Głosowanie nad ustawą zwaną popularnie „lex Kaczyński” albo „lex konfident” zakończyło się spektakularną klęską partii rządzącej. Zaledwie 151 posłów PiS poparło projekt regulacji prawnej mającej podobno służyć skutecznej walce z covidem. Za odrzuceniem projektu głosowało 24 posłów Zjednoczonej Prawicy, 37 wstrzymało się od głosu, a 16 nie wzięło udziału w głosowaniu. Politycy opozycji i sympatyzujący z nimi dziennikarze ogłosili (po raz nie wiadomo już który) utratę przez partię rządzącą większości sejmowej i koniec PiS-u, a Donald Tusk wezwał Mateusza Morawieckiego do zgłoszenia wniosku o votum zaufania dla jego rządu. Euforia jest jednak zdecydowanie przedwczesna.

Przede wszystkim porażka w głosowaniu była nie tylko wkalkulowanym ryzykiem, ale wręcz stanowiła zasadniczy element gry Jarosława Kaczyńskiego. Absurd rozwiązań zawartych w projekcie ustawy, widoczny nawet dla gorących zwolenników rządzącej formacji, był oczywisty. Najgorszym z możliwych rozwiązań byłoby więc wejście ustawy w życie – przez kolejne miesiące opozycja miałaby nieustające używanie pokazując całkowite fiasko wprowadzonych rozwiązań. Dlatego od samego początku ani przez chwilę nie chodziło o uchwalenie jakichkolwiek przepisów mających zmniejszyć szybkość rozprzestrzeniania się i śmiertelność wirusa. Wręcz przeciwnie, zasadniczym celem Jarosława Kaczyńskiego było przegranie głosowania i ostateczne zamknięcie tematu.

Dyskusja nad antycovidowym ustawodawstwem trwała od wielu miesięcy i w opinii prezesa PiS-u w coraz większym stopniu obciążała polityczne konto Prawa i Sprawiedliwości. Kolejne fale pandemii i narastająca liczba zgonów negatywnie jego zdaniem odbijały się na notowaniach rządzącej partii i nie pozwalały na poważniejsze sondażowe odbicie. Jednak wprowadzenie obostrzeń lub jakiejś formy przymusowych szczepień mogło przynieść jeszcze gorsze polityczne skutki. Pogłębiłoby to wewnętrzne napięcia w klubie związane z rosnącą w siłę frakcją antysanitarystów. Co prawda, można było dla antycovidowych rozwiązań pozyskać poparcie opozycji, ale to nie rozwiązywało innego zasadniczego problemu – niechęci części elektoratu do takich rozwiązań. I to głównie wyborców Konfederacji, którzy w przypadku wyborczej polaryzacji mogliby jednak przerzucić swój głos na najsilniejsze prawicowe ugrupowanie – Prawo i Sprawiedliwość.

Gra, którą podjął Jarosław Kaczyński nie przyniosła całkowitego zwycięstwa. Nie przyniosła, ponieważ przynieść nie mogła. Było to jednak rozwiązanie w danym momencie optymalne, które ograniczało do minimum polityczne straty (przegrane głosowanie to jednak poważna wizerunkowa strata). Zasadniczym celem było zakończenie dyskusji nad niewygodnym tematem bez podjęcia jakichkolwiek decyzji i przerzucenie odpowiedzialności za całkowitą bierność w walce z pandemią na opozycję. Dlatego gdy okazało się, że Koalicja Obywatelska, Polska 2050, Koalicja Polska i Lewica były gotowe poprzeć tzw. ustawę posła Hoca, która była mocno złagodzoną wersją poprzednio proponowanych rozwiązań, PiS musiał zgłosić nowy projekt. Taki, za którym opozycja zagłosować nie mogła. Głosowanie wypadło zgodnie z oczekiwaniami prezesa, chociaż być może liczył na mniejszą ilość kontestatorów w swoim własnym klubie. Jarosław Kaczyński dobrze wiedział (chociażby po głosowaniu na komisji zdrowia), że ustawa nie ma żadnych szans na przegłosowanie. Gdyby nie chciał porażki, ustawa w ogóle nie znalazłaby się w porządku obrad. Tak jak to się stało na tym samym posiedzeniu z wnioskiem o uchylenie immunitetu prezesa NIK Mariana Banasia. Nie głosowano go, ponieważ wynik był dalece niepewny, a dla PiS-u to sprawa istotna.

Czyżby więc Jarosław Kaczyński rzeczywiście był politycznym geniuszem? Niekoniecznie. Po pierwsze, w dużym stopniu sam doprowadził do sytuacji, w której czasami nie ma większości w swoim własnym klubie. Nie jest to bowiem pierwszy przypadek, w którym część posłów głosuje inaczej niż chce prezes. O wiele drastyczniejsza sytuacja miała miejsce kilkanaście miesięcy temu, gdy wbrew partyjnej dyscyplinie całkiem spora grupa posłów nie poparła „piątki dla zwierząt”. Początkowo wszyscy zostali zawieszenie, ale po kilku tygodniach wrócili do klubu, a jeden z „banitów”, Henryk Kowalczyk, został nawet wicepremierem i ministrem rolnictwa. Brak konsekwencji nie służy budowaniu autorytetu i zapobieganiu kolejnym niesubordynacjom.

Wątpliwości budzi również znaczenie przebiegu pandemii dla spadku notowań Prawa i Sprawiedliwości. O ile w pierwszych miesiącach był to jeden z zasadniczych czynników wpływających na polityczne wybory tych mniej zdeklarowanych wyborców, to w chwili obecnej wydaje się, że przestało to odgrywać większą rolę. Po co więc było ryzykować osobisty wizerunek (klęska „lex Kaczyński” z pewnością go nie poprawia), gdy poważniejszego zagrożenia nie było?

Jest jeszcze jeden powód, który poddaje w wątpliwość sens decyzji Jarosława Kaczyńskiego. Wszystko wskazuje na to, że problem za dwa-trzy tygodnie problem sam by się rozwiązał. Piąta fala pandemii wyraźnie osiągnęła swoje apogeum i w najbliższych dniach zacznie opadać równie intensywnie jak rosła. Przynajmniej przez kilka wiosennych i letnich miesięcy temat zejdzie z pierwszych stron gazet. Po prostu ilość zakażeń będzie na bardzo niskim poziomie, a ponieważ zjadliwość dominującego omikronu jest na znacznie niższym poziomie niż poprzednich wariantów, to i ilość zgonów też na szczęście będzie niewielka. Może nawet to ostatnia duża fala, a sama choroba stanie się schorzeniem sezonowym, która nie będzie wymagała kolejnych lockdownów i ograniczeń. A to oznaczałoby, że prezes PiS niepotrzebnie zdecydował się na poniesienie wizerunkowych kosztów, których ponosić nie musiał.

Przy tej okazji warto wspomnieć o autokompromitacjach ministra Niedzielskiego. I nie chodzi nawet o jego kompletny brak decyzyjności, chociaż człowiek mający odrobinę honoru już dawno podałby się do dymisji. Zasadniczym problemem ministra jest ogłaszanie co kilka dni całkowicie sprzecznych ze sobą komunikatów. W grudniu dowiedzieliśmy się, że piąta fala będzie w styczniu. Gdy na początku stycznia ilość zakażeń rzeczywiście zaczęła rosnąć, minister bardzo szybko ogłosił, że to tylko anomalia świąteczno-noworoczna (Sylwester zakażeń), a omikron dotrze do nas w drugiej połowie stycznia osiągając szczyt w połowie lutego albo na początku marca. Już jednak tydzień później mogliśmy się dowiedzieć, że jednak apogeum nastąpi znacznie szybciej – na początku lutego, co zresztą faktycznie miało miejsce. Tyle, że już kilka dni później pojawiła się nowa wersja – szczyt zakażeń (grubo powyżej stu tysięcy) miał nastąpić dopiero w trzecim tygodniu lutego.

Adam Niedzielski nie wymyśla sobie tych prognoz. On po prostu bezkrytycznie cytuje to, co podsyłają mu różne ośrodki naukowe – głównie wrocławski MOCOS i warszawski ICM. A te nie dość, że mocno się między sobą różnią, to jeszcze co kilka dni zmieniają swoje przewidywania. Przebieg pandemii nie jest łatwy do określenia, chociaż akurat przebieg piątej fali w poszczególnych krajach aż tak bardzo się między sobą nie różni. Eksperci mogą się mylić, ale ogłaszanie cały czas prognoz, które się kompletnie nie sprawdzają nie służy budowaniu zaufania do nauki. Tym bardziej, jeżeli bezrefleksyjnie powtarza je minister zdrowia.

Jarosław Kaczyński skutecznie rozegrał bitwę, której wcale nie musiał staczać. Mogło się to jednak dla niego zakończyć o wiele gorzej. Wystarczyło, że opozycja wstrzymałaby się od głosu ogłaszając, że nie może poprzeć złego projektu, ale skoro rządzący uważają go za skuteczny sposób na walkę z pandemią, to nie będzie im przeszkadzać. I wtedy Mateusz Morawiecki musiałby realizować poroniony pomysł swojego protektora, a temat powracałby przez następne miesiące (ograniczona ilość zachorowań pozostanie z nami jeszcze przez długi czas). Ale to wymagałoby od opozycji pewnej politycznej finezji, co od dawna jest wyłącznie pobożnym życzeniem.

Karol Winiarski

Historia i teraźniejszość to nowy przedmiot, który zagości w szkołach ponadpodstawowych od września. Jak każdy pomysł ministra Czarnka, wzbudził on aprobatę po stronie rządzących i powszechną krytykę po stronie opozycyjnej. Oburzenie wzmogło się po przedstawieniu projektu podstawy programowej, w której zarysowana jest dość wyraźna myśl przewodnia przyświecająca autorom tego pomysłu. Polacy to wspaniały naród, którzy niczego nigdy nikomu nie zrobili i oczywiście wszyscy jak jeden mąż walczyli z komuną (bo przecież komuniści to nie Polacy). Kościół odgrywał zawsze pozytywną rolę w naszej historii i żadnych patologii w nim nie było. Unia Europejska jest w stanie głębokiego kryzysu, a Niemcy starają się poprzez nią zdominować Europę. Zasadnicza zmiana w polskiej historii dokonała się w roku 2005, a więc po przejęciu władzy przez Prawo i Sprawiedliwość. Jest to oczywiście wizja historii i teraźniejszości zgodna z aktualną polityką historyczną, ale – jak każda zresztą polityka historyczna – pokazująca skrajnie uproszczony obraz przeszłości i rzeczywistości. Najważniejsze problemy związane z nowym przedmiotem polegają jednak na zupełnie czymś innym.

Czysto chronologiczny program nauczania historii w szkole średniej zawsze wzbudzał wątpliwości. Najważniejsze z punktu widzenia aktualnych wydarzeń społeczno-politycznych treści realizowane były dopiero w drugim półroczu klasy maturalnej czyli w okresie, gdy cała uwaga uczniów skoncentrowana była na przygotowaniu się do egzaminu dojrzałości. Na dodatek chroniczny deficyt czasu na realizację coraz bardziej rozbudowanego programu w wielu przypadkach oznaczał, że historia powojenna traktowana była po macoszemu. Tym samym uczniowie uczyli się o imperium Aleksandra Macedońskiego, wyprawach krzyżowych, wojnach polsko-szwedzkich, Wiośnie Ludów, kampanii wrześniowej, ale już o Solidarności, okrągłym stole czy wojnie na górze nie mieli żadnego pojęcia. Oczywiście o tych „przerabianych” tematach też większość niewiele wiedziała, ponieważ najpóźniej po sprawdzianie mózg oczyszczał pamięć ze zbędnych informacji, aby zrobić miejsce na kolejne równie ważne wiadomości z kolejnych lekcji i innych przedmiotów.

Wspomniany problem być może trochę przypadkowo rozwiązywała całkowicie niedoceniana, a w rzeczywistości rewolucyjna w dziejach polskiej oświaty, reforma programowa wprowadzona przez minister Katarzynę Hall. Samo bowiem utworzenie, a potem likwidacja gimnazjów poza problemami organizacyjnymi, miały marginalne znaczenie z punktu widzenia wartości polskiego systemu edukacyjnego. Zasadniczą zmianę przyniosła dopiero reforma wprowadzona w życie za „pierwszego Tuska”, a więc gdy trzystopniowa szkoła powszechna funkcjonowała już od dekady. Jej zasadniczym celem było umożliwienie uczniom szkół średnich koncentrację na tych dziedzinach nauki, które były dla nich ważne z punktu widzenia ich dalszej edukacji. Oznaczało to, że edukacja w zakresie pozostałych przedmiotów miała kończyć się w pierwszej klasie szkoły ponadgimnazjalnej poza pewnymi treściami realizowanymi w ramach przedmiotów uzupełniających – przyrody oraz historii i społeczeństwa. Wyjątkiem był język polski, matematyka i języki obce, które zostały uznane za niezbędne dla wszystkich uczniów, co zresztą wcale nie jest takie oczywiste jak się na pozór wydaje. Kto bowiem w dorosłym życiu rozwiązuje swoje problemy korzystając ze znajomości logarytmów czy równań kwadratowych z dwoma niewiadomymi? Czy losy Macieja Boryny albo Stanisława Wokulskiego są ważniejsze od zasad funkcjonowania Unii Europejskiej i od znajomości obowiązującego w Polsce prawa? Argumenty o uczeniu myślenia, które padają zwykle w związku z matematyką, są o tyle wątpliwe, że program nauczania przedmiotów ścisłych polega bardziej na umiejętności stosowania wyuczonych schematów do rozwiązania zadań, co niewiele ma wspólnego z twórczym, kreatywnym myśleniem. To ostatnie w większym zresztą stopniu może pojawić się w trakcie na lekcjach przedmiotów humanistycznych, w czasie których poruszane problemy nie mają jednego, prostego rozwiązania. A to znacznie bardziej przypomina realne życie.

Nowa podstawa programowa powodowała, że w pierwszej klasie szkoły średniej omawiana była historia XX wieku. Historia Polski (także dzieje II RP, sprawa polska w czasie II wojny światowej, PRL i początki III RP) była raz jeszcze przerabiana na lekcjach historii i społeczeństwa – najczęściej w klasie drugiej. Protesty środowisk prawicowych zarzucających rządzącym ograniczenie nauczania historii w szkole średniej były więc absurdalne i świadczyły o ich totalnej ignorancji. Oczywiście wszystko to przestało mieć jakiekolwiek znaczenie, gdy minister Zalewska zlikwidowała gimnazja, a struktura systemu edukacji, a także program nauczania wróciły do stanu, który obowiązywały w czasach PRL-u i pierwszych latach III RP. Oznaczało to, że historia najnowsza pojawi się gdzieś na wiosnę ostatniego roku nauki – czyli na miesiąc lub dwa przed maturą. O ile w ogóle się pojawi.

Jak widać problem ten dostrzegło aktualne kierownictwo Ministerstwa Edukacji i Nauki. Realizowany w dwóch pierwszych klasach przedmiot historia i teraźniejszość jest w pewnym sensie powrotem do stanu z czasów istnienia gimnazjum. Zakres czasowy został co prawda ograniczony do czasów powojennych, ale w powiązaniu z większą ilością godzin (trzy, a nie dwie) pozwoli to przynajmniej teoretycznie na znacznie lepsze wyedukowanie uczniów szkół średnich w zakresie historii najnowszej. I to nie tylko Polski. To bez wątpienia ogromne pozytywy tego pomysłu. Niestety, na tym się one kończą.

Pierwszy problem to likwidacja przedmiotu wiedza o społeczeństwie. Niektóre z realizowanych do tej pory na jego lekcjach zagadnień wejdą w zakres podstawy programowej historii i teraźniejszości, ale w znacznie węższym zakresie. Niektórych zaś nie będzie wcale, w tym przede wszystkim podstaw obowiązującego w Polsce prawa, co powinno być priorytetem nauki w szkole średniej – najlepiej realizowanym w ramach odrębnego przedmiotu.

Drugi problem to wiek uczniów realizujących nowy przedmiot. Tu akurat pole manewru jest dość ograniczone, a problem dotyczy wszystkich przedmiotów humanistycznych. Piętnastolatkowie, a nawet szesnastolatkowie to osoby jeszcze mocno niedojrzałe, bez większych osobistych doświadczeń życiowych. Tymczasem historia to nie tylko fakty. To także interpretacje, a nade wszystko ocena zachodzących wydarzeń. To zaś wymaga nie tylko czysto faktograficznej wiedzy, ale także umiejętności refleksyjnego myślenia. Ta zaś pojawia się z wiekiem i to raczej już po osiągnieciu dojrzałości (nie bez powodu tak się określa ukończenie 18 roku życia). Jednak każdy rok przynosi poprawę w tym zakresie i dlatego byłoby sensowniej, gdyby program realizowany był w klasie drugiej i trzeciej, a najlepiej w trzygodzinnym wymiarze wyłącznie w klasie trzeciej.

Trzeci problem to oczywiście ideologiczne założenia przyświecające pomysłowi wprowadzenia hit-u do programu nauczania. Trudno rozstrzygnąć czy minister Czarnek rzeczywiście wierzy w możliwość sformatowania uczniów zgodnie z konserwatywno-narodowym przesłaniem jego ugrupowania czy też cynicznie stara się zaspokoić marzenia Jarosława Kaczyńskiego. Niezależnie od powodów, efekt może być podobny jak w przypadku podobnych pomysłów realizowanych przez komunistów w okresie PRL-u. To przecież właśnie młodzi ludzie, wychowani przez komunistyczny system edukacji, doprowadzili do zmiany ustroju.

Naiwna wiara w możliwości wychowawcze i indoktrynujące szkoły charakteryzuje zresztą polityków i dziennikarzy po obydwu stronach spolaryzowanej sceny politycznej. O ile jedni wierzą, że szkoła może wychować katolickich patriotów, to ci drudzy są przekonani, że można z młodych ludzi zrobić liberalno-demokratycznych euroentuzjastów. Tymczasem szkoła już dawno nie wychowuje, a i w coraz mniejszym stopniu też uczy. Pozostaje oczywiście rola socjalizacyjna, ale to efekt kontaktów nawiązywanych z innymi uczniami, a nie konsekwencje wychowawczych wysiłków nauczycieli.

Zapaść polskiego systemu edukacji postępuje. Starzejąca się kadra nauczycielska, której trudno będzie zmienić wieloletnie przyzwyczajenia, negatywna selekcja do zawodu wynikająca z rażąco niskich zarobków rozpoczynających pracę (potem wbrew powszechnym twierdzeniom nie jest tak tragicznie, co zresztą dość przewrotnie pokazał falstart Polskiego Ładu) i fatalnej atmosfery wytwarzanej od kilku lat przez kolejne ekipy kierujące Ministerstwem Edukacji Narodowej, a przede wszystkim przyśpieszające zmiany technologiczne, kulturowe i społeczne sprawiają, że system edukacyjny pochłaniający ogromne ilości publicznych pieniędzy, marnotrawi je w niewyobrażalny sposób. Tyle, że nikt nie ma odwagi dokonać rewolucyjnych zmian, a jeśli ktoś je już podejmuje, to w imię realizacji swoich ideologicznych obsesji, które bardziej pasują do czasów II RP czy PRL-u, niż do wyzwań współczesnego świata. Dlatego w dalszym ciągu będziemy ładowali do uczniowskich głów megabajty informacji z pełną świadomością, że niewiele z tego trwale tam zagości. I może dlatego Przemysław Czarnek jest bardziej postacią żałosną niż groźną. Ale akurat przedmiot historia i teraźniejszość po pewnych zmianach powinien pozostać w programie szkolnej edukacji, gdy obecny minister będzie już tylko nocnym koszmarem.

Karol Winiarski

Czasy II Wojny Światowej odbiły się dotkliwym piętnem na losach Miasta. Wszelkie, chociażby pobieżne, próby oszacowania strat, nawet po upływie bez mała ośmiu dekad, nie pozwalają przejść obojętnie obok Tragedii dawnych Mieszkańców Sosnowca.

Pamiątki lat okupacyjnych uświadczymy praktycznie na każdym kroku, przemierzając nie tylko Pogoń w kierunku Środuli, identyfikując granice zapoznanej Ostrej Górki, czy też eksplorując relikty Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau. Chociaż tragiczny, to niezmiernie ważki element naszej Tożsamości, zaklęty w skrywanych Fotografiach, podniszczonych Murach, a przede wszystkim Sercach Ludzi Stąd…

Kto jednak spodziewałby się, zupełnie nieoczekiwanego, wpływu rozpętanej 4 IX 1939 roku wojennej pożogi na współczesny podział administracyjny Sosnowca?

Niemcy, stereotypowo uznawani za praktycznych, wprowadzili nowy, formalny podział administracyjny Miasta, co odnalazło swe odzwierciedlenie na jednej z ówczesnych map (Wydawnictwo S. Hirzela, Lipsk 1942; https://fotopolska.eu/1513637,foto.html). Obok tradycyjnych nazw miejscowych, z pewnością uznawanych wówczas za te gorsze, jako wnoszące nowy porządek funkcjonować miały prostsze, odnoszące się do topografii – Mitte (Centrum), West (Zachód), Nord (Północ), Ost (Wschód) oraz Süd (Południe). Chociaż niebawem jedna okupacja miała uczynić miejsce drugiej, to pomysł ten nie zatarł się. Podobny, sztuczny opis Sosnowca, utrwalany był w różnorodnych opracowaniach statystycznych i faktograficznych, głównie w odniesieniu do najgęściej zaludnionego obszaru południowego, a sporadycznie pogranicza Środuli, Zagórza i Józefowa (m.in. Rechowicz, 1977). Należy przy tym zaznaczyć, że na mapach publikowanych po 1945 roku zapisy te nie były spotykane, co do obecnej doby nie uległo zmianie. Bodaj najnowszą i najważniejszą publikacją, która w tym aspekcie „czerpie” z lat okupacyjnych jest „Monografia” (Barciak et al., 2016).

Można się uśmiechnąć nad ironią biegu Historii, gdy nawet w tak iście bladym cieniu totalitaryzmu dostrzeże się nazwę jednej z (nad wyraz niewielu) Jednostek Pomocniczych (Rad Dzielnic) Gminy…

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak
Warszawa, 25 I 2022

Kiedy prawie rok temu Mateusz Morawiecki ogłaszał założenia programu, który nosił wówczas nazwę Nowego Ładu, wiadomo było, że przyświecają mu przede wszystkim cele polityczne. Chodziło o przerwanie trwającej już kilka miesięcy wyraźnej flauty w notowaniach Zjednoczonej Prawicy. Jednak poza dość prymitywną próbą kupienia społecznego poparcia, w założeniach programu była zawarta pewna racjonalność i troska o stan finansów publicznych. Stąd próba poważniejszego obciążenia osób zarabiających powyżej średniej krajowej, co miało ograniczyć straty poniesione przez budżet państwa wynikające z radykalnego podniesienia kwoty wolnej od podatku. Zwiększeniu miały za to ulec środki wpływające do Narodowego Funduszu Zdrowia, co dawało nadzieję na choć częściową poprawę finansowania opieki zdrowotnej. Tyle, że im bliżej było do momentu wejścia Polskiego Ładu w życie, tym bardziej ograniczana była grupa podatników, których obciążenia miały zostać zwiększone, a ci którzy w dalszym ciągu nie załapaliby się do grona beneficjentów, mieli w mniejszym stopniu partycypować w kosztach programu.

Pierwszym ustępstwem było wprowadzenie ulgi dla klasy średniej czyli w praktyce dla zdecydowanej większości tych pracowników najemnych, którzy mogli na wprowadzanych rozwiązaniach stracić. Potem została prawie o połowę (z 9% do 4,9%) zmniejszona składka zdrowotna płacona przez przedsiębiorców. Kiedy już po wejściu programu w życie okazało się, że około 400 tys. emerytów dostało niższe świadczenia, zostali oni objęci ulgą dla klasy średniej. W końcu nastąpiła ostateczna kapitulacja – ulgę dla klasy średniej rozciągnięto również na zleceniobiorców, a wszyscy zarabiający miesięcznie nie więcej niż 12,8 tys. zł., będą mogli w tym roku wybrać korzystniejszy dla siebie system opodatkowania (stary albo nowy). Tym samym grono „pokrzywdzonych” ograniczone zostało do kilku procent najbogatszych podatników oraz samotnych rodziców, którym odebrano możliwość wspólnego opodatkowania. Ale przecież do końca roku jeszcze daleko.

Powód tych chaotycznych działań podejmowanych przez Mateusza Morawieckiego jest dość oczywisty. Zamieszanie przy wprowadzaniu Polskiego Ładu doprowadziło do kolejnych spadków sondażowych Zjednoczonej Prawicy. Ratując sytuację i własne stanowisko, polski premier porzucił wszelką podatkową racjonalność, aby udobruchać coraz bardziej zirytowanego prezesa, od którego łaski jest w pełni zależny. Czy ma rację? Strat wizerunkowych nie da się w pełni odrobić. Jednak w ostatecznym rachunku z politycznego punktu widzenia większe znaczenie ma stan kont wyborców.

Problem polega na tym, że do wyborów pozostało co najmniej kilkanaście miesięcy. Nawet jeżeli wyborcy realnie odczują korzyści z Polskiego Ładu, to do czasu pójścia do urn wyborczych mogą o nich zapomnieć. Tym bardziej, że inflacja, choć stopniowo malejąca, pozostanie z nami jeszcze przez wiele miesięcy. Konieczne więc będą kolejne podatkowe lub socjalne transfery, które pozwolą zapewnić utrzymanie się przy władzy. Nawet gdyby się to nie udało, to zwycięska opozycja nikomu nic nie odbierze, co zresztą zapowiedział już kiedyś Grzegorz Schetyna, a ostatnio powtórzył Donald Tusk. Potem zaś będą kolejne wybory i nikt, kto będzie rządził nie odważy się na zmianę polityki finansowej. Wręcz przeciwnie, chcąc utrzymać poparcie wyborców trzeba będzie im oferować kolejne kosztowne prezenty, które trafią bezpośrednio na ich konta bankowe. A to prosta droga do powiększania długu publicznego i utrwalenia stanu chronicznego niedofinansowania usług publicznych.

Dominująca od lat 80-tych na świecie narracja ekonomiczna głosiła konieczność obniżania obciążeń podatkowych. W Polsce apogeum takiej polityki przypadło na koniec lat 90-tych i pierwszą dekadę XXI wieku. To wówczas Leszek Balcerowicz próbował przeforsować reformę podatkową obniżającą radykalnie podatki osób najlepiej zarabiających, która została zablokowana przez Aleksandra Kwaśniewskiego. Drogą Balcerowicza, co paradoksalne, podążał jego największy ówczesny krytyk czyli Leszek Miller. Gdy został premierem radykalnie obniżył podatek dochodowy od osób prawnych, wprowadził liniową stawkę podatkową dla przedsiębiorców, a nawet opowiedział się za podatkiem liniowym dla wszystkich podatników. Najbardziej radykalną wersję obniżenia podatków prezentowała Platforma Obywatelska przed wyborami w 2005 roku. Przygotowana przez Zytę Gilowską (odeszła z PO jeszcze przed wyborami z powodu oskarżeń o nepotyzm) propozycja obniżenia i ujednolicenia wszystkich najważniejszych podatków krajowych (PIT, CIT i VAT) do 15% poległa w wyborach z demagogicznym hasłem „solidarnej Polski” głoszonym przez Prawo i Sprawiedliwość. Demagogicznym, ponieważ zaraz po wygranych wyborach ta sama Zyta Gilowska, tym razem już jako wicepremier i minister finansów w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego, wprowadziła część swoich „platformianych” pomysłów w życie obniżając podatek dochodowy od osób fizycznych, redukując składkę rentową w części płaconej przez pracowników i likwidując podatek spadkowy dla osób najbliższych spadkodawcy. Wprowadzane przy poparciu opozycyjnej Platformy zmiany dzięki zwiększonej konsumpcji wewnętrznej, pozwoliły już za jej rządów chwalić się pozycją jedynego europejskiego kraju, który nie popadł w recesję w okresie światowego kryzysu gospodarczego. Tyle, że stało się to kosztem ogromnego wzrostu deficytu finansów publicznych i najszybszego w historii zwiększenia zadłużenia państwa.

Wydawało się, że światowy kryzys ekonomiczny, a ostatnio pandemia, zmienią postrzeganie polityki podatkowej. Zwłaszcza w Polsce, gdzie środki wydawane na usługi publiczne należą do najniższych nie tylko w UE, ale także wśród krajów OECD. Częściowa zmiana rzeczywiście następuje. Tyle, że w zupełnie innym kierunku. Polityczny sukces programu 500+ sformatował na lata zasadnicze elementy programu każdego politycznego ugrupowania, które chce odnieść sukces wyborczy, a przecież to zasadniczy cel każdej partii politycznej. Tym samym politycy stali się zakładnikami własnych wyborców, którzy chcą coraz niższych podatków, coraz większych transferów i nie dostrzegają związku między np. stanem polskiej służby zdrowia a istniejącym systemem podatkowym. Albo po prostu uznali, że tak już w tym kraju musi być i tym samym trzeba sobie radzić na własną rękę nie licząc na niewydolne państwo. Bo przecież tak było zawsze – za komuny, za Mazowieckiego, za Buzka, za Millera, za Tuska. To dlaczego teraz ma być inaczej?

Popularnym hasłem pogardzanych obecnie neoliberałów było twierdzenie, że „nie ma darmowego lunchu”. Przez ostatnie kilka lat wydawało się, że wredni liberałowie nie mieli racji. Zwiększanie wydatków socjalnych nie powodowało pogorszenia stanu finansów publicznych. Tyle, że podobnie było z inflacją. Niektórzy ekonomiści jeszcze niedawno uważali, że ten problem przestał istnieć w gospodarczej rzeczywistości współczesnego świata. I nagle okazało się, że klasyczne prawa ekonomii jednak działają. Olbrzymie pieniądze wprowadzone do gospodarki w pierwszych miesiącach pandemii w kumulacji z innymi czynnikami, doprowadziły do niewidzianego od dawna wzrostu cen. Zwolennicy nowej ekonomii są zdziwieni. Zwolennicy klasycznej ekonomii dziwią się, że tamci się dziwią. A konsumenci są przerażeni

Na ekrany polskich kin wszedł właśnie film o Edwardzie Gierku. Pierwsze lata jego rządów przyniosły niespotykany w dotychczasowej historii Polski wzrost gospodarczy, ogromne inwestycje i podniesienie poziomu życia milionów Polaków. Kryzys naftowy będący następstwem wstrzymania dostaw ropy przez kraje arabskie po wojnie Jom Kippur zmienił realia gry w światowej gospodarce. Ekipa Gierka zignorowała ten fakt. Kiedy zorientowano się, że sytuacja gospodarcza się pogarsza, a koszty obsługi zadłużenia zagranicznego rosną, było już za późno. Na dodatek strach przed gniewem ludu uniemożliwił podjęcie bardziej radykalnych działań stabilizujących sytuację gospodarczą. Pod koniec rządów syna zagłębiowskiej ziemi zadłużenie trzykrotnie przekraczało wielkość rocznego eksportu, import był o 2 mld dolarów większy niż eksport, a koszty obsługi zadłużenia przekroczyły wpływy dewizowe. Strajki lipcowo-sierpniowe w 1980 roku przerwały dekadę rządów Edwarda Gierka.

Od tamtych czasów minęło ponad czterdzieści lat. Mamy zupełnie inne realia gospodarcze, inny system ekonomiczny i polityczny, inne otoczenie instytucjonalne (należymy do UE). Ale jedno pozostaje niezmienne. Strach rządzących przed własnym społeczeństwem. Komuniści bali się społecznego wybuchu i kupowali czas licząc na cud, co jedynie zwiększało jego skalę w przyszłości. Teraz obawa rządzących dotyczy utraty władzy i dokładnie w ten sam sposób kupują czas licząc, że wszystko jakoś się ułoży. A jeśli się mylą i historia się powtórzy? Wtedy ponownie zapłacimy za to wszyscy. Ale tym razem nie będziemy mogli zrzucić odpowiedzialności na narzucony system, towarzysza szmaciaka czy wielkiego brata ze Wschodu. To my ich wybieramy i my sami sobie zgotujemy ten los.

Karol Winiarski

Najdonioślejszymi wydarzeniami ostatnich dni roku 2021 było Odejście (23 XII) oraz Pożegnanie (31 XII) Radnego Pawła Wojtusiaka. Echem niesione między blokami Środuli pogłoski o przyczynach kolei losu Samorządowca dla wielu z pewnością będą nieskończonym źródłem inspiracji na polu uwiarygadniania hipotez rodem z magla. Z pewnością jednak o całej sytuacji można zawyrokować tylko jedno – zastanawiające milczenie Urzędu Miejskiego oraz IV Władzy.

Suche i twarde fakty przedstawiają się skromnie. Praktycznie natychmiast na łamach Gazety Wyborczej ukazuje się, utrzymany w stosownym do okoliczności tonie, tekst, zakończony zdawkową uwagą, zwalniającą niejako – nie po raz pierwszy i z pewnością nie ostatni – Urząd Miejski od jakichkolwiek wyjaśnień. Media – nie licząc wszelkich tekstów pochodnych, publikowanych przez redakcje mocno zróżnicowanego autoramentu – milczą. Po kilku dniach, także dzięki Gazecie Wyborczej oraz Dziennikowi Zachodniemu, pojawia się informacja o dacie Pogrzebu. Informacji tej towarzyszy doniesienie z obrad Rady Miejskiej o możliwej kontynuacji mandatu przez Panią Zuzannę Kmitę. Było to ostatnie z doniesień Gazety Wyborczej dotyczące Zmarłego. Z początkiem stycznia wyłącznie (!) Serwisy Grupy Polska Press, Dziennik Zachodni oraz Sosnowiec Nasze Miasto, publikują stonowane relacje, wzbogacone o wymowne fotografie Żałobników. Strona internetowa Miasta przez 9 dni zupełnie przemilczała tę Tragedię.

Na fali stalinowskich czystek z fotografii znikał, jako jeden spośród bardzo wielu, Николай Иванович Ежов…

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak
Warszawa, 22 I 2022

Tytułowe pytanie nurtowało Polaków w okresie rewolucji Solidarności w latach 1980-1981. Dotyczyło oczywiście ewentualnej interwencji wojsk państw Układu Warszawskiego, przede wszystkim Armii Radzieckiej, w zrewoltowanej Polsce. Obecnie podobne pytanie pada w kontekście groźby agresji Rosji na Ukrainę. Pokazuje to jak bardzo zmieniła się sytuacja geopolityczna naszego kraju w ciągu ostatnich czterdziestu lat.

Z czysto racjonalnego punktu widzenia, wydawałoby się, że atak Rosji na Ukrainę nie miałby żadnego sensu. Armia rosyjska, jedna z najlepiej uzbrojonych i wyszkolonych sił zbrojnych na świecie, pokonałaby wojska ukraińskie w ciągu kilku dni i to mimo ich znaczącego wzmocnienia jakie nastąpiło w ciągu kilku ostatnich lat. Problemy zaczęłyby się później. Okupacja znaczących terenów państwa ukraińskiego pochłaniałaby nie tylko ogromne środki finansowe, ale też życie rosyjskich żołnierzy – nie ulega bowiem wątpliwości, że Ukraińcy nie pogodziliby się z rosyjską okupacją. Oznaczałoby to ostateczną utratę szans na pełne podporządkowanie Ukrainy przez Rosję i włączenie jej do rosyjskiej strefy wpływów.

Atak na Ukrainę doprowadziłby też do zaostrzenia sankcji, które po aneksji Krymu zostały nałożone na Rosję. Z pewnością zablokowałoby to możliwość uruchomienia gazociągu Nord Stream II, co z kolei ograniczyłoby wpływy do rosyjskiego budżetu. Rosja mogłaby również zostać wykluczona z systemu SWIFT, a to mocno uderzyłoby w jej system rozliczeń finansowych. Możliwe są także inne sankcje, które w jeszcze większym stopniu pogrążyłyby i tak znajdującą się w stagnacji rosyjską gospodarkę.

Racje ekonomiczne nie są jednak jedynymi kryteriami oceny działań politycznych pod kątem ich racjonalności. Przed pierwszą wojną światową wszystkie analizy wskazywały, że konflikt, niezależnie od jego wyniku, będzie ciosem dla światowej gospodarki. Tak też się stało, ale nie powstrzymało to jego wybuchu. Względy polityczne okazały się ważniejsze od ekonomicznych.

Nikt nie wie jakie są rzeczywiste cele Władymira Putina. Zresztą, nie muszą one być jednoznacznie sprecyzowane i mogą się kształtować zależnie od okoliczności. Wydaje się jednak, że rosyjski Prezydent przede wszystkim chce zmusić Zachód (głównie USA) do podjęcia z nim rozmów, a jednocześnie zwiększyć swoje wpływy na Ukrainie, co w przyszłości umożliwiłoby mu podporządkowanie tego kraju Rosji, tak jak to się stało z Białorusią.

Pierwszy cel został już osiągnięty. Kilkukrotne, bezpośrednie rozmowy prowadzone z Prezydentem Bidenem oraz pomiędzy wysokimi urzędnikami Departamentu Stanu i Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rosji, skupiały uwagę całego świata. Podobnie jak w latach 70-tych i 80-tych negocjacje Prezydentów USA z przywódcami ZSRR. Jednym z powodów poparcia jakim cieszy się Władymir Putin w swojej ojczyźnie jest odbudowa dumy narodowej po okresie smuty w latach 90-tych XX wieku. W sytuacji, gdy od kilku lat gospodarka znalazła się w strukturalnej stagnacji, jest to z punktu widzenia rosyjskiego przywódcy szczególnie istotne i pozwala utrzymywać społeczną akceptację dla swoich rządów. Oczywiście, że nikt nie odbierze jej mu w wyborach. Ale też nie jest w jego interesie tłumienie społecznych protestów i tak bezczelne fałszowanie wyników jak musiał to zrobić jego kolega w Mińsku.

Drugi zasadniczy cel (zapewne uważany przez Putina za rosyjską rację stanu) czyli włączenie Ukrainy do rosyjskiej strefy wpływów, minimalizuje groźbę bezpośredniej wojny. Mocno antyrosyjskie nastroje na Ukrainie po aneksji Krymu i krwawej wojnie w Donbasie (konflikt oczywiście trwa dalej, ale ze znacznie mniejszą intensywnością), stopniowo słabły w latach następnych. Otwarta wojna ponownie zaogniłaby gojące się powoli rany. I to niezależnie od jej ostatecznych wyników – zajęcia Donbasu, „przebicia” się do Krymu czy nawet okupacji całej zadnieprzańskiej części kraju. O wiele korzystniejsze z punktu widzenia interesów Rosji byłoby zwiększenie wpływów prorosyjskich ugrupowań funkcjonujących na Ukrainie. A to wymaga włączenia do gry mieszkańców Donbasu.

Porozumienie zawarte w Mińsku w początkach 2015 roku przewidywało przyznanie Donbasowi szeroką i konstytucyjnie gwarantowaną autonomię w ramach państwa ukraińskiego. Przejmowanie kontroli nad tym obszarem przez wojska ukraińskie miało się zacząć dopiero po przeprowadzeniu wyborów do lokalnego parlamentu. Dawałoby to oczywiście Rosji możliwość ingerowania w sprawy Ukrainy i stopniowego umacniania jej wpływów nie tylko w Donbasie, ale też w Kijowie. Ówczesne władze ukraińskie zgodziły się na takie warunki pod presją Niemiec i Francji oraz w obliczu klęski poniesionej w bitwie o Debalcewe. I do dzisiaj nie wprowadziły ich w życie, czego intensywnie domaga się Rosja. Być może więc przedstawianie zaporowych warunków, które nie są możliwe do spełnienia i koncentracja wojsk rosyjskich przy granicy z Ukrainą, mają na celu wymuszenie pełnej realizacji postanowień mińskich.

Po ostatnich negocjacjach rosyjsko-amerykańskich wszyscy odetchnęli z ulgą – Amerykanie nas nie zdradzili. Po rozmowach w formacie NATO-Rosja ulga jeszcze większa. Pakt zdołał zachować jedność. A przecież na razie nie ma nawet mowy o udziale któregokolwiek z państw członkowskich w jakichkolwiek działaniach zbrojnych. To bardziej świadczy o kondycji NATO i postrzeganiu polityki USA w Europie niż wszelkie deklaracje i zapewnienia Bidena, Stoltenberga i innych polityków. Wiarygodność Amerykanów jest wątpliwa, a w jedność Europy nikt już nie wierzy.

Trudno też zrozumieć dlaczego fiasko rozmów zostało przyjęte z nieukrywanym zadowoleniem przez państwa Europy Środkowej. Oznacza to przecież dalszą niepewność i możliwość eskalacji konfliktu w każdej chwili. Zamiast biernie bronić walącego się status quo, należałoby przejść do poszukiwania kompleksowego rozwiązania problemu – zawarcia z Rosją porozumienia całościowo regulującego stosunki polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej. Chodzi oczywiście o podział stref wpływów, które w stosunkach między mocarstwami istniały, istnieją i będą istniały, wbrew temu w co uwierzyliśmy po rozpadzie ZSRR. Świat się zmienia. Dominacja USA przechodzi do historii i trzeba szukać nowych rozwiązań, nawet jeżeli wydają się gorsze od do tej pory funkcjonujących. W przypadku Europy środkowo-wschodniej rozwiązaniem byłaby neutralizacja (finlandyzacja) Ukrainy i Białorusi i stworzenie z tych krajów buforowej strefy bezpieczeństwa między państwami NATO a Rosją. Wymagałoby to trwałego wycofania z tych krajów obcych wojsk i rezygnację z przynależności tych krajów do bloków polityczno-militarnych którejkolwiek ze stron. Oczywiście Krym pozostałby w granicach Rosji.

Pozornie wydaje się to rozwiązaniem skrajnie niekorzystnym dla Ukrainy. Pozornie. Po pierwsze, Ukraina nigdy nie odzyska Krymu i prędzej czy później będzie się musiała z tym pogodzić. Nie jest w stanie wyegzekwować swoich praw do tego półwyspu ani militarnie, nie dyplomatycznie, ani prawnie. Nie może też liczyć na jakieś proukraińskie powstanie, ponieważ większość mieszkańców Krymu jest zadowolona ze zmiany przynależności państwowej. Po drugie, Ukraina nigdy nie wejdzie do NATO. Do sojuszu nie przyjmuje się państw mających nieustabilizowane granice i konflikty zbrojne z sąsiadami. Tym samym, spełnienie tego żądania Rosji, jest ustępstwem prestiżowym, ale w praktyce nic nie zmienia. Po trzecie, jedynym sposobem odzyskania Donbasu jest zgoda na autonomię tego regionu. Oczywiście pozostaje pytanie czy nie lepiej byłoby dla Kijowa zrezygnować z tych terenów, co wzmocniłoby jedność kraju, a i zaoszczędziłoby w przyszłości kosztów i kłopotów związanych z transformacją gospodarczą tego górniczo-hutniczego regionu. Tyle, że tam gdzie w grę wchodzą narodowe emocje, trudno o racjonalną ocenę sytuacji. Zwłaszcza, gdy w walce o Donbas tylu Ukraińców przelało krew i oddało życie.

Porozumienie zmuszałoby też do ustępstw Władymira Putina. Finlandyzacja Ukrainy oznaczałaby rezygnację z prób jej włączenia w rosyjską strefę wpływów. Musiałby również poświęcić Baćkę, co oczywiście jest w interesie wszystkich. Białorusini nie są i raczej nie będą antyrosyjscy. Dlatego zastąpienie coraz bardziej brutalnego i mocno nieobliczalnego dyktatora innym, nieskompromitowanym politykiem, nie oznaczałaby niekorzystnej zmiany. Białoruś i tak połączona byłaby więzami gospodarczymi z Rosją, a więzienia opuściliby więzieni przez Łukaszenkę działacze. Także Polacy.

Niestety, kompleksowe porozumienie w sprawie Europy środkowo-wschodniej jest mało realne. Z jednej strony, coraz bardziej zaangażowane na Dalekim Wschodzie i jednocześnie wewnętrznie skrajnie spolaryzowane i słabnące gospodarczo Stany Zjednoczone, dają Putinowi nadzieję na dalsze rozszerzanie swoich wpływów. Europa znajduje się przededniu potężnego kryzysu finansowego i politycznego, a na dodatek jest coraz bardziej podzielona w kwestiach polityki zagranicznej. Jeszcze kilka lat temu cele Putina były bardziej defensywne – chodziło mu głównie o niedopuszczenie do dalszego rozszerzania NATO na wschód. Teraz jego zamierzenia są już bardziej ofensywne. Dlatego propozycja kompleksowego porozumienia musiałaby być poparta przez USA i NATO groźbą użycia siły militarnej. A to w obecnej sytuacji jest praktycznie niemożliwe.

Dlatego też nie ma też większych szans na coś więcej niż reaktywną politykę Zachodu. Wymagałoby to bowiem o wiele większej dalekowzroczności jego przywódców niż to jest możliwe w obecnych czasach, w których króluje populizm, pijar i strach przed własnymi wyborcami. Do jakichkolwiek ustępstw nie są też zdolni politycy ukraińscy. Każdy, który zgodziłby się na oficjalną rezygnację z Krymu, prawdopodobnie straciłby władzę, a porozumienie nie zostałoby zaakceptowane przez parlament.

Co więc nas czeka? Permanentny konflikt podsycany przez Moskwę, w którym będą ginęli ludzie. Za kilkanaście lat Rosja pogrąży się w głębokim kryzysie gospodarczym i politycznym. Ale najbliższe lata przyniosą wzmocnienie jej pozycji. Tyle, że nie z powodu własnych sukcesów, a w wyniku pogłębiającego się kryzysu świata Zachodu. Putin zdaje sobie z tego sprawę i będzie się starał to wykorzystać. A jak w końcu zdecyduje się zaryzykować i podjąć bardziej stanowcze działania militarne, okaże się, że król (NATO) jest nagi. Ale my wolimy się łudzić, że jesteśmy bezpieczni, ponieważ chroni nas najpotężniejsze mocarstwo na świecie. Tymczasem ono chroni wyłącznie swoje własne interesy, a te w coraz mniejszym stopniu związane są z Europą. A ta z kolei nie jest w stanie obronić się sama. Broniąc wszystkiego, stracimy znacznie więcej. Może nawet wszystko.

Karol Winiarski

Nasz system prawny nie jest doskonały- mam na myśli akty prawne, a nie decyzje i nakazy urzędnicze – ale jego podstawowe zasady oparte na prawie rzymskim, muszą być respektowane np. w przypadku kolizji przepisów prawnych – obowiązujący jest akt prawny wyższego rzędu i tak np. obowiązują ustalenia ustawy a nie kolidujący z nią przepis rozporządzenia jakiegoś ministra.

Natomiast decyzje urzędnicze często są w praktyce ważniejsze od ustaw, w tym od ustawy zasadniczej, czyli Konstytucji. Przechodzi się z tym do porządku dziennego. Nie powinno się wprowadzać w życie decyzji urzędniczej, która przynosi szkodę. Niemniej nieraz tak się dzieje i żeby tą decyzję anulować potrzeba konsekwentnej walki z urzędnikami przez okres wielu miesięcy, a nawet lat(np. casus Kluski). W tym felietonie pragnę opisać przypadek arogancji i jak na razie bezkarności urzędniczej spowodowanej wyżej opisanym problemem.

Sytuacja dotyczy rozgrywającej się na naszych oczach tragedii – tj. zagłady bardzo atrakcyjnej przyrodniczo i turystycznie Doliny Białej Przemszy. Jest to największą od czasów II wojny katastrofa przyrodniczo-społeczna, która dotyka nasz region. Dotyczy ona likwidacji rzek: ”Białej”,”Baby”,”Sztoły” – dopływów Białej Przemszy i w dużym stopniu samej Białej Przemszy. Likwidacja spowodowana jest zaprzestaniem odwadniania kopalni „Olkusz-Pomorzany” i tym samym brakiem zasilania w wodę koryt rzecznych. W/w rzeki płynęły od dawien dawna na tym terenie, ale wieloletnia eksploatacja górnicza Zakładów Górniczo – Hutniczych „Bolesław” S.A. w Bukownie spowodowała, że do płytko zalegających chodników kopalnianych w piaszczystym terenie, nastąpiło zassanie cieków wodnych i źródeł do sztolni i chodników – co spowodowało zanik w/w rzek. W związku z czym powstały szkody górnicze, które ZGH „Bolesław” był zobowiązany zgodnie z przepisami prawnymi i koncesją naprawić w trakcie eksploatacji górniczej, jak również po jej zakończeniu. Jednak tego obowiązku starają się Zakłady uniknąć, łamiąc wielokrotnie prawo i dokonując przestępstwa na ogromną skalę.

Katastrofa aktualnie dokonuje się – rzeka Baba i Sztoła są suche – rzeka Biała ma mało wody (przedtem dostarczała 70% zasobów wodnych Białej Przemszy) i ledwie płynie,  a w niej ścieki z oczyszczalni ścieków miasta Olkusz oraz woda z flotacji rud cynkowo-ołowianych ZGH „Bolesław” – skażając Białą Przemszę. Likwidacja najważniejszych dopływów Białej Przemszy, degraduje ją do małego potoczku, który w lecie może nawet wyschnąć. Tak więc organizowanie spływów kajakowych na tej rzece będzie problematyczne.

Na dzień dzisiejszy straty są już bardzo duże – śmierć płazów, ryb, bobrów i utrata ekosystemu, niszczy również wiele gatunków chronionych roślin takich np. jak storczyki i rosiczki. Mało kto wie, że na terenie Doliny Białej Przemszy, jest znacznie więcej chronionych gatunków roślin, niż w Białowieskim Parku Narodowym. Likwidacja tak dużych rzek o łącznej długości 40 km, spowoduje różnorakie szkody społeczne, związane z turystyką, sportem oraz niedzielnym wypoczynkiem. Dolina Białej Przemszy i jej rzeki były wykorzystywane dla dobra okolicznej ludności.

Dolina Białej Przemszy została spopularyzowana przez Klub Ekologiczny „Zielony Ring Przemszy” a następnie przez jego kontynuatora tj. Związek Stowarzyszeń „Zielony Ring Przemszy”, który działa od 2004 roku. Organizował on pionierskie spływy kajakowe rzeką Białą Przemszą, jak również pomagał w organizacji dużych ogólnopolskich spływów. Od 2008 roku, do 2020 roku corocznie odbywały się ogólnopolskie spływy kajakowe. Obecnie wystąpi niemożność z korzystania z rzek i z przybrzeżnej infrastruktury kajakowej (tj. przystanie i biwaki) na rzece Sztole i na Białej Przemszy. Dla lepszego poznania przyrody Doliny Białej Przemszy, corocznie dla młodzieży szkolnej organizował Związek Stowarzyszeń ZRP- duże rajdy piesze. – EKORAJD Doliną Białej Przemszy, a wcześniej nazywany EKORAJDEM Biała Przemsza- Sztoła (www.zielonyringprzemszy.pl).

Oprócz w/w szkód dochodzą jeszcze szkody związane z ujęciami wód pitnych. Ekspertyzy naukowe stwierdzają, że w ciągu najbliższych kilku lat skażone zostaną ujęcia wody pitnej zlokalizowane na Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych „Olkusz-Zawiercie”. Są to ujęcia w Olkuszu, Bukownie, Sławkowie, Jaworznie, Dąbrowie Górniczej. Zostaną one skażone wodami, które w czasie zatapiania kopalni „Olkusz-Pomorzany” zostały zanieczyszczone siarczanami i metalami ciężkimi w tym ołowiem.

Ta katastrofa – to przestępstwo dokonane na dużą skalę przez kierownictwo Zakładów Górniczo- Hutniczych „Bolesław” S.A. w Bukownie, przy współudziale urzędników z Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie, Wyższego Urzędu Górniczego Katowicach, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z jednoczesnym przyzwoleniem krajowych służb ochrony środowiska (Zarząd Związku Stowarzyszeń „Zielony Ring Przemszy” przesłał udokumentowane zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do Prokuratury Krajowej).

Katastrofa została sprokurowana przez pominięcie w planie likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany” postanowień art. 108 Ustawy – Prawo Górnicze i geologiczne, które stanowi: „Plan ruch zakładu określa szczegółowe przedsięwzięcia w celu zapewnienia ochrony elementów środowiska”. Przepis ten oraz art. 144 i 150 prawa górniczego, koresponduje z ustawami dotyczącymi ochrony środowiska takimi jak Prawo Wodne i inne ustawy środowiskowe, które właśnie mówią jakie szczegółowe działania zabezpieczające środowisko naturalne należy przedsięwziąć. W tym przypadku prawo nakazuje utrzymanie w rzekach przepływów nienaruszalnych. Czyli takich przepływów wód, które spowodują utrzymanie biologicznego życia w rzekach. Tak więc złamano nie tylko prawo górnicze, ale również wiele ustaw w tym Konstytucję, która w art.86 stanowi: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie…”

W/w urzędnicy, którzy zatwierdzili świadomie ten przestępczy plan likwidacji kopalni sami popełnili przestępstwo niedopełnienia obowiązków i współuczestnictwa w przestępstwie dokonania ogromnej szkody w środowisku naturalnym. Katastrofa został spowodowana przez kierownictwo ZGH „Bolesław” S.A. oraz urzędników, którzy mimo naszych interwencji, trwających od przeszło roku – nie zmienili swoich decyzji. Tak więc znów okazało się, że decyzja urzędnicza jest ważniejsza w Polsce od prawa. Dewastacja systemu prawa w Polsce rozgrywa się na naszych oczach.

My nie składamy broni walczymy i będziemy się domagać, aby szkodnicy zostali ukarani zgodnie z przepisami prawa karnego (art.182 k.k. oraz art.231 k.k.). Na marginesie pragnę dodać, że wystosowaliśmy pisma do aktualnie urzędujących prezydentów miast i burmistrza Miasta Sławków informując o problemie, gdyż dotyczy on mieszkańców ich miast, ale od żadnego z nich nie uzyskaliśmy odpowiedzi.

Prezydenta Arkadiusza Chęcińskiego nawet osobiści prosiłem o pilną rozmowę – mając na uwadze jego pomoc w naszych interwencjach, do czego zresztą był zobligowany ze względu na mieszkańców Sosnowca, którzy bardzo często korzystali rekreacji sobotnio-niedzielnej w Dolinie Białej Przemszy, w tym ze spływów kajakowych Białą Przemszą. Nie uzyskałem takiej możliwości. Tak więc brak empatii dla ludzi i przyrody wśród urzędników jest powszechny. W parze idzie arogancja i ignorancja. Tak więc w państwie polskim, mamy Państwo Urzędników z coraz większymi praktycznymi uprawnieniami. A wszystko to nasza wina!

Łudzimy się, że brak reakcji na otaczające nas zło i pilnowanie tylko własnych interesów uchroni nas od kłopotów. Tak łudzimy się. Najpierw odbiorą nam dobra wspólne, a jak będziemy pokorni, to przyjdą po dobra osobiste. Zresztą, kto obserwuje otaczającą nas rzeczywistość, to widzi, że to już się dzieje.

Włodzimierz Wieczorek
Sosnowiec, dnia 14 stycznia 2020 roku.

Sucha rzeka Sztoła

Pogrom płazów

Rzeka Biała, ściekami płynąca

Rzeka Biała, ściekami płynąca

Przegląd odznak ekorajdów dla młodzieży szkolnej

Polski Ład miał być sztandarowym pomysłem rządu Mateusza Morawieckiego prowadzącym do przywrócenia notowań Zjednoczonej Prawicy z 2019 roku i zapewnienia jej kolejny wyborczego sukcesu. Tymczasem dotychczasowy bilans wdrażania programu jest katastrofalny. Najpierw doprowadził do sporu w koalicji, który zakończył się zdymisjonowaniem Jarosława Gowina i opuszczeniem koalicji przez jego ugrupowanie. Potem nastąpiła seria zmian w projektach ustaw, które były wprowadzane jeszcze przez cały okres procesu legislacyjnego. Często była to zresztą realizacja postulatów Jarosława Gowina, za forsowanie których musiał opuścić obóz rządowy. Teraz, już po wejściu całego pakietu w życie, okazało się, że zawiera on błędy i nieścisłości, a interpretacja niektórych przepisów nie jest jednoznaczna. Na dodatek wprowadzane są kolejne zmiany (objęcie ulgą dla klasy średniej także najbogatszych emerytów – w tym Jarosława Kaczyńskiego), które przeczą pierwotnym założeniom programu – wprowadzeniu większej progresywności systemu podatkowego.

Wyliczenia rządowych analityków (niekwestionowane nawet przez polityków opozycji) jednoznacznie wskazują, że dla 90% podatników zmiany będą korzystne lub neutralne. I tak prawdopodobnie będzie, co w pełni okaże się po ostatecznym rozliczeniu podatkowym w początkach przyszłego roku. Tyle, że nie będzie to miało aż tak dużego znaczenia z politycznego punktu widzenia, a przecież o ten efekt chodziło inicjatorom projektu. Ewentualne korzyści znikną w inflacyjnym potoku, który zalewa kraj, a wrażenie powszechnego bałaganu i improwizacji, na długo pozostaną w pamięci. Doszło nawet do tego, że pracownicy urzędów skarbowych zaprotestowali przeciw przerzuceniu na nich obowiązku informowania podatników o szczegółach wprowadzanych właśnie poprawek w sposobach wyliczania należnych zaliczek na podatek dochodowy, ponieważ sami nie mają o nich większego pojęcia.

Najgorszy jednak będzie mentalny efekt Polskiego Ładu. Od wielu lat wszystkie ugrupowania (ostatnio nawet Lewica), niezależnie od deklarowanej orientacji programowej, wmawiają wszystkim, że podatki powinny być obniżane. O ile kilkanaście lat temu miało to być związane z jednoczesnymi ograniczeniami w wydatkach („tanie państwo”), to obecnie wszyscy głoszą konieczność ich zwiększenia – na wojsko, na służbę zdrowia, na edukację. A jednocześnie oczywiście nie powinno to powodować wzrostu zadłużenia państwa. Ostatnie sześć lat przyniosło pozorne potwierdzenie tych założeń. Dzięki powściągliwości w powiększaniu wydatków państwowych poprzednich rządów, uszczelnieniu systemu podatkowego i korzystnej koniunkturze gospodarczej, to ekonomiczne perpetuum mobile zdawało się działać. Ale ten stan nie może wiecznie trwać. Rezerw już nie ma, zmniejszanie luki podatkowej jest coraz trudniejsze, a koniunktura coraz bardziej niepewna. Na dodatek ten korzystny okres nie został wykorzystany na wzmocnienie sektora usług publicznych i nic nie zapowiada, żeby miało coś się zmienić w najbliższych latach – priorytetem jest bezpieczeństwo i socjalne rozdawnictwo. Zawirowania gospodarcze wywołane najpierw pandemią, a potem histeryczną reakcją większości rządów, lekką ręką rozdających pożyczone lub po prostu wydrukowane pieniądze, zaowocowały największą od lat inflacją, a wkrótce mogą skutkować potężnym kryzysem finansowym lub w najlepszym razie stagflacją. Zderzenie z twardymi prawami ekonomii może być bardzo bolesne.

Chaos w zarządzaniu gospodarką widać również w reakcji na inflację. Najpierw prezes NBP Adam Glapiński żył w świecie własnych oczekiwań zapewniając, że inflacja jest zjawiskiem przejściowym. Teraz to „przejściowe” zjawisko ma przynieść w tym roku średnioroczny wzrost cen na poziomie 7,6%, (chociaż w budżecie zapisano zaledwie 3,3%). Równie biernie zachowywał się premier Morawiecki, który dopiero pod koniec roku zdecydował się na obniżenie podatków od prądu, gazu i paliw oraz dopłaty dla najbiedniejszych. Początek nowego roku to już panika związana z ogromnymi podwyżkami cen energii, zwłaszcza dla odbiorców instytucjonalnych i niektórych indywidualnych. Trudno zresztą zrozumieć decyzję premiera o radykalnej redukcji VAT-u na paliwa (z 23% do 8%). Ceny tego źródła energii nie wzrosły aż tak drastycznie w ciągu ostatnich tygodni jak prądu czy gazu, a po grudniowej redukcji akcyzy nawet spadły o kilkadziesiąt groszy na litrze. Trudno nie traktować tego kroku inaczej jak chęci przypodobania się kierowcom i medialnego pokrycia innych podwyżek kosztem oczywiście kolejnego zubożenia budżetu państwa. Na dodatek wszystkie te posunięcia i kolejne transfery socjalne wynikające z Polskiego Ładu w dłuższej perspektywie będą utrudniać sprowadzenie inflacji do akceptowalnego poziomu.

Kolejne tarcze antyinflacyjne powodują również poważny problem na przyszłość. Wszystkie związane z nimi działania mają ograniczony czasokres obowiązywania. Oczywiście można je przedłużać, ale to oznaczałoby, że wycofanie się z nich nastąpiłoby jeszcze bliżej wyborów. A im dłużej będą obowiązywały, tym bardziej powrót do poprzednich stawek podatkowych byłby odbierany w powszechnej świadomości jako ich podwyżka, co z pewnością nie omieszkałaby wykorzystać opozycja. Bardzo prawdopodobne więc, że większość z nich zostanie utrzymana aż do wyborów. Tym bardziej, że chociaż inflacja zacznie wkrótce spadać, to jednak w Polsce może w dalszym ciągu nawet w początkach 2023 utrzymywać się na poziomie 4-5%, na co wskazuje wskaźnik inflacji bazowej (bez cen energii i żywności), który w grudniu przekroczył 5%.

Brak koordynacji w zarządzaniu informacją widać nie tylko w kwestiach gospodarczych. Wypowiedź Jarosława Kaczyńskiego potwierdzająca korzystanie polskich służb z Pegasusa, ośmieszyła innych polityków Zjednoczonej Prawicy, którzy wcześniej albo zapewniali, że to nieprawda, albo wręcz próbowali całą sprawę obrócić w żart. W tej sytuacji twierdzenia wicepremiera do spraw bezpieczeństwa (który zresztą sam jeszcze niedawno przekonywał o braku jakiejkolwiek wiedzy w tej sprawie), że politycy opozycji nie byli za pomocą tego systemu inwigilowani, nawet jeżeli jest zgodne z prawdą, nie brzmi zbyt wiarygodnie. Tym bardziej, że przypadek Krzysztofa Brejzy temu przeczy.

Dlaczego więc Jarosław Kaczyński ujawnił prawdę? Dlatego że mógł. Mógł, ponieważ wie, że żaden z ośmieszonych polityków nie uniesie się honorem (ciekawe czy w ogóle wiedzą co to takiego) i nie opuści pokładu rządowej łajby. Mógł również dlatego, ponieważ coś co powinno spowodować polityczne trzęsienie ziemi i załamanie sondaży partii rządzącej, nie spowodowało dla niej żadnych negatywnych konsekwencji – w niektórych badaniach opinii publicznej notowania Zjednoczonej Prawicy nawet lekko wzrosły. Po co więc brnąć w kłamstwa, zwłaszcza, że być może faktycznie poza Krzysztofem Brejzą, żaden polityk opozycji nie był inwigilowany. Zapowiedzi niektórych, że poproszą kanadyjską firmę o sprawdzenie ich telefonów, przynajmniej jak na razie nie przyniosły informacji o ujawnieniu kolejnych przypadków działania Pegasusa. Nie zmienia to oczywiście faktu, że sprawdzanie telefonu szefa sztabu wyborczego głównej partii opozycyjnej w trakcie trwającej kampanii wyborczej, nawet jeżeli zaczęło się dwa miesiące wcześniej, jest skandalem. A udostępnienie pozyskanych w ten sposób maili dziennikarzowi TVP po prostu przestępstwem.

Coraz większe turbulencje wstrząsające układem rządzącym nie oznaczają końca rządów Zjednoczonej Prawicy. Prawo i Sprawiedliwość wraz z sojusznikami w dalszym ciągu dysponuje niewielką przewagą w Sejmie. Nie jest co prawda już w stanie realizować poważniejszych projektów politycznych poza rozdawaniem kolejnych przedwyborczych prezentów, ale jego trwaniu przy władzy nic poważniejszego nie zagraża. Nie ma też widoków w tym roku na wcześniejsze wybory, ale być może następnej wiosny Jarosław Kaczyński podejmie próbę skrócenia kadencji parlamentu. Wiele wskazuje na to, że będzie to dla obozu rządzącego optymalny termin, zwłaszcza jeżeli niezborna opozycja w dalszym ciągu nie będzie do wyborów przygotowana, a lider największej opozycyjnej partii ciągle snuł rozważania czy przejęcie władzy jest dla niej korzystnym rozwiązaniem.

Karol Winiarski

Koniec starego i początek nowego roku sprzyjają snuciu przewidywań co do dalszego biegu dziejów. Jak twierdził Niels Bohr „przewidywanie jest bardzo trudne, szczególnie jeśli idzie o przyszłość”. Z drugiej jednak strony umiejętność prognozowania jest jedną z najważniejszych cech przypisywanych człowiekowi. Są nawet naukowcy, którzy uważają, że to zasadnicza cecha odróżniająca nasz gatunek od innych zwierząt.

Wkrótce miną dwa lata od czasu, gdy świat usłyszał o SARS CoV-2. Wbrew histerii, która ogarnęła w ostatnich tygodniach Europę, jego nowy wariant – omikron – nie stanowi aż tak poważnego zagrożenia, a pandemia prawdopodobnie zmierza do końca. Wszystkie dotychczasowe dane wskazują na znacznie większą zaraźliwość tego wariantu koronawirusa w porównaniu z poprzednimi (alfą czy deltą), ale jednocześnie na jego stosunkowo niewielką zjadliwość. Oczywiście duża ilość zakażeń może przełożyć się na niemałą ilość hospitalizacji i zgonów, ale będzie ich mniej niż w przypadku drugiej, trzeciej czy czwartej fali. Pojawienie się omikronu jest wręcz dobrą informacją – istnieje spora szansa, że wyprze on bardziej niebezpieczne warianty, a tym samym zakończy najbardziej śmiertelny okres pandemii. Zagrożeniem jest jedynie paraliż niektórych usług i procesów produkcyjnych związany z przymusową kwarantanną osób, które miały kontakt z zarażonymi (zarażony nie oznacza jednak chorego). Ponieważ w Polsce testuje się najczęściej przypadki objawowe, to sytuacja, która jest już widoczna w USA i niektórych krajach Europy Zachodniej, u nas raczej nie wystąpi. Zarażeń będzie bardzo dużo, ale większość pozostanie niezdiagnozowana i niewykryta.

Covid oczywiście nie zniknie, ale stanie się groźną (rzadko jednak śmiertelną) chorobą wirusową, z którą przyjdzie nam żyć. Podobnie będzie z inflacją, która osiągnie swoje szczytowe poziomy w pierwszym kwartale 2022 roku. Ceny surowców energetycznych ulegają obecnie znaczącym wahaniom z powodu zmiennej pogody – każdy atak zimy albo flauta unieruchamiająca farmy wiatrowe powodują zwiększenie zapotrzebowania na energię albo spadek jej dostaw, a tym samym spekulacyjny wzrost cen na rynkach. Wiosną jednak sytuacja powinna się uspokoić, a przewidywane spowolnienie gospodarcze może wpłynąć na powrót cen do poziomu sprzed jesienno-zimowej paniki. Konsekwencją będzie szybki spadek inflacji. W Polsce sytuacja może nie wyglądać aż tak dobrze, ponieważ kolejne transfery socjalne i szybki wzrost wynagrodzeń będzie jeszcze przez kilka miesięcy powodował wzrost popytu i tym samym wpływał negatywnie na poziom cen. Paradoksalnie więc będzie lepiej i gorzej jednocześnie. Lepiej, ponieważ wzrost cen będzie mniejszy niż obecnie. Gorzej, ponieważ trudniej będzie ograniczyć inflację do poziomu określonego przez NBP (2,5±1%). Ekonomiści będą więc krytykowali mało skuteczną antyinflacyjną politykę NBP. Jednak zwykli obywatele w mniejszym stopniu będą odczuwali galopadę cen, a rząd będzie mógł odtrąbić kolejny „sukces”.

Wbrew nadziejom jednych, a obawom innych, nie należy się spodziewać przedterminowych wyborów parlamentarnych. Nie będzie to jednak wynikiem wewnętrznego wzmocnienia Zjednoczonej Prawicy. Wręcz przeciwnie, będziemy raczej obserwowali narastającą dezintegrację tego obozu politycznego i pogłębiający się imposybilizm Jarosława Kaczyńskiego, który nie jest już w stanie przeprowadzić żadnego poważnego projektu politycznego. Coraz bardziej osamotniony i bezpardonowo atakowany przez Zbigniewa Ziobro Mateusz Morawiecki prawdopodobnie pozostanie na stanowisku premiera, ale bardziej z powodu braku sensownej alternatywy, niż nadziei na pozytywne efekty jego rządów. Korzystniejszym, aczkolwiek mniej prawdopodobnym rozwiązaniem, byłoby powierzenie mu funkcji prezesa Narodowego Banku Polskiego i postawienie na czele Rady Ministrów mniej znanego i kojarzonego z Prawem i Sprawiedliwością polityka. Idealnym kandydatem wydaje się być nowy Minister Rozwoju i Technologii Piotr Nowak. Wymagałoby to jednak wyjścia Jarosława Kaczyńskiego poza wąski krąg najbardziej zaufanych osób i porozumienia z Prezydentem Andrzejem Dudą, który na razie deklaruje wolę przedłużenia misji Adama Glapińskiego.

Nadzieje na całkowite uniezależnianie się głowy państwa od „naczelnika”, które wzrosły po ostatnim vecie Prezydenta są co najmniej naiwne. Andrzej Duda psychologicznie jest zdolny do chwilowego przeciwstawienia się woli prezesa, ale nie stać go na trwałą polityczną samodzielność. Tym bardziej, że poglądy Prezydenta są w znacznym stopniu zgodne z tym co głosi Prawo i Sprawiedliwość i radykalnie sprzeczne z dążeniami opozycji. Zdaje też on sobie sprawę, że jej ewentualne zwycięstwo ostatecznie zamknie mu drogę do jakiejkolwiek kariery po odejściu z Pałacu Namiestnikowskiego. Dlatego będzie jedynie punktowo hamował działania swojego obozu politycznego, zwłaszcza gdy tak jak w przypadku nowego projektu ustawy o Sądzie Najwyższym, ograniczać one będą jego własne uprawnienia. Dużo zresztą zależy od samego Jarosława Kaczyńskiego. Ostatnie veto Prezydenta to w dużym stopniu jego wina. Ostentacyjne lekceważenie głowy państwa – od półtora roku obaj panowie się nie spotkali – z pewnością miało wpływ na decyzję Andrzeja Dudy.

Wszystko wskazuje więc na administracyjny charakter najbliższych dwóch lat rządów Zjednoczonej Prawicy charakteryzujący się brakiem podejmowania poważniejszych reform, gaszeniem pojawiających się pożarów i przygotowaniem do najbliższych wyborów parlamentarnych. Ta wymuszona przez patowy układ sił w obozie władzy polityka, nie musi zakończyć się katastrofą. Niezła sytuacja gospodarcza, prawdopodobny spadek poziomu inflacji w drugiej połowie bieżącego roku i wygaśnięcie pandemii oraz kolejne transfery socjalne mogą pozwolić co najmniej utrzymać dotychczasowy poziom poparcia dla rządzącego ugrupowania, a nawet powtórzyć wyborczy wynik z 2015 roku. Mało prawdopodobne, aby dało to ponownie bezwzględną większość mandatów w Sejmie, ale koalicja z Konfederacją pozwoli na kontynuowanie rządów.

Nic też nie wskazuje na jakiekolwiek zmiany w obozie opozycji. Powrót Donalda Tuska uratował upadającą Platformę Obywatelską i pozwolił przywrócić jej notowania z okresu „przedbudkowego” – głównie kosztem Polski 2050. Efekt Tuska jednak szybko przeminął i wydawało się, że Szymon Hołownia może odzyskać znaczącą część utraconego poparcia. Gdy jednak po względnym uporządkowaniu sytuacji w partii Donald Tusk ponownie zaaktywizował się medialnie, trend znowu się odwrócił. W dalszym ciągu jednak Polska 2050 zajmuje trzecie miejsce we wszystkich sondażach partyjnych. To za mało, żeby móc skutecznie rywalizować z Koalicją Obywatelską, ale za dużo, żeby dać się skonsumować jak to się stało w przypadku Nowoczesnej. Dlatego Hołownia odrzuca propozycje wspólnego startu w wyborach, chociaż połączenie sił mogłoby po wielu latach doprowadzić do zmiany lidera sondaży wyborczych. To, czy dotrwa w swym postanowieniu do wyborów, zależy oczywiście od dalszych notowań jego partii. Jeżeli poparcie znacząco spadnie poniżej 10%, może być bardziej skłonny zgodzić się na propozycję Donalda Tuska.

Nowa Lewica powstała z połączenia SLD i Wiosny najgorsze chwile ma już chyba za sobą. Secesja kilku znanych polityków nie doprowadziła i raczej nie doprowadzi do dezintegracji nowego ugrupowania, a jedynie osłabi siły „antyczarzastej” opozycji. Autokratyczny sposób zarządzania partią przez Włodzimierza Czarzastego może się nie podobać, ale ogranicza autodestrukcyjne tendencje tkwiące w polskiej lewicy. Wyraźna niechęć Donalda Tuska do tej formacji i słabnący urok Szymona Hołowni może sprzyjać stopniowej odbudowie notować Lewicy, które są wyraźnie niższe od wyniku uzyskanego w 2019 roku – wyborców o lewicowych poglądach jest znacznie więcej niż ankietowanych wskazujących na ugrupowanie Czarzastego, Biedronia i Zandberga jako swój pierwszy wybór.

Po poważnym kryzysie jaki dotknął Polskie Stronnictwo Ludowe wczesną jesienią, notowania tego ugrupowania wróciły w okolice progu wyborczego. Ryzyko samodzielnego startu jest spore, ale po doświadczeniach z Pawłem Kukizem, wśród ludowców wzrosła niechęć do przekształcenia PSL-u z partii chłopskiej w ugrupowanie ogólnonarodowe. A przecież ta droga przyniosła jej względny sukces wyborczy w 2019 roku. Słabnie też pozycja Władysława Kosiniaka-Kamysza, który zdaje sobie sprawę z konieczności takiej ewolucji tej jednej z najstarszych polskich partii politycznych. Wybór Waldemara Pawlaka na Przewodniczącego Rady Naczelnej wzmacnia tendencje separatystyczne i zmniejsza szanse na zawarcie koalicji z Porozumieniem Jarosława Gowina, nie mówiąc już o Platformie Obywatelskiej czy Polsce 2050. Może się okazać, że to kwestia przekroczenia lub nieprzekroczenia progu wyborczego przez PSL może zadecydować o tym, kto będzie rządził w Polsce po 2023 roku.

Coraz bardziej widoczną piętą achillesową ugrupowań opozycyjnych (poza Polską 2050), jest brak programu. To dość zabawne, że po sześciu latach przebywania w opozycji, Donald Tusk zapowiada organizowanie konwencji programowych, na których dowiemy się czego właściwie chce Platforma (poza oczywiście odsunięciem od władzy PiS-u), a niedoszła kandydatka na Prezydenta obiecuje przedstawienie ustawy o mediach publicznych … dzień po wyborach. Może większość wyborców programów wyborczych nie czyta (członkowie partii, a nawet kandydaci na posłów i senatorów zapewne również), ale jest pewna grupa pozostająca poza plemienną polaryzacją, która bierze to pod uwagę podejmując decyzje przy urnie wyborczej. Na razie wystarczy krytykować bierność rządzących przy kolejnych falach pandemii i ogromną ilość zgonów oraz pokazywać przykłady drastycznych podwyżek cen gazu i prądu, ale, pomijając już ich ograniczoną odpowiedzialność za ten stan rzeczy, nie widać jakiś cudownych recept uzdrowienia sytuacji. Trudno się więc dziwić, że kumulacja negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych nie znajduje odzwierciedlenia w sondażach partyjnych.

Oczywiście nie można w pełni przewidzieć wszystkich możliwych zdarzeń, które w zasadniczy sposób mogą wpłynąć na rozwój wydarzeń. Rok temu nikt nie brał pod uwagę pojawienia się delty czy omikronu, sytuacji na granicy polsko-białoruskiej czy kryzysu energetycznego. Obecnie również nie wiemy jak rozwinie się konflikt rosyjsko-ukraiński, kto wygra wybory we Francji, a przede wszystkim czy nie dojdzie do poważnego spowolnienia gospodarczego, a może nawet głębokiego kryzysu, który zniweczy wszelkie prognozy. Jeżeli jednak nic nadzwyczajnego się nie stanie, to Polska w końcówce 2022 nie będzie się w zasadniczy sposób różniła się od Polski w początkach tego roku. Oczywiście poza tym, że będziemy jeszcze bardziej podzieleni i przekonani, że ci po drugiej stronie politycznej barykady, to samo zło.

Karol Winiarski

Piętnaście lat temu miała miejsce premiera filmu młodego wówczas niemieckiego reżysera Floriana Henckel von Donnersmarcka (potomek znanej górnośląskiej rodziny arystokratów i przemysłowców) „Życie na podsłuchu”. Jego akcja toczy się w połowie lat 80-tych, a głównym bohaterem jest nie tyle inwigilowany przez enerdowskie Stasi dramaturg, co podsłuchujący go funkcjonariusz, w którym rodzą się ludzkie odruchy. Film pokazuje jednocześnie sprawnie funkcjonujący aparat tajnej policji politycznej nastawiony na totalną inwigilację całego społeczeństwa. Wydawało się wówczas, że przynajmniej w byłych europejskich demoludach, to opowieść o czasach słusznie minionych. Dzisiaj nie można już być tego pewnym.

Medialne o doniesienia o podsłuchiwaniu przez nasze służby, korzystające z izraelskiego systemu inwigilacyjnego Pegasus, szefa sztabu wyborczego Koalicji Obywatelskiej w wyborach parlamentarnych w 2019 roku Krzysztofa Brejzy, a następnie manipulowaniu treściami jego sms-ów przez TVP, nie wywołały większego wrażenia. Częściowo było to oczywiście spowodowane pojawieniem się tej informacji dzień przed wigilią. W większym stopniu to jednak efekt tzw: „gotowanej żaby”. Ilość afer dotyczących polskich polityków, które w ostatnich latach zostały ujawnione, dość skutecznie znieczuliła opinię publiczną. A jednak w tym przypadku sprawa jest znacznie poważniejsza. Nie chodzi bowiem o wątpliwe moralnie działania mające na celu wygranie wyborów, czy nawet o drenowanie państwowego majątku, ale o fundamentalną zasadę demokracji – równość szans wyborczych.

Można oczywiście – zresztą całkiem słusznie – twierdzić, że ugrupowania startujące w wyborach nigdy nie mają w pełni równych szans. I nie chodzi oczywiście o ich popularność w społeczeństwie, ale chociażby o zasoby finansowe, od których zależą możliwości prowadzenia kampanii wyborczej. Jednak i w tym przypadku w wielu krajach prawo wyborcze stara się z jednej strony ograniczyć ilość środków przeznaczanych na propagandę wyborczą, a z drugiej zapewnić przynajmniej częściową refundację wydatkowanych pieniędzy. Nie są to regulacje idealne, a na dodatek dość łatwe do obejścia, ale przynajmniej w jakimś zakresie wyrównują szanse startujących. Wieloletnie doświadczenia pokazują też, że nie wszystko zależy od kampanii wyborczej, a zwłaszcza od ilości włożonych w nią środków finansowych.

W państwach autorytarnych i zmierzających w tym kierunku sprawujący władzę dążą do przejęcia, a przynajmniej neutralizacji, środków masowego przekazu. O ile podporządkowanie mediów publicznych najczęściej nie stanowi większego problemu, to już z prywatnymi bywa różnie. W państwach o słabszych tradycjach demokratycznych (np. w Turcji) najczęściej zastrasza się dziennikarzy albo po prostu wsadza ich do więzienia. Tam, gdzie w większym stopniu władze starają się zachować pozory (tak było początkowo np. w Rosji), dąży się raczej do ich wykupu – najczęściej przez całkowicie uzależnionych od władzy biznesmenów lub po prostu przez spółki skarbu państwa. Dość nowatorskim pomysłem było stworzenie na Węgrzech specjalnej fundacji, która przejęła kontrolę na prawie wszystkimi prywatnymi mediami, które „dobrowolnie” zostały do niej przekazane przez dotychczasowych właścicieli. Jak jednak pokazują doświadczenia z czasów komunistycznych, nawet pełna kontrola środków masowego przekazu nie gwarantuje utrzymania władzy. Jej utrata następuje jednak tylko w przypadku całkowitego bankructwa gospodarczego (państwa komunistyczne) albo klęski wojennej (np. Argentyna po klęsce w wojnie z Wielką Brytania o Falklandy czy faszystowskie Włochy w trakcie II wojny św.), a to nie zdarza się często.

O ile szukanie dodatkowych (nie zawsze legalnych) środków finansowych na prowadzenie kampanii wyborczej, czy uzyskiwanie wpływu na media zdarza się w mniejszym czy większym stopniu w wielu krajach, to podsłuchiwanie przeciwników politycznych jest sytuacją wyjątkową. Najsłynniejsza związana z tym afera, amerykańska Watergate, doprowadziła do dymisji Prezydenta Richarda Nixona. Zaostrzająca się w wielu krajach polaryzacja polityczna i rozwój techniki powodują, że wzrasta u sprawujących władzę pokusa skorzystania z nowych możliwości. Zwłaszcza w państwach naszej części Europy.

Coraz wyraźniej widać, że zwycięstwo demokracji w dawnych krajach tzw. demokracji ludowej, było pozorne. Niestety, większość polityków, co ciekawe także młodszego pokolenia, nie rozumie (albo nie chce zrozumieć) podstawowej zasady tego systemu – władzy nie zdobywa się na zawsze. Wyborcze zwycięstwo z zasady oznacza sprawowanie rządów tylko przez określony czas. Dlatego w walce wyborczej nie wykorzystuje się możliwości, które znajdują się w rękach służb specjalnych i nie eliminuje z życia politycznego polityków opozycji, o ile oczywiście rażąco nie złamali obowiązującego prawa. A przede wszystkim dopuszcza się możliwość oddania władzy po przegranych wyborach. Po to, żeby przy następnej elekcji mieć szansę tę władzę odzyskać.

Odmienność zachowań polskich i innych wschodnioeuropejskich polityków nie wynika oczywiście z ich genetycznych uwarunkowań. W większym stopniu można winą obciążyć wzorce kulturowe przekazywane w procesach socjalizacyjnych z pokolenia na pokolenie. A to pokazuje głównego odpowiedzialnego – społeczeństwo. Gdy ponad miesiąc temu austriackie organy ścigania wszczęły śledztwo przeciw kanclerzowi Sebastianowi Kurzowi (samo w sobie u nas nie do pomyślenia) za kupowanie fałszywych wyników badań opinii publicznej, co umożliwiło mu zdobycie władzy w Austriackiej Partii Ludowej, już po kilku dniach podał się on do dymisji. Co więcej, kilka tygodni później zapowiedział wycofanie się z życia politycznego. Czyżby ruszyło go sumienie? Nie. To sondaże jednoznacznie pokazały, że Austriacy nie tolerują takich zachowań i nie będą stosować taryfy ulgowej nawet jeżeli dotyczy to powszechnie lubianego i cenionego kanclerza.

W Polsce taka reakcja opinii publicznej jest nierealna. Od dłuższego czasu polaryzacja elektoratu, usilnie podtrzymywana przez dwie najsilniejsze partie, powoduje nie tylko brak przepływu wyborców pomiędzy zwolennikami rządu i opozycji, ale prawie całkowitą odporność na jakiekolwiek zarzuty formułowane pod adresem ich politycznych wybrańców. Do części informacje o aferach w ogóle nie docierają, inni w nie po prostu nie wierzą, a pozostali są w stanie te informacje zracjonalizować, uznając wyższe racje stojące po stronie oskarżonych. Dotyczy to nawet sytuacji zawłaszczania publicznego majątku, a co dopiero podsłuchów wobec politycznych przeciwników.

W trakcie kampanii parlamentarnej przed wyborami w 1991 roku byłem szefem sztabu Unii Demokratycznej w okręgu sosnowieckim. Standardem były wówczas spotkania kandydatów z wyborcami we wszystkich miastach i miasteczkach okręgu wyborczego. Jedno z nich miało się odbyć w niedzielne popołudnie w Wolbromiu. Ponieważ zwykle wyborców było mniej niż kandydatów, ogromnym zaskoczeniem były tłumy, które pojawiły się w miejscowym domu kultury. Okazało się, że wszyscy spodziewali się obecności Jacka Kuronia (zaproszenia były wieszane na plakacie wyborczym z jego zdjęciem). Nic więc dziwnego, że zgromadzeni byli mocno rozczarowani, że zamiast powszechnie znanego byłego wówczas ministra pracy i polityki socjalnej, pojawili się kompletnie nieznani kandydaci z naszego okręgu, chociaż akurat dwaj pierwsi na liście – profesorowie Jerzy Zdrada i Andrzej Romanowski – pochodzili z Krakowa i byli dość znanymi tam działaczami demokratycznej opozycji. W trakcie spotkania jeden z obecnych wolbromian zabrał głos twierdząc, że „za komuny było lepiej”. Na te słowa gwałtownie zareagował prof. Zdrada, który zaczął opowiadać o własnych doświadczeniach z okresu działalności opozycyjnej, gdy był zatrzymywany, śledzony i podsłuchiwany przez Służbę Bezpieczeństwa. Siedząc za stołem prezydialnym miałem możliwość obserwacji obecnych na sali. Na twarzach wszystkich malowało się bezgraniczne zdumienie. Jakie represje? Jakie podsłuchy? Jakie SB? Dla nich to była kompletna abstrakcja. Realne za to były problemy bytowe, a transformacja gospodarcza przyniosła w pierwszych latach spadek poziomu życia nawet w porównaniu do trudnych lat końcówki PRL-u.

Od tamtego czasu minęło już ponad trzydzieści lat. Polska jest w zupełnie innym miejscu, poziom życia jest na nieporównywalnie wyższym poziomie. Ale dla większości Polaków, zwłaszcza tych głosujących na Prawo i Sprawiedliwość, bezpieczeństwo – zarówno to fizyczne, jak i socjalne – jest o wiele ważniejsze od szeroko rozumianej wolności. Tym bardziej, gdy groźba jej ograniczenia nie dotyczy ich bezpośrednio. I dlatego afera podsłuchowa nie wywoła na nich większego wrażenia. No chyba, że podsłuchiwanymi okażą się nie tylko liderzy opozycji.

Karol Winiarski

P.S.

Dzień przed wigilią zmarł nagle Paweł Wojtusiak, od jedenastu lat radny Rady Miejskiej Sosnowca. Poznałem Pawła kilkanaście lat temu. Od tego czasu nasze polityczne drogi schodziły się i rozchodziły. Często nie podzielałem jego życiowych wyborów. Zawsze jednak uważałem go za jednego z inteligentniejszych i bardziej kompetentnych samorządowców, który może jeszcze wiele osiągnąć zarówno w lokalnej, jak i krajowej polityce. Tak się jednak nie stało i już nigdy nie stanie. Będzie go nam wszystkim brakowało. Żegnaj Pawle.