Przez cały marzec politycznie wzmożona część polskiej opinii publicznej żyła pościgiem Sławomira Mentzena za Karolem Nawrockim. W niektórych sondażach kandydat Konfederacji uzyskiwał nawet lepsze notowania niż jego rywal z Prawa i Sprawiedliwości. Miał też większe szanse nawiązania rywalizacji z Rafałem Trzaskowskim w ewentualnej drugiej turze wyborów prezydenckich. Wywiad udzielony Krzysztofowi Stanowskiemu – innemu kandydatowi na Prezydenta – z dużym prawdopodobieństwem pogrzebał jego szanse na mijankę z Nawrockim. A stało się tak, ponieważ Sławomir Mentzen po raz kolejny ujawnił swoje prawdziwe przekonania, a politycy innych ugrupowań i przychylni im dziennikarze rzucili się na niektóre z jego wypowiedzi pomijając większość trwającego ponad dwie godziny wywiadu. Wywiadu, w którym w przeciwieństwie do rywali odpowiadał na pytania i mówił o konkretnych proponowanych przez siebie rozwiązaniach. A to rzadkość, ponieważ większość jego kontrkandydatów specjalizuje się w kwiecistych i pozbawionych konkretów oracjach, pozbawionych jakichkolwiek konkretów. W obecnych czasach to najlepszy sposób na uzyskanie społecznego poparcia i wygranie wyborów. Szczere ujawnianie własnych poglądów to prosta droga do porażki – któryś z nich zawsze może zrazić potencjalnego wyborcę.

Lider Konfederacji ma skrajnie konserwatywne poglądy z czym nigdy się nie krył. Wystarczy przeczytać akt Konfederacji Gietrzwałdzkiej z 2018 roku, której jednym z sygnatariuszy był Sławomit Mentzen, aby poznać jego sposób myślenia. Priorytet prawa naturalnego nad stanowionym, przywrócenie kary śmierci, całkowity zakaz aborcji, eugeniki i eutanazji, nienaruszalność związku małżeńskiego czyli zniesienie rozwodów, prawo do noszenia broni to tylko niektóre z postulatów zawartych w tym ideologicznym manifeście polskiego alt-rightu. A wszystko to okraszone majaczeniem o szczerej woli „poddania naszego życia prywatnego i publicznego panowaniu Chrystusa Króla Polski oraz opiece Jego Najświętszej Matki, Królowej Korony Polskiej”, co jak podkreślają autorzy ma być traktowane nie symbolicznie, a „całkowicie realnie”. Kompletny odlot.

We wspomnianym wywiadzie z Krzysztofem Stanowskim, Sławomir Mentzen snuł swoje „przemyślenia” na inne tematy opowiadając się m. in. za wprowadzeniem płatnych studiów, kwestionując konieczność posiadania wykształcenia medycznego do udzielania pomocy zdrowotnej (nie po raz pierwszy), sprzeciwiając się programowi 800+ czy też nazywając gwałt „nieprzyjemnością”. Spotkało go za to słuszna, ale zarazem bezrefleksyjna krytyka. Wszyscy potępili Mentzena za kwestionowanie prawa do aborcji w przypadku ciąży pochodzącej z gwałtu, ale prawdopodobnie nikt nawet nie zastanowił się do którego momentu powinno to być dozwolone. Przecież po trzecim miesiącu ciąży (a taki jest obecny stan prawny, którego akurat zwolennicy liberalizacji prawa aborcyjnego nie kwestionują) trauma kobiety z powodu dokonanego gwałtu nie mija. Co więcej, szacuje się, że 80% tych przestępstw w ogóle nie jest zgłaszanych. To powoduje, że gdy zgwałcona kobieta dowiaduje się o ciąży i postanawia zgłosić sprawę na policję, na przeprowadzenie legalnej aborcji jest już za późno. Dlatego w latach 2021-2023 takich przypadków nie było w ogóle. Czy w takim razie należałoby przedłużyć czas na możliwość przerwania ciąży w przypadku czynu zabronionego? Ale w takim razie dlaczego płód (dziecko nienarodzone dla przeciwników aborcji) pochodzący z gwałtu ma być traktowany inaczej niż ten, który powstał w inny sposób? I do którego momentu aborcja w takim przypadku powinna być dozwolona? Do momentu urodzenia? Skoro powinna to być decyzja kobiety, której wolności nie można ograniczać, to przecież nie może być inaczej. W przeciwnym razie ciężarna kobieta byłaby przecież naturalnym inkubatorem.

Podobnie jednoznacznie negatywnie i całkowicie bezrefleksyjnie został oceniony pomysł wprowadzenia płatnych studiów. Zarzut ograniczenia dostępności wyższego wykształcenia, zwłaszcza dla osób biedniejszych, jest oczywiście jak najbardziej zasadny. Na tym jednak ocena pomysłu Mentzena się skończyła. Nikt nie próbował ustosunkować się do argumentu kandydata Konfederatów dotyczącego znacznie wyższego poziomu uczelni wyższych w krajach, w których studia są płatne. Nie było też żadnej refleksji na temat sensowności wydawania ogromnych pieniędzy na finansowanie edukacji, w sytuacji, gdy znaczna grupa kończących studia nie pracuje w zawodzie zgodnym z ich wykształceniem, a zapewne jeszcze większa nie kończy rozpoczynanych studiów. Są też tacy, którzy wykorzystują zdobyte kompetencje poza granicami Polski (na przykład lekarze), co powoduje, że nasze państwo finansuje znacznie bogatsze kraje. Czy oznacza to konieczność wprowadzenia płatnych studiów? Niekoniecznie, ale pozostali kandydaci w ogóle nie zauważają problemu. Albo nie chcą poruszać tematu, którego rozwiązanie mogłoby się nie spodobać znaczącej części opinii publicznej.

Co ciekawe, w pewnych sprawach stanowisko Sławomira Mentzena jest zadziwiająco bliskie poglądom (a w zasadzie raczej aktualnej narracji) Rafała Trzaskowskiego. Obaj panowie są zdecydowanymi zwolennikami obniżenia składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. W wywiadzie dla Kanału Zero co prawda Sławomir Mentzen o tym nie mówi, ale biorąc pod uwagę jego niechęć do podatków i składek oraz radykalne stanowisko Konfederacji w trakcie sejmowej debaty w tej sprawie, trudno sądzić, aby było inaczej. Nawet argumentacja jest dość podobna. Lider Nowej Nadziei jest przekonany, że stan służby zdrowia nie zależy od wysokości nakładów, a od organizacji całego systemu, w tym przede wszystkim konkurencyjności funduszy ubezpieczeniowych. Co ciekawe, uzasadnieniem jego tezy jest fatalny stan służby zdrowia w USA, gdzie wydatki na usługi zdrowotne są chyba największymi na świecie w stosunku do PKB. Chwali przy tym rozwiązania obowiązujące w Niemczech i Szwajcarii, gdzie mamy do czynienia z konkurencyjnością funduszy ubezpieczeniowych. Tyle, że nakłady w tych dwóch krajach są dwukrotnie wyższe niż w Polsce, a z kolei nie ma chyba bardziej konkurencyjnego systemu ubezpieczeniowego niż w Stanach Zjednoczonych. Kandydat Koalicji Obywatelskiej poza absurdalnym twierdzeniem, że składkę trzeba obniżyć, „ponieważ takie są oczekiwania przedsiębiorców” (jeżeli to nie jest populizm, to co nim jest?), uważa, że obniżenie dochodów NFZ wymusi lepsze gospodarowanie pieniędzmi przez szpitale. Dziwne tylko, że Warszawa, której przecież Prezydentem jest Rafał Trzaskowski, zamierza do 2030 roku zainwestować 800 mln zł. w stołeczne szpitale.

Oczywiście Rafał Trzaskowski nie jest idiotą i dobrze wie, że uszczuplenie budżetu NFZ o kolejne 4-6 mld zł oznacza dalsze pogorszenie i tak tragicznej sytuacji finansowej polskiej służby zdrowia (braki w budżecie NFZ w tym roku szacowane są na około 30 mld zł) albo powiększenie planowanego na prawie 300 mld zł deficytu budżetu państwa (minister finansów obiecał wyrównanie ubytku z budżetu państwa). Ale wie również, że zdecydowana większość otumanionego populizmem społeczeństwa opowiada się za tą obniżką (masochizm w Polsce rozkwita), a kwestia ta stała się najważniejszym tematem toczącej się kampanii wyborczej. Na sztandary wyniósł ją przede wszystkim Szymon Hołownia. Jeszcze kilka lat temu obecny Marszałek Sejmu myślał kategoriami państwowymi i pokoleniowymi. Teraz, walcząc o polityczne życie, gotów jest poświęcić interes całego społeczeństwa dla iluzorycznych korzyści wyborczych. No ale przecież władza nie tylko się wyżywi, ale też wyleczy. Ciemny lud nie ma znaczenia, zwłaszcza gdy nie rozumie nawet tak prostych zależności, że im mniej pieniędzy w systemie ochrony zdrowia, tym gorszy poziom usług medycznych.

Idiotą nie jest też Donald Tusk forsujący czasowe zawieszenie prawa do azylu. Uzasadnienie jakie podaje jest pozbawione elementarnej logiki. Jeżeli bowiem jak twierdzi migranci na polsko-białoruskiej granicy są bezwolnym narzędziem wojny hybrydowej prowadzonej przez Mińsk i Moskwę przeciw Polsce (co jest w znacznej części pradą), to w jaki sposób brak możliwości uzyskania azylu w Polsce miałby skłonić Putina i Łukaszenkę do zaprzestania tego typu działań. Można przypuszczać, że zostaną one wręcz nasilone, ponieważ pokazanie hipokryzji Zachodu (w tym Polski) wynoszącego na sztandary prawa człowieka i piętnującego ich łamanie w innych krajach, będzie w interesie wschodnich despotów. W praktyce prawo azylu jest w Polsce zawieszone od kilku lat, kiedy to rząd Mateusza Morawieckiego rozporządzeniem zalegalizował pushbacki, które przecież nie są niczym innym jak odmową przyjęcia wniosków azylowych. Ale skoro większość Polaków w pełni popiera takie działania (zaakceptowałaby pewnie i fizyczną likwidację migrantów), to jakie znaczenie mają opinie Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Rzecznika Praw Obywatelskich, kancelarii prawnych Sejmu i Senatu i dziesiątek organizacji pozarządowych wskazujących na ewidentne naruszenie polskiej Konstytucji, Konwencji Genewskiej czy Karty Praw Podstawowych UE. Kilka lat temu nieżyjący już Kornel Morawiecki powiedział, że „Nad prawem jest dobro narodu. Jeżeli prawo to dobro zaburza, to nie wolno nam uważać tego za coś, czego nie możemy naruszyć.” Wywołało to wtedy powszechne oburzenie i krytykę ze strony ówczesnej opozycji. Dzisiaj to samo mówi Donald Tusk wspierany przez wiceministra spraw wewnętrznych i administracji prof. Macieja Duszczyka (trudno o większą kompromitację człowieka, który jeszcze kilka lat temu uchodził za obrońcę praw człowieka) i spotyka się to jedynie z umiarkowaną krytyką części liberalno-lewicowych środowisk – wyjątkiem są ugrupowania lewicowe. Tak umiera liberalna demokracja. Zabijają ją nie prawicowi radykałowie, ale cyniczni politykierzy, którzy starają się za wszelka cenę utrzymać przy władzy postępując wbrew wartościom, które ich do niej wyniosły.

Karol Winiarski

Założycielami Sojuszu Północnoatlantyckiego było tylko 12 państw w tym Stany Zjednoczone Ameryki Północnej,Wielka Brytania, Kanada – czyli kraje anglosaskie. Kraje anglosaskie nadają ton oraz oraz kierunek działaniom sojuszu. Obecnie w skład Sojuszu Północnoatlantyckiego wchodzi 32 państw. Podpisany oryginał traktatu znajduje się w archiwum rządu USA w Waszyngtonie.

Sekretarz generalny NATO wybierany przez wszystkich sojuszników, jest najwyższym stanowiskiem w strukturach cywilnych, odpowiedzialny za kierowanie i wspieranie opartego na konsultacjach procesu decyzyjnego sojuszu. Najwyższym organem w strukturze wojskowej sojuszu jest Komitet Wojskowy NATO składający się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich.

W kierowaniu działaniami wojsk sojuszu obowiązuje zasada jednoosobowego organu dowodzenia. Takie dowodzenie przysługuje dowódcy największej armii. Członkostwo w sojuszu nie jest stałe i poszczególne państwa mogą wyjść z sojuszu po upływie roku od złożenia notyfikacji skierowanej do rządu USA, który poinformuje inne rządy o złożeniu notyfikacji (artykuł 13 traktatu).

Tak więc Unia Europejska nie może wyjść z NATO, gdyż nie jest jej członkiem sojuszu, natomiast mogą z niego wyjść poszczególne państwa członkowskie. USA też mogłyby wyjść z sojuszu po roku, ale nie wyjdą z prostej przyczyny – nie jest to w ich interesie. Donald Trump obserwując tzw. pandemię doszedł do wniosku, że sterując strachem można osiągnąć cele tanim kosztem. Tak więc strasząc wyjściem z sojuszu i zostawieniem państw europejskich na pastwę rosyjskiej agresji osiągnął zamierzony efekt tj. to, że członkowie sojuszu przeznaczają obecnie znacznie więcej funduszy na swoje zbrojenia, tak aby osiągnąć deklarowane 2% PKB. Poza tym Komisja Europejska tworzy dodatkowe fundusze na dozbrajanie Ukrainy i państw UE.

Pentagon już wcześniej zaplanował coroczne zmniejszanie zaangażowania amerykańskiego w Europie, a teraz ma to ulec wzmocnieniu. Dotyczy to przede wszystkim obsługi baz oraz zmniejszenie liczby wojska. Amerykanie będą się wycofywać częściowo i stopniowo w takim tempie w jakim Europa będzie się dozbrajać. Nie opuszczą Europy zupełnie, gdyż mają w niej interesy gospodarcze, które są nawet coraz bardziej rozszerzane poprzez zakup akcji koncernów europejskich oraz sprzedawanie Europie gazu i ropy po większej cenie niż Rosja. Poza tym muszą „trzymać rękę na pulsie Niemiec” aby nie dopuścić do jej sojuszu gospodarczego z Rosją, co spowodowałoby naruszenie hegemoni Anglosasów.

Deklaracje wyjściem USA z NATO jest kłamstwem, ale jednocześnie skutecznym straszakiem Donalda Trumpa na Europę. Amerykanie nie pozbędą się NATO, ponieważ jest on ich ważnym narzędziem w prowadzeniu imperialnej polityki. Jest to narzędzie, tak samo ważne jak Izrael i banderowska Ukraina.

W obecnej sytuacji geopolitycznej Unia Europejska jest skazana na sojusz z USA, ponieważ jest słaba. Efektowne deklaracje i wypowiedzi członków Komisji Europejskiej są wynikiem postrzeganiem rzeczywistych problemów przez Okno Overtona. Natomiast rzeczywistość jest inna. UE obecnie jest słaba ekonomicznie i wojskowo. Jeśli chodzi o siłę militarną to analizując same tylko liczby, to wydaje się, że UE jest silniejsza od USA, gdyż posiada więcej wojska i więcej sprzętu – UE ok. 2,0 mln żołnierzy, USA 1,5 mln. Natomiast ta analiza pozbawiona jest meritum tj. nie uwzględnia zdolności operacyjnych i mobilizacyjnych tych wojsk. Poza tym, czy wszystkie państwa będą chciały bronić wschodnich granic Unii. Czy Portugalia, Hiszpania lub Włochy, będą chciały wysyłać swoich żołnierzy do walki o Estonię, Łotwę czy Litwę. Komisja Europejska nie jest jeszcze rządem Unii i nie może rozkazywać państwom w niej zrzeszonych.

Może jedynie tylko namawiać je do walki, a nie mając jednolitego dowództwa, byłoby to dużym problemem. Siła gospodarcza Unii – to jest to już przeszłość. Obecnie najwięksi członkowie przeżywają kryzys ekonomiczny – Unia również, gdyż spłaca bardzo duże odsetki od kredytów zaciągniętych na obronę przed tzw. pandemią i musi szukać nowych źródeł finansowania swojej działalności. Fundusze na zbrojenia będą więc tworzone z podatków nakładanych na wszystkie państwa członkowskie. Resumując to jedynym możliwym rozwiązaniem dla państw Unii, jest NATO, ponieważ posiada jednolite dowództwo i duże zdolności operacyjne wojsk USA.

Sojusz mimo, że przeżywa obecnie kryzys, ale będzie trwał, gdyż jest to jedyna alternatywa zabezpieczenia Europy przed agresją. NTO będzie się zmieniać i rozwijać ale będzie istnieć. Zmiany będą dokonywane ale tak aby nie naruszyć zdolności operacyjnej sojuszu i tym samym, będzie on mógł nadal odstraszać potencjalnego agresora.

Obecnie Komitet Wojskowy NATO rozważa hipotetyczny atak Rosjan na wschodnia flankę. Nas najbardziej interesuje obrona naszego państwa. Jeśli zmasowany atak nastąpiłby pod koniec bieżącego roku, to niestety nie obronilibyśmy ojczyzny, gdyż nasz opór trwałby tylko parę dni ze względu na brak odpowiedniej ilości amunicji artyleryjskiej, sprzętu wojskowego oraz wystarczającej ilości wyszkolonego wojska. Nie pomogła by nam, mocno propagowana mityczna „Tarcza Wschód”. Pomoc USA i przerzucenie do walki wystarczającej ilości wojska i sprzętu przez nich trwałoby tygodniami. Czy w ogóle mamy jakąś tarczę przed agresją na nasze państwo?

Betonowe kozły postawione przy granicy, rowy przeciwczołgowe i stawiane pola minowe nie są tarczą, są natomiast tylko częścią składową tej tarczy. O tej tarczy a właściwie o jej braku mówi bardzo dobitnie na wielu kanałach internetowych generał Komornicki ( były zastępca szefa sztabu wojska polskiego).

Mówi on z jakich elementów powinna składać się „Tarcza Wschód”

W skład prawdziwej tarczy powinna wchodzić:

– odpowiednia ilość samolotów myśliwskich i helikopterów szturmowych (element najwcześniejszej obrony),

– odpowiednia ilość systemów rakietowych średniego zasięgu Himars potrzebna do atakowania odwodów wroga(480 km),

– efektywny system rakietowy małego zasięgu Narew do zniszczenia czołgów wroga koncentrujących się do ataku na przedpolach naszej granicy (24 km),

– odpowiednia ilość mobilnych armato-haubic potrzebna do stworzenia zapory ogniowej na przedpolach granicy

– system rakietowy bardzo krótkiego zasięgu PSR Pilica potrzebny do neutralizowania czołgów i siły żywej wroga, która przedarła by się przez zaporę przeciw- czołgową i przeciw- minową na nasze terytorium.

Polska nie posiada wystarczające ilości sprzętu aby utworzyć prawdziwą tarczę.

I tak baterii rakietowych MIM-104 Patriot mamy 2 szt. a powinniśmy mieć 22 szt. Himarsów mamy parę sztuk, ale nie możemy ich użyć, bo tylko Amerykanie mają kody naprowadzające. Podobnie jest z najnowszymi samolotami wielozadaniowym F-35, które są ślepe i głuche, gdyż nie mają namierzania satelitarnego. Nawet jeśli nawet jakimś cudem udało by się nam skompletować wszystkie elementy tarczy – to nie mamy miecza. Mieczem jest zdolność zniszczenia strategicznych obiektów wroga, na jego głębokim zapleczu.

Czyli trzeba mieć rakiety manewrujące dalekiego zasięgu. Takie np. jakie posiadają Rosjanie tj. RS-26 Rubież ( 6 tys. km. lub Kalibr (1500 km).Nie mamy wiele potrzebnego sprzętu wojskowego ale Rosjanie taki sprzęt mają i nalotami oraz artyleryjskim ogniem zaporowym umożliwią ich saperom szybkie rozminowanie i udrożnienie korytarzy w tarczy. Udrożnione korytarze umożliwią z kolei szybki atak czołgowy Rosjan na tyły naszych wojsk.

Tak więc „Tarcza Wschód” to fikcja – iluzja naszego bezpieczeństwa Komisja Europejska, podjudzona przez banderowski rząd Ukrainy, nie chce pokoju i prze do wojny, nie oglądając się na Amerykanów. W sytuacji uzyskania pokoju na warunkach amerykańsko- rosyjskich, a nie ukraińskich, to nacjonaliści ukraińscy, nie pogodzą się z przegraną i oddaniem części terytorium Ukrainy i będą robić wszystko aby zdestabilizować swój kraj i jednoczenie wciągnąć do nowej wojny państwa członkowskie UE. Rząd polski powinie robić wszystko by nie dać się wciągnąć do tej wojny. Nowa wojna bez pomocy USA skończyłaby się zniszczeniem Polski i spektakularną klęską Unii Europejskiej.

 Włodzimierz Wieczorek – oficer rezerwy wojska polskiego

Sosnowiec,dnia 29 marca 2025 roku

W 1995 roku w drugiej turze wyborów prezydenckich spotkali się Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski. Ten pierwszy miał jedynie zawodowe wykształcenie. Ten drugi miał wyższe, ale tylko od Wałęsy, co zresztą okazało się dopiero w trakcie kampanii wyborczej. Brak ukończonych studiów wyższych nie przeszkodził jednak kandydatowi lewicy w odniesieniu zwycięstwa. Pięć lat później Aleksander Kwaśniewski wygrał wybory w pierwszej turze, co jak dotąd nie udało się żadnemu innemu kandydatowi. Co więcej, w każdym badaniu opinii publicznej do dzisiaj jest on wskazywany przez respondentów jako najlepszy Prezydent w historii naszego kraju. A przecież od końca jego urzędowania wkrótce minie 20 lat. Dla wielu młodych ludzi to prehistoria.

Poziom wykształcenia czołowych pretendentów do prezydenckiego fotela w nadchodzących wyborach jest zupełnie inny. Trzej kandydaci mający największe szanse na zwycięstwo to doktorzy. Rafał Trzaskowski w 2004 roku uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW na podstawie pracy pt. „Dynamika reformy instytucjonalnej w Unii Europejskiej”. Doktorem nauk humanistycznych jest również Karol Nawrocki, który w roku 2013 na Uniwersytecie Gdańskim obronił rozprawę pt. „Opór społeczny wobec władzy komunistycznej w województwie elbląskim 1976–1989”. Inny profil wykształcenia ma Sławomir Mentzen. Lider Konfederacji w roku 2015 na UMK w Toruniu uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych na podstawie dysertacji  pt. „Optymalizacja poziomu długu publicznego w świetle ekonomii matematycznej”. To fundamentalna zmiana w dziejach polskiej polityki. Tyle, że dotyczy wykształcenia czysto formalnego, które nie musi mieć przełożenia na rzeczywiste kompetencje polityczne kandydatów. I w tym przypadku nie ma.

Kampania wyborcza, chociaż trwa formalnie od dwóch miesięcy, a doliczając jeszcze okres prekampanii nawet pół roku (jako pierwszy rozpoczął ją Sławomir Mentzen), jest wyjątkowo nudna. Dzieje się tak dlatego, że wszyscy czołowi kandydaci nie mają nic ciekawego do zaproponowania i mówią jedynie to, co chcą usłyszeć wyborcy. Zanim coś pojawi się w ich kampanijnym przekazie, podlega szczegółowej analizie socjologiczne dokonywanej przez sztaby poszczególnych kandydatówj. A ponieważ te aż tak bardzo się między sobą nie różnią, to i ostateczny efekt jest bardzo podobny. Stąd też wszyscy chcą dbać o nasze bezpieczeństwo, przeciwdziałać nielegalnej emigracji, no i oczywiście obniżać podatki i składki przy jednoczesnym zwiększaniu, a przynajmniej utrzymaniu, wydatków. Najbardziej żenującym przejawem takiego sposobu formułowania kampanijnego przekazu była jedna z ostatnich wypowiedzi Rafała Trzaskowskiego, który stwierdził, że jest za obniżeniem składki zdrowotnej dla przedsiębiorców, ponieważ takie jest ich oczekiwanie. A dzieje się to momencie, w którym plan finansowy NFZ na 2025 roku w dalszym ciągu nie jest zatwierdzony, deficyt tej instytucji szacuje się w tym roku na 30 mld zł, a minister zdrowia Izabela Leszczyna po wielu miesiącach zaprzeczeń przyznała w końcu, że kłopoty w finansowaniu świadczeń zdrowotnych nie są sprawą przejściową. Zasypywanie dziury budżetowej przez obniżenie wpływów to naprawdę nowatorski pomysł kandydata Koalicji Obywatelskiej.

Oczywiście Rafał Trzaskowski nie jest wyjątkiem. Realizacja 21 punktów Karola Nawrockiego to prosta droga do przyśpieszenia katastrofy finansów publicznych (przyśpieszenia, bo tylko cud gospodarczy mógłby jej zapobiec). Obniżenie VAT-u, zwolnienie z PIT-u dla osób z co najmniej dwójką dzieci, podwyższenie II progu podatkowego, zwolnienie z podatku Belki, likwidacja podatku spadkowego, to kolejne uderzenia w dochody budżetu państwa i samorządów terytorialnych. Oczywiście trudno w propozycjach programowych kandydata Prawa i Sprawiedliwości (próba wmawiania wyborcom, że to kandydat obywatelski przyniosła fatalne skutki i jest już nieaktualna) znaleźć coś, co przyniosłoby poprawę sytuacji finansów publicznych. Jest oczywiście zapowiedź złożenia projektu ustawy pod nazwą „budżetowy pancerz”, która ma chronić budżet państwa przed nadużyciami, ale nie wiadomo na czym miałoby to polegać. W okresie pierwszych sześciu lat rządów Prawa i Sprawiedliwości dzięki uszczelnianiu systemu podatkowego, a zwłaszcza poboru VAT-u, udało się uzyskać spektakularne efekty. O ile w 2015 roku luka VAT-owska wynosiła aż 24,1% szacowanych należności, to w roku 2021 było to zaledwie 2,6%. Ale już rok później luka wzrosła do 7,3%, a w ostatnim roku rządów Prawa i Sprawiedliwości poszybowała do poziomu 15,8%. Gdyby udało się ją całkowicie wyeliminować rzeczywiście można byłoby oczekiwać wzrostu dochodów z tego tytułu nawet o 40 mld zł. Tyle, że przy prawie 300-miliardowym deficycie budżetu państwa nie uratuje nas to przed zbliżającym się załamaniem. Zwłaszcza, że przy okazji Karol Nawrocki chce dalej rozdawać finansowe prezenty.

Pomysłów na wyhamowanie zbliżającej się katastrofy finansowej trudno oczekiwać od Sławomira Mentzena. Skrajnie libertariański program Konfederacji, a zwłaszcza jej postkorwinowskiej odnogi, kładzie nacisk na dalsze ograniczanie obciążeń podatkowych. Ma to przynieść rozwój gospodarczy i tym samym wzrost wpływów podatkowych, a jednocześnie wydatki mają zostać ograniczone. Tyle, że o tym ostatnim postulacie jakoś ostatnio nie słychać. Trudno przecież w okresie kampanii wyborczej, gdy walczy się o wejście do drugiej tury, straszyć wyborców odbieraniem im tego, co przez ostatnie lata dostali od politycznych św. Mikołajów. Po wyborach nic się nie zmieni, niezależnie od ich wyniku. Przecież już za dwa lata odbędą się (a przynajmniej powinny się odbyć) o wiele ważniejsze wybory – parlamentarne. Każdy kto chce uzyskać w nich dobry wynik, nie może zapowiadać odebrania wyborcom tego, co „im się słusznie należy”. Także Konfederacja, o ile nie chce powtórzyć rozczarowania sprzed półtora roku, gdy już witała się z gąską, a uzyskała wynik niewiele lepszy niż cztery lata wcześniej i nie liczyła się w powyborczych układankach.

Wysokie notowania Konfederacji i fatalne sondażowe wyniki koalicjantów Koalicji Obywatelskiej przesądzą także o powyborczej narracji dwóch zwalczających się z coraz większą bezwzględnością ugrupowań. Jeżeli Prawo i Sprawiedliwość będzie chciało powrócić do władzy po następnych wyborach parlamentarnych, to będzie musiało zawrzeć koalicję z Konfederacją. Jeżeli Koalicja Obywatelska chce dalej sprawować władzę po 2027 roku, to też będzie musiała zawrzeć koalicję z Konfederacją (oczywiście o ile Donald Tusk nie uzna, że trzeba wywrócić stolik i odwlec przeprowadzenie wyborów parlamentarnych poprzez wprowadzanie stanu wojennego z powodu zagrożenia agresją rosyjską). To zaś oznacza, że obydwa ugrupowania przynajmniej od połowy przyszłego roku będą się starały za wszelką cenę pozyskać Konfederatów. Będziemy więc mieli do czynienia z nasileniem tego przekazu, który już od kilku miesięcy widać w kampanii Rafała Trzaskowskiego, przy czym oczywiście nie będzie to oznaczało rezygnacji z kolejnych finansowych upominków dla wyborców, którzy przecież tego oczekują. Konfederacja jest na najlepszej drodze do współrządzenia Polską. A to oznacza, że finansowa zapaść naszego państwa nastąpi szybciej niż można się było tego spodziewać.

Karol Winiarski

Kilka dni temu bez większego rozgłosu minęła 26 rocznica akcesji Polski do Paktu Północnoatlantyckiego. Jeszcze do niedawna pozytywna ocena tego wydarzenia nie budziła żadnych wątpliwości, a politycy wszystkich opcji zgodnie uważali ten fakt za jedno z najważniejszych osiągnięć III RP. Tylko nieliczni ostrzegali, że takie całkowite uzależnienie nawet od tak potężnego sojusznika jak Stany Zjednoczone (NATO to w praktyce USA, zwłaszcza, że inne kraje członkowskie rozumowały podobnie jak Polska), jest ryzykowne. Piąty artykuł traktatu waszyngtońskiego wcale nie oznacza konieczności udzielenia natychmiastowej pomocy napadniętemu państwu, a każdy układ może się okazać tyle wart, co papier, na którym został spisany. Otrzeźwienie, przynajmniej dla niektórych, przyniosły pierwsze tygodnie rządów Donalda Trumpa.

Członkostwo w najpotężniejszym sojuszu polityczno-militarnym świata przyniosło Polsce złudne poczucie bezpieczeństwa. Skoro chroni nas największa potęga świata, to możemy spać spokojnie i nie musimy się o nic martwić. Nie było też sensu wydawania pieniędzy na broń, szkolenia rezerwistów czy budowania umocnień granicznych. Trudo mieć o to do polityków z dwóch pierwszych dekad III RP pretensje. Przechodząca transformację gospodarczą Polska znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej i wydawanie miliardów uzbrojenie osłabiałoby tempo rozwoju naszego kraju. Nic też nie wskazywało, że Rosja będzie w stanie powrócić do agresywnej polityki i rzucić wyzwanie Stanom Zjednoczonym oraz ich sojusznikom. Ale przynajmniej od 2008 roku było już wiadomo, że Putin jest zdolny do prowadzenia aktywnej polityki międzynarodowej popartej militarną siłą (co zresztą zapowiadał rok wcześniej na Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium), a od 2011 roku polityka USA wyraźnie zaczęła być przekierowywana na Daleki Wschód. W Polsce nie wyciągnięto z tego żadnych wniosków. Dalej wszystkie główne siły polityczne wierzyły w „żelazne” amerykańskie gwarancje i nierealność wybuchu pełnoskalowej wojny. Racjonalną analizę zmieniającej się sytuacji zastąpiło wypieranie faktów i mentalne uzależnienie od Wielkiego Brata, z którego polscy politycy nie byli i w większości przypadków dalej nie są zdolni się wyzwolić.

Wiara nie była jednak tak całkowicie bezrefleksyjna. Gdzieś tam tliła się wątpliwość czy nie powtórzy się sytuacja z 1939 roku. Stąd ogromna ulga po kolejnych zapewnieniach ze strony amerykańskich prezydentów, że art. 5 obowiązuje, a Polska zawsze może liczyć na ich pomoc. Aby jednak rozwiać wszelkie ewentualne wątpliwości jakie mogłyby się zrodzić w Waszyngtonie, panowało przekonanie, że Wujowi Samowi nie tylko nie można się sprzeciwiać, ale trzeba praktycznie pokazywać pełną wierność i oddanie. Stąd pełne poparcie dla bombardowania Serbii w 1999 roku i uznanie niepodległości Kosowa dziewięć lat później, co całkowicie zburzyło dotychczasowy porządek międzynarodowy, który do tej pory zdecydowanie preferował zasadę nienaruszalności granic ponad prawem narodów do samostanowienia. Stąd udział Polski w interwencjach w Afganistanie (jedyna realizacja art. 5) i Iraku (całkowite pogwałcenie prawa międzynarodowego) oraz zgoda na otwarcie w Polsce więzień CIA, w których torturowano podejrzewanych o terroryzm. Stąd akceptacja budowy tarczy antyrakietowej w Redzikowie, która chroni USA łamiąc przy okazji układ AMB z 1972 roku. Stąd oddanie schwytanego w Polsce szpiega Pawła Rubcewa za nic, chociaż Andrzej Poczobut od lat siedzi w białoruskim więzieniu. Stąd olbrzymie zakupy amerykańskiej broni, a potem także gazu z zadziwiającym przekonaniem, że w ten sposób kupimy sobie militarną pomoc USA w razie zagrożenia. Broniąc się przed realnym, chociaż jednocześnie tylko potencjalnym uzależnieniem od Rosji, w pełni podporządkowaliśmy naszą politykę zagraniczną Stanom Zjednoczonym ponosząc przy tym całkiem wymierne koszty materialne i ludzkie (ponad 60 polskich żołnierzy poległo w Afganistanie i Iraku).

Nigdy już nie będziemy wiedzieli jak potoczyłyby się losy świata, gdyby koncepcja Jerzego Giedroycia i Juliusza Mieroszewskiego została w pełni zrealizowana. Ci dwaj czołowi redaktorzy paryskiej Kultury nie tylko uważali, że trzeba zrezygnować z roszczeń do ziem utraconych w wyniku II wojny światowej i poprzeć niepodległościowe aspiracje Litwy, Białorusi i Ukrainy, ale postulowali późniejszą neutralność Polski i innych krajów postkomunistycznych, aby nie rozbudzać w Rosji imperialnych i autorytarnych tendencji. Być może obaj panowie się mylili i powrót Rosji do agresywnej polityki był nieunikniony, a członkostwo w NATO zapobiegło atakowi na nasz kraj jak twierdzi obecnie większość polskich polityków i komentatorów. Nie można jednak wykluczyć, że to właśnie proces rozszerzania Paktu Północnoatlantyckiego na wschód wbrew obietnicom składanym jeszcze w trakcie jednoczenia Niemiec, skłonił Putina do przeciwdziałania i prowadzenia polityki, którą doprowadziła w końcu do ataku na naszego wschodniego sąsiada. To co dla nas (i Ukrainy) było uzyskaniem gwarancji bezpieczeństwa, dla Rosjan było przejawem hipokryzji Zachodu i bezpośrednim zagrożeniem dla ich kraju ze strony sojuszu, który przecież był skierowany przeciw ZSRR i nie rozwiązał się po jego rozpadzie. Jednak nawet jeśli druga wersja byłaby prawdziwa, to sytuacja uległa już zmianie i wątpliwym jest, że w chwili obecnej Władymir Putin dalej byłby skłonny uznawać porządek ukształtowany po zakończeniu zimnej wojny i rozpadzie sowieckiego imperium. Gospodarz Kremla poczuł może nie tyle swoją siłę, co przede wszystkim słabość tzw. kolektywnego Zachodu. A ponieważ nowy lokator Białego Domu też nie jest zainteresowany utrzymywaniem status quo, to okazja do nowego urządzenia świata jest wprost wymarzona.

Fundamentalna zasada polskiej polityki zagranicznej ostatnich 35 lat – „żelazne” gwarancje bezpieczeństwa ze strony USA dla naszego kraju – właśnie rozpada się jak domek z kart. To nigdy nie była solidna konstrukcja, ale Donald Trump postanowił ją ostatecznie zdemontować, a przynajmniej całkowicie przebudować, chociaż nie do końca wiadomo w jaki sposób (być może on sam tego jeszcze nie wie). Dobrze, że stało się to teraz, a nie w sytuacji wybuchu militarnego konfliktu. Niestety, politycy Prawa i Sprawiedliwości nie chcą tej smutnej prawdy przyjąć do wiadomości wciąż łudząc się, że to tylko chwilowa zmiana i jak tylko Trump zrozumie, że Putin to zły człowiek, ponownie weźmie nas pod swoje ochronne skrzydła. Nadzieja taka nie jest zresztą i obca niektórym politykom koalicji rządzącej.

Donald Tusk i jego współpracownicy (zwłaszcza Radosław Sikorski) od dawna ze znacznie większym dystansem odnosili się do Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie jednak z równie wielkim oderwaniem od rzeczywistości wierzą w mityczną siłę zjednoczonej Europy, która gdyby tylko chciała, mogłaby zapewnić nam takie samo bezpieczeństwo jak to, którego nie chcą już zapewniać Amerykanie. Europa jest jednak tylko pojęciem geograficznym i to też czysto umownym (Ural jest dość sztuczną granicą z Azją). Nie wszystkie kraje europejskie należą do Unii Europejskiej, a nawet do NATO. A przede wszystkim nie mają wspólnych interesów i jednego przywódcy, który mógłby podejmować szybkie decyzje w razie nagłej potrzeby. Zawsze interes obywateli każdego z nich będzie dla ich przywódców ważniejszy niż najszczytniejsze nawet wartości. Skoro w 1939 roku Francuzi nie chcieli umierać za Gdańsk, to tym bardziej dzisiaj nie będą chcieli umierać za Białystok. Tak jak zdecydowana większość z nas nie chce umierać za Kijów, chociaż niepodległa Ukraina jest kluczowa z punktu widzenia naszego bezpieczeństwa. To zresztą zadziwiające, że większość uznaje Putina za realne zagrożenie, a jednocześnie coraz więcej zdaje się nie rozumieć, że jej upadek znacząco pogarsza naszą sytuację geostrategiczną.

Rosyjskie zagrożenie jest śmiertelnym problemem dla państw nadbałtyckich i oczywiście Ukrainy. Dla pozostałych sąsiadów euroazjatyckiego imperium (w tym Polski) to niebezpieczeństwo jest mniej oczywiste i zdecydowanie bardziej odległe w czasie. Dla krajów leżących na południe i zachód od Polski zagrożenie, przynajmniej na razie, jest czysto hipotetyczne. Dlatego w przypadku mało zresztą prawdopodobnej wojny, gdyby udało nam się nie ulec rosyjskiemu blitzkriegowi, moglibyśmy liczyć na ograniczona pomoc podobną do tej jaką otrzymuje Ukraina. Państwa bałtyckie nawet na to nie mogą liczyć, ponieważ zostaną zajęte zanim Europa zdąży zareagować. Jeżeli ktoś jest przekonany, że zaatakowana Polska z pewnością otrzyma bezpośrednie wsparcie militarne w postaci żołnierzy krajów sojuszniczych, niech odpowie na proste pytanie – czy sami niezaatakowani przez Rosję powinniśmy przyjść z pomocą napadniętym Bałtom? Nawet jeżeli inne kraje zadeklarowały wysłanie wojsk, to i tak na polskiej armii spoczywałby główny ciężar walk z oddziałami rosyjskimi i zapewne białoruskimi. W pierwszej kolejności musielibyśmy zabezpieczyć swoje flanki, co w praktyce oznacza konieczność zajęcia Obwodu Kaliningradzkiego i przynajmniej zachodnich terenów Białorusi. Potem zaś ruszyć w stronę Wilna i Rygi, aby wyzwolić okupowane tereny państw nadbałtyckich. A przecież jeżeli ktoś buduje tarczę wschodnią, to nie po to, żeby prowadzić działania ofensywne. Tym bardziej, że zasoby ludzkie wyczerpałyby się w pierwszych tygodniach walk, a rezerw nie mamy.

Równie pozbawione realizmu są fantasmagorie o hegemonicznej roli Rzeczpospolitej w hipotetycznym sojuszu krajów rozciągających się do Turcji do Finlandii. Niektóre z tych państw w ogóle nie prowadzą antyrosyjskiej polityki, a już na pewno nie będą chciały bezwarunkowo uznać polskiego przywództwa – podobny błąd w rozumowaniu popełnił przed II wojną światową Józef Beck bredząc o sojuszu polsko-rumuńsko-węgierskim budowanym na gruzach Czechosłowacji. Turcja, która sama zresztą uważa się za przynajmniej regionalną potęgę, jest zainteresowana wyłącznie obszarem Bliskiego Wschodu i basenu Morza Czarnego, a nie Europy Środkowej czy Bałtyku. Co do krajów bałtyckich i nordyckich, które autentycznie czują się zagrożone ekspansywną polityką Rosji, wracamy do punktu wyjścia – tylko Polska dysponuje w miarę silną armią lądową, która byłaby w stanie podjąć walkę z wojskami agresora. Biorąc pod uwagę dysproporcję sił i bojowe doświadczenie żołnierzy rosyjskich zdobyte w Ukrainie, prawdopodobnie zbyt długo by to nie trwało. Wsparcie morskie i lotnicze nordyckich sojuszników mogłoby się przydać, ale nie zastąpią wsparcia na lądzie.

Zastąpienie strategicznego sojuszu z USA zawarciem porozumienia z Chinami byłoby w ograniczonym zakresie alternatywnym rozwiązaniem, ale tylko w przypadku akceptacji takiego zwrotu przez większość krajów naszego kontynentu i przede wszystkim przez Unię Europejską. Byłaby to rzeczywiście rewolucyjna zmiana porównywalna z odwróceniem przymierzy w połowie XVIII wieku, tyle że jest to bardzo mało prawdopodobne. Ani Chiny nie zdecydują się na całkowite zerwanie z Rosją, ani UE nie wypowie sojuszu z USA. A nawet gdyby zdecydowali się na to Amerykanie, to część państw europejskich starałaby się utrzymać dobre relacje z Waszyngtonem, co wyklucza porozumienie z Pekinem. Polska byłaby z pewnością jednym z nich.

O całkowitym oderwaniu od rzeczywistości polskich elit – i to zarówno politycznych jak i eksperckich – świadczy ostatnia dyskusją o konieczności posiadania przez nasz kraj broni jądrowej – własnej lub użyczonej w ramach programu nuclear sharing. W okresie zimnej wojny, MAD (mutual assured destruction) czyli wzajemne zagwarantowanie zniszczenie, jak sama nazwa wskazuje polegało na pewności obustronnej zagłady w przypadku rozpoczęcia wojny atomowej przez USA lub ZSRR. Gdybyśmy nawet mieli własną broń jądrową, to nie powstrzymałoby to groźby konwencjonalnego ataku ze strony państwa, które taką broń posiada w ilości wielokrotnie większej. Agresor wiedziałby, że ewentualne jej użycie przez nasze wojsko nie spowodowałby u niego zbyt wielkich strat (o ile w ogóle jakiś ładunek dotarłby do celu), za to odpowiedź uczyniłaby z Polski nuklearną pustynię. Dlatego żaden odpowiedzialny polski polityk na to by się nie zdecydował. Blef ma znaczenie tylko wówczas, o ile jest wiarygodny.

Zmiana porządku międzynarodowego zawsze rodzi zagrożenia dla słabszych państw, które na dodatek znajdują się na styku interesów mocarstw. Nowe strefy wpływów mogą oznaczać zmianę patrona i to dokonaną bez wiedzy i zgody zainteresowanego. To właśnie obecnie grozi naszemu krajowi. Nie zawsze da się temu zapobiec. Ale z pewnością nie będzie to możliwe, jeżeli bezwolnie będziemy się przyglądali rozgrywce toczonej przez mocarstwa albo bujali w obłokach próbując konstruować sojusze oderwane od rzeczywistych interesów i możliwości. Płynność sytuacji wymaga elastyczności podejmowanych działań i pozbycia się złudzeń co do szczerości intencji możnych tego świata. Pomoc sojuszników nie może być planem A, a polska armia nie może być przygotowywana wyłącznie do odegrania wsparcia armii amerykańskiej, która przybędzie nam z natychmiastową pomocą. Podstawą polityki obronnej powinno być założenie względnej samodzielności strategicznej, co oznacza, że w razie ewentualnego konfliktu zostaniemy sami i poza wyrazami współczucia nie otrzymamy żadnej realnej pomocy. I dlatego poza militarnym przygotowywaniem się do ewentualnej wojny w oparciu o doświadczenia z konfliktu rosyjsko-ukraińskiego (drony i systemy antydronowe, artyleria lufowa i własna produkcja zbrojeniowa, w tym zwłaszcza pocisków artyleryjskich, a przede wszystkich tworzenie rezerw ludzkich na potrzeby armii), jednocześnie powinniśmy dążyć do zminimalizowanie groźby jej wybuchu. Ponieważ na polu bitwy nasze szanse nie wydają się w chwili obecnej zbyt duże, to pozbawiona ideologicznych i historycznych ograniczeń dyplomacja, może ograniczyć groźbę uwikłania nas w konflikt, którego nie będziemy w stanie wygrać. Rozmawiać można z każdym i o wszystkim. Zgadzać można się tylko na to, co w danym momencie jest korzystne i realne. Bezalternatywna, jednokierunkowa polityka to droga do katastrofy.

Karol Winiarski

“Paradoks polega na tym, że 500 milionów Europejczyków prosi 300 milionów Amerykanów, by obronili ich przed 140 milionami Rosjan. Musimy liczyć na siebie, mając pełną świadomość własnego potencjału i wiarę w to, że jesteśmy globalną potęgą”. Te słowa Donalda Tuska po zakończeniu szczytu przywódców państw europejskich w Londynie miały pokazać siłę Starego Kontynentu, z którą powinni się liczyć nie tylko Rosjanie, ale też nasz dotychczasowy sojusznik zza oceanu. Jak słusznie jednak zauważyła jedna z dziennikarek, statystyki nie walczą.

W 429 roku germańscy Wandalowie wspomagani przez irańskich (sarmackich) Alanów, przeprawili się przez Morze Śródziemne i rozpoczęli podbój Afryki Północnej. Liczbę najeźdźców określa się na około 100 tys. osób, z czego zdolnych do walki było około 40 tys. wojowników. Szacunki dotyczące zaludnienia ziem Imperium Rzymskiego są bardzo różne. W przypadku Afryki Północnej (bez Egiptu) oscylują one w granicach 5 do 10 milionów mieszkańców. Wandalom i ich alańskim sojusznikom opanowanie całego tego obszaru zajęło zaledwie dziesięć lat. I to mimo wsparcia przysyłanego przez Rzym z innych prowincji cesarstwa. Wkrótce potem upadło całe imperium.

Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, którego częścią była Afryka Północna, nie był jedynym przykładem pokonania bogatej i rozwiniętej cywilizacji przez stojących na zdecydowanie niższym poziomie kulturowym najeźdźców. Potencjał demograficzny i ekonomiczny nie zawsze przekłada się na militarną siłę. Także na przykładzie Imperium Rzymskiego można zauważyć, że wzrost zamożności nie sprzyja waleczności męskich przedstawicieli danej społeczności. Zresztą sami Wandalowie po stu latach braku poważniejszych zagrożeń i wygodnego życia w zasobnej wówczas Afryce Północnej, szybko ulegli armii bizantyjskiej, która realizując plan odbudowy Imperium Rzymskiego, w ciągu kilku miesięcy zlikwidowała ich państwo.

Służba wojskowa zawsze była bardziej atrakcyjna dla biedniejszej części społeczeństwa danego kraju. Widać to doskonale na przykładzie armii amerykańskiej, która ma w swoich szeregach nieproporcjonalnie dużo przedstawicieli ludności afroamerykańskiej i latynoskiej. Nie inaczej jest w armii rosyjskiej, która praktycznie nie rekrutuje w swoje szeregi mieszkańców największych miast, koncentrując się na pozyskiwaniu ochotników z najbiedniejszych regionów kraju. Zarobki i inne benefity, które zapewnia wojsko są z ich punktu widzenia o wiele bardziej atrakcyjne. Tak atrakcyjne, że warto dla nich zaryzykować życie.

Im dalej na wschód, tym społeczeństwa europejskie są coraz biedniejsze. Dlatego Putin nie ma aż takich problemów z uzupełnianiem szeregów swojej armii, a Ukraińcy cierpią na coraz większe braki kadrowe i muszą przymusowo wcielać swoich obywateli do armii. Mimo braku wojny i związanych z tym strat ludzkich, kryzys rekrutacyjny dotyczy także państw Unii Europejskiej – tylko w Bundeswehrze brakuje 20 tys. żołnierzy. Teoretycznie, połączone siły lądowe armii państw europejskich są porównywalne jeżeli chodzi o liczebność z armią rosyjską. Gdyby jednak zbadać ich rzeczywistą wartość bojową, okazałoby się, że zaprawieni w bojach Rosjanie mają dużą przewagę nad ewentualnymi przeciwnikami, którzy poza misjami w Afganistanie i ewentualnie w Iraku, od dawna nie wąchali prochu. A tamtejsze wojny w niczym nie przypominały starcia, która się toczy od trzech lat w Ukrainie.

Ogłoszone jako przełom ostatnie wstępne decyzje zapadłe na szczycie przywódców Unii Europejskiej nie rozwiązują tego problemu. Trudno powiedzieć czy w ogóle rozwiązują jakiś problem, ale za to mogą doprowadzić w bliskiej perspektywie do równie znaczącego kryzysu – kryzysu finansów publicznych. Cały pomysł szefowej Komisji Europejskiej popartej przez Radę Europejską polega bowiem na zwolnieniu wydatków na zbrojenia z niektórych ograniczeń dotyczących dyscypliny budżetowej, co w praktyce ma zmniejszyć dolegliwości związane z procedurą nadmiernego deficytu. W 1990 roku Lech Wałęsa odpowiadając Jerzemu Turowiczowi rzucił słynne potem hasło „Zbij pan termometr, a nie będziesz pan miał temperatury”. Podobne rozumowanie przyjęli obecnie przywódcy krajów UE. Problemem nagle okazał się nie sam deficyt, ale wymyślona zresztą przez unijnych urzędników, procedura wymuszająca jego ograniczenie.

Jeżeli rzeczywiście dodatkowe środki na uzbrojenie miałyby nastąpić kosztem wzrostu zadłużenia krajów członkowskich (w sumie 650 mld euro dodatkowego długu zwolnionego z procedury nadmiernego deficytu oraz 150 mld euro pożyczek zaciągniętych przez samą UE i przekazywanych państwom na realizację konkretnych projektów), to oczywiście znacząco zwiększy to ogólny stan zadłużenia krajów członkowskich (o około 20%). Ponieważ już teraz dług publiczny wszystkich państw europejskiej wspólnoty przekroczył 80% unijnego PKB (maksymalny limit ma teoretycznie wynosić 60% PKB), dalsze zadłużanie może doprowadzić do nagłego wzrostu rentowności wyemitowanych obligacji i kryzysu podobnego do tego, który dotknął ponad dekadę temu Grecję. Jeżeli spotka to Włochy (najbardziej po Grecji zadłużony kraj UE, a jednocześnie trzecia gospodarka strefy euro), to efekt domina może mieć nieobliczalne skutki dla całej europejskiej, a nawet światowej gospodarki.

Wzrost wydatków zbrojeniowych ma mieć przede wszystkim efekt odstraszający. Podobnie rzecz się ma z propozycją Prezydenta Macrona rozciągnięcia francuskiego parasola nuklearnego nad całą Europą. Chyba nikt nie wierzy, że w razie rosyjskiego ataku na któryś z krajów NATO, Francuzi nie mogąc liczyć na atomowe wsparcie USA, odpowiedzą atakiem jądrowym na Rosję narażając się na zmasowany odwet. Putin posiada kilkakrotnie więcej głowic jądrowych i Francja zostałaby całkowicie unicestwiona. Żaden francuski Prezydent nigdy nie zdecyduje się na takie ryzyko.

Europa jest teoretycznie w stanie zbudować potęgę militarną silniejszą od rosyjskiej. Ale Europa nie jest jednym państwem. Interesy poszczególnych krajów są różne, a negatywna ocena rosyjskiej polityki nie oznacza jeszcze, że ktoś będzie chciał wysłać swoich żołnierzy do obrony innego kraju. No chyba, że to będą wojska zaciężne. Rzymianie też odczuwali kryzys rekrutacyjny. Dlatego zaczęli przyjmować do wojska przedstawicieli podbitych narodów, a z czasem także barbarzyńców spoza granic cesarstwa. Chociaż czasami podaje się to jako powód upadku imperium, to nie ma na to najmniejszych dowodów, a tak skonstruowana armia długo jeszcze odnosiła zwycięstwa. Także w walkach z barbarzyńcami.

Zapowiedź Donalda Tuska powszechnych szkoleń dla wszystkich dorosłych mężczyzn brzmiała zachęcająco. Gdy jednak przyszło do jej doprecyzowania okazało się, że to raczej jakaś ogólna myśl niż doprecyzowana koncepcja. Nie wiadomo czy szkolenia będą obowiązkowe, jak długo będą trwały i w jakiej formie będą organizowane. Późniejsza zapowiedź, że wzorem będą szwajcarskie rozwiązania, a jednocześnie zapewnienia współpracowników Tuska, że chodzi wyłącznie o chętnych, jeszcze bardziej zagmatwały sytuację – w Szwajcarii służba wojskowa jest obowiązkowa, a nie dobrowolna. Jeżeli szkolenia rzeczywiście miałyby dotyczyć wyłącznie chętnych, nigdy nie zbudujemy rezerw, które mogłyby być użyte w trakcie wojny. Trudno też będzie znaleźć odpowiednią ilość chętnych na 300-tysięczną armię zawodową. Może warto więc pomyśleć o zorganizowania cudzoziemskich oddziałów zaciężnych. W zamian za kilkunastoletnią służbę wojskową, oprócz gratyfikacji finansowej, nagrodą byłoby polskie obywatelstwo. Jeżeli nie chcemy przywrócenia poboru albo przynajmniej obowiązkowych i powtarzanych co kilka lat szkoleń dla naszych obywateli, a na jakiś szczególny przypływ patriotyzmu wśród młodych Polaków liczyć nie można, może to być jedyna skuteczna metoda uzupełnienia braków osobowych polskiej armii. A przy okazji mogłoby to w dłuższej perspektywie poprawić stosunek Polaków do cudzoziemców. Tylko czy polscy politycy będą w stanie wyjść poza utarte schematy myślenia?

Karol Winiarski

Dyplomatyczna katastrofa, która nastąpiła w Białym Domu zszokowała świat. Zamiast powrotu do amerykańsko-ukraińskiej współpracy doszło do jej zerwania, a przynajmniej zawieszenia. Ocena tego co się stało zależy od politycznych sympatii oceniających. Obrońcy Trumpa (w USA Republikanie, a w Polsce politycy Prawa i Sprawiedliwości) winą obarczają Wołodymyra Zełenskiego i nie chcą przyznać, że zasadniczym celem nowego amerykańskiego Prezydenta jest zawarcie strategicznego porozumienia z Rosją, a interesy krajów europejskich, w tym Polski, nie mają dla niego kluczowego znaczenia. Adwokaci Zełenskiego (w USA Demokraci, a po naszej stronie Atlantyku zdecydowana większość przywódców państw europejskich) pomstują na Donalda Trumpa i nie chcą uwzględnić geopolitycznych i militarnych realiów współczesnego świata. Awantura, która miała miejsce w Białym Domu, chociaż najprawdopodobniej była efektem emocjonalnego wzmożenia uczestników spotkania, pokazała realną różnicę interesów nie tylko USA i Ukrainy, ale także Stanów Zjednoczonych i większości państw Europy.

Relacje amerykańsko-europejskie przez lata przypominały stosunki w klasycznym, tradycyjnym małżeństwie, w którym mąż pracuje i utrzymuje gospodarstwo domowe, a żona zajmuje się domem i dziećmi. Wbrew przekonaniom feministek, znacząca część kobiet, zwłaszcza w bardziej konserwatywnych społeczeństwach, w pełni akceptuje taki układ. Niesie on jednak dla nich poważne ryzyko. Po pierwsze, o wydatkach decyduje ten kto zarabia, a będące na utrzymaniu mężów żony muszą się z tym pogodzić – własnych pieniędzy po prostu nie mają. Po drugie, po pewnym czasie uczucia wygasają, a atrakcyjność przebywających w zaciszu domowym kobiet zwykle maleje w znacznie większym stopniu niż utrzymujących szerokie kontakty zawodowe mężczyzn. Gdy dzieci dorosną i opuszczą rodzinny dom, więzi utrzymujące małżeństwo zanikają, a mężowie często szukają młodszych partnerek, czemu zresztą sprzyja liberalizacja obyczajów. W konsekwencji żony zostają nie tylko bez dzieci i mężów, ale przede wszystkim bez środków do życia. Stany Zjednoczone po trwającym kilkadziesiąt lat politycznym małżeństwie, właśnie postanowiły zmienić życiowego partnera, a żyjąca w błogim letargu Europa zderzyła się z brutalną rzeczywistością. Nie wiadomo jeszcze czy to tylko separacja i być może przelotny flirt z Rosją, czy też ostateczny rozwód, co oznaczałoby wystąpienie USA z Paktu Północnoatlantyckiego.

Stany Zjednoczone nigdy nie były mocarstwem kierującym się wyłącznie altruistycznymi motywami – takich na świecie zresztą nie ma i nigdy nie było. Nawet, gdy przystępowały do I wojny światowej dążyły do ochrony swoich handlowych interesów zagrożonych przez działalność niemieckiej floty podwodnej. W trakcie II wojny światowej, we wrześniu 1940 roku przekazali Wielkiej Brytanii 50 niszczycieli, ale w zamian za 99-letnią dzierżawę terenów na bazy morskie w ośmiu lokalizacjach w strategicznie położonych brytyjskich koloniach. W okresie zimnej wojny Plan Marshalla miał na celu powstrzymanie rozszerzania się wpływów komunistycznych w Europie Zachodniej, ale też przywrócenie możliwości importowych zachodnioeuropejskich gospodarek, co z punktu widzenia firm amerykańskich było sprawą kluczową – większość przekazanych środków wróciła do Stanów Zjednoczonych (podobnie zresztą jak obecna pomoc dla Ukrainy).

Związek Radziecki był światowym mocarstwem, który zagrażał żywotnym interesom Stanów Zjednoczonych – podobnie jak zachodnioeuropejskim demokracjom. Po jego upadku słabnąca amerykańska obecność w Europie utrzymywała się siłą rozpędu. Agresja Rosji na Ukrainę niewiele by zmieniła, gdyby nie ścisła współpraca Moskwy i Pekinu. A ponieważ Chiny stały się głównym zagrożeniem dla amerykańskiej dominacji na świecie, to zgodnie z zasadą przyjaciel mojego wroga jest moim wrogiem, USA wsparły ukraińską obronę. Stosunek USA do Chin się nie zmienił. Donald Trump, podobnie jak Barack Obama i Joe Biden uważają Państwo Środka za najważniejszego przeciwnika Stanów Zjednoczonych. Nawet chęć przeciągnięcia Putina na swoją stronę nie jest niczym nowym – Obama też przecież próbował resetu z Rosją. Nie był jednak w stanie zaakceptować rosyjskich aspiracji w polityce międzynarodowej i ostatecznie zrezygnować z planów rozszerzania NATO. Donald Trump gotów jest zapłacić za osłabienie relacji Moskwy i Pekinu zapłacić taką cenę. Kosztem nie tylko Ukrainy, ale być może i Europy Środkowej. W tym Polski. Putin oczywiście nie zerwie z Xi Jinpingiem. Ale jednocześnie będzie dawał Trumpowi nadzieję na zmianę swojej prochińskiej polityki. Pytanie, na ile amerykański Prezydent w te obietnice uwierzy. Bo że będzie chciał uwierzyć, to rzecz pewna.

Wiara w zbawczą moc art. 5 traktatu waszyngtońskiego nie jest w Polsce tak powszechna jak wynikałoby to wypowiedzi naszych polityków. Gdyby tak było, nie reagowaliby tak emocjonalnie na kolejne potwierdzenia jego obowiązywania padające z ust kolejnych Prezydentów Stanów Zjednoczonych. Jeżeli naprawdę wierzyliby, że amerykańska kawaleria na pewno nadciągnie z pomocą, nie oczekiwaliby ciągłego ponawiania rzekomo silnych traktatowych zobowiązań przez Wielkiego Brata zza oceanu. Przypomina to żonę, która nie jest pewna miłości swojego męża i ciągle go pyta czy ją dalej kocha. A ten znudzony odpowiada, że tak. Oczywiście dla świętego spokoju.

Równie naiwna jest wiara krytycznie nastawionych do USA polskich polityków w Europę. Przede wszystkim nic takiego w sensie politycznym nie istnieje. Jest kilkadziesiąt państw o czasami całkowicie sprzecznych interesach, które tylko wyjątkowo, po długich negocjacjach i licznych kompromisach są w stanie uzgodnić jakieś wspólne decyzje. Możemy więc jedynie tworzyć mniej lub bardziej trwałe koalicje w konkretnych sprawach z niektórymi z nich, przy czym realne znaczenie mają jedynie największe z nich – Niemcy, Francja, Włochy i Hiszpania. Prezydent Macron kreuje się w chwili obecnej na lidera proukraińskiej koalicji w Europie. Tyle, że za dwa lata Macrona już nie będzie, a jego następczynią będzie prawdopodobnie prorosyjsko nastawiona Marine Le Pen. Twarde stanowisko wobec agresora ze Wschodu zajmował też prawdopodobnie przyszły kanclerz Niemiec Friedrich Merz. Tyle, że robił to przed wyborami krytykując politykę rządzących socjaldemokratów. Socjaldemokratów, z którymi zapewne utworzy nową rządową koalicję. Chcą utrzymać się przy władzy i ograniczyć wpływy AfD będzie musiał przede wszystkim poprawić stan gospodarki. A to bez taniej energii będzie bardzo trudne. Jej najtańsze źródła są tymczasem w Rosji, co wymusi na nim powrót do polityki prowadzonej przez Angelę Merkel. Włosi i Hiszpanie, mimo że rządzący nimi politycy reprezentują dokładnie przeciwne ideologiczne bieguny, to jednak zajmują jednoznacznie proukraińskie stanowisko. Nie liczmy jednak na to, że wyślą swoich żołnierzy do obrony państw leżących w naszej części Europy, ani nawet że przy rekordowych w UE zadłużeniach swoich finansów publicznych (w przypadku Włoch największym po Grecji – Hiszpanię wyprzedza jeszcze Francja i Belgia) radykalnie zwiększą wydatki na armię.

Ale też nawet interesy krajów mniejszych krajów Europy środkowej i południowo-wschodniej też nie zawsze są tożsame z naszymi. Dlatego tak absurdalny był i jest pomysł Trójmorza, który nie uwzględnia Ukrainy, ale w skład którego wchodzą Słowacja, Węgry czy Austria. Czy z tymi państwami chcemy stawiać tamę rosyjskiemu imperializmowi? Im dalej na zachód i na południe tym strach przed rosyjską inwazją jest mniejszy, a dochodzą do tego często prorosyjskie (albo przynajmniej antywojenne) poglądy przywódców wspomnianych krajów, które zresztą są pochodną dominujących w tych społeczeństwach nastrojów. Jednocześnie każda zmiana u steru rządów może powodować istotną zmianę ich polityki zagranicznej. Czy w takiej sytuacji można budować trwałe sojusze polityczne i wojskowe?

Z punktu widzenia naszego bezpieczeństwa o wiele bardziej sensowne są ścisłe związki z państwami bałtyckimi, nordyckimi oraz Wielką Brytanią. Te państwa czują się zagrożone przez Rosję, a Zjednoczone Królestwo tradycyjnie jest nieufne wobec euroazjatyckiego kolosa. Tyle, że są to kraje posiadające najwyżej silną marynarkę wojenną i znaczące siły powietrzne. Armia lądowa stanowi podstawę tylko naszej siły zbrojnej. Jeżeli Władymir Putin lub jego następcy rzeczywiście będą chcieli kontynuować swoją agresywną politykę w Europie, to celem rosyjskiego ataku będą najprawdopodobniej w pierwszej kolejności państwa bałtyckie. Czy w tej sytuacji polska armia ruszy im na pomoc bez szans na poważniejsze wsparcie zachodnich sojuszników? A może, jak twierdzą wszyscy polscy politycy w kontekście planów rozmieszczenia sił stabilizacyjnych w Ukrainie, powinna ograniczyć się do obrony polskiej granicy? Skoro tak mocno zaangażowaliśmy w budowę Tarczy Wschód, to Estończycy, Łotysze czy Litwini raczej nie powinni liczyć na nasze wsparcie – podobnie jak w `39 roku my nie doczekaliśmy się realnej pomocy ze strony wojsk francuskich ukrytych za linią Maginota. Może w takim razie należałoby to im jasno powiedzieć, a nie mamić złudnymi obietnicami, które Ukraińców doprowadziły do gospodarczej, demograficznej, a wkrótce być może i politycznej, katastrofy.

Oczywiście w jeszcze gorszej sytuacji od republik bałtyckich jest właśnie Ukraina. Bałtom grozi inwazja w ciągu najbliższych kilku lat. Ukraina zmaga się z nią od lat jedenastu. Bez amerykańskiej pomocy militarnej nie mieliby większych szans tak długo stawiać oporu agresorowi. Dlaczego w takim razie Zełenski doprowadził do tak gwałtownego zaostrzenia wzajemnych relacji próbując polemizować z wygłaszanymi przez swoich rozmówców w Białym Domu tezami? Oczywiście najprostszym (i najprawdopodobniej faktycznym) wyjaśnieniem są zwykłe ludzkie emocje. Od trzech lat ukraiński Prezydent kieruje państwem znajdującym się w stanie pełnoskalowej wojny z militarnym mocarstwem. Wysłuchiwanie w tej sytuacji pouczeń od Donalda Trumpa i J.D. Vansa, którzy specjalnie zaprosili dziennikarzy do Gabinetu Owalnego, aby pokazać amerykańskiej opinii publicznej swoją ważność i skuteczność na tle potrzebującego pomocy przywódcy walczącego państwa, nawet flegmatyka mogłoby zdenerwować. A Wołodymyr Zełenski flegmatykiem nie jest. Taka arogancka i upokarzająca postawa przywódcy światowego mocarstwa nie jest jednak niczym nadzwyczajnym. W poprzedniej swojej kadencji zmusił Andrzeja Dudę – rzekomo swojego przyjaciela – do złożenia podpisu pod polsko-amerykańską umową na stojąco, podczas gdy on siedział rozparty w fotelu. Nie inaczej potraktował ostatnio Emmanuela Macrona. Ten typ po prostu tak ma. Ale to nie usprawiedliwia Zełenskiego. Powinien taki rozwój sytuacji brać pod uwagę i zachować zimną krew. W interesie swojego i biorąc pod uwagę realną ocenę sytuacji. Donald Trump niestety miał rację twierdząc, że ukraiński przywódca nie ma w ręku silnych kart.

Zastąpienie amerykańskiego wsparcia europejską pomocą nie jest nawet planem B. Ciągłe spotkania i konsultacje odbywane przez europejskich przywódców skutkują jedynie powtarzaniem tych samych zapewnień o pełnym poparciu dla Ukrainy, potępianiem agresora i deklaracjami o konieczności zawarcia „sprawiedliwego i trwałego pokoju”. Tyle, sprawiedliwy pokój oznaczałby odzyskanie przez Ukrainę wszystkich utraconych obszarów, a jego trwałość byłaby możliwa tylko poprzez całkowitą demilitaryzację Rosji. Czysta fantazja, która nie ma żadnych szans na realizację, a która przyniesie w momencie zawarcia rzeczywistego porozumienie głębokie rozczarowanie i utratę resztek wiary w jakąkolwiek wiarygodność Europy.

W przeciwieństwie do Ukrainy czy krajów nadbałtyckich nie jesteśmy obecnie zagrożeni bezpośrednim rosyjskim atakiem, o ile w ogóle ktoś w Moskwie po stratach (militarnych i gospodarczych) poniesionych w trakcie wojny w Ukrainie będzie chciał podjąć takie ryzyko. Mamy też możliwość prowadzenia nie mocarstwowej, ale samodzielnej polityki zagranicznej, której celem byłoby zminimalizowanie istniejących w chwili obecnej zagrożeń. Ponieważ jednak nasze polityczne elity nie są do tego mentalnie zdolne, pozostaje poruszanie w ramach istniejącego w chwili obecnej paradygmatu naszej polityki zagranicznej. Dzięki bohaterskiej walce naszych sąsiadów zza Bugu mamy co najmniej kilka lat czasu. Żaden rosyjski przywódca nie zaryzykuje ataku na Polskę nie mając na zapleczu w pełni spacyfikowanej Ukrainy i państw nadbałtyckich. Nieustająca narracja o bezpośrednim zagrożeniu rosyjską agresją działa skrajnie negatywnie na i tak tragiczny poziom rozrodczości w naszym kraju (1,12 dziecka na kobietę – najmniej w UE poza Maltą), a jednocześnie odstrasza potencjalnych inwestorów – zarówno tych krajowych, jak i zagranicznych (poziom inwestycji poniżej 18% PKB – kilka punktów procentowych mniej od średniej unijnej). Jaki jest sens rodzenia dzieci i rozwijania działalności gospodarczej, skoro wkrótce nasze ziemie mają stać się terenem działań wojennych?

Zamiast histerii i paniki należy spokojnie zastanowić się jak najlepiej przygotować się do najgorszego (choć mało prawdopodobnego) możliwego scenariusza – samotnego stawienia czoła rosyjskiej agresji. I wcale nie trzeba wydawać aż takich pieniędzy na najdroższy sprzęt, którego użytkowanie i modernizacja będzie kosztować co najmniej dwa razy tyle. Powodem asertywności Ukraińców są między innymi setki tysięcy dronów, które produkowane tanim kosztem w niezliczonych małych zakładach produkcyjnych, są w stanie dość skutecznie opóźniać rosyjskie natarcie. Równie ważne są zasoby ludzkie. Wojnę zaczynają zawodowi żołnierze, a kończą albo rezerwiści, albo nowo wyszkoleni poborowi. A tych nie mamy. I podobnie jak w kwestii podwyższenia podatków czy składek zdrowotnych, żaden polski polityk nie odważy się nawet zaproponować odwieszenia poboru albo przynajmniej stworzenia systemu kilkutygodniowego intensywnego szkolenia absolwentów szkół średnich. Nie zrobią tego, bo jak zwykle boją się utraty społecznego poparcia. Jeżeli wybuchnie wojna, większość z nich ucieknie wraz z rodzinami w bezpieczne miejsca poza granicami naszego kraju. Zostaną ci, którzy nie będą mieli takiej możliwości. Ale to przecież oni ich teraz wybierają.

Karol Winiarski

Krytyka władz Unii Europejskich przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Trumpa i jego zastępcy, spotkała się z mocną reakcją Unii. Z krytyką tą nie zgodziły się europejskie elity, zachowując się przy tym histerycznie, gdzie prowadzący obrady Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa na koniec swojego przemówienia popłakał się.

Poziom intelektualny zachodnioeuropejskich elit jest żałośnie niski, a znajomość arkanów polityki kompromitująca. Czyżby nie zauważyli, że okres globalnego handlu się zakończył, a oprócz tego rozpoczął się „koncert mocarstw”. Nic więc dziwnego, że ekipa Donalda Trumpa miała i ma ułatwione zadanie w wygłaszaniu tym elitom krytycznych uwag oraz w stosowanie różnych uszczypliwości. Na te uwagi i uszczypliwości europejczycy, którzy nie mający dystansu do siebie, zamiast podobnie odpowiadać uszczypliwościami – odpowiadają obelgami, a Donald Trump nie pozostaje im dłużny. Tak więc nie umiejące ocenić rzeczywistości i zadufane w sobie elity, obrażają się i zamieniają roast show w obrzucaniu Trumpa inwektywami, co nie służy złagodzeniu wzajemnych relacji i nie pomaga to Europie, lecz wręcz przeciwnie. Jest zastanawiające jak tacy uznani w Europie przywódcy nie umieją odczytać słów i celu działań prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki. Odczytują jego wypowiedzi dosłownie, a przy tym mówią, że jest nieprzewidywalny. Nie pamiętają, że przecież tak niedawno Donald Trump był zawodowym shomanem. Tak więc pewne przyzwyczajenia i sposób komunikowania mu pozostały. Na przykład takie przyzwyczajenia jak: przesadne wypowiadanie się, dowcipkowanie oraz połączenie pracy z zabawą. Przez wiele lat występował w telewizji NBC, jak również produkował tam reality show The Apprentice ( po polsku Praktykant). Jest to wiedza ogólnie dostępna i z tego względu można przewidzieć, jego przyszłe działania i cele. Jeden z niewielu z tej elity, to polski minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski, który odczytał jego słowa i używając terminologii wojskowej stwierdził, że Donald Trump swoich adwersarzy oraz pole działań, rozpoznaje bojem. Prezydent USA ma wizję wielkiej, bogatej i bezpiecznej Ameryki ( Make America Great Again) i realizuje ją w sposób, który uważa za najbardziej skuteczny, nie zwracając przy tym uwagi na krytykę Unii Europejskiej i innych krajów z którymi może się nie liczyć. Tak więc liczy się tylko interes Ameryki.

Europa obecnie jest słaba i w związku z tym nie jest liczącym się partnerem dla USA. Europa stała się słaba na własne życzenie, ponieważ zamiast wprowadzać innowacyjne technologie rozwijać produktywność, skupiła się na ochronie klimatu. Ideologia klimatyczna w tym „Zielony ład”, powoduje stagnację gospodarczą i brak konkurencyjności. Ameryka i kraje wschodniej Azji dawno już pod tym względem wyprzedziły UE. Poza tym w obecnym koncercie mocarstw liczy się przede wszystkim siła militarna. Natomiast Unia kompletnie się rozbroiła. Amerykanie biorą to pod uwagę i w związku z tym mogą narzucać swoją wolę. I tak już zmuszają Europę do kupna swojego drogiego gazu i ropy naftowej oraz nakładają cła na europejskie towary. Racjonalnym rozwiązaniem dla elit Unii Europejskiej jest odejście od polityki klimatycznej na rzecz inwestycji w nowe technologie, tak aby przestać być technologicznym skansenem. W obecnej sytuacji geostrategicznej, rozejm w wojnie na Ukrainie jest nieunikniony, wobec tego przekazywanie obecnie prze UE środków finansowych Ukraińcom na uzbrojenie jest przedwczesne. Natomiast jest pilna potrzeba finansowania uzbrojenia krajów w niej zrzeszonych i to w maksymalnym stopniu, tak aby za 4-5 lat być gotowym na przewidywaną agresję Putina. Jeśli Europa w tym czasie nie uzbroi się mocno, a główne amerykańskie siły będą już w Wschodniej Azji, to sama Ukraina nie powstrzyma dozbrojonego Putina. Jedyną szansą jego powstrzymania, są silnie uzbrojone armie europejskie. Gdy Europa będzie silna gospodarczo i militarnie, wtedy będzie mogła obronić Ukrainę i samą siebie i jednocześnie może liczyć na poważne traktowanie, przez swoich partnerów i wrogów.

Jeśli Rosja nie odda Ukraińcom wszystkich zaanektowanych ziem, to dojdzie to rozejmu, ale nie dojdzie do pokoju, gdyż zaciekli Ukraińcy do niesprawiedliwego pokoju nie dopuszczą i wojna może rozpocząć za kilka lat na nowo. Będzie to nie rozejm, ale de facto zamrożenie konfliktu, co paradoksalnie będzie w interesie wszystkich stron, gdyż każda ze stron będzie chciała zyskać na czasie.

Amerykanie również uzyskają czas i wplączą Unię Europejską – w tym Polskę – w wojnę na Ukrainie, a sami z częścią wojska wycofają się na Pacyfik. Niemniej nie zostawią Europę całkowicie samej sobie, ponieważ mają w niej swoje spore interesy oraz nie mogą dopuścić – zgodnie ze swoją doktryną do powstania w przyszłości na kontynencie euroazjatyckim konkurencyjnego mocarstwa złożonego z sojuszu Niemiec i Rosji (o czym pisałem w felietonie „Oś zła” z dnia 7 stycznia 2024r.)

Ekipa Trumpa traktuje Unię Europejską jako zagrożenie ekonomiczne i ideologiczne. Nawet może jest w ich planach jej likwidacja, bowiem prowadzenie negocjacji i wymiany handlowej z pojedynczymi państwami, a nie ze związkiem państw prowadzących wspólną politykę gospodarczą jest korzystne dla USA. Donalda Trumpa możemy nie lubić, ale lubią go Amerykanie, gdyż dba o ich interes i ma wizję zrobienia ze Stanów Zjednoczonych Ameryki jeszcze bardziej potężnego państwa niż są obecnie, co zresztą czyni. Takich ludzi nazywa się mężami stanu. Życzylibyśmy sobie, żeby Polska miała takiego męża stanu, który dbały przede wszystkim o dobro polskich obywateli i dobro kraju.

Włodzimierz Wieczorek
Sosnowiec 28 lutego 2025 roku 

Ps. Powyższy felieton opiera się na bieżącej analizie sytuacji geopolitycznej ze szczególnym uwzględnieniu Europy. Wynikające z tej rzetelnej analizy przewidywania są realne. Niemniej sytuacja jest rozwojowa w której może dojść do zmiany układu sił, więc niektóre przewidywania nie muszą się spełnić.

Gdy trzy lata temu Rosja napadła na swojego sąsiada wydawało się, że będzie to krótkotrwała wojna, która zakończy się szybkim i pełnym zwycięstwem Putina. Potwierdzały to wydarzenia na Przesmyku Perekopskim łączącym Krym z resztą kraju, który błyskawicznie został zajęty przez wojska rosyjskie otwierając możliwość opanowania całego należącego do Ukrainy wybrzeża czarnomorskiego. Gdy jednak oddziały ukraińskie rozbiły rosyjskich spadochroniarzy na lotnisku w Hostomelu uniemożliwiając tym samym przerzucenie drogą lotniczą znaczących sił, które mogłyby skutecznie zaatakować Kijów, rosyjski plan blitzkriegu zakończył się fiaskiem. Po kilku tygodniach walk rosyjskie natarcie straciło impet, a w początkach kwietnia Rosjanie ostatecznie zrezygnowali z zajęcia Kijowa, Charkowa, Czernichowa i Sum wycofując się z rejonu północnej Ukrainy na pozycje wyjściowe.

Jesienią 2022 roku niespodziewana ofensywa wojsk ukraińskich doprowadziła do wyzwolenia wschodnich obszarów obwodu charkowskiego. Tym razem wydawało się, że to Rosja jest na prostej drodze do klęski i przygotowywana na następny rok ukraińska ofensywa doprowadzi do wyzwolenia wszystkich utraconych terenów, a być może nawet do upadku Putina. Przekonania tego nie zmieniło zdobycie wiosną 2023 roku przez wojska rosyjskie bronionego przez wiele miesięcy Bachmutu. Na dodatek miesiąc później w trakcie buntu Prigożyna okazało się, że nie ma chętnych do obrony reżimu rosyjskiego dyktatora. Nadzieje zostały jednak szybko rozwiane. Rozpoczęta w początkach lata wielka ofensywa ukraińska na Zaporożu zakończyła się kompletnym niepowodzeniem. Co gorsze, Ukraina straciła inicjatywę strategiczną, a armia rosyjska przeszła do kontrofensywy. Konflikt ostatecznie przekształcił się w pozycyjną wojnę na wyniszczenie.

Rok 2024 to pasmo niewielkich, ale stałych sukcesów wojsk rosyjskich. Nawet wznowienie dostaw amerykańskiego uzbrojenia w połowie roku nie zmieniło radykalnie sytuacji na froncie. Niespodziewana ofensywa wojsk ukraińskich w obwodzie kurskim też nie oznaczała przełomu, a niewielkie terytorialne sukcesy Ukraińców w pierwszych dniach jej trwania szybko zostały powstrzymane przez Rosjan. Rewolucja miała za to miejsce w sposobie prowadzenia wojny. Coraz większą, a wręcz decydującą rolę jeżeli chodzi o uzbrojenie, zaczęły odgrywać drony, które stosunkowo tanim kosztem obie strony konfliktu produkują w milionowych ilościach. Ale oprócz techniki wojskowej drugim czynnikiem przesądzającym o przebiegu wojny są możliwości rekrutacyjne walczących stron. A tu zdecydowana przewaga jest po stronie Rosji.

Mimo ogromnych postępów Ukrainy w rozwoju swojego potencjału obronnego, a zwłaszcza niesamowitego wzrostu ilości i przede wszystkim możliwości bojowych dronów, Kijów nie ma szans na przetrwanie bez stałej finansowej i militarnej pomocy Zachodu. Doświadczenia ostatniego roku stawiają nawet pod znakiem zapytania możliwość skutecznego powstrzymania agresora przy dalszych dostawach uzbrojenia przez Zachód. A tu sytuacja uległa drastycznemu pogorszeniu z powodu zmian w Białym Domu i słabnącej jedności krajów europejskich, która zresztą nigdy nie była pełna. Bezprecedensowe naciski Donalda Trumpa stawiają władze w Kijowie przed koniecznością podjęcia najważniejszych, i zarazem najtrudniejszych, decyzji w historii niepodległej Ukrainy.

Historykowi jest zawsze znacznie łatwiej niż politykowi. Ten pierwszy ma dostęp do znacznie większej liczby źródeł, a przede wszystkim zna skutki podjętych decyzji. Polityk zmuszony jest antycypować konsekwencje swoich działań. Zawsze jednak warto wyciągać wnioski z dotychczasowych sukcesów i porażek, chociaż nigdy okoliczności współczesnych wydarzeń nie będą takie same jak tych z przeszłości. A najlepiej i najbezpieczniej uczyć się na cudzych błędach.

Ukraińcy wyciągnęli wnioski z katastrofy sprzed dziesięciu lat. Wówczas ich armia nie była w stanie stawić czoła separatystom wspieranym przez stosunkowo ograniczone siły rosyjskie. W 2022 roku byli zdolni powstrzymać pełnoskalową agresję. I zrobili to własnymi siłami, ponieważ wsparcie Zachodu napływało stopniowo, w ograniczonej ilości i z licznymi ograniczeniami. Zachodni sprzęt (a w zasadzie wschodni, ponieważ Polska i inni dawni członkowie Układu Warszawskiego przekazywali głównie posowiecki sprzęt, który i tak byłby wkrótce wycofany z użycia) odegrał znacznie większą rolę w trakcie kontrofensywy wojsk ukraińskich. Późniejsze działania wojenne pokazały jednak, że znacznie nowocześniejsza broń zachodnia nie zawsze sprawdza się w wojnie toczonej na stepach i w lasach wschodniej Ukrainy. Sądząc po najnowszych zakupach polskiego rządu, w Warszawie nie wyciągnięto z tego żadnych wniosków.

Z perspektywy lat widać jak wiele błędów popełnili Ukraińcy w sferze militarnej, a przede wszystkim politycznej. Porozumienie mińskie, narzucone Kijowowi w 2015 roku i w praktyce odrzucone przez Prezydenta Zełeńskiego w grudniu 2019 roku w trakcie rokowań (jak się potem okazało ostatniej szansy) w Paryżu, teraz zostałoby przyjęte bez chwili wahania. Obawa przed masowymi protestami, niewiara w możliwość rosyjskiej agresji i wsparcie ze strony Niemiec i Francji (mediatorów przy zawieraniu porozumienia mińskiego) doprowadziły do podjęcia przez władze w Kijowie fatalnej decyzji. Władymir Putin, który stawiał na stopniowe zwiększanie wpływów w Ukrainie środkami politycznymi, zdecydował się na rozwiązanie militarne. Pandemia opóźniła realizację tej decyzji. W lutym 2022 roku nic już go nie mogło powstrzymać.

Katastrofalnym błędem okazała się też odmowa rezygnacji Ukrainy z planów akcesji do NATO. Członkostwo naszego sąsiada w tej organizacje nigdy nie było realnie możliwe, ale państwa zachodnie fałszywie mamiły Kijów taką możliwością w przyszłości. Gdy obecnie J.D. Vance jednoznacznie wykluczył taką ewentualność, nagle okazało się, że dla wszystkich było to oczywiste, a krytyka dotyczy jedynie rzekomych błędów w strategii negocjacyjnej popełnionej przez Amerykanów. Tylko czy realnym atutem przy stole rokowań jest coś, w co nikt nie wierzy? Nie wiemy oczywiście czy rezygnacja z członkostwa w sojuszu północnoatlantyckim powstrzymałaby rosyjską napaść, ale traktowanie żądań Putina wyłącznie jako pretekstu do agresji, nie wydaje się takie oczywiste. Dla nas może to być przejaw antyzachodniej fobii i paranoi, ale dla Rosjan, którzy od wieków żyją w poczuciu ciągłego zagrożenia (Tatarzy, Litwini, Polacy, katolicy, Napoleon, Wielka Brytania i Francja w trakcie wojny krymskiej, obca interwencja w okresie bolszewickiej rewolucji, USA w trakcie zimnej wojny), niekoniecznie musi to być wydumane niebezpieczeństwo.

Jak się niedawno okazało, po niepowodzeniach Rosjan pod Kijowem i zatrzymaniu ich ofensywy, blisko było do zawarcia rozejmu. Szczegóły negocjowanego w Turcji porozumienia nie są jasne, ale zmiana sytuacji na froncie i presja ze strony USA miały skłonić Zełeńskiego do odrzucenia wynegocjowanych już wstępnie warunków. Amerykanie widocznie uznali, że nadarza się niepowtarzalna okazja militarnego osłabienia Rosji, a tym samym pośrednio jej najpoważniejszego sojusznika – Chin. Dzisiaj Ukraińcy zapewne mocno żałują, że ulegli naciskom Waszyngtonu.

Po raz kolejny presja „sojuszników” dała o sobie znać w trakcie letniej ofensywy ukraińskiej w 2023 roku. Opracowany przy pomocy amerykańskich doradców plan przełamania rosyjskiej obrony okazał się kompletnym niewypałem i doprowadził do ogromnych strat najlepiej wyszkolonych i najlepiej wyposażonych oddziałów armii ukraińskiej. Zamiast próbować odbić zajęte przez Rosjan w pierwszych tygodniach wojny południe kraju, Ukraińscy powinni uderzyć na słabo wówczas broniony obwód kurski. Zajęcie Kurska i kilku innych miast dałoby możliwość wymuszenia na Moskwie wymiany opanowanych terytoriów. Proponują to zresztą Ukraińcy obecnie, ale trudno traktować ofertę oddania 400 km² w zamian za 100 tys. km² za poważną propozycję. Zachód jednak nie zgadzał się na wkroczenie wojsk ukraińskich na terytorium Rosji uznając, że byłaby to zbyt duża eskalacja konfliktu. W ten sposób zmarnowano ostatnią szansę na zakończenie wojny w miarę sprawiedliwym pokojem. Sprawiedliwym, chociaż niekoniecznie trwałym. Ale tego drugiego warunku nikt nie jest w stanie zagwarantować. Rosjanie zawsze mogą wrócić.

Dyktat Donalda Trumpa stawia władze ukraińskie pod ścianą. Amerykański Prezydent nie tylko chce doprowadzić do szybkiego zakończenia wojny, co po wymuszeniu rozejmu w Strefie Gazy, przyniosłoby mu tytuł peacemakera, ale przy okazji ubić życiowy interes przejmując złoża metali ziem rzadkich znajdujące się na terytorium Ukrainy. Bez amerykańskiej pomocy szanse na dalszą skuteczną obronę są minimalne. Wedle różnych przewidywań po kilku, maksymalnie kilkunastu miesiącach, front ulegnie przerwaniu i Putin zrealizuje swój pierwotny plan całkowitego podporządkowania Ukrainy. Europę stać jedynie na biadolenie i powtarzanie sloganów o konieczności poszanowaniu prawa międzynarodowego, które zresztą Zachód zawsze traktował w sposób instrumentalny (agresja na Irak, uznanie niepodległości Kosowa, pomoc w obaleniu Muammara Kaddafiego). Nawet najbardziej szlachetne intencje niepoparte militarną siłą, niewiele znaczą we współczesnym świecie. A tej Europa nie posiada.

Pojawiające się w Polsce głosy o konieczności udziału przedstawicieli naszego kraju w negocjacjach pokojowych świadczą o kompletnym oderwaniu ich autorów od rzeczywistości. Szanse na to mają jedynie kraje neutralne, które nie opowiadały się jednoznacznie po jednej ze stron konfliktu oraz światowe mocarstwa. Polska nie należy ani do pierwszej, ani do drugiej kategorii. Może być jednak znacznie gorzej. Zamiast przy stole negocjacyjnym, możemy się znaleźć na nim. Może się bowiem okazać, że rozmowy rosyjsko-amerykańskie nie będą dotyczyć wyłącznie Ukrainy. Kompleksowe porozumienie może też dotyczyć obecności sił amerykańskich na całym obszarze środkowej Europy. W zamian za koncesje polityczne i gospodarcze Donald Trump gotów jest poświęcić swoich „polskich przyjaciół”. Tym bardziej, że za pół roku Andrzej Duda nie będzie już Prezydentem Polski, a jego następca nie będzie raczej mógł liczyć nawet na dziesięciominutowe spotkanie na zapleczu sali konferencyjnej.

Karol Winiarski

Rozmowa telefoniczna Donalda Trumpa z Władymirem Putinem oraz wypowiedzi specjalnego wysłannika amerykańskiego Prezydenta gen. Keitha Kellogga oraz wiceprezydenta J.D. Vance`a na Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium, a także sekretarza obrony Pete`a Hegsetha w trakcie jego wizyty w Polsce zszokowały europejskich polityków. Jednoznaczne weto w sprawie członkostwa Ukrainy w NATO, zgoda na utrzymanie rosyjskich zdobyczy terytorialnych i sugestia o możliwości redukcji wojsk amerykańskich w Europie po zakończeniu konfliktu na wschodzie wywołały prawdziwą panikę w pozostałych krajach sojuszu. A przecież nie powinna to być żadna niespodzianka. Donald Trump nie ukrywał swoich poglądów ani w trakcie kampanii wyborczej, ani po zwycięstwie w wyborach. Tylko, że jak zwykle Europejczycy nie chcieli w to uwierzyć i żyli złudzeniami. Zderzenie z rzeczywistością okazało się niesłychanie brutalne.

Donald Trump jest Prezydentem USA i reprezentuje interesy Stanów Zjednoczonych tak jak je rozumie. Nie jest to nic nadzwyczajnego. Największe obecnie mocarstwo świata zawsze je realizowało wszelkimi możliwymi metodami nie przejmując się zbytnio oficjalnie głoszonymi wartościami czy prawem międzynarodowym. Obecna zmiana amerykańskiej polityki wynika po prostu ze zredefiniowania jej zasadniczych celów. Trump i jego doradcy zrozumieli, że Stanów Zjednoczonych nie stać już na odgrywanie roli światowego hegemona. Dlatego szukają sposobu redukcji swoich międzynarodowych zobowiązań, przerzucenia kosztów utrzymywania regionalnego bezpieczeństwa na innych i koncentracji wszystkich sił w walce z najważniejszym zagrożeniem dla USA – aspiracjami nowego pretendenta do roli światowego mocarstwa. Niestety dla nas nie jest to Federacja Rosyjska, a Chińska Republika Ludowa.

Dość powszechnie uważa się, że Joe Biden, ostatni pogrobowiec zimnej wojny, dążył do utrzymania transatlantyckiego sojuszu. To jednak tylko częściowo prawda. Zasadniczym celem jego polityki było maksymalne osłabienie Rosji jako głównego militarnego sojusznika Chin. To bowiem Państwo Środka stało się głównym przeciwnikiem Stanów Zjednoczonych, co zresztą po raz pierwszy zrozumiał już Barack Obama. W tej diagnozie nic się nie zmieniło. Tyle, że Donald Trump ma inną strategię nazywaną niekiedy „odwróconym Kissingerem”. Na początku lat 70-tych XX wieku, amerykański sekretarz stanu Henry Kissinger, doprowadził do nawiązania kontaktów z Chińską Republiką Ludową (zapoczątkowanych tzw. dyplomacją pinpongową – meczem drużyn Chin i USA w tenisie stołowym), co zaskutkowało wizytą Prezydenta Richarda Nixona w Pekinie w 1972 roku. Celem było wykorzystanie radziecko-chińskiego konfliktu i ostateczne rozbicie komunistycznego bloku. Teraz Donald Trump dąży powtórzenia tej strategii, ale w drugą stronę – politycznym zneutralizowaniem Rosji przed nadciągającym starciem z rosnącym w siłę chińskim mocarstwem.

Słusznie można uważać, że nowa administracja amerykańska grzeszy naiwnością. Władymir Putin nie zerwie swoich dobrych relacji z Pekinem, chociaż z pewnością będzie tym mamił Donalda Trumpa starając się uzyskać od niego coraz to nowe ustępstwa. A te dotyczyć będą głównie Europy środkowo-wschodniej. Jak daleko gotowi są posunąć Amerykanie zabiegając o względy moskiewskiego dyktatora? Czy zgodzą się na żądania Putina, które postawił pod koniec 2021 roku, które dotyczyły nie tylko Ukrainy i innych krajów poradzieckich (nierozszerzania NATO na obszar poradziecki, nietworzenia baz i nieprowadzenia aktywności wojskowej na tych terytoriach), ale także bezpośrednio naszego kraju (wycofania wojsk sojuszniczych rozmieszczonych na terytoriach nowych państw członkowskich NATO po maju 1997 r. czyli po podpisaniu Aktu Stanowiącego NATO–Rosja oraz wyznaczenia strefy buforowej wokół granic Rosji i jej sojuszników z Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, gdzie niedozwolone będą ćwiczenia i inna aktywność wojskowa na poziomie brygady sił zbrojnych i wyższym)? Choć częściowa realizacja tych postulatów oznaczałaby radykalną rewizję całej amerykańskiej polityki prowadzonej od połowy lat 90-tych XX wieku. Polityki, na której oparta była cała strategia bezpieczeństwa naszego kraju.

Najbardziej szokującą informacją przekazaną w trakcie Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium przez reprezentantów nowej amerykańskiej administracji było odrzucenie możliwości udziału przedstawicieli Europy w planowanych negocjacjach pokojowych między Rosją a Ukrainą. Wywołało to oczywiście święte oburzenie polityków europejskich. Tylko, że nie za bardzo wiadomo kto niby miał uczestniczyć ze strony europejskiej w tych rozmowach. Czy miałby to być reprezentant UE, NATO, a może OBWE? Ponieważ Unia Europejska finansowo wspiera Ukrainę najbardziej predestynowaną reprezentantką byłaby Kaja Kallas, która jest wysokim przedstawicielem UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Ale jakie konkretnie stanowisko miałaby prezentować? Bajdurzyć o sprawiedliwym pokoju, integralności terytorialnej Ukrainy i rosyjskich reparacjach za zniszczenia dokonane w trakcie agresji, co jest równie nierealnym stanowiskiem jak żądanie przywrócenia granicy ryskiej przez polski rząd emigracyjny w czasie II wojny światowej? I jaką swobodę negocjacyjnego manewru miałby w trakcie rozmów pokojowych, skoro wspólna polityka zagraniczna wymaga jednomyślności krajów członkowskich? Trudno ją nawet nazwać przedstawicielem unijnych poglądów w tej sprawie – z racji swojego estońskiego pochodzenia jej poglądy zdecydowanie odbiegają nie tylko od tego co myślą Viktor Orban czy Robert Fico, ale także Olaf Scholz czy Emmanuel Macron. Zresztą porozumienie mińskie miedzy Ukrainą i Rosją w 2015 roku wynegocjowane zostało przez kanclerz Angelę Merkel i prezydenta Francois Hollande`a. bez udziału przedstawiciela europejskiej wspólnoty. A przecież jest jeszcze bardzo mocno wspierająca walczącą Ukrainę Wielka Brytania, która członkiem UE w ogóle nie jest.

Apologeci obecnego rządu podkreślają wzrost roli Polski w Unii Europejskiej w ciągu ostatnich miesięcy. To prawda. Tyle, że mamy więcej do powiedzenia w organizacji, która przestała się kompletnie liczyć. Unia Europejska nie jest żadną realną siłą polityczną z powodu coraz bardziej rozbieżnych interesów krajów członkowskich, w tym także Francji i Niemiec, które do tej pory w największym stopniu wpływały na jej politykę, ale też poprzez swoje polityczne i gospodarcze znaczenie, wzmacniały jej znaczenie na arenie międzynarodowej. Rozpad niemiecko-francuskiego sojuszu idzie w parze z postępującym upadkiem ekonomicznego znaczenia krajów europejskich. Udział krajów członkowskich w światowym PKB spadł poniżej 20%. Zapóźnienie technologiczne wobec Chin czy USA pogłębia się z roku na rok. Polityka klimatyczna, socjalna i wszelkie inne mniej lub bardziej kuriozalne regulacje zabijają konkurencyjność europejskiej gospodarki i powodują odpływ kapitału inwestycyjnego. A gdy dodać do tego słabość militarną państw europejskich to trudno się dziwić, że Amerykanie nie widzą powodu, żeby zapraszać Europejczyków do stołu negocjacyjnego.

Tym bardziej szans udziału w rozmowach pokojowych nie mają przedstawiciele naszego kraju. Zwłaszcza, że nie za bardzo wiadomo jaka rolę mieliby tam odgrywać. Czy ktokolwiek z przedstawicieli naszych obecnych władz przedstawił jakąkolwiek propozycję zakończenia wojny poza powtarzaniem frazesów o braku możliwości ustępowania wobec żądań agresora, wymogu respektowania zasad nienaruszalności granic (ciekawe, że „zapomnieli” o tym w 2008 roku w przypadku Kosowa) i konieczności uzyskania akceptacji Ukrainy dla wynegocjowanych warunków? To oczywiście jak najbardziej słuszne postulaty. Tyle, że obecna polityka nie opiera się na sile prawa, a na prawie siły.

Od osiemdziesięciu lat rządzą Polską politycy, którzy mają w swoje polityczne DNA wbudowany gen podległości. Komuniści, może poza Władysławem Gomułką, nie wyobrażali sobie jakiegokolwiek sprzeciwu wobec poleceń płynących z Moskwy. Miało to zresztą pewne uzasadnienie, które nie wynikało wyłącznie z reprezentowanej przez nich ideologii, słabej legitymizacji społecznej oraz powtarzających się przy każdym kryzysie społecznym obaw przed radziecką interwencją. To ZSRR gwarantował nasze granice zachodnie, których przez wiele lat nie chciały uznać władze RFN, a stanowisko USA w tej kwestii było co najmniej niejednoznaczne (słynne wystąpienie sekretarza stanu Byrnesa w Stuttgarcie we wrześniu 1946 roku). Po 1989 roku w roli protektora naszego kraju Moskwę zastąpił Waszyngton. Sojusz z wielkim bratem zza oceanu miał zapewnić nam całkowitą ochronę przed hipotetycznym początkowo zagrożeniem ze strony Rosji. Niektórzy próbowali dywersyfikować gwarancje naszego bezpieczeństwa bredząc o wspólnej polityce obronnej UE i armii europejskiej, której nie ma i nigdy nie powstanie. Mimo szoku wywołanego zmianą polityki amerykańskiej, nic się w tym względzie nie zmieniło, a znaczna część obecnego obozu rządowego dalej przyjmuje swoje pobożne życzenia za możliwy do urzeczywistnienia postulat.

Jeszcze bardziej powszechnie akceptowanym założeniem polskiej polityki jest utrzymanie tzw. strategicznego sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi, co w praktyce oznacza pełne podporządkowanie polskiej polityki zagranicznej Waszyngtonowi. Na dodatek ciągłe podkreślanie bezalternatywności tego podejścia powoduje, że Amerykanie w ogóle nie muszą się z nami liczyć i mogą dyktować nam warunki, które uznają za stosowne. Skoro sojusz (czytaj podporządkowanie) USA jest fundamentem naszego bezpieczeństwa, to wiadomo, że zgodzimy się na wszystko, a nasze interesy zostaną całkowicie zlekceważone. Wystarczy, że od czasu do czasu ktoś przyjedzie do Polski, pochwali naszą chwalebną historię i zasugeruje, że powinniśmy coś jeszcze dokupić w amerykańskich firmach zbrojeniowych, a polscy politycy będą zachwyceni i spełnią każde życzenie Waszyngtonu.

Alternatywną koncepcją byłoby budowanie sojuszu państw, które uważają zagrożenie ze strony Rosji za realne zagrożenie. To przede wszystkim kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia) i nordyckie (Finlandia, Szwecja i Wielka Brytania, Dania, Norwegia). Ta „koalicja chętnych” może skutecznie zneutralizować rosyjską flotę bałtycką, ale nie ma możliwości wsparcia Polski w razie ataku lądowego na nasz kraj, nie mówiąc o obronie krajów nadbałtyckich. To oznacza, że w przypadku braku wsparcia ze strony wojsk amerykańskich, zasadniczy ciężar walk lądowych, w tym ewentualnego udzielenia realnej pomocy dla walczących Bałtów, spocząłby na polskiej armii. Trudno też byłoby oczekiwać na wsparcie Ukrainy, która, o ile w ogóle zachowa suwerenność, długo nie będzie w stanie uczestniczyć w żadnym konflikcie zbrojnym. Zresztą dlaczego Ukraińcy mieliby to robić, skoro obecnie polscy politycy jednoznacznie odmawiają wysłania polskich żołnierzy do ich kraju. I to nie na linię frontu, ale jako części sił stabilizacyjnych po zawarciu zawieszenia broni.

Jest jeszcze jedna możliwość, o której nikt nawet nie chce głośno mówić. To całkowita zmiana polskiej polityki zagranicznej na znacznie bardziej elastyczną. Oznaczałoby to rozluźnienie naszych związków z USA i podjęcie bezpośrednich rozmów z Rosją oraz nawiązanie ściślejszych kontaktów z Chinami, które są daleko i realnie nam nie zagrażają. Czy grozi to zależnością od Rosji? Takie niebezpieczeństwo oczywiście istnieje, ale i obecna nasza polityka oznacza całkowite i niesłychanie kosztowne uzależnienie od Stanów Zjednoczonych bez realnych gwarancji bezpieczeństwa. I nie chodzi tylko o kwestie finansowe – gaz amerykański jest znacznie droższy od rosyjskiego, a kupowana broń, która wykazała bardzo ograniczoną przydatność w Ukrainie, kosztuje nas krocie. Równie upokarzające jest wysłuchiwanie pouczeń i spełnianie żądań kolejnych przedstawicieli dyplomatycznych USA zachowujących się równie arogancko jak rosyjscy i radzieccy ambasadorowie w Warszawie w czasach stanisławowskich i powojennych.

Potencjalna zależność od Moskwy nie jest też wcale taka oczywista. Tak naprawdę nie wiemy na ile jej wrogość do Warszawy jest trwale wpisana w fundamenty rosyjskiej polityki zagranicznej, a na ile jest reakcją na polskie zaangażowanie po stronie Zachodu. Jeżeli poważnie traktować argumenty rosyjskie o NATO-wskim (czyli w praktyce amerykańskim) zagrożeniu, to zmniejszenie naszej zależności od Stanów Zjednoczonych i prowadzenie samodzielnej polityki mogłoby skutkować w miarę równoprawnymi stosunkami między Warszawą a Moskwą. A na pewno znacznie bardziej zrównoważonymi niż obecne pomiędzy Warszawą a Waszyngtonem. Zagrożenie militarne oczywiście istnieje, ale czy Rosja po ukraińskich doświadczeniach ryzykowałaby kolejny wieloletni konflikt zbrojny? Putin czasami się myli w swoich kalkulacjach, ale nie jest ani idiotą, ani szaleńcem.

Jest jeszcze jeden powód, dla którego rozważenie zmiany naszej polityki wobec Moskwy należałoby przynajmniej brać pod uwagę. Jest więcej niż prawdopodobne, że zaraz po zakończeniu wojny w Ukrainie, państwa Europy Zachodniej zaczną ponownie nawiązywać stosunki polityczne i gospodarcze z Rosją. Postępująca stagnacja europejskiej ekonomii wynikająca także z powodu wysokich cen energii (rzeczywiste powody są o wiele bardziej złożone) wymuszą na politykach połknięcie własnego języka i powrót do polityki sprzed 2022 roku. Najwięcej ugrają na tym ci, którzy zrobią to pierwsi. Ostatni zostaną na lodzie. Z nimi Moskwa już nie będzie chciała rozmawiać, ponieważ nie uzyska z tego powodu żadnych korzyści politycznych i wizerunkowych. Można się na to oburzać, ale takie są reguły polityki opartej na interesach, a nie na wartościach. A z taką właśnie polityką będziemy mieli teraz do czynienia.

Zwrot na Wschód nie musi zresztą oznaczać całkowitego przeorientowania polskiej polityki zagranicznej. Bardziej elastyczne jej prowadzenie upodmiotowiłoby nas w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi. Nagle okazałoby się, że o nasze poparcie, o ile w ogóle mu na tym zależy, Waszyngton musi zabiegać. Tymczasem naszym przywódcom wydaje się, że jak jeszcze dokupią trochę czołgów, samolotów i rakiet, to zasłużymy na amerykańską wdzięczność i na pewno Wielki Brat zza oceanu nie pozwoli nam zrobić krzywdy. Na dodatek dalej wierzą w skuteczność art. 5 traktatu waszyngtońskiego i wyczekują z niecierpliwością potwierdzenia jego obowiązywania przez amerykańskiego Prezydenta. Tak jakby miało to jeszcze jakiekolwiek znaczenie.

Nowa sytuacja geopolityczna wymaga całkowicie nowego myślenia, do którego obecni przywódcy naszego kraju (zarówno koalicyjni jak i opozycyjni) niestety nie są zdolni. Nie różnią się tym zresztą od innych europejskich liderów, którzy uzależnili się od amerykańskiego parasola ochronnego jak miliony Amerykanów od opioidów. Dlatego dalej będą zaklinali rzeczywistość i zapewniali o trwałych fundamentach transatlantyckiego sojuszu. Zdolność do prowadzenia samodzielnej polityki wymaga odwagi i determinacji. O wiele łatwiej jest „przytulić się” do wielkiego mocarstwa wierząc, że nas obroni przed każdym niebezpieczeństwem. Nasza historia wielokrotnie pokazała jak naiwne są to oczekiwania. Niestety, słowa Jana Kochanowskiego sprzed 450 lat są nieustająco aktualne: „Nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.”

Karol Winiarski

W czasach słusznie minionych krążył bardzo trafny dowcip o socjalizmie. Miał to być ustrój, który z najwyższym trudem rozwiązywał problemy, które sam stworzył. Obserwując „heroiczne” zmagania Ministerstwa Sprawiedliwości i Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury z kryzysem wymiaru sprawiedliwości, można odnieść wrażenie, że z bardzo podobną sytuacją mamy właśnie do czynienia. Co prawda, problem jest efektem działań poprzedniej ekipy, ale zamiast szybkiego i prostego rozwiązania, wykreowano potężny konflikt ustrojowy. Efektem jest przedstawienie dwóch alternatywnych, chociaż w kwestii skutków bardzo podobnych, propozycji rozwiązania problemu tzw. „neo-sędziów”.

Przez wiele lat Jarosław Kaczyński, inteligent z Żoliborza, próbował uzyskać dla siebie i swojej polityki poparcie warstwy społecznej, z której sam pochodził. Nigdy mu się to w pełni nie udało, ponieważ jej przeważająca część pozostała wierna jego politycznym przeciwnikom. Zawiedziony w swoich nadziejach postanowił stworzyć nowe społeczne elity. Na odcinku wymiaru sprawiedliwości realizatorem tego zadania był Zbigniew Ziobro. Stąd nowe ustawy o Prokuraturze, Trybunale Konstytucyjnym, Sądzie Najwyższym, ustroju sądów powszechnych i, kluczowa z punktu widzenia dzisiejszych zmian, o Krajowej Radzie Sądownictwa. Docelowym celem miała być całkowita wymiana wszystkich sędziów i prokuratorów. Praktycznym efektem tego ostatniego aktu prawnego stało się powołanie około 3250 sędziów, których status jest obecnie podważany.

Upolitycznienie Krajowej Rady Sądownictwa jest faktem niepodważalnym. Tyle, że formalnie decydujący udział czynników politycznych w nominacjach sędziowskich jest normą w większości krajów europejskich, a w jeszcze większym dotyczy sędziów stanowych i federalnych w USA. W znacznie większym stopniu niż ma to miejsce w Polsce upolitycznienie procedur powoływania sędziów występuje również w przypadku międzynarodowych trybunałów. Wystarczy przytoczyć art. 253 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:

„Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji. Są oni mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, po konsultacji z komitetem przewidzianym w artykule 255.”

Wspomniany art. 255 stanowi:

„Komitet składa się z siedmiu osobistości wybranych spośród byłych członków Trybunału Sprawiedliwości i Sądu, członków krajowych sądów najwyższych i prawników o uznanej kompetencji, przy czym jedną z kandydatur proponuje Parlament Europejski. Rada przyjmuje decyzję ustanawiającą reguły funkcjonowania komitetu oraz decyzję mianującą jego członków. Rada stanowi na wniosek prezesa Trybunału Sprawiedliwości.”

Oczywiście o tym czy kandydat jest osobą o „niekwestionowanej niezależności” decyduje rząd państwa członkowskiego, który wybiera sędziego według ustalonych przez siebie reguł. I często są to osoby mające jasno sprecyzowane poglądy polityczne. A ponieważ stanowisko to jest kadencyjne, a liczba kadencji nieograniczona, to i po nominacji sędzia musi brać pod uwagę interesy rządu, dzięki któremu może zasiadać w luksemburskim trybunale.

Także Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądownictwa i Prokuratury nie spełnia kryterium apolityczności powołania w stopniu znacznie większym niż to jest w przypadku „neo-sędziów”, których statusu dotyczą przygotowane przez nią propozycje. Wszyscy członkowie zostali powołani przez premiera na wniosek ministra sprawiedliwości. Nie można im oczywiście odmówić wiedzy i doświadczenia, ale oczywistym jest też, że nie są to zwolennicy poprzedniej władzy. Oczywiście komisja przedstawia jedynie propozycje, ale przecież wybrany ostatecznie przez rząd do dalszego procedowania wariant zostanie przyjęty przez parlament bez większych zmian. Nie będzie nawet czasu na dokładne analizy, skoro ustawa ma wejść w życie natychmiast po zaprzysiężeniu nowego Prezydenta RP.

Oba zaprezentowane projekty różnią się przede wszystkim sposobem uchylania powołań sędziowskich. Pierwszy wprowadza automatyzm wynikający wprost z ustawy. Nie dotyczy to asesorów i sędziów, którzy uzyskali nominację po odbyciu asesury. Wszyscy pozostali zostaną cofnięci na poprzednio zajmowane stanowiska, ale jednocześnie będą delegowani na dwa lata do sądów, w których orzekali w wyniku nominacji uzyskanej przy pomocy „neo-KRS”. Dużo pracy raczej nie będą mieli, ponieważ nikt nie będzie im przydzielał kolejnych spraw, których rozpatrzenie mogłoby się przeciągnąć poza dwuletni okres delegacji. W przeciwnym razie musieliby orzekać w tych sprawach w sytuacji, gdy formalnie wróciliby już do swoich poprzednich sądów. Delegacja nie będzie możliwa w przypadku „neo-sędziów”, którzy wcześniej byli notariuszami, radcami prawnymi czy adwokatami, co do których decyzja o ewentualnym powrocie do wcześniej wykonywanego zawodu będzie należała do odpowiednich instytucji samorządowych. Alternatywą dla tej grupy osób byłoby objęcie stanowisk referendarzy sądowych. Czasowe delegowanie nie będzie dotyczyć również „neo-sędziów” zasiadających w Sądzie Najwyższym, a Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izba Odpowiedzialności Zawodowej miałyby zostać w ogóle zlikwidowane. Delegowani sędziowie będą mogli być w każdej chwili odwołani uchwałą Krajowej Rady Sądownictwa, od której to decyzji będą mogli się odwołać do Sądu Najwyższego.

Druga propozycja zawiera bardzo podobne rozwiązanie, ale rezygnuje z automatycznego uchylania nominacji sędziowskich. Decyzje ma podejmować zreformowana Krajowa Rada Sądownictwa, a w pierwszej kolejności ma to dotyczyć sędziów Sądu Najwyższego. Sędziom będzie także przysługiwała możliwość złożenia odwołań od decyzji KRS do Sądu Najwyższego. Różnica jest jednak pozorna, ponieważ nowa Krajowa Rada Sądownictwa ma zacząć funkcjonować w styczniu, a już kilka miesięcy później (w kwietniu w przypadku sędziów SN i w lipcu w przypadku sędziów sądów powszechnych) kończy się termin zaskarżania uchwał. Z treści przedstawionego projektu wynika zresztą, że decyzje będą podejmowane grupowo, co podważa cały sens tej operacji. Trudno też oczekiwać „litości” od sędziów SN, którzy w chwili obecnej odmawiają nie tylko orzekania z „neo-sędziami”, ale po prostu z nimi nawet nie rozmawiają. Jedynym uzasadnieniem wprowadzenia tej pozornej kontroli sądowej jest próba sprostania zastrzeżeniom sformułowanym kilka miesięcy temu przez Komisję Wenecką, która bardzo krytycznie odniosła się do wstępnych propozycji rozwiązania problemu „neo-sędziów”. Czy jednak zaspokoi to oczekiwania tak niegdyś przez obecnie rządzących gloryfikowanej europejskiej instytucji, która zaczyna stanowić problem?

Nie są to jedyne wątpliwości, które rodzą się po lekturze obydwu projektów. Ich autorzy zrezygnowali z unieważnienia nominacji sędziowskich w momencie ich dokonania (czyli z mocą ex tunc), co było krytykowane przez Komisję Wenecką i stawiało pod znakiem zapytania logikę utrzymywania wydawanych przez nich wyroków w mocy. Stoi to jednak w sprzeczności z automatyzmem uchylania ich powołań, co przewiduje zwłaszcza pierwszy z projektów, skoro powodem ma być wyłącznie właśnie nieprawidłowy sposób powołania, a nie inne wydarzenia, które miałyby miejsce już w okresie pełnienia przez nich funkcji sędziego. Drugi projekt, co prawda przekazuje decyzję Krajowej Radzie Sądownictwa, ale w praktyce również oznacza uchylenie nominacji z powodu nieprawidłowości powołania. A to oznacza sprzeczność z konstytucyjną zasadą nieusuwalności sędziów. Skoro bowiem „neo-sędziowie” przestają być sędziami sądów, w których obecnie orzekają w momencie wejścia w życie ustawy (pierwszy projekt) lub po uchwale KRS (drugi projekt), to znaczy, że tymi sędziami przez dotychczasowy czas byli i ich usunięcie jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach przez sąd dyscyplinarny.

Autorzy projektów popadają w logiczną sprzeczność próbując uzasadnić rezygnację z indywidualnej weryfikacji powołań dokonanej przez neo-KRS. Ich zdaniem mogłaby ona prowadzić „ze względu na liczbę powołań dokonanych na jej wniosek, do wieloletniego paraliżu postępowań sądowych, mogącego zarazem tworzyć wrażenie, że sędziowie zajmują się wyłącznie swoimi sprawami, a nie rozstrzyganiem sporów, do czego wymiar sprawiedliwości jest powołany”, a „organ dokonujący weryfikacji musiałby mieć zarazem kompetencje śledcze, aby ustalić, jakie czynniki pozamerytoryczne miały wpływ na uchwałę obecnej Rady, co jeszcze bardziej wydłużyłoby proces weryfikacji.” Tyle, że w przypadku drugiej propozycji sędziowie mieliby możliwość składania odwołań do Sądu Najwyższego, który będzie dokładnie w tej samej sytuacji co Krajowa Rada Sadownictwa. Na dodatek w trakcie nowych postępowań konkursowych także Krajowa Rada Sądownictwa i tak będzie musiała zbadać „jakie czynniki pozamerytoryczne miały wpływ” na pierwotne nominacje. A przecież ponoć nie ma uprawnień śledczych.

Najbardziej jednak kuriozalnym argumentem przeciw zasadzie indywidualnej weryfikacji jest „ryzyko rewanżyzmu” i chęć „uniknięcia publicznej stygmatyzacji i napiętnowania osób podlegających indywidualnej ocenie, co mogłoby stwarzać zagrożenie naruszenia ich godności oraz sfery dóbr osobistych.” Od kilku lat „neo-sędziowie” przez co radykalniejszych sędziów i polityków obecnej władzy, uważani są za zdrajców i sprzedawczyków, teraz grupowo mają zostać pozbawieni dotychczas zajmowanych stanowisk, a członkowie Komisji Kodyfikacyjnej „troszczą się” o ich dobra osobiste. Naprawdę wzruszające.

Co do zasady wyroki wydawane przez „neo-sędziów” mają być niewzruszalne. Wyjątek stanowić będą te sprawy, w których wnioski o wyłączenie sędziego były składane przez strony w trakcie postępowania. Czy jednak taką interpretację będą chcieli przyjąć pozostali sędziowie? Przecież ostatnio pięcioosobowy skład Sądu Apelacyjnego w Szczecinie uchylił wyrok wydany na osobę oskarżoną o wielokrotne zabójstwo („Krwawy Tulipan”) z powodu udziału w składzie orzekającym Sądu Okręgowego „neo-sędzi” i to w sytuacji, gdy nikt tej kwestii w trakcie procesu nie podnosił. Tym bardziej zapis polskiej ustawy nie musi być brany pod uwagę przez międzynarodowe trybunały. A trudno uznać, że nagle ich linia orzecznictwa ulegnie zasadniczej zmianie, ponieważ polski parlament uznał wyroki wydawane przez „neo-sędziów” za ważne. Zwłaszcza, jeżeli skarga dotyczyłaby sprawy, w której orzekał „neo-sędzia” odwołany z delegacji przez KRS lub osoba, która w ogóle przestałaby być sędzią.

W spadku po PRL-u pozostało nam kilka tysięcy sędziów powołanych przez Radę Państwa, a więc kolegialną głowę państwa złożoną z działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i ugrupowań ją wspierających. Trudno było ich uznać za niezawisłych i apolitycznych pracowników wymiaru sprawiedliwości. A jednak nikomu nie przyszło do głowy uchylenia ich nominacji czy nawet przeprowadzenia masowej weryfikacji, chociaż wielu z nich orzekało w okresie stanu wojennego stosując niekonstytucyjne dekrety uchwalone przez Radę Państwa mimo trwania sesji Sejmu. Nie było też mowy o uchylaniu wyroków tylko z powodu braku niezawisłości wydających je sędziów. Słusznie uznano bowiem, że konsekwencje takiego podejścia byłyby katastrofalne dla polskiego porządku prawnego. Kilkadziesiąt lat później, w znacznie mniej jednoznacznej sytuacji, postanowiono zachować się zupełnie inaczej. W konsekwencji przez kolejne lata będziemy mieli nasilenie chaosu, który od wielu lat pogłębia się polskim wymiarze sprawiedliwości, a który szybko obróci się przeciw tym, którzy swoimi nieodpowiedzialnymi działaniami doprowadzili do jego pogłębienia. Piętą achillesową naszego sądownictwa są bowiem coraz dłużej trwające procesy, które w wyniku wprowadzonych rozwiązań będą trwały jeszcze dłużej. A wystarczyło ograniczyć się do szybkiej weryfikacji najbardziej skompromitowanych sędziów, którzy zdecydowali się służyć poprzedniej władzy dla osobistych korzyści i tym samym udowodnili, że nigdy nie powinni być sędziami.

Karol Winiarski