyzja PKW była łatwa do przewidzenia, tak samo oczywistą rzeczą było jej odrzucenie przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Skoro oba te ciała zostały wybrane na podstawie kryterium politycznego, a pozbawienie pieniędzy głównej partii opozycyjnej jest kluczową sprawą polityczną, nie mogło być inaczej. Tym bardziej, że walka z neosędziami stała się kluczowym punktem programu obecnego rządu. Ponieważ większość ludzi, a sędziowie nie są tu wyjątkami, to koniunkturaliści, inny sposób podejścia do tego problemu, mógłby skłonić część z nich do przejścia na stronę obecnej władzy. Gdy jednak wszyscy (poza asesorami), mają zostać pozbawieni swoich obecnych funkcji i wrócić tam skąd przybyli (w przypadku przedstawicieli innych zawodów w zasadzie nie wiadomo dokąd), solidarność neosędziów w sprzeciwie wobec nowej władzy była czymś oczywistym. Rządzący wyhodowali sobie wroga, którego na dodatek nie za bardzo wiedzą jak zneutralizować.

Zgodnie z prawem orzeczenia Sądu Najwyższego trafiają z powrotem do Państwowej Komisji Wyborczej, która w zasadzie nie ma możliwości ich kwestionowania. Gdyby stało się tak i tym razem, Prawo i Sprawiedliwość mogłoby liczyć na około 100 mln zł. w ciągu kilku najbliższych lat. Oczywiście koalicyjni nominaci nie mogli do tego dopuścić. Dlatego uznali, że bezterminowo wstrzymają się z podjęciem decyzji do czasu „uregulowaniu przez konstytucyjne władze RP statusu prawnego Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN oraz sędziów biorących udział w orzekaniu w tej izbie”. I byłoby to nawet dość sprytne posunięcie, gdyby nie to, że kilka tygodni wcześniej orzeczenia tej samej izby zapadłe w sprawach Konfederacji i Porozumienia Jarosława Gowina, zostały przez PKW uznane. Tej skrajnej niekonsekwencji, która potwierdza zarzuty o politycznych motywacjach jakimi kierowali się członkami PKW, nie da się w żaden sposób uzasadnić i usprawiedliwić.

Z punktu widzenia stabilności polityczno-ustrojowej państwa polskiego o wiele ważniejsze są postanowienia Sądu Najwyższego w sprawach ważności wyborów. Większość prawników uważa, że istnieje domniemanie ważności wyborów i dopóki Sąd Najwyższy nie uzna ich nieważności, nie ma problemu. Bez wątpienia taka sytuacja dotyczy wyborów parlamentarnych, ponieważ rozpatrzenie protestów wyborczych i decyzja w sprawie ważności wyborów zapada już po zebraniu się Sejmu i Senatu. Ewentualna uchwała stwierdzająca nieważność wyborów parlamentarnych nie unieważnia też podejmowanych przez parlament do czasu jej podjęcia decyzji. Taka sytuacja nie występuje jednak w przypadku wyborów prezydenckich, a przynajmniej tak twierdzi członek PKW mecenas Ryszard Kalisz. Tu Sąd Najwyższy decyduje jeszcze przed zaprzysiężeniem nowego Prezydenta, a więc rzeczywiście taka kolejność sugerowałaby, że uchwała o ważności wyborów jest konieczna, żeby mógł on objąć swój urząd. Tym bardziej, że zarówno w przypadku przyśpieszonych wyborów w 2010 roku, jak i opóźnionych w 2020, Sąd Najwyższy „zdążył” z decyzją przed zaprzysiężeniem. Z samego zapisu art. 235 § 1 Kodeksu Wyborczego, który mówi, że: „w razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały stwierdzającej nieważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, przeprowadza się nowe wybory na zasadach i w trybie przewidzianych w kodeksie” nie wynika jednak, że domniemanie ważności w tym przypadku nie istnieje. Taka niejednoznaczność interpretacji przepisów prawa daje jednak szerokie pole do czysto instrumentalnej ich wykładni zależnej od wyników wyborów prezydenckich. A to rodzi niebezpieczeństwo konfliktu polityczno-prawnego na niewyobrażalną skalę.

Polskie życie polityczne przypomina pola wojenne Donbasu. Nie ma tygodnia, żeby któraś ze stron nie podejmowała ofensywy (na razie tylko medialnej), której celem jest zyskanie kilku procent albo chociażby promili poparcia w badaniach opinii publicznej. Koszty tych „sukcesów” już dawno przestały się liczyć, a w wyniszczającą wojnę angażują się kolejne grupy społeczne. Warto byłoby docenić ostatnią koncyliacyjną inicjatywę Szymona Hołowni (chociaż nie ma ona żadnych szans na realizację), gdyby nie to, że od wielu miesięcy Marszałek Sejmu bierze udział w tej plemiennej wojnie, której sam zresztą stał się kolejną ofiarą, na co wskazują spadające notowania jego i jego partii. Beneficjentami są wyłącznie dwa największe ugrupowania i w ograniczonym zakresie Konfederacja, która do tej pory potrafiła zachować w miarę równy dystans do dwóch zantagonizowanych obozów. A ponieważ i Donald Tusk, i Jarosław Kaczyński uważają, że ta wieczna wojna im się opłaca, będzie trwała w nieskończoność. A przynajmniej do czasu aż nie przekształci się w prawdziwą wojnę domową. Z prawdziwymi ofiarami po obu stronach politycznej barykady.

Karol Winiarski

Pierwsza rocznica utworzenia rządu Donalda Tuska nie stała się okazją do świętowania. Koalicja Obywatelska ograniczyła się do krótkiego spotu, w którym oczywiście chwaliła się swoimi osiągnięciami. Prawo i Sprawiedliwość, co nietrudno było przewidzieć, uznało miniony rok za najgorszy w historii Polski. W analogii do zawodów łyżwiarstwa figurowego można powiedzieć, że oba ugrupowania wykonały program obowiązkowy. Na dowolny nikt nawet nie czekał. Prędzej w Polsce wylądują kosmici niż nasi politycy zaskoczą nas czymś oryginalnym i nieprzewidzianym. Nawet afery już tak spowszechniały, że stały się trwałym elementem codziennych przekazów medialnych.

Żeby cokolwiek obiektywnie ocenić, należy najpierw określić kryteria tejże oceny. Gdyby brać pod uwagę oczekiwania, które żywili najbardziej entuzjastycznie nastawieni zwolennicy obecnie rządzącej koalicji, bilans pierwszego roku wypada blado. Kilka mniej lub bardziej sensownych programów społecznych to kontynuacja pomysłu poprzedników, którzy dzięki transferom socjalnym sprawowali władzę przez osiem lat. Tyle, że oznacza to dalsze pogorszanie sytuacji finansów publicznych – w przyszłym roku czeka nas prawie 300-miliardowy deficyt i zadłużenie zbliżające się do poziomu 60% PKB. Są to oczywiście odłożone w czasie efekty radosnej polityki rozdawniczej poprzedniego rządu, ale i obecne władze znacząco przykładają się do poważnego kryzysu finansowego, który czeka nas w przyszłości.

Coraz wyraźniej widać za to najpoważniejszy problem obecnej koalicji – brak wizji Polski, która ma być efektem ich rządów. Inicjatywy, które się pojawiają, mają na celu jedynie rozwiązanie bieżących problemów lub po prostu zaspokojenie oczekiwań wyborców. Nie tylko, że nie stanowią one elementu realizacji jakiegoś szerszego programu, ale często wprowadzają jedynie jeszcze większy chaos w systemie, czego przykładem jest renta wdowia (a wystarczyło wprowadzić równy podział składek odprowadzanych do ZUS przez małżonków w trakcie trwania ich związku, aby kompleksowo i sprawiedliwie rozwiązać problem nie tylko wdów, ale i żon wymienionych przez partnerów na nowszy model). Tyle, że taki program musiałby istnieć. Tymczasem mimo dwumiesięcznego okresu przygotowywania się do przejęcia władzy po październikowych wyborach, uzgodniono jedynie kilka ogólników, co do których wszyscy koalicjanci gotowi byliby się zgodzić. Dlatego zamiast wprowadzania w życie programu naprawy państwa, mamy ambicjonalną walkę poszczególnych partii, a czasami nawet pojedynczych polityków (Ryszard Petru), o przeforsowanie ich własnych pomysłów, które często stoją wręcz w sprzeczności z przedwyborczymi zapowiedziami. Jak bowiem naprawić służbę zdrowia, gdy jednocześnie obniża się wysokość składki zdrowotnej?

Zgodnie z dość powszechną opinią, podzielaną zresztą przez wielu europejskich polityków, Donald Tusk jest bohaterem, który odsunął od władzy populistyczną prawicę. Nie wiemy oczywiście jak wyglądałby obecny Sejm, gdyby nie powrót lidera Platformy Obywatelskiej z Brukseli do krajowej polityki, ale z pewnością jego zdolności polityczne walnie przyczyniły się do zwycięstwa antypisowskiej koalicji w wyborach parlamentarnych 15 października 2023 roku. Tyle, że sukces w dużym stopniu był możliwy dzięki zastosowaniu broni, którą do tej pory posługiwał się przeciwnik – populistycznym obietnicom nie biorącym pod uwagę prawnych i ekonomicznych realiów. Po wyborach zresztą niewiele w tej sprawie się zmieniło. W zasadzie każde posunięcie, a już na pewno każde publiczne wystąpienie szefa rządu, ma na celu przypodobanie się większościowej części elektoratu. Jednocześnie nie podejmuje on żadnych decyzji, które mogłyby być źle odebrane przez wyborców. Ta taktyka zapewniła wzrost zaufania do osoby Donalda Tuska i stabilizację notowań Koalicji Obywatelskiej. Ale już w przypadku całego rządu, oceny są coraz gorsze. Trzeba też pamiętać, że o ostatecznym wyniku każdych wyborów decydują nie przedwyborcze deklaracje wyborców, ale głosy, które rzeczywiście wrzucają do wyborczej urny. Ostatnio boleśnie przekonała się o tym Kamala Harris.

Sprawności działania rządu nie sprzyja jego konstrukcja. Partie koalicyjne podzieliły się stanowiskami ministrów, ale już nie ministerstwami. W każdym resorcie stanowiska wiceministrów objęli wysocy działacze pozostałych partii, niejednokrotnie skłóceni ze swoimi zwierzchnikami, a prawie zawsze realizujący politykę swoich ugrupowań lub własne pomysły. Odwołanie każdego z nich wymaga zgody jego partyjnego szefa i praktycznie możliwe jest to wyłącznie, gdy na jaw wychodzą kompromitujące materiały ujawniane przez dziennikarzy. Ale gdy minister ma silne plecy, to nawet jego kolejne wpadki nie są w stanie mu zaszkodzić. Najbardziej jaskrawym przykładem jest minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek, którego działania już dawno powinny odesłać go na zieloną trawkę. Ponieważ jednak jest on kumplem Włodzimierza Czarzastego (jeszcze ze Stowarzyszenia Ordynacka), włos z głowy mu nie spadł. Donald Tusk udaje silnego przywódcę rozstawiającego po kątach swoich ministrów. Gdy jednak rzeczywiście pojawia się potrzeba stanowczych działań, okazuje się bezradnym miękiszonem. Tak jak jego poprzednik. I nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ najważniejsza jest arytmetyka sejmowa – bez Solidarnej Polski kiedyś, a obecnie Nowej Lewicy czy Trzeciej Drogi, rząd nie ma większości. Dlatego politycy partii koalicyjnych mogą sobie pozwolić na krytykę własnego rządu, a projekty rządowe upadają niejednokrotnie z powodu weta. Tyle, że nie Prezydenta Dudy, a jednego z koalicyjnych ugrupowań.

W powszechnej opinii komentatorów sprzyjających obecnemu rządowi, koalicja ruszy z miejsca po zwycięstwie Rafała Trzaskowskiego. Te same osoby wieszczą upadek rządu i przedterminowe wybory w przypadku zwycięstwa Karola Nawrockiego. Tymczasem może być dokładnie odwrotnie, a już na pewno nie grozi nam skrócenie kadencji Sejmu. Nikt nie będzie dążył do przedterminowych wyborów, żeby ryzykować oddanie władzy, a biorąc pod uwagę obecną sytuację, może nawet własną wolność. Rozpad rządu również jest mało realny. Opuszczenie koalicji rządowej łączyć by się musiało z rezygnacją z ciepłych posadek w rządzie i spółkach skarbu państwa. Dla partyjnych liderów odsunięcie ich członków od koryta byłoby równoznaczne z pozbawieniem przywództwa – po co komu wódz, który nie zapewnia łupów. Dlatego groźba utraty władzy po kolejnych wyborach i odwetu ze strony Prawa i Sprawiedliwości zamiast doprowadzić do rozpadu koalicji, przynajmniej na jakiś czas ją scementuje.

Przejęcie Pałacu Prezydenckiego może się za to stać początkiem końca koalicji. Już sama kampania wyborcza jeszcze bardziej pogorszy współpracę między współrządzącymi partiami. Zarówno Szymon Hołownia, jak i Magdalena Biejat nie mogą nie atakować Rafała Trzaskowskiego. Jeżeli chcą pozyskać dodatkowe głosy, to tylko kosztem reprezentanta Koalicji Obywatelskiej. Jego zwycięstwo w wyborach umocni najsilniejsze ugrupowanie obecnego układu władzy kosztem mniejszych koalicjantów. A to z kolei zmusi ich do bardziej asertywnej postawy wobec Koalicji Obywatelskiej oraz silniejszego akcentowania swoich postulatów. Postulatów, które nie będą akceptowane przez pozostałe ugrupowania albo po prostu na ich realizację nie będzie pieniędzy w budżecie.

„Zdobycie” Pałacu Prezydenckiego ma odblokować ostatnią przeszkodę uniemożliwiającą koalicji pełne rozwinięcie skrzydeł. Tylko, że w praktyce pozbawi rządzących ostatniej wymówki tłumaczącej własną niezborność i brak pomysłów. Andrzej Duda w ciągu roku zawetował tylko cztery ustawy i tyleż samo skierował do Trybunału Konstytucyjnego (co jeśli chodzi o skutek nie robi różnicy). W tym samym okresie podpisał ponad sto ustaw – najczęściej nowelizacji już istniejących. Trudno więc uznać, że Prezydent jest prawdziwym hamulcowym uniemożliwiającym realizację programu koalicji. Tego programu po prostu nie ma i prezydentura Rafała Trzaskowskiego w pełni tę smutną prawdę obnaży. Być może uda się uchwalić kilka ustaw „przywracających praworządność”, ale doprowadzą one do jeszcze większego chaosu w wymiarze sprawiedliwości. Trudno będzie zresztą zignorować opinię Komisji Weneckiej, która ostatnio uznała, że nawet poprzez zmiany Konstytucji nie można skrócić kadencji sędziów Trybunału Konstytucyjnego. A to oznacza, że jeszcze przez kilka lat nominaci Prawa i Sprawiedliwość będą mieli w nim większość. I to nawet po wyeliminowaniu tzw. „sędziów-dublerów”. Pozostanie ignorowanie wyroków tego organu, co z praworządnością niewiele ma wspólnego.

Prekampania przed wyborami prezydenckimi w najbardziej chyba oczywisty sposób pokazuje, w którym kierunku zmierza współczesna demokracja. Nie dość, że kandydaci obiecują gruszki na wierzbie, to jeszcze koncentrują się na zagadnieniach, które nie wchodzą w zakres uprawnień prezydenckich. Tyle, że w sytuacji wyborów powszechnych nie mają innego wyjścia. Trudno przecież wyjść do wyborców z przekazem, że Prezydent RP pełni głównie funkcje reprezentacyjne i ma co najwyżej możliwość blokowania propozycji większości parlamentarnej, a i to tylko w sytuacji, gdy ta nie posiada ponad 60% mandatów w Sejmie. Wyborcy chcą człowieka czynu, zmieniającego rzeczywistość. A że to rola premiera, a nie Prezydenta, to już do większości nie dociera z powodu ich totalnej ignorancji prawnoustrojowej. Dlatego kampania (a wcześniej prekampania) przed wyborami prezydenckimi staje się paradą oszustów, w której wszyscy kandydaci świadomie okłamują wyborców, żeby tylko pozyskać ich głosy. W dłuższej perspektywie kompromituje to oczywiście demokrację, ponieważ rozczarowanie elektoratu niespełnianiem obietnic wyborczych powoduje albo ich polityczną bierność, albo udzielanie poparcia politycznym oszołomom z czym ostatnio mieliśmy do czynienia w Rumunii.

Pierwszy rok rządów nie musi przesądzać o bilansie całej kadencji. Tyle, że nic nie wskazuje na możliwość zaistnienia radykalnej zmiany po wyborach prezydenckich. Dlatego najprawdopodobniej gabinet Donalda Tuska w oczach osób zainteresowanych polityką przejdzie do historii jako rząd niespełnionych nadziei, wegetacji i wewnętrznych sporów. Ale ocena większości społeczeństwa bardziej zależeć będzie od sytuacji gospodarczej, na którą ani Prezydent, ani Prezes NBP, ani nawet premier nie mają większego wpływu – zwłaszcza w krótkim okresie czasu. Jest ona w obecnych czasach całkowicie nieprzewidywalna. Tym bardziej, że za miesiąc inny Prezydent wprowadzi się do swojej siedziby po drugiej stronie Atlantyku. A jego decyzje mogą zmienić sytuację gospodarczą w sposób zdecydowanie bardziej znaczący niż jakiekolwiek decyzje podejmowane przez naszego lokatora Pałacu Prezydenckiego.

Karol Winiarski

Gdyby dwa tygodnie temu ktoś powiedział, że jeszcze w tym roku Bashar al-Asad utraci władzę, zostałby uznany za człowieka niespełna rozumu. Tymczasem syryjski dyktator został obalony w wyniku trwającej zaledwie jedenaście dni ofensywy jego przeciwników. Wspierany przez Rosję i Iran reżim rozpadł się jak domek z kart. Po ponad pół wieku rządów rodzina Asadów uciekła z Syrii. To prawdziwy koniec epoki i z pewnością wielka porażka Władymira Putina, dla którego Syria stanowiła główną bazę odzyskiwania wpływów na obszarze Bliskiego Wschodu. To jednak wcale nie oznacza sukcesu Stanów Zjednoczonych czy też szerzej rozumianego Zachodu. Siły, które przejęły władzę w Damaszku są antyrosyjskie ze względu na wspieranie przez Kreml Asada, ale jednocześnie antyzachodnie z powodów ideologicznych.

Abu Muhammad al-Dżaulani, lider antyasadowskiego sojusz trzech islamskich ugrupowań Hajat Tahrir asz-Szam, w przeszłości był związany z Al-Kajdą, a nawet z Państwem Islamskim. Mimo, że odciął się później od skrajnie fundamentalistycznych organizacji i na kontrolowanych przez siebie terenach nie wprowadzał prawa islamskiego, to jednak w 2018 Stany Zjednoczone (w okresie rządów Donalda Trumpa) wpisały go na listę poszukiwanych terrorystów i wyznaczyły nagrodę 10 mln dolarów za jego głowę. Nikt nie wie, na ile umiarkowanie tolerancyjne rządy al-Dżaulaniego były próbą zdobycia szerszego poparcia (zarówno w samej Syrii jak i na arenie międzynarodowej), a na ile rzeczywistą zmianą poglądów. Nie wiadomo zresztą czy w ogóle będzie w stanie utrzymać władzę i prowadzić samodzielną politykę bez konieczności uwzględniania zdania bardziej radykalnych islamistów.

Syria zawsze uchodziła za jedno z najbardziej liberalnych i tolerancyjnych państw muzułmańskich. W dużym stopniu wynikało to z religijnego składu mieszkańców tego kraju. Około 75% Syryjczyków to sunnici. Rządzące cywilne, a zwłaszcza wojskowe elity (w tym Asadowie), to jednak w znacznym stopniu alawici, którzy stanowią około 10% mieszkańców (podobnie jak chrześcijanie różnych wyzwań). Obawa przed dyskryminacją ze strony sunnitów zapewniała reżimowi Asada poparcie wszystkich mniejszościowych grup religijnych. Teraz mogą stać się obiektem prześladowań ze strony zwycięskich sunnitów, którzy będą się chcieli zemścić za lata politycznej i gospodarczej marginalizacji.

Syria, podobnie jak Tunezja, Liban czy Turcja były jednymi z nielicznych krajów islamskich, w których kobiety cieszyły się stosunkowo dużymi swobodami i mogły realizować się w życiu zawodowym i naukowym. Dużo w tym kierunku zrobiła żona Bashara al-Assada, Asma. Nazywana „Różą Pustyni” przez długie lata kreowała pozytywny wizerunek swojego męża w świecie. Załamało się to w okresie wojny domowej, gdy w pełni popierając zbrodnicze działania Bashara, utraciła sympatię międzynarodowej opinii publicznej. Czy jednak mogła się zdystansować od ojca trojga swoich dzieci?

Gdy w 2000 roku Bashar al-Asad przejmował w wieku 35 lat władzę po śmierci swojego ojca Hafiza, Syryjczycy wiązali z nim duże nadzieje. Wykształcony w Syrii i Wielkiej Brytanii, lekarz okulista, nie był przeznaczony do sukcesji. Niespodziewana śmierć w wypadku samochodowym jego brata Basila zmusiła go do powrotu do kraju. Wydawało się, że będzie rządził w sposób bardziej cywilizowany niż jego ojciec, który w 1982 roku utopił we krwi powstanie w Hamie zorganizowane przez Bractwo Muzułmańskie (według niektórych szacunków zginęło nawet 40 tys. cywilów). Pierwsze lata rządów rzeczywiście zapowiadały pewną liberalizację i demokratyzację dyktatorskiego reżimu. Ale w krajach arabskich każdy system dopuszczający udział społeczeństwa w wyłanianiu władzy prędzej czy później kończy się powrotem do twardych i brutalnych rządów albo utratą władzy. Zwłaszcza, gdy rządzący reprezentują niewielką mniejszość etniczną lub religijną. Sunnici nigdy nie zaakceptowali alawickich rządów w Syrii, a swoich współwyznawców współpracujących z rodziną Asadów uważali za zdrajców i sprzedawczyków. Szczególną niechęć rządy Bashara al-Asada wzbudzały wśród islamskich fundamentalistów. Zwłaszcza po tym, gdy po ataku na World Trade Center poparł on atak wojsk amerykańskich na Afganistan. Stopniowo opór wobec jego autorytarnej władzy narastał. Okazało się, że chcąc utrzymać władzę w Syrii nie można rządzić tak jak w krajach Zachodniej Europy. Ulegając coraz większym wpływom brata Mahira oraz cieszącej się szczególną złą sławą matki Anisy Machluf stawał się coraz bardziej brutalny wobec rosnącej w siłę opozycji, a Syria coraz bardziej przypominała kraj z okresu rządów jego ojca. Ostatecznie wszystkie pozory liberalizacji prysły po rozpoczęciu Arabskiej Wiosny.

Powstanie przeciwko rządom Bashara al-Asada w Syrii było jednym z przejawów rewolucji, które wybuchały w krajach arabskich na przełomie 2010 i 2011 roku. Rozpoczęły je wydarzenia w Tunezji, gdzie samospalenie sprzedawcy owoców (jego nielegalny stragan został skonfiskowany przez służby porządkowe) stało się impulsem, który ujawnił olbrzymie pokłady niezadowolenia i frustracji, zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Stagnacja gospodarcza, wysokie ceny żywności spowodowane polityką ekonomiczną bogatych krajów Zachodu ratujących swoje systemy finansowe po światowym kryzysie gospodarczym (pieniądze wpompowane w system bankowy lokowane były w surowcach i produktach żywnościowych powodując szybki wzrost ich cen), ogromne bezrobocie wśród młodzieży i brak swobód politycznych, które mogłyby być dla rządzących swoistym wentylem bezpieczeństwa, doprowadziły do masowych wystąpień społecznych, które z Tunezji rozlały się po całym świecie arabskim. Bashar al-Asad jeżeli chciał się utrzymać u władzy musiał użyć brutalnej siły. I użył jej topiąc powstanie we krwi.

Mimo zbrodniczych metod tłumienia protestów jego koniec wydawał się bliski. Uratowała go pomoc udzielona przez Iran, który widział w Syrii sojusznika w rywalizacji z krajami sunnickimi (oczywiście pod warunkiem utrzymania rządów alawitów), a potem także Rosja, która starała się odbudować swoje dawne wpływy na Bliskim Wschodzie, a po rozpoczęciu konfliktu na Ukrainie pozbyła się wszelkich skrupułów i gotowa była rzucić wyzwanie Zachodowi. Tym bardziej, że Barack Obama zrezygnował z bezpośredniego zaangażowania w toczącą się wojnę domową obawiając się powtórzenia scenariusza irackiego i libijskiego – całkowitego rozpadu państwa i powszechnej anarchii stanowiącej idealną pożywkę dla skrajnie fundamentalistycznych ruchów terrorystycznych.

Walcząc o utrzymanie władzy Bashar al-Asad nie cofał się przed bombardowaniem mieszkaniowych dzielnic największych miast. Powodem było oczywiście wykorzystywanie znajdujących się tam budynków przez walczącym z jego reżimem bojowników – czyli robił dokładnie to samo, co robi w tej chwili Izrael w Strefie Gazy. Przeciwnicy Asada zresztą szybko podzielili się na zwalczające się wzajemnie odłamy. Stopniowo coraz większe znaczenie zdobywali radykalni islamiści, a siły przynajmniej formalnie deklarujące chęć wprowadzenia demokracji, były marginalizowane. Szansę na uzyskanie autonomii wyczuli też Kurdowie zamieszkujący północną i północo-wschodnią część Syrii. To jednak spowodowało zaangażowanie Turcji, dla której bliskie związki kurdyjskiej Partii Unii Demokratycznej z działającą w Turcji Partią Pracujących Kurdystanu stały się powodem do kolejnych interwencji na terenie jej południowego sąsiada i zajęcia pogranicznych obszarów.

Pomoc Iranu i Rosji przesądziły o prawie zupełnym zwycięstwie Asada. Nie udało mu się jedynie zająć prowincji Idlib z powodu wsparcia Turcji dla bojowników, którzy schronili się na tym terenie. I właśnie stamtąd niespełna dwa tygodnie temu rozpoczęła się ofensywa, która zmiotła reżim syryjskiego dyktatora. Bojownicy wykorzystali zaangażowanie wojsk rosyjskich w Ukrainie oraz osłabienie Hezbollahu i wspierającego go Iranu przez Izrael, który zaatakował południowy Liban i zniszczył systemy antyrakietowe Teheranu. Nie jest przypadkiem, że atak nastąpił kilka dni po zawarciu rozejmu, który mógł pozwolić szyickiej organizacji terrorystycznej na stopniową odbudowę swojego potencjału. Za jakiś czas obalenie Asada mogło się okazać znacznie trudniejsze. Oczywiście zaawansowanej broni nie kupuje się na bazarze. Dostarczyła ją Turcja, która jest największym, o ile nie jedynym, państwem mogącym uznać wydarzenia rozgrywające się w Syrii za sukces. Po raz kolejny (po raz pierwszy w Górskim Karabachu) tureckie drony przesądziły o wyniku wojny. Erdogan pozbył się znienawidzonego dyktatora w Damaszku i ma wolną rękę w rozprawie z Kurdami. Nie wiadomo jednak czy wdzięczność nowych władz przetrwa oczywiste różnice interesów pomiędzy Turcją a Syrią.

Jesienią 2013 roku Barack Obama odmówił zaatakowania Syrii po tym jak wojska reżimu użyły broni chemicznej przeciw swoim przeciwnikom. Spotkało się to z ogromną krytyką ze strony wszystkich przeciwników Asada, tym bardziej, że wcześniej właśnie użycie broni masowego rażenia przywódca największego mocarstwa wyznaczył jako czerwoną linię, której przekroczenie spowoduje amerykańską interwencję. Prezydent USA tłumaczył swoją decyzje obawą przed powtórzeniem sytuacji w Iraku, która miała miejsce po obaleniu Saddama Husajna. Nikt bowiem o tym głośno nie powie, ale autorytarne rządy bliskowschodnich reżimów gwarantują względną stabilizację i zabezpieczają region przed wpływami fundamentalistów popieranych często przez znaczną część tamtejszych społeczeństw. Demokracja to chaos, wojna domowa i możliwość przejęcia władzy przez skrajnych islamistów. Upadek rządów rodziny Asadów nie musi przynieść wolności, dobrobytu i szczęścia Syryjczykom. Bardziej prawdopodobne jest powtórzenie tragicznego scenariusza, który widzieliśmy w Iraku po obaleniu Saddama Husajna czy w Libii po upadku Muammara Kadafiego. A wtedy okaże się, że obawy Baracka Obamy sprzed jedenastu lat miały realne podstawy. Jeżeli tak się stanie, już wkrótce nawet Syryjczycy (a zwłaszcza Syryjki) mogą zatęsknić za Basharem i jego Różą Pustyni.

Karol Winiarski

85 lat temu Związek Radziecki zaatakował Finlandię. Powodem była odmowa (w przeciwieństwie do innych krajów tego regionu – Estonii, Łotwy i Litwy) spełnienia żądań wschodniego sąsiada. W jej przypadku nie chodziło tylko o zgodę na utworzenie radzieckich baz wojskowych, ale też scedowanie części terytorium – Przesmyku Karelskiego położonego w bliskiej odległości od Leningradu. Wbrew powszechnemu przekonaniu stanowisko fińskich polityków nie było jednomyślne. Nawet głównodowodzący armii i bohater narodowy Finlandii marszałek Carl Mannerheim opowiadał się za ustępstwami na rzecz ZSRR. Ostatecznie jednak Finowie postanowili zbrojnie bronić swojej suwerenności i już w początkach października zarządzili mobilizację. Dlatego w momencie radzieckiej agresji armia fińska była w pełni przygotowana do walki, a system umocnień na Przesmyku Karelskim dobrze przygotowany.

Wojna zimowa trwała niewiele ponad sto dni. Początkowo Armia Czerwona ponosiła ogromne straty bezskutecznie próbując przełamać fińską obronę na kilku odcinkach liczącego ponad tysiąc kilometrów frontu. Gdy jednak Sowieci w lutym wznowili ofensywę, wyczerpane oddziały fińskie nie posiadające już rezerw, zaczęły się cofać. Wydawało się, że los Finlandii jest przesądzony. A jednak Józef Stalin się cofnął. Pokój podpisany 12 marca 1940 roku w Moskwie oznaczał znacznie większe straty terytorialne Finlandii niż wcześniejsze żądania radzieckie (w tym ważne miasto położone u nasady Przesmyku Karelskiego – Wyborg), ale pozwalał jej zachować niezależność od Rosji. Utworzony w początkach wojny w opanowanym przez Armię Czerwoną przygranicznym Terijoki, proradziecki rząd Fińskiej Republiki Demokratycznej pod przywództwem lidera fińskich komunistów Otto Kuusinena, został po cichu zlikwidowany, a jego premier nigdy już nie pojawił się w swoim rodzinnym kraju (stanął na czele należącej do ZSRR Republiki Karelo-Fińskiej zlikwidowanej zresztą w 1956 roku).

Wycofanie się Stalina z pierwotnych planów wobec Finlandii prawdopodobnie spowodowane było planowanym wsparciem dla broniącego się kraju ze strony Francji i Wielkiej Brytanii i to mimo sprzeciwu Norwegii i Szwecji, które nie chciały przepuścić alianckiego korpusu przez swoje terytoria. Większym zagrożeniem byłyby zresztą naloty brytyjskich bombowców na pola naftowe i rafinerie w Baku, które dostarczały większość produktów naftowych dla ZSRR (znaczna część szła od końca 1939 roku do Niemiec). Radziecki przywódca nie dowierzał też do końca Hitlerowi, chociaż stosunki między ZSRR a III Rzeszą były w tym okresie bardzo dobre. Dlatego postanowił zadowolić się niewielkimi zdobyczami terytorialnymi, które pozwalały powrócić do pierwotnych planów w korzystniejszej sytuacji politycznej. Ta jednak wkrótce uległa pogorszeniu. Niespodziewana szybka klęska Francji być może przyśpieszyła szybsze skonsumowanie republik nadbałtyckich włączonych do ZSRR w lipcu 1940 roku, ale jednocześnie pokrzyżowała plany radzieckiego przywódcy liczącego na powtórzenie się sytuacji z okresu I wojny światowej – wyczerpującej wojny pozycyjnej na froncie zachodnim, co dawałoby sowieckiemu przywódcy szerokie pole manewru. Szybkie pogorszanie się stosunków radziecko-niemieckich ostatecznie uniemożliwiło ponowne zaatakowanie Finlandii, co planował sowiecki dyktator pod koniec 1940 roku.

Trzy dni po rozpoczęciu operacji Barbarossa Finlandia przyłączyła się do niemieckiej agresji na ZSRR. Tzw. wojna kontynuacyjna miała na celu odzyskanie utraconych rok wcześniej terenów. W przypadku Przesmyku Karelskiego Finowie rzeczywiście zatrzymali się na dawnej granicy swojego państwa, ale w Karelii poszli dalej zajmując obszary należące do ZSRR na mocy traktatu w Turku z 1920 roku, zawartego jeszcze z Rosją Radziecką. Radość z sukcesu nie trwała jednak długo. W czerwcu 1944 roku ofensywa radziecka błyskawicznie przełamała fińskie linie obronne na Przesmyku Karelskim. W ciągu kilku dni Armia Czerwona zajęła z naddatkiem wszystkie tereny odzyskane przez Finów w 1941 roku. Los Finlandii ponownie wydawał się przesądzony. A jednak w początkach września został zawarty rozejm, który pozbawiał ją dodatkowo okręgu Petsamo z bogatymi złożami rudy niklu oraz wymuszał oddanie Płw. Porkalla leżącego w niedużej odległości od Helsinek w celu utworzenia tam bazy wojskowej zabezpieczającej od północy wejście do Zatoki Fińskiej.

Zarówno w 1940 jak i w 1944 roku byli wojskowi i politycy, którzy uważali, że trzeba się walczyć do końca. Przeważyło jednak zdanie realistów, a zwłaszcza marszałka Mannerheima, którego zresztą Stalin darzył sporym szacunkiem. Stał się on zresztą gwarantem zawartego porozumienia obejmując na dwa lata stanowisko Prezydenta Finlandii. Uczucia nigdy jednak nie determinowały postępowania radzieckiego przywódcy. Dlaczego więc nie wykorzystał idealnej okazji, aby całkowicie podporządkować sobie Finlandię? Ani Wielka Brytania, ani Stany Zjednoczone nie mogłyby otwarcie przeciw temu protestować – przecież chodziło o państwo, które przez trzy lata było sojusznikiem III Rzeszy. A jednak i tym razem Stalin się cofnął. I podobnie jak w 1940 roku zadecydowały o tym okoliczności zewnętrzne.

Finlandia nie znajdowała się na głównym kierunku natarcia Armii Radzieckiej. Droga do Berlina prowadziła przez Warszawę, a nie przez Helsinki. Szybki sukces na Przesmyku Karelskim nie oznaczał jeszcze całkowitego zwycięstwa. W lipcu Finom udało się powstrzymać radzieckie natarcie, co oznaczało, że przełamanie kolejnej linii obronnej wymagałoby zaangażowania nowych sił. A te były potrzebne na głównym kierunku uderzenia i na Bałkanach, które z punktu widzenia interesów ZSRR były znacznie ważniejsze od peryferyjnej Finlandii. Na dodatek aliantom po kilkutygodniowych walkach udało się przełamać niemiecką obronę w Normandii i szybko ruszyć w głąb terytorium Francji. W Warszawie zaś wybuchło powstanie, a odmowa udzielenia jakiejkolwiek pomocy powstańcom spotkała się z dezaprobatą ze strony aliantów. W tej sytuacji Finlandia zeszła na dalszy plan.

Trzeci raz Finlandia stanęła na krawędzi przepaści w początkach 1948 roku. Ogłoszona rok wcześniej doktryna Trumana, a wkrótce potem Plan Marshalla odrzucony przez Moskwę i zależne od niej państwa (także Finlandię) oznaczało ostateczne zerwanie wojennego sojuszu i początek zimnej wojny, która mogła się szybko przekształcić w wojnę gorącą. W tej sytuacji Stalin postanowił skonsolidować swój obóz likwidując wszelkie odrębności i eksperymenty, które dopuścił w okresie bezpośrednio powojennym. We wrześniu w Szklarskiej Porębie liderzy partii komunistycznych (w tym także Włoch i Francji) dowiedzieli się, że jedynym obowiązującym modelem jest ten, który obowiązuje w ZSRR. W lutym 1948 roku komuniści przejęli pełnię władzy w Czechosłowacji – jedynym państwie Europy Środkowej, w którym obowiązywał jeszcze system demokratyczny. Odbyło się to jednak z zachowaniem zasad parlamentaryzmu, chociaż dzisiaj zwykle nazywa się te wydarzena puczem lutowym. W rzeczywistości zadecydowały błędy centroprawicowej opozycji (brak porozumienia z socjaldemokratami), niezdecydowanie Prezydenta Benesza, ale także autentycznie duże poparcie dla komunistów (zwłaszcza w Czechach). W ciągu kilku następnych miesięcy komunistyczno-socjaldemokratyczna większość parlamentarna zlikwidowała pozostałości pluralizmu i systemu demokratycznego, a Czechosłowacja karnie zajęła miejsce w stalinowskim szeregu. Spośród państw znajdujących się w strefie wpływów ZSRR pozostawała jeszcze tylko Finlandia. Mało kto miał nadzieję, że nie podzieli ona losu Czechosłowacji.

W początkach 1948 roku fińscy politycy zostali poinformowani, że Moskwa życzyłaby sobie zawarcia sojuszu wojskowego. Podobne zostały wkrótce podpisane z Węgrami i Rumunią, ale były to kraje rządzone przez komunistów. W Finlandii premierem był lewicowy socjalista Mauno Pekkala, który należał do Demokratycznego Związku Narodu Fińskiego – koalicji komunistów i ich sojuszników. Lider komunistów Yrjö Leino sprawował funkcję ministra spraw wewnętrznych, co było charakterystyczne dla wszystkich krajów, które znalazły się w radzieckiej strefie wpływów i umożliwiało likwidowanie polityków partii opozycyjnych pod wydumanymi zarzutami zdrady narodowej (metoda salami). W przypadku Finlandii to jednak nie zadziałało. Mimo swoich lewicowych poglądów i premier, i minister spraw wewnętrznych czy to ze strachu, czy z powodów patriotycznych nie chcieli w pełni realizować powstających w Moskwie planów siłowego przejęcia władzy przez komunistów.

Decydującą rolę odegrał jednak Prezydent Juho Paasikivi – doświadczony dyplomata, który dwukrotnie już negocjował w Moskwie warunki zakończenia działań wojennych. Tym razem odmówił wyjazdu do Moskwy wymawiając się stanem zdrowia. Cierpliwie jednak tłumaczył wysłannikom Stalina, że z punktu widzenia ZSRR lepszym rozwiązaniem będzie przyjęcie znacznie złagodzonej wersji traktatu, który zostanie zaakceptowany przez fiński parlament niż wymuszanie nieakceptowanego przez społeczeństwo układu. Stalin po raz kolejny odpuścił. Nie będąc przygotowanym do kolejnej wojny i mając problem ze zbuntowaną Jugosławią zgodził się na zapisy, które zobowiązywały Finlandię do udzielenia wojskowej pomocy ZSRR tylko wówczas, gdyby przez jej terytorium byłby poprowadzony atak na sowieckie imperium (w praktyce i tak oznaczało to wojnę). Finowie nie musieli też konsultować swojej polityki zagranicznej z Moskwą, a ZSRR zgodził się na neutralny status ich państwa.

Do czasu rozpadu bloku komunistycznego Finlandia zachowała demokratyczny system rządów i wolnorynkową gospodarkę. Wymuszona neutralność – nazwana wkrótce finlandyzacją – nie przeszkodziła jej w cywilizacyjnym rozwoju, a handel ze Związkiem Radzieckim pozwolił na szybkie bogacenie się mieszkańców tego niegdyś ubogiego kraju. Finowie nie próbowali kusić losu i drażnić rosyjskiego niedźwiedzia. Wrodzony pragmatyzm pozwolił im uznać powojenne realia i powstrzymać się przed próbą zmiany swojego neutralnego statusu. Utrata części terytorium i ograniczenie suwerenności nie okazał się końcem świata. Warto z tej lekcji wyciągnąć wnioski.

Położenie i znaczenie Ukrainy jest oczywiście inne niż Finlandii, ale też Rosja to nie ZSRR, a Putin nie jest Stalinem. Lepiej stracić część swoich ziem, zwłaszcza gdy ich mieszkańcy nie zawsze w pełni czuli się Ukraińcami, niż poświęcać życie tysięcy młodych ludzi dla obrony tego, czego być może nie da się w pełni obronić. Tym bardziej, że wkrótce sytuacja Ukrainy może być o wiele gorsza niż obecnie, a pole manewru znacznie bardziej ograniczone. Polityka to sztuka wykorzystywania istniejących możliwości. A te najczęściej nie zależą wyłącznie od zainteresowanych. Czasami warto poczekać na lepsze czasy.

Karol Winiarski

Zatrzymanie Prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka wzbudziło krótkotrwałe poruszenie medialne, które wygasło po kilku dniach przykryte wyborami kandydatów na Prezydenta RP w dwóch najważniejszych ugrupowaniach. Nie było w tym oczywiście nic dziwnego – zarówno politycy, tak i komentatorzy, a co najgorsze także wyborcy, mają pamięć rybki akwariowej. Zaskakujące było jedynie zaskoczenie całą sytuacją. Przecież o patologicznych zachowania włodarza stolicy Dolnego Śląska pisały media od wielu lat. Przynajmniej te, które starają się zachować minimum obiektywizmu w relacjonowaniu politycznych wydarzeń w naszym kraju.

Reakcje na zarzuty postawione Jackowi Sutrykowi były najczęściej mocno wyważone niezależnie od strony politycznej barykady. Nie dziwi to w przypadku polityków rządzącej obecnie koalicji, a zwłaszcza Platformy Obywatelskiej. W końcu pięć lat temu Jacek Sutryk został Prezydentem Wrocławia jako kandydat tego ugrupowania, a reelekcję wywalczył w dużym stopniu dzięki poparciu Donalda Tuska (pomijając autokompromitację jego rywalki w drugiej turze). Ale również politycy Prawa i Sprawiedliwości zachowywali wyjątkową wstrzemięźliwość. Nie mogło być inaczej, skoro cała sprawa dotyczy Collegium Humanum – uczelni związanej z politykami największej partii opozycyjnej (Karolem Karskim i Ryszardem Czarneckim). Lepiej więc spuścić zasłonę milczenia.

Sprawa Collegium Humanum jest tylko drobnym fragmentem patologii, która od lat panuje w polskim szkolnictwie wyższym – zwłaszcza w kwestii studiów podyplomowych. Pogłębiła ją decyzja podjęta kilka lat temu przez rząd Zjednoczonej Prawicy rozszerzająca grono osób uprawnionych do zasiadania w radach nadzorczych spółek publicznych o absolwentów studiów MBA. Doprowadziło to do rozkwitu tego typu studiów na niepublicznych uczelniach. Uzyskanie stosownego dyplomu było znacznie łatwiejsze niż zdanie trudnego egzaminu ministerialnego czy uzyskanie tytułu doktora praw (chociaż doktor prawa kanonicznego też był brany pod uwagę). Collegium Humanum było może najbardziej skrajnym przykładem tej patologii. Ale nie jedynym.

Wydawało się, że zaraz po wygranych wyborach zwycięska koalicja zlikwiduje tę patologiczną furtkę wprowadzoną przez poprzednią władzę. Tymczasem przyjęto zupełnie inne rozwiązanie – obniżenie trudności egzaminu państwowego. Składa się on z części pisemnej, która jest testem jednokrotnego wyboru zawierającym 100 pytań, na które trzeba odpowiedzieć w ciągu 100 minut (niestety rozporządzenie nie precyzuje ile jest możliwych odpowiedzi przy każdym z pytań, co ma kluczowe znaczenie – zwłaszcza przy lukach w wiedzy zdającego). Przejście do części ustnej wymaga tylko 75% dobrych odpowiedzi. Biorąc pod uwagę, że przynajmniej część odpowiedzi może być „trafionych”, nie są to zbyt wygórowane wymogi.

Część ustna składa się z trzech pytań, przy czym „komisja ocenia łącznie poprawność udzielonych odpowiedzi na wszystkie pytania w skali od 2 do 5, w której 2 oznacza negatywny wynik części ustnej egzaminu.” Oznacza to, że bardzo dobra odpowiedź na jedno z pytań, nawet przy braku jakiejkolwiek wiedzy na pozostałe, pozwala pozytywnie zaliczyć egzamin. To generalna tendencja w polskiej edukacji – jeżeli wyniki jakichkolwiek egzaminów są niezadowalające, to trzeba … obniżyć kryteria oceny. Efekty już widać. Wystarczy się zapytać absolwentów szkół średnich o wiadomości, które powinny być znane każdemu uczniowi po maturze, żeby zwątpić w sens powszechnej edukacji kosztującej nas corocznie dziesiątki miliardów złotych.

Jacek Sutryk zasłynął nie tylko podejrzeniami o korupcję w związku z działalnością rektora Collegium Humanum, który otrzymał 75 tys. zł na podstawie fikcyjnej umowy doradztwa dla Wrocławskiego Parku Technologicznego. W zamian Prezydent Wrocławia otrzymał dyplom MBA pozwalający mu zasiadać w radach nadzorczych miejskich spółek komunalnych z naszego regionu (w zamian za podobne stanowiska w spółkach wrocławskich), co przyniosło mu ponad 230 tys. zł dochodu. Wzajemna wymiana miejsc w radach nadzorczych stała się w ostatnich latach szeroko wykorzystywaną praktyką powiększenia swoich dochodów przez działaczy samorządowych. Usprawiedliwieniem miało być obniżenie ich uposażeń przez parlament na polecenie Jarosława Kaczyńskiego (po aferze z nagrodami dla ministrów rządu Beaty Szydło). Tyle, że startując w wyborach w roku 2018 wiedzieli na co się piszą, a kilka lat później ich wynagrodzenia zostały podniesione o kilkadziesiąt procent. Jednak z zasiadania w radach nadzorczych nie zrezygnowali.

Wydawało się, że problem „dorabiania” działaczy samorządowych w spółkach komunalnych zniknie po ubiegłorocznej nowelizacji ustawy o „ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne”, co było jednym z warunków wsparcia rządu Mateusza Morawieckiego przez posłów Pawła Kukiza. Zgodnie z nowymi przepisami prezydenci miast utracili prawo zasiadania w zarządach, radach nadzorczych i komisjach rewizyjnych. Gdy jednak zmieniły się rządy, posłowie związani Koalicją Obywatelską i wywodzący się ze środowiska samorządowego rozpoczęli działania zmierzające do powrotu do dawnego stanu prawnego.

Najbardziej kuriozalna była interpelacja złożona w tej sprawie przez posłankę tego ugrupowania, Renatę Rak. Tak się „przypadkowo” złożyło, że jej mąż był wówczas burmistrzem Szczecinka i członkiem rady nadzorczej Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej Gminy Szczecinek sp. z o.o. Gwda Wielka. Odpowiedź udzielona przez przedstawiciela rządu była mocno wymijająca, a cała sprawa dość szybko się zdezaktualizowała – Daniel Rak przegrał z kretesem wybory samorządowe ze swoim poprzednikiem, który na jedną kadencję przeniósł się na Wiejską, a w tym roku triumfalnie powrócił na fotel burmistrza i to mimo wyrzucenia z Platformy Obywatelskiej. Wielka krzywda byłemu włodarzowi Szczecinka się nie stała – został wicestarostą powiatu szczecineckiego. Rodzina na swoim.

Nadgorliwość posłanki Koalicji Obywatelskiej nie zamknęła tematu. O utracone przywileje samorządowców upomniał się Związek Miast Polskich. Postulat przywrócenia prawa zasiadania w organach spółek prawa handlowego miał być jednym z warunków poparcia kandydata Koalicji Obywatelskiej na Prezydenta RP. Tak się zresztą złożyło, że ostatnio nowym Przewodniczącym ZMP został … Jacek Sutryk. Gorącą obroną Prezydenta Wrocławia zasłynął zresztą jego kolega ze związku, Prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak. Pomijając już fakt, że ujawnił homoseksualną orientację rektora Collegium Humanum, to jeszcze używał dokładnie tych samych argumentów, którymi posługują się działacze Prawa i Sprawiedliwości broniący swoich kolegów podejrzewanych o finansowe przekręty. To kolejny dowód pokazujący jak mało różni polityków pochodzących z tak różnych obozów politycznych.

Istnieje głębokie przekonanie, że reaktywowanie samorządu terytorialnego było największym sukcesem polskiej transformacji ustrojowej. I jest w tym wiele prawdy. Wygląd polskich miast i miasteczek uległ radykalnym zmianom w porównaniu z czasami PRL-u, chociaż dzisiaj niektóre inwestycje (chociażby zabetonowanie miejskich rynków, aquaparki czy stadiony) budzą wątpliwości. Te rzeczywiste osiągnięcia nie mogą jednak przysłaniać dzisiejszych patologii i błędów popełnianych przez samorządowych włodarzy. Zasadniczym tego powodem jest brak jakiejkolwiek kontroli ich działań. Opozycja najczęściej nie ma prawnych i finansowych możliwości odkrywania i nagłaśniania nieprawidłowości mających miejsce w ich gminach. Ale jeśli nawet jej się to uda, to okazuje się że większości mieszkańców w ogóle to nie obchodzi i mimo stawianych zarzutów dalej wybierają skompromitowanego samorządowca. Nie inaczej przecież było pół roku temu we Wrocławiu. I w wielu innych miastach.

Karol Winiarski