Powrót Donalda Tuska do polskiej polityki miał przynieść zasadniczą zmianę na polskiej scenie politycznej. Rzeczywiście, zgodnie z przewidywaniami notowania Platformy Obywatelskiej wystrzeliły w górę, głównie kosztem ugrupowania Szymona Hołowni. Jeden z sondaży wykazał nawet równowagę w poparciu PO i PiS. Niektórym wydawało się, że kolejne tygodnie przyniosą zmianę na pozycji lidera polskiej sceny politycznej. Okazało się, że mieli rację. Wydawało im się. Kolejne sondaże potwierdziły nieustającą dominację Prawa i Sprawiedliwości.

Agresywna antyPiS-owska retoryka wystarczyła do skumulowania mniej więcej połowy opozycyjnego elektoratu wokół PO. Bez wątpienia pozwoliło to uratować, przynajmniej na jakiś czas, chylące się ku upadkowi ugrupowanie. Konferencja prasowa zorganizowana przez Donalda Tuska dzień po przejęciu sterów w PO była, co zresztą samo w sobie jest dość kuriozalne, powiewem nowości w polskiej polityce. Jarosław Kaczyński od dawna nie bierze udziału w tak „ryzykownych” przedsięwzięciach, a i inni liderzy Zjednoczonej Prawicy niezbyt chętnie godzą się odpowiadać na pytania dziennikarzy. W następnych tygodniach Tusk ruszył w objazd po kraju. Zaistniał jeszcze medialnie ostrym sprzeciwem wobec podwyżek dla posłów i senatorów, po czym … zniknął. Po jakimś czasie pojawił się na Campusie Trzaskowskiego i … tyle go widziano.

Panowało dość powszechne przekonanie, że po odzyskaniu pozycji lidera opozycji, Platforma pod nowym kierownictwem przedstawi propozycje programowe. Przecież po zdobyciu władzy wypadałoby robić coś więcej niż upajać się zdobytą władzą, dokonując wymiany kadrowej w urzędach, agencjach i spółkach skarbu państwa. Jeżeli ktoś na to liczył, to przeżył srogi zawód. Co więcej, pytanie o program okazać się mogło dość ryzykownym przedsięwzięciem. Bartłomiej Sienkiewicz, jeden z bardziej znanych polityków PO i były minister spraw wewnętrznych, ostrzegł nawet na łamach Kultury Liberalnej natrętnych pismaków „ I jak jeszcze raz usłyszę od niektórych dziennikarzy pytanie, gdzie mam program na „po PiS-ie”, to zaprawdę nie ręczę za siebie”. Dość specyficzny to sposób pozyskiwania społecznego poparcia.

Nagły wzrost notowań Platformy nie powinien budzić zaskoczenia. Od sześciu lat opozycyjny elektorat czeka na mesjasza – zbawcę, który odsunie od władzy PiS. Pojawiający się co jakiś czas kandydaci – Petru, Biedroń, Grodzki, Budka – bardzo szybko rozczarowują i odchodzą polityczny niebyt albo w najlepszym razie są wekslowani na boczny tor. Tusk jest kolejnym mesjaszem, ale jednocześnie wyjątkowym. On już raz Polskę „zbawił” pokonując Kaczyńskiego w 2007 roku. Dlatego niektórzy liczyli, że i teraz tego dokona, a pogarszające się wyniki sondażowe PiS-u wydawały się to potwierdzać. Niektórzy zresztą uważają, że właśnie na taki moment osłabienia partii rządzącej czekał stary-nowy lider PO. Nie przewidział jednak awantury z migrantami, którą Jarosław Kaczyński sprytnie wykorzystał do zmiany sondażowego trendu. Odbicie notowań PiS-u było też prawdopodobnie wynikiem powrotu Tuska i jego ostrej retoryki, co zmobilizowało tych zwolenników partii rządzącej, którzy w ostatnich miesiącach zrazili się do Zjednoczonej Prawicy. Dla nich rządy PiS-u to zdecydowanie mniejsze zło niż ponowne rządy człowieka o „wilczych oczach”.

Powrót do krajowej polityki byłego Przewodniczącego Rady Europejskiej pokrzyżował plany dwóm politykom. Pierwszym był Rafał Trzaskowski, który po kilku straconych miesiącach postanowił właśnie przejść do politycznej ofensywy. Na pojawienie się swojego dawnego mentora zareagował nerwowo, żeby nie powiedzieć infantylnie. Jednak po paru dniach się ogarnął i udając dobrą minę do złej gry zadeklarował chęć współpracy i … wycofał się na z góry upatrzone pozycje. Szybko przeszła mu też chęć rywalizowania z Tuskiem o fotel przewodniczącego PO, chociaż początkowo żądał przeprowadzenia wyborów w partii i zapowiadał wzięcie w nich udziału. Gdy jednak okazało się, ze wbrew pierwotnym zapowiedziom takowe odbędą się już w październiku, zrezygnował z walki i … zaprosił Tuska na swój Campus. Tam z jednej strony starał się pokazać, że będzie lojalnie z nim współpracował, ale jednocześnie delikatnie, choć wyraźnie, zaznaczał odrębności w niektórych sprawach. Prezydent Warszawy musi czekać na kolejną szansę, o ile takowa jeszcze kiedyś nadejdzie.

Trudniejsza jest sytuacja Szymona Hołowni. Przez kilka miesięcy ten dawny (a może nie do końca tylko dawny) celebryta, już witał się z gąską. Polska 2050 mocno usadowiła się na pozycji lidera opozycji, a sondaże wskazujące na możliwość odsunięcie od władzy Zjednoczonej Prawicy dawały mu nadzieję na zajęcie fotela premiera po przyszłych wyborach. I gdy już wydawało się, że może być tylko lepiej … wrócił Tusk i notowania poleciały na łeb na szyję. Jednocześnie wzrost notowań PiS-u postawił pod znakiem zapytania szansę zdobycia władzy przez opozycję. Skomplikowało to również sytuacje finansową ruchu Hołowni, który nie może korzystać z pieniędzy publicznych – subwencji dla partii politycznych. Zbyt wielu chętnych do finansowania drugoligowego ugrupowania opozycyjnego nie mającego przełożenia na dostęp do politycznych „konfitur” (urzędy, agencje, spółki) zwykle nie ma.

Hołownia stracił też częściowo sympatię liberalnych mediów. Owczy pęd dziennikarzy i komentatorów z tego nurtu skierował ich ku nowemu/staremu przywódcy opozycyjnego stada. Stąd między innymi dość krytyczne, a niekiedy wręcz złośliwe, oceny pierwszej konwencji Polski 2050, która odbyła się na początku września. A przecież w przeciwieństwie do innych polityków, Hołownia nie ograniczył się do standardowego pomstowania na PiS, ale przedstawił konkretne propozycje programowe. Niektóre populistyczne (prawo wyborcze od 16 roku życia), niektóre nierealne (likwidacja domów dziecka do 2030 roku), niektóre skrajnie niebezpieczne (likwidacja Trybunału Konstytucyjnego i oddanie kontroli konstytucyjności przepisów w ręce sędziów sądów powszechnych), ale jednak konkretne propozycje dające możliwość przynajmniej podjęcia merytorycznej dyskusji. Tyle, że niewielu w Polsce jest nią zainteresowanych. Nie po to się przecież zdobywa władzę. Ironiczne komentarze wzbudziła również Jaśmina – internetowa aplikacja umożliwiająca aktywne uczestnictwo członków partii w komentowaniu i kształtowaniu programu ugrupowania. Dziwią one tym bardziej, że przecież podobno wszystkie partie chcą „być bliżej ludzi”, „słuchać Polaków” i „rozwiązywać problemy zwykłych obywateli”.

Efekt Tuska powoli wygasa. Platforma nie wróci raczej do swoich tragicznych notowań sprzed kilku miesięcy, ale nie ma również szans na powrót do czasów swojej dawno minionej świetności. Tusk nie okaże się cudotwórcą. Hołownia pewnie poprawi swoje notowania, ale na ponowne zajecie pozycji lidera opozycji nie ma większych nadziei. Oba ugrupowania skazane są na rywalizację, ponieważ przynajmniej częściowo odwołują się do tego samego elektoratu. Nie byłoby to zresztą złe z punktu widzenia opozycji, o ile nie przerodziłoby się w tradycyjną, bezpardonową nawalankę albo licytację na rozdawnicze obietnice. Konkurencja zmusza do aktywności i kreatywności, a to poszerza elektorat i mobilizuje wyborców. Za to cichym marzeniem PiS-u byłaby jedna lista w wyborach sejmowych obu tych ugrupowań. Zniweczyłoby to całkowicie efekt nowości i antysystemowości (czy prawdziwy czy nie, to już inna sprawa) i zdemobilizowało znaczącą część elektoratu Polski 2050. A wtedy droga do kolejnego zwycięstwa dla Jarosława Kaczyńskiego stanęłaby otworem. I byłby to chyba najbardziej niespodziewany efekt Tuska.

Karol Winiarski

„W sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego.”. Tak stanowi artykuł 2 ustawy o stanie wyjątkowym uchwalonej w 2002 roku. 2 września po raz pierwszy został on zastosowany w praktyce na trzykilometrowym obszarze pogranicza polsko-białoruskiego. Przedstawiane przez rządzących przyczyny jego wprowadzenia były różne. I wszystkie mało przekonujące.

Najczęściej podawanym powodem był oczywiście napływ migrantów przywożonych pod naszą granicę przez białoruskie władze. Tyle, że trwa on od kilku tygodni, a do tej pory i premier, i minister spraw wewnętrznych i administracji, i minister obrony narodowej twierdzili, że w pełni kontrolują sytuację. I dalej tak twierdzą. A przecież ustawa wyraźnie mówi o stanie, w którym występujące zagrożenia nie mogą „być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych”. Kiedy więc panowie mijają się z prawdą?

Drugie pojawiające się wyjaśnienie to zbliżające się rosyjsko-białoruskie manewry o kryptonimie „Zapad” i związana z tym groźbą prowokacji, a nawet ataku na Polskę. Ćwiczenia te odbywają się cyklicznie od ponad 20 lat. Pomijając nawet realność grożącej nam agresji, to zgodnie z Konstytucją może być ona powodem wprowadzenia stanu wojennego, a nie wyjątkowego. Czyżby obawa o skojarzenia z wydarzeniami sprzed prawie 40 lat spowodowała wybór tego drugiego rozwiązania?

Zarówno Konstytucja, jak i ustawa o stanie wyjątkowym mówią o szczególnych zagrożeniach jako powodach jego wprowadzenia. To oczywiście nieprecyzyjne pojęcie, które może być różnie interpretowane. Czy jednak napływ kilku tysięcy migrantów jest czymś szczególnym w sytuacji, gdy bywały lata, w których Polska przyjmowała ich rocznie nawet kilkanaście tysięcy? Jeśli nawet uznać, że tak, to z pewnością czymś szczególnym była również nadmiarowa śmierć ponad stu tysięcy Polaków w okresie drugiej i trzeciej fali pandemii. W szczytowych jej momentach brakowało miejsc w szpitalach, a na kremację i pogrzeb trzeba było czekać wiele dni. A jednak wówczas żadnego stanu nadzwyczajnego nie wprowadzono.

Argumentem za wprowadzeniem stanu wyjątkowego mają być również analogiczne działania podjęte na Litwie i Łotwie. Tyle, że one nie są analogiczne. Stan wyjątkowy stanowi wyjątkowemu nierówny – szczegółowe regulacje prawne w poszczególnych krajach są różne. Co więcej, konkretny zakres ograniczeń praw i wolności obywatelskich w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego w Polsce nie musi w pełni wyczerpywać możliwości, które daje ustawa. Zasadniczą różnicą między rozwiązaniami wprowadzonymi w naszym kraju i na Litwie jest przede wszystkim zakaz możliwości przebywania w strefie objętej stanem wyjątkowym dziennikarzy. U naszych sąsiadów media mogły w dalszym ciągu relacjonować wydarzenia na granicy, a w Polsce już nie. I to nawet w ograniczonym zakresie. Przypadek? Raczej przemyślana strategia.

Alarmistyczny ton rządzących towarzyszący wprowadzeniu stanu wyjątkowego kłóci się z zachowaniem Prezydenta Andrzeja Dudy. Skoro sytuacja jest tak groźna, oczywistą sprawą jest zwołanie posiedzenia Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Prezydent ustami swojego rzecznika poinformował jednak, że nie widzi takiej potrzeby. Zamiast tego po podpisaniu rozporządzenia udał się na mecz naszej reprezentacji udając zainteresowanie piłką nożną, co rzeczywiście wychodzi mu lepiej niż Lechowi Kaczyńskiemu. Nawet Wiadomości TVP uznały, że festiwal w Opolu to ważniejsza informacja od sytuacji na naszej wschodniej granicy.

Dlaczego więc wprowadzono stan wyjątkowy? Odpowiedź jest prosta. Twarde działania rządu spowodowały pierwszy od wielu miesięcy wzrost notowań Prawa i Sprawiedliwości. Skoro coś działa, to należy iść dalej w tym kierunku. Celem jest powrót do poparcia sprzed dwóch, które dało PiS-owi drugą kadencję. Po raz kolejny okazuje się, że nie obietnice socjalne, a strach jest najlepszym środkiem mobilizującym elektorat i dającym wyborcze głosy. To nie zapowiedź wprowadzenia 500+, a kryzys uchodźczy umożliwił Zjednoczonej Prawicy przejęcie władzy w 2015 roku. Transfery socjalne działają, ale wówczas gdy są realizowane, a nie obiecywane. Dlatego PiS wygrał wybory w 2019 roku. Ale i dlatego ogłoszenie Polskiego Ładu nie zmieniło notowań partii rządzącej, mimo wielkich oczekiwań z tym związanych. Trzeba było więc sięgnąć do sprawdzonych środków, co dzięki nieoczekiwanemu prezentowi ze strony Łukaszenki, stało się możliwe.

Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, na wiosnę przyszłego roku będzie można doprowadzić do przedterminowych wyborów. Gdyby jednak sondaże nie dawały pewności na przekonujące zwycięstwo i uzyskanie stabilnej większości w Sejmie (a może i odzyskanie Senatu), wtedy wcześniejszych wyborów nie będzie. I wcale nie wiadomo czy odbędą się w konstytucyjnym terminie czyli jesienią 2023 roku. Przecież zawsze może wówczas zaistnieć potrzeba wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych. A wtedy wybory odbyć się nie mogą zarówno w okresie jego trwania, jak i trzy miesiące po zakończeniu. A potem znowu może się okazać, że jakiś stan nadzwyczajny jest nadzwyczaj konieczny. I znowu wybory będzie trzeba odłożyć. Całkowicie legalnie i zgodnie z Konstytucją. Do czasu poprawy notowań. Jakiż bowiem jest sens przeprowadzania wyborów, które można przegrać i utracić władzę.

Karol Winiarski

Od kilkunastu dni Usnarz Górny – prawie nikomu wcześniej nieznana wioska na Podlasiu – nie schodzi z czołówek informacyjnych wszystkich serwisów wiadomości. Grupa kilkudziesięciu migrantów utknęła na polsko-białoruskiej granicy stając się przedmiotem (bo z pewnością nie podmiotem) politycznych rozgrywek zarówno wewnątrz naszego kraju, jak i na szczeblu międzynarodowym. Ta niewielka grupka ludzi obrazuje jednocześnie hipokryzję nie tylko polskich, ale też europejskich polityków. Pokazuje również jak bardzo zmienili się mieszkańcy naszego kontynentu w ciągu zaledwie kilku lat.

Rozróżnienie między uchodźcami a emigrantami ekonomicznymi wbrew pozorom nie zawsze jest proste. Czy każdy Afgańczyk może być uznany za osobę, której życie jest zagrożone? Z pewnością w takiej sytuacji są osoby, które współpracowały z wojskami państw zachodnich i obalonym rządem, chociaż też nie ma co do tego pewności – talibowie mogą potrzebować wykształconych, kompetentnych i doświadczonych pracowników. Decyzja o ich ewakuacji jest jednak jak najbardziej słuszna, chociaż nazywanie ich „przyjaciółmi Polski” przez premiera Morawieckiego jest grubą przesadą. W zdecydowanej większości przypadków byli to pracownicy kontraktowi, którzy w zamian za niemałe, jak na afgańskie warunki pieniądze, podjęli ryzyko współpracy z osobami uważanymi przez wielu ich rodaków za okupantów. Są więc uważani po prostu za kolaborantów. Czy ci, którzy nie angażowali się politycznie są bezpieczni? Prawdopodobieństwo nagłej śmierci z pewnością jest w Afganistanie zdecydowanie większe, niż w większości innych krajów. Ale podobnie jest np. w Wenezueli, RPA czy na Haiti ze względu na poziom przestępczości w tych krajach. Czy emigranci z tych krajów też ratują swoje życie? A czy Syryjczycy, którzy stracili w wyniku wojny cały swój majątek, to uchodźcy czy jednak emigranci ekonomiczni?

Polska od lat nie ma polityki migracyjnej – poprzednia została anulowana po zmianie władzy w 2015 roku. Obecnie trwają prace nad jej nową wersją, która ma obowiązywać w bieżącym i przyszłym roku, co oznacza, że już w momencie uchwalenia będzie w znacznej części nieaktualna. Równie mocno dziwią jednak oczekiwania wobec niej znacznej części osób zajmujących się tą tematyką. Ich zdaniem Polska powinna wybiórczo traktować emigrantów ekonomicznych, przyjmując jedynie tych wykształconych i posiadających wysokie kompetencje zawodowe. Na pierwszy rzut oka taka strategia byłaby najbardziej korzystna dla naszego kraju. Ale tylko pozornie. Przede wszystkim to jednak konkurencja dla naszych pracowników, chociaż jednocześnie większy dostęp do usług dla klientów. Jednak z punktu widzenia krajów, z których ci ludzie wyjeżdżają, to ewidentny drenaż mózgów (pośrednio też pieniędzy publicznych wydanych na kształcenie tych ludzi), którego zresztą my również doświadczamy chociażby poprzez migracje dziesiątek tysięcy polskich lekarzy do krajów Europy Zachodniej. Można oczywiście powiedzieć, że to nie nasz problem. Ale to jest nasz problem. Ograniczenie możliwości rozwojowych tych krajów w dłuższej perspektywie pogłębi różnice między nimi, a najbardziej rozwiniętymi państwami i zwiększy presję migracyjną. A skoro ich rodacy będą już mieszkali w naszym kraju, to Polska przestanie być państwem tranzytowym, a stanie się miejscem docelowym dla setek tysięcy niewykształconych i niedostosowanych do życia w naszym kręgu cywilizacyjnym ludzi. Brak holistycznego spojrzenia i całościowej analizy wszelkich potencjalnych skutków podejmowanych działań, to jeden z głównych powodów problemów, które sami sobie fundujemy.

Nie ulega wątpliwości, że napływ emigrantów na granice Litwy, Polski i Łotwy jest celowym działaniem Aleksandra Łukaszenki. Mniej istotnym jest czy to wyłącznie zwykła zemsta za poparcie tych krajów dla demokratycznej opozycji, która protestowała przeciw sfałszowanym wyborom prezydenckim, czy też próba nacisku mająca na celu zniesienie nałożonych na Białoruś sankcji. Faktem jest, że nie jest to nowy naturalny szlak migracyjny, a efekt celowej działalności najbardziej archaicznego europejskiego dyktatora. I tu chyba kończy się consensus polskich polityków, dziennikarzy i tzw. ekspertów.

Stanowisko polskiego rządu pozornie jest jednolite. To nie uchodźcy, a migranci ekonomiczni. Straż Graniczna wspomagana przez policję i wojsko skutecznie zabezpiecza polską granicę i nie pozwala na realizację politycznych celów białoruskiego przywódcy. Opozycyjni działacze starający się pomóc koczującym na granicy w Usnarzu to pożyteczni idioci działający na korzyść Łukaszenki i Putina. Nie są to twierdzenia całkowicie bezpodstawne, ale też nie do końca odzwierciedlają rzeczywistość.

Celem Łukaszenki z pewnością jest zdestabilizowanie sytuacji w Polsce. Ale postępowanie polskich władz z niewielką grupką migrantów koczujących na granicy jest wodą na młyn białoruskiej propagandy i w pełni wpisuje się w napisany w Mińsku lub Moskwie scenariusz. Zarówno Łukaszenka, jak i Putin, od lat starają się przedstawić swoim obywatelom działania Zachodu (a więc i Polski) jako cyniczną grę polityczną mającą na celu nie obronę praw człowieka i demokracji, ale realizowanie własnych interesów politycznych i gospodarczych poprzez podporządkowanie dawnych radzieckich republik. Bezduszne potraktowanie chorych, głodnych i marznących ludzi pasuje jak ulał do tej tezy. Tym samym, to nie tyle niektórzy działacze opozycji, a rządzący są z punktu widzenia Moskwy i Mińska pożytecznymi idiotami. Nie po raz pierwszy zresztą i pewnie nie po raz ostatni.

Trudno też do końca zgodzić się z tezą o wyjątkowej skuteczności polskich służb granicznych. W ubiegłym roku z Niemiec w ramach umowy o readmisji przekazano stronie polskiej kilka tysięcy nielegalnych emigrantów, którzy dostali się do niemieckiego „raju” poprzez nasz kraj. Jak widać ich migracja uszła uwagi polskim pogranicznikom. Kilka dni temu wiceminister spraw zagranicznych Piotr Wawrzyk ujawnił, że spośród dwóch tysięcy osób, które przekroczyły nielegalnie naszą granicę w ostatnich tygodniach, siedemset osób (ciekawe skąd wiadomo, że akurat tyle) umknęło naszym służbom. Nikt nie wie kim oni są i gdzie obecnie przebywają. Zapewne większość jest już w Niemczech, a część z nich powróci do Polski po schwytaniu ich przez policję naszego zachodniego sąsiada i trafi do obozów dla uchodźców w oczekiwaniu na rozpatrzenie ich wniosków azylowych. Dlaczego więc nie można tego zrobić z tą niewielka grupą z Usnarza? Tym bardziej, że prawdopodobnie zostali oni tam przywiezieni przez polskie służby po zatrzymaniu ich już na terytorium naszego kraju i wypchnięci poza polską granicę. To akurat dość łatwo zweryfikować – wystarczy sprawdzić logowanie posiadanych przez nich telefonów komórkowych.

Obawa, że okazanie słabości, czyli przyjęcie koczujących w Usnarzu, spowoduje napływ tysięcy nowych migrantów do Polski, jest dość absurdalna. I tak wielu nielegalnych emigrantów zostało umieszczonych w polskich obozach dla uchodźców – trzydzieści dodatkowych osób nic tu nie zmieni. Groźba sprowadzenia kolejnych tysięcy Afgańczyków czy Irakijczyków przez białoruskiego dyktatora też jest mało realna. Pod wpływem nacisków UE Irak radykalnie ograniczył ilość połączeń lotniczych z Mińskiem, a lotnisko w Kabulu po ewakuacji ostatnich żołnierzy amerykańskich może pozostawać zamknięte przez wiele tygodni, a nawet miesięcy. Mało kogo zresztą w Afganistanie stać na kosztowną „wycieczkę” do Europy, a talibowie raczej nie będą skłonni pozbywać się tych bogatszych rodaków, a zwłaszcza ich pieniędzy. Warto w końcu pamiętać, że mniej więcej ćwierć wieku temu przyjęliśmy w Polsce rzeszę około stu tysięcy uchodźców czeczeńskich. Byliśmy wówczas zdecydowanie biedniejszym krajem niż obecnie, a mimo to udzieliliśmy im pomocy. Zdecydowana większość z nich po akcesji Polski do UE wyjechała do Niemiec, a nieliczni, którzy pozostali zwykle dość dobrze zintegrowali się naszą społecznością. Również obecni migranci nie zamierzają pozostawać w Polsce, z czym się zresztą wcale nie kryją.

Politycy partii rządzącej ciągle powołują się na chrześcijańskie wartości i katolickie tradycje naszego narodu. Chwalą się też polską tolerancją zapominając zresztą, że między XVI a XVIII, nie mówiąc już o XX wieku, sporo się w tej kwestii zmieniło. Podobnie jak z tradycyjną polską gościnnością, która w czasach Średniowiecza pozwalała np. prześladowanym w Europie Zachodniej Żydom schronić się w naszym kraju. Dlaczego więc w chwili obecnej nie wzorują się na naszych przodkach? Dlaczego nie słuchają polskiego Episkopatu? Odpowiedź jest bardzo prosta. Elektorat.

Prawie 55% pytanych przez IBRIS nie chce wpuszczać do Polski uchodźców. Prawie połowa popiera budowę muru na granicy. To być może ostatnia szansa dla PiS-u, żeby odzyskać poparcie tych wyborców, którzy w ciągu ostatnich dwóch lat zrazili się do partii rządzącej. W 2015 roku kryzys migracyjny przyniósł Zjednoczonej Prawicy kilka dodatkowych punktów procentowych, co pozwoliło uzyskać większość bezwzględną w Sejmie. Może i teraz się uda?

Z tego samego powodu milczy większość liderów opozycji, a ci którzy się wypowiadają krytykują co najwyżej działania władz w Usnarzu i spóźnioną reakcję na działania Łukaszenki, ale już nie budowę zasieków i twardą postawę wobec przekraczających nielegalnie granicę. Rzeczywiście, gdy dwa miesiące temu Litwini zaczęli mieć problem z migrantami, można się było spodziewać, że jest jedynie kwestią czasu, gdy pojawią się oni nad naszą granicą. Tyle, że opozycja jak zwykle została zaskoczona sytuacją i do dzisiaj nawet w ramach poszczególnych ugrupowań nie była w stanie wypracować jednolitego stanowiska. Ale to już chyba nikogo nie powinno dziwić.

Prawo i Sprawiedliwość zyskało niespodziewanego sojusznika – Komisję Europejską. Sześć lat temu stosunek unijnych przywódców, podobnie jak i rządzących w wielu krajach, wobec fali migracyjnej był zdecydowanie pozytywny. Kraje, które budowały mury na granicy (Węgrzy), albo zdecydowanie odmawiały zgody na relokację (Grupa Wyszehradzka) były odsądzane od czci i wiary. Teraz sytuacja jest diametralnie odmienna. Działania władz polskich, litewskich i łotewskich spotykają się nie tylko ze zrozumieniem, ale z pełnym poparciem KE. Dlaczego przywódcy europejscy zaprzeczają wartościom, które legły u podstaw europejskiej integracji i dawały moralną przewagę nad innymi krajami z USA włącznie? Dokładnie z takiego samego powodu, dla którego polski rząd prowadzi i stosuje takie, a nie inne metody. Przyczyną są wyborcy.

Kryzys migracyjny doprowadził kilka lat temu do znaczącego wzrostu poparcia ugrupowań skrajnie prawicowych. W następnych latach fala zaczęła powoli opadać, ale kolejne tego typu wydarzenie może znowu wzmocnić prawicowych populistów. A przecież za miesiąc są wybory w Niemczech, za pół roku we Francji, za półtora we Włoszech. Nikt nie chce ryzykować. Zapewne gdyby się okazało, że koczujący w Usnarzu są nieheteronormatywni, sprawa wyglądałaby inaczej, ale zwykłymi migrantami nikt obecnie nie zamierza się przejmować.

Odgradzanie się murami od zewnętrznych zagrożeń czasami przynosi efekty. Zwykle jednak na krótko. Umocniony limes nie uchronił Imperium Rzymskiego od upadku. Wielki Mur nie powstrzymał Mongołów i Mandżurów od podboju Chin. Nawet linia Maginota okazała się nic nie warta, a mur berliński nie zapobiegł anihilacji NRD. Tak samo Europa nie obroni się przed kolejnymi falami migrantów. W Azji i Afryce dziesiątki milionów ludzi może w każdej chwili ruszyć do europejskiego raju. A wtedy żadne mury czy zasieki nam nie pomogą i nie uratują naszego świata.

Karol Winiarski

Z radością interesujący się Historią Sosnowca Mieszkańcy Miasta przyjęli ukazanie się na rynku księgarskim „Przewodnika po żydowskim dziedzictwie Sosnowca”. Publikacja redagowana przez Pana Tomasza Grząślewicza ukazała się także w angielskiej wersji językowej. Wypełnia ona bez wątpienia poważną lukę wydawniczą. Dowodem tego chociażby – urzekająca od pierwszej chwili lektury – staranność w doborze materiałów, estetyka wykonania (należy wierzyć, że wariant adresowany do Czytelników zagranicznych nie zrazi pewnymi uchybieniami translatorskimi).

Premierze Publikacji towarzyszy bogaty wachlarz wydarzeń towarzyszących, o których można dowiedzieć się chociażby z ulotek dostępnych w Sosnowieckim Centrum Sztuki – Zamku Sieleckim. Na odwrocie tychże można zapoznać się z zachęcającymi nie tylko do lektury słowami, kierowanymi przez Panów Redaktora oraz Prezydenta Chęcińskiego. Nie tylko, bowiem tak zdobyte wiadomości mają zachęcić Czytelników do zapoznawania się z rozdziałem Historii Miasta spisywanego przez Żydów.

W tym miejscu warto zatrzymać się, by skonfrontować słowa i czyny Pana Prezydenta.

Przy ulicy Swobodnej 13, na Starym Sosnowcu, znajduje się okazała – aczkolwiek niszczejąca – willa. To właśnie w niej, przed ponad stu laty, Towarzystwo Niesienia Pomocy Ubogim Wyznania Mojżeszowego – z inicjatywy Henryka Libermana – uruchomiło sierociniec.

O stanie obiektu alarmowała Mieszkańców Gazeta Wyborcza. Niespełna trzy lata temu (XI 2018) Pani Redaktor Agnieszka Stefaniak-Zubko informowała, iż będąca w posiadaniu Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego imienia Świętej Barbary nieruchomość stanowi zagrożenie (niszczejąca elewacja). Pomimo zaproponowania bardzo korzystnej ceny, nie udało się wyłonić nowego nabywcy, który willę przeznaczyłby na prowadzenie działalności komercyjnej. Już wówczas, co warte podkreślenia, Miasto nie kwapiło się specjalnie, ażeby zaangażować się w ochronę, nie mówiąc już o przejęciu. O Historii świadczą chociaż tablice, które umieszczono na ścianie nieodległego Szpitala.

Do sprawy Pani Redaktor wróciła po prawie piętnastu miesiącach (II 2020). Wydaje się jednak, że sprawa ugrzęzła w martwym punkcie – płaty tynku niezmiennie odrywają się, a chętnych na zakup nie ma. Biernością w działaniu wykazują się Władze Miasta.

Czy istotnie biernością? Nie! Lekceważenie ustawiczne do zadań łatwych nie należy. Wystarczy odwiedzić nieodległą – terytorialnie i historycznie – Środulę, by przekonać się, że Zagłada przy alei Zwycięstwa cieszy się nie większym zainteresowaniem, niż śledzenie kolei losów skandynawskiego baletu. Trudno bowiem zgodzić się z tezą, że płyta pamiątkowa na placu Bolesława i Józefa Kożuchów musi stanowić jedyny ślad, tym bardziej mając na względzie oczywisty fakt, że lokalizacja ta nie ma nic wspólnego z faktyczną bytnością Żydów.

Miasta, którego synonimem jest nieustanne pasmo sukcesów, nie stać najzwyczajniej na zrealizowanie stosunkowo niewielkimi środkami ścieżek dydaktycznych (Modrzejów, Stary Sosnowiec, Środula), ograniczających raptem kilkanaście ulic. Niestety, ale to pokłosie nie tylko mizernej kondycji Rządzących, ale także – a może przede wszystkim – płytkiej sakiewki. Pamiętamy doskonale, a to przykład pierwszy z brzegu i niekoniecznie osamotniony, przeprowadzane z zadęciem spędy pod Urzędem Miejskim z okazji wygrania w loterii podatkowej samochodu. Tym razem jednak Pan Prezydent Chęciński lojalnego Mieszkańca wynagrodził rowerem elektrycznym. Chociaż podobne pojazdy są wyraźnie droższe od swych tradycyjnych odpowiedników, to z pewnością zaoszczędzenie kilkudziesięciu tysięcy złotych można byłoby odczytywać w kategoriach gospodarności, gdyby nie trwonienie milionów na prawo i lewo…

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak
Warszawa, 23 VIII 2021

Upadek prozachodnich władz w Afganistanie nie był zaskoczeniem. Zaskoczeniem była szybkość z jaką talibowie przejęli władzę. W ciągu trwającej zaledwie 9 dni ofensywy główne ośrodki tego pogrążonego od prawie pół wieku w wojnie kraju prawie bez walki dostały się w ich ręce. Dwudziestoletnie starania o trwałe ucywilizowanie tego jednego z najbardziej zacofanych krajów świata, zakończyły się całkowitym fiaskiem.

Winnych tego co się stało jest wielu. George W. Bush, który uwikłał USA w wojnę w Iraku zamiast koncentrować się na Afganistanie. Barack Obama, który stosował półśrodki zamiast podjąć jednoznaczną decyzję o wycofaniu się z tego kraju po likwidacji bin Ladena. Donald Trump, który nawiązał rozmowy z talibami, a następnie podpisał z nimi porozumienie nie konsultując tego z legalnym rządem afgańskim. Ale największa odpowiedzialność spada na Joe Bidena, który zrealizował zawarty przez poprzednika układ. Zrealizował w najgorszy z możliwych sposobów.

Nie ma porozumień, z których nie można się wycofać. Porozumienie paryskie w sprawie klimatu, budowa muru na granicy z Meksykiem, sankcje za budowę Nord Stream II. Te wszystkie działania podjęte przez Donalda Trumpa zostały przez jego następcę zmienione. Porozumienie z talibami zostało utrzymane. Mimo, że od lat stosunkowo niewielkie wsparcie dla wojsk afgańskich pozwalało kontrolować sytuację. Mimo, że wystarczyło poczekać kilka miesięcy, aby zima wstrzymała wszystkie działania militarne. Mimo, że wywiad ostrzegał przed konsekwencjami tej nagłej rejterady. Niezależnie od innych porażek i sukcesów, które będą udziałem Joe Bidena, przejdzie on do historii jako sprawca największej kompromitacji USA od czasów wojny w Wietnamie.

Przekonanie Amerykanów i ich sojuszników, że los popieranego przez nich rządu nie jest przesądzony, nie było tak całkowite naiwne. W końcu po wycofaniu wojsk radzieckich w 1989 roku, komunistyczny rząd przetrwał w tym kraju jeszcze trzy lata. Upadł dopiero wówczas, gdy po rozpadzie ZSRR skończyła się pomoc Moskwy. A przecież komuniści z pewnością nie mogli się cieszyć większym poparciem niż politycy prozachodni (nazwanie ich prodemokratycznymi to jednak spora przesada). Zresztą zdziwienie budzi fakt, ze prominentni politycy poprzedniego reżimu, były Prezydent Hamid Karzaj i były premier Abdullah Abdullah, którzy wielokrotnie byli celem zamachów ze strony talibów, w przeciwieństwie do obecnego prezydenta Ashrawa Ghaniego (co ciekawe profesora-specjalistę od odbudowy państw upadłych – jak widać między teorią a praktyką jest przepaść), nie uciekli z kraju. Może powody tak szybkiego triumfu talibów są bardziej prozaiczne niż się wszystkim wydaje?

Przyszłość Afganistanu to wielka niewiadoma. Liderzy talibów starają się przekonać wszystkich, że wyciągnęli wnioski z błędów popełnionych ponad dwadzieścia lat temu. Obiecują, że kobiety będą mogły kształcić się i pracować, mniejszości narodowe i religijne nie będą prześladowane, a podstawowe zdobycze cywilizacyjne zachowane. Wielu uważa, że to tylko pijarowska zagrywka, która ma im zapewnić międzynarodowe uznanie i zminimalizować rodzący się opór przeciwników fundamentalistycznych rządów. Niezależnie od ich rzeczywistych intencji, rzeczywistość nie będzie taka pozytywna. Władza centralna nigdy w Afganistanie nie kontrolowała całego kraju. Nie inaczej jest w przypadku talibów. Wielu lokalnych watażków nie zamierza słuchać swoich liderów, a konserwatywna prowincja w pełni akceptuje najbardziej konserwatywne zasady szariatu. Konflikt między progresywnie nastawioną ludnością dużych miast i niechętnymi jakimkolwiek zmianom mieszkańcami prowincji to problem większości krajów współczesnego świata – także Polski. Poza tym nawet najbardziej liberalne zachowanie nowych władców Afganistanu dalekie będzie od standardów świata zachodniego. Skorpion zawsze będzie skorpionem.

Ale Afganistan to coś więcej niż kompromitacja amerykańskiej polityki zagranicznej. To przestroga. Niezależnie od tego, kto sprawuje władzę w Waszyngtonie, sympatie i antypatie muszą ustąpić przed twardym interesem politycznym. To, że prowadzi to niejednokrotnie do kompromitacji Amerykanów to już efekt ich aroganckiej pewności siebie i prymitywizmu podejmowanych działań – wspieranie przeciwników aktualnych wrogów prowadzące często do „hodowania” przyszłych problemów. W końcu Osama bin Laden walcząc z Sowietami był kiedyś sojusznikiem Wuja Sama.

Wydawało się, że odejście Donalda Trumpa będzie oznaczało radykalną zmianę polityki amerykańskiej w każdym jej elemencie. O ile polityka wewnętrzna rzeczywiście wygląda inaczej, to w przypadku relacji międzynarodowych zmiany są znacznie mniejsze. Już od czasów Obamy za głównego przeciwnika USA uznano Chiny (notabene sojusznika Amerykanów przeciw ZSRR od lat 70-tych). Różnice w polityce kolejnych gospodarzy Białego Domu dotyczą wyłącznie metod. Wszyscy oni jednak starają się zamykać kolejne fronty, aby koncentrować kurczące się siły na blokowaniu rosnącej potęgi Państwa Środka. Dlatego Obama wycofał się z Iraku i nie zaangażował w Syrii. Dlatego Trump zdradził Kurdów i dogadał z talibami. Dlatego Biden kontynuuje ich politykę.

Wielu obserwatorów zgadzając się z tezą, że Amerykanie wycofują się z aktywnego zaangażowania w wielu lokalnych konfliktach uważa, że w Europie jest inaczej. Zwłaszcza po agresji Rosji na Ukrainie, wydawało się, że proces redukcji obecności US Army w Europie zostanie zahamowany. Już prezydentura Trumpa pokazała, że jest inaczej. Plan wycofania znaczących sił z Niemiec powiązany był z przesunięciem części tych sił do innych krajów – w tym także do Polski. Ale tylko części. Ogólna ilość żołnierzy amerykańskich miała zostać zmniejszona. Biden się z tego wycofał, ale nie oznacza to, że Europa stała się priorytetem amerykańskiej polityki. To raczej próba naprawienia relacji z naszym zachodnim sąsiadem zepsutych przez poprzednika (to rzeczywiście jedna z nielicznych zmian w polityce zagranicznej USA), czego przejawem jest również porozumienie w sprawie Nord Stream II. A to z kolei świadczy o chęci zredukowania amerykańskiej obecności na naszym kontynencie i delegowania przynajmniej części do tej pory realizowanych zadań na rzecz najsilniejszego europejskiego sojusznika. A nie jest to Polska.

Marzenia polityków PiS-u o odgrywaniu przez Polskę roli jaką na Bliskim Wschodzie pełni Izrael, nie rozpłynęły się wraz z porażką Donalda Trumpa. One nigdy nie były realne. Przejęcie władzy przez Joe Bidena pozbawiło jedynie naszych przywódców złudzeń. Lepiej późno niż wcale. Tyle, że wasalna postawa została zastąpiona wymachiwaniem szabelką. Stąd też wojna o TVN i nowelizację KPA. W tym drugim przypadku wprowadzenie przedawnienia roszczeń reprywatyzacyjnych jest realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego i poza pewnymi szczegółami (przerwanie biegu dotychczasowych postępowań), jest jak najbardziej sensowne. Tyle, że orzeczenie naszego sądu konstytucyjnego miało miejsce sześć lat temu i do tej pory PiS go nie realizował. Bał się reakcji Trumpa. Ale Trumpa już nie ma.

Pełne zawierzenie Amerykanom było i jest naiwnością. Ale jeszcze większą naiwnością jest wiara niektórych polityków opozycji w gwarancje UE. W razie jakiegokolwiek grożącego nam niebezpieczeństwa USA udzielą nam militarnej pomocy, jeżeli będzie to zgodne z ich bieżącą polityką. A może nie być, ponieważ nie tu leżą żywotne amerykańskie interesy. UE takiej pomocy nie udzieli, nawet gdyby tego chciała. Bo nie ma czym. Europejskiej armii nie ma i nie będzie, a po wyjściu Wielkiej Brytanii, jedynie Francja dysponuje w miarę sprawnymi w działaniu wojskami, tyle że zaangażowanymi przede wszystkim w byłych afrykańskich koloniach tego dawno przebrzmiałego imperium.

Jesteśmy w okresie pierwszej po zakończeniu zimnej wojny i rozpadu ZSRR tak znaczącej przebudowy stosunków międzynarodowych. Z powodu naszego położenia i realnych możliwości rodzi to poważne wyzwania dla rządzących naszym krajem. Bezpieczeństwo Polski wymaga elastycznej i niekiedy finezyjnej gry na międzynarodowej scenie politycznej. Czy nasi politycy, zarówno z rządzącej koalicji jak i z opozycji, są do tego zdolni? To niestety retoryczne pytanie. W ostatnich miesiącach zmierzamy raczej do pełnej izolacji. Jak twierdzą złośliwi, dobre stosunki mamy wyłącznie z Bałtykiem.

Karol Winiarski

„Drzwi Pałacu Prezydenckiego były i są otwarte”. Tak mówił Prezydent Andrzej Duda w dniu swojego zaprzysiężenia na drugą kadencję rok temu. „Z przyjemnością z panem porozmawiam, ale muszę zobaczyć, kogo do siebie zaproszę. Dzisiaj tego nie wiem. Nie będzie spotkania w cztery oczy.” Te słowa skierował w sobotę do Jarosława Gowina wręczając mu dymisję z funkcji wicepremiera i ministra rozwoju, pracy i technologii. Andrzej Duda już nawet nie ukrywa, że identyfikuje się wyłącznie z jednym środowiskiem politycznym i nie zamierza nawet wysłuchiwać racji osób mających odmienne poglądy. Powód takiej postawy jest dość oczywisty. To druga i ostatnia kadencja Andrzeja Dudy. Kończąc ją będzie w sile politycznego wieku. A jednocześnie Jarosław Kaczyński zgodnie ze swoimi zapowiedziami przestanie liderować Zjednoczonej Prawicy (mniej tu zresztą chodzi o złożone obietnice, a bardziej o wiek i stan zdrowotny). Naszemu Prezydentowi marzy się zastąpienie dotychczasowego niekwestionowanego lidera polskiej prawicy. To, że jego szanse są mniej więcej takie, jak moje zostania sułtanem Brunei, to już inna sprawa. Cóż, każdemu wolno marzyć.

Kiedy rok temu Jarosław Gowin zablokował tzw. wybory „kopertowe” podpisał na siebie polityczny wyrok śmierci. Przygotowania do egzekucji trwały wiele miesięcy. Tyle czasu Jarosław Kaczyński potrzebował na zmontowanie nowej większości w Sejmie. Biorąc pod uwagę fakt, że bez posłów Porozumienia klub Prawa i Sprawiedliwości liczył niespełna 220 posłów, wydawało się to przedsięwzięciem z rodzaju mission impossible. A jednak w ciągu roku prezes PiS przy pomocy Adama Bielana pozbawił Jarosława Gowina większości jego posłów, pozyskał dwóch niezależnych parlamentarzystów i przeciągnął na swoją stronę trzech kukizowców. W międzyczasie musiał też odzyskać kilku marnotrawnych PiS-owców, którzy opuścili matecznik. Lech Kołakowski dostał posadę za 40 tys. zł miesięcznie w Banku Gospodarstwa Krajowego. Partnerowi Małgorzaty Janowskiej znaleziono posadę w jednej ze spółek Grupy PGE. Arkadiusza Czartoryskiego prezes „uniewinnił” kończąc prowadzone przeciw niemu śledztwo CBA. Poseł Solidarnej Polski Tadeusz Cymański przyznając, że są to działania etycznie naganne, uznał jednak, że Polski Ład wart jest takich zachowań. Cel uświęca środki. Zapewne kilka lat temu byłby święcie oburzony na sugestie, że w taki sposób można utrzymywać większość w Sejmie. Gdzie wyznaczy granicę za kilka miesięcy? Oczywiście, o ile w ogóle jeszcze będzie uważał, że jakaś granica istnieje.

Przez wiele lat Jarosław Gowin odgrywał znacząco rolę na polskiej scenie politycznej. O wiele większą niż wynikałoby to z jego realnej siły politycznej. Manewrując między dwoma głównymi ugrupowaniami i korzystając z wyjątkowo dla niego szczęśliwego układu sił w parlamencie, miał całkiem spory wpływ na polską rzeczywistość. Ale w decydującym momencie, rok temu w trakcie przygotowań do wyborów kopertowych, nie zdecydował się na zagranie va banque. Miał wówczas szanse zostać Marszałkiem Sejmu, a być może nawet premierem. Zawahanie się, ale też brak pełnego poparcia swoich ludzi i niektórych przedstawicieli opozycji, doprowadziło go do politycznej klęski. Mając obecnie pięciu posłów i jednego senatora nie znaczy już nic. I nie inaczej będzie w przyszłości, nawet gdyby przyłączając się do Polskiego Stronnictwa Ludowego udało mu się dostać do kolejnego Sejmu.

Sukces Jarosława Kaczyńskiego nie daje jednak gwarancji stabilnej większości. Z trudem sklecona nowa większość może okazać się nietrwałą. Żeby ją utrzymać lider PiS będzie musiał zaspokajać żądania poszczególnych parlamentarzystów zdających sobie sprawę, że ich głosy stały się dla prezesa bardzo cenne. A cenne rzeczy sporo kosztują. I prezes będzie musiał płacić. A w zasadzie to my będziemy płacili, bo przecież nie zapłaci ze swoich. Cóż jednak znaczy marne 40 tys. zł miesięcznie dla posła Kołakowskiego, gdy daje to możliwość sprawowania praktycznie nieograniczonej władzy przez tak genialnych polityków, którzy właśnie skłócili nas z całym światem. A Putinowi przez tyle lat to się nie udawało.

Problemem innego rodzaju pozostaje Zbigniew Ziobro, którego pozycja polityczna w wyniku reorganizacji Zjednoczonej Prawicy nawet wzrosła. Lider Solidarnej Polski ma trzy cele. Pierwszy, bieżący, to utrzymanie się w koalicji rządzącej. Realizacja tego celu nie była i nie jest zagrożona – po prostu jego posłów Jarosław Kaczyński nie ma kim zastąpić, a ich wierność wobec swojego szefa jest o wiele większa niż w przypadku ludzi Gowina.

Cel średniookresowy, to start z list PiS-u, a najlepiej w ramach koalicji Zjednoczonej Prawicy. Żeby mieć pewność, że tak się stanie, Solidarna Polska musi mieć na tyle silne poparcie, że pozbycie się jej z list wyborczych oznaczałoby dla Jarosława Kaczyńskiego polityczne samobójstwo. Nie muszą to być notowania pozwalające na przekroczenie 5% progu wyborczego. Wystarczy 2-3% aby pozbawić PiS kilkunastu mandatów, co z pewnością rozwiałoby nadzieje na trzecią kadencję. Dlatego Zbigniew Ziobro będzie podkreślał swoją odrębność celując głównie w eurosceptyczny elektorat, co zresztą z punktu widzenia Jarosława Kaczyńskiego jest nawet korzystne, ponieważ zabezpiecza go to od prawej flanki czyli od Konfederacji.

Cel długookresowy to sukcesja po Jarosławie Kaczyńskim, a przynajmniej wykrojenie z PiS-owskiego tortu jak największej części, gdy po jego odejściu nastąpi dekompozycja tego ugrupowania. Konkurentów Zbigniew Ziobro będzie miał wielu. To nie tylko Andrzej Duda, ale też Mateusz Morawiecki, Joachim Brudziński, Marian Błaszczak, Beata Szydło. Szanse lidera Solidarnej Polski są niewielkie, tym bardziej, że nie jest nawet członkiem PiS-u. Być może będzie próbował wesprzeć jednego z pretendentów – najprawdopodobniej Beatę Szydło – co pozwoliłoby mu uzyskać może nie pierwszoplanową, ale bardzo silną pozycję w obozie prawicowym. Walka z TSUE i polityką klimatyczną UE daje mu spore atuty wzmacniając jego pozycje wyjściowe przed decydującym starciem.

Zbigniew Ziobro z pewnością nie opuści Zjednoczonej Prawicy. Nie będzie też skutecznie blokował inicjatyw rządowych. Posłowie Solidarnej Polski będą głosować przeciw wyłącznie wówczas, gdy poparcie niektórych ugrupowań opozycyjnych i tak zapewni PiS-owi większość głosów w Sejmie – tak zresztą już było przy okazji Funduszu Odbudowy. Z punktu widzenia Jarosława Kaczyńskiego może to być pewien wizerunkowy zgrzyt, ale nie powodujący poważniejszych konsekwencji politycznych.

Najbardziej niepewnym ogniwem nowej politycznej układanki pozostaje Paweł Kukiz. Jego narastająca emocjonalna niestabilność może generować kolejne kłopoty. Co gorsza, nie można go tak łatwo kupić jak innych. Kukiz ma swoje idée fixe – jednomandatowe okręgi wyborcze, sądy pokoju, dzień referendalny – i święcie wierzy, że ich wprowadzenie odmieni polskie życie polityczne. Odporność na wiedzę i doświadczenia innych krajów są zadziwiające. Ciekawe, czy kiedykolwiek Paweł Kukiz zastanowił się dlaczego Jarosław Kaczyński miałby zgodzić się na rozwiązania, które rzekomo osłabiałyby radykalnie władzę liderów partyjnych, czyli głównie jego. Obawiam się jednak, że jakiekolwiek racjonalne argumenty już dawno do niegdyś bezkompromisowego antyestablishmentowca nie trafiają. O ile kiedykolwiek trafiały.

Realizacja niektórych postulatów Pawła Kukiza jest wątpliwa, a niektórych po prostu niemożliwa. Jarosław Kaczyński nigdy nie zgodzi się na jednomandatowe okręgi wyborcze, i to oczywiście nie dlatego, ze Konstytucja jest w tym względzie jednoznaczna – art. 96 stanowi, że „wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym”. Proporcjonalne to proporcjonalne, a nie większościowe czy nawet mieszane. Ale od czego jest Julia Przyłębska lojalnie realizująca zapowiedź Jarosława Kaczyńskiego z expose z 2006 roku „żadne krzyki i płacze nas nie przekonają, że białe jest białe, a czarne jest czarne”. Tym razem jednak nie będzie musiała naginać swojego prawniczego kręgosłupa, który zresztą w stosunku do prawdziwego zawsze jest o wiele bardziej elastyczny. JOW-y nie przejdą, ponieważ są zabójcze dla PiS-u. Wybory do Senatu w 2019 roku były jedynymi w ostatnich sześciu latach, które Jarosław Kaczyński przegrał. Przegrał, ponieważ opozycja wystawiła wspólnych kandydatów. A stało się to, gdy w odbywających się jednocześnie wyborach do Sejmu PiS dostał ponad 43% poparcie. Obecnie jest ono o około 10 punktów procentowych mniejsze. Większościowe wybory do Sejmu to dla Prawa i Sprawiedliwości pewna przegrana. Dlatego Jarosław Kaczyński może obiecać Pawłowi Kukizowi wszystko, a następnie ograć go jak dziecko na przykład odsyłając za pośrednictwem Prezydenta uchwaloną nowelizację do Trybunału Konstytucyjnego. I to będzie koniec politycznego etapu życia człowieka, na którego w 2015 roku głosowała 1/5 wyborców.

Czy w sytuacji tak niestabilnej większości Jarosław Kaczyński nie zdecyduje się na przedterminowe wybory? Podobno miał już takie plany na wiosnę, ale efekt sondażowy Nowego Ładu okazał się daleko gorszy od przewidywanego. Obecnie stratedzy PiS-u ponoć liczą na wzrost poparcia po wejściu w życie w styczniu 2022 roku nowelizacji ustawy o podatku od osób fizycznych będącej zasadniczą częścią tego planu. Chodzi oczywiście o 30-tysięczną kwotę wolną od podatku. Co innego bowiem zapowiedzi, a co innego rzeczywisty wpływ na konto. Tyle, że w przypadku większości pracujących będzie to miesięczny zysk na poziomie 100-150 zł na rękę. Dla wielu osób nie są to małe pieniądze (w przypadku otrzymujących minimalne wynagrodzenie będzie to nawet kwota dwa razy większa z powodu wzrostu jej wysokości od nowego roku o 200 zł. – do 3 tys. zł brutto). Można jednak mieć wątpliwości czy wzrost notowań, o ile nawet nastąpi, pozwoli osiągnąć poziomy dające nadzieję na uzyskanie przynajmniej zbliżonej do większości ilości mandatów w Sejmie. Nie mówiąc już o trwałości tego wzrostu. Tym bardziej, że inflacja może szybko mocno ograniczyć uzyskane korzyści. W tej sytuacji Jarosław Kaczyński może uznać przedterminowe wybory za zbyt duże ryzyko. Nie skraca się przecież kadencji po to, żeby oddać władzę. Przynajmniej w Polsce.

Co zrobi lider Zjednoczonej Prawicy, jeżeli w początkach przyszłego roku notowania rządzącej partii nie wzrosną do oczekiwanych poziomów? Czy wezwie z Brukseli Beatę Szydło i dokona powrotnej roszady na fotelu premiera? A może śladem Orbana znowelizuje ordynację wyborczą w taki sposób, aby zmaksymalizować ilość możliwych do uzyskania mandatów? Są też w końcu do zastosowania opcje atomowe. Przegrane wybory zawsze można unieważnić – po to przecież tworzono Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w Sądzie Najwyższym. Byłaby to taka swoista reasumpcja głosowania. O ile w ogóle będzie miało ono miejsce. Wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych i to nawet lokalnie, uniemożliwia przeprowadzenie wyborów w trakcie jego trwania i trzy miesiące po jego zakończeniu. Zgodnie z Konstytucją, a przynajmniej z jej literalnymi zapisami. Jeszcze nie tak dawno podobne rozważania wydawały się oderwaną od rzeczywistości histerią politycznej opozycji. Po ostatnich wydarzeniach w Sejmie nie jest to już takie oczywiste. Utrata władzy grozi już nie tylko przejściem do opozycji. Konsekwencje mogą być o wiele poważniejsze. A to skłania do radykalnych rozwiązań. Poseł Cymański z pewnością by je poparł. Dla dobra Polski oczywiście.

Karol Winiarski

Dwa tygodnie temu Komisja Europejska przedstawiła założenia realizacji przyjętego w ubiegłym roku planu redukcji emisji CO2 o 55% w stosunku do roku 1990. To znaczący wzrost w porównaniu z poprzednim celem, który mówił o jedynie 40% obniżce. Powodem są oczywiście kolejne badania naukowe wskazujące na szybszy niż jeszcze niedawno przewidywano wzrost temperatury na naszej planecie i będąca ich konsekwencją presja środowisk ekologicznych, które skutecznie narzucają dominującą w krajach Europy Zachodniej narrację. W Polsce założenia planu „Fit for 55” nie wzbudziły większego zainteresowania przykryte sporem o TSUE, TVN, podwyżki dla parlamentarzystów i oczywiście ciągnącą się jak brazylijski serial „epopeję” Jarosława Gowina pod tytułem: wyjdzie, nie wyjdzie. A przecież te wszystkie kwestie w porównania z planowanymi działaniami UE nie mają tak naprawdę większego znaczenia.

Globalny wzrost temperatury w porównaniu do czasów przedprzemysłowych jest sprawą niepodważalną – o ile oczywiście ktoś nie wierzy w globalny spisek naukowców fałszujących jej pomiary. Raczej pewne wydaje się również, że winę za to ponosi człowiek. Co prawda w przeszłości niejednokrotnie klimat zmieniał się z powodów naturalnych, ale w ostatnich czterdziestu latach nie nastąpiło nic, co wyjaśniałoby tak szybko zachodzące zmiany. Nic, poza bardzo szybkim wzrostem ilości CO2 w ziemskiej atmosferze, którego jest w tej chwili już 50% więcej niż w XVIII wieku. A to bez wątpienia efekt emisji przemysłowych będących oczywiście skutkiem działalności człowieka. O ile do II wojny światowej ograniczały się one do Europy, Ameryki Północnej i częściowo Południowej, to po jej zakończeniu, a przede wszystkim od momentu, od którego szybko zaczęły się rozwijać kraje Dalekiego Wschodu, dotyczą także kontynentu azjatyckiego zamieszkiwanego przez większość ziemskiej populacji. W końcu Chiny to największy dziś emitent CO2 na świecie, a Indie zajmują w tej statystyce trzecie miejsce.

Bardziej dyskusyjne są już natomiast długofalowe skutki tego zjawiska, zwłaszcza gdy będziemy je rozpatrywać lokalnie. Podniesienie bowiem średniej temperatury na planecie nie musi oznaczać, że wszędzie wzrośnie ona w takim samym stopniu, co zresztą widać już dzisiaj. Mogą się nawet zdarzyć lokalne anomalie. Widoczne osłabienie Golfsztromu może na przykład, przynajmniej zdaniem niektórych naukowców, w nadchodzących latach spowodować w Europie chwilowe ochłodzenie, a nie ocieplenie klimatu. Warto pamiętać, że średnia temperatura w Madrycie jest znacznie wyższa niż w Nowym Yorku, a przecież oba miasta leżą na podobnej szerokości geograficznej – przynajmniej częściowo jest to właśnie efekt wpływu ciepłego prądu zatokowego. Nie zmienia to jednak faktu, że ocieplenie powoduje w wielu miejscach na naszej planecie destabilizację klimatu i wzrost ilości zjawisk ekstremalnych, czego niestety w lipcu doświadczyli najpierw mieszkańcy południowych Moraw, a potem Niemiec, Belgii i Holandii.

Skoro pojawia się zagrożenie, to musi oczywiście nastąpić odpowiednia reakcja. Możliwe do podjęcia działania są dwojakie i nie są one wykluczające. Po pierwsze, możemy ograniczać negatywne skutki coraz bardziej ekstremalnych zjawisk pogodowych, co nie zawsze jest możliwe, zawsze jest kosztowne, a efekty są najczęściej ograniczone. Po drugie, możemy próbować zlikwidować, a przynajmniej starać się zminimalizować, ich przyczyny, czyli dążyć do ograniczenia tempa wzrostu temperatury, co w praktyce oznacza redukcję emisji gazów cieplarnianych. Temu właśnie służyć ma Europejski Zielony Ład, który stał się najważniejszym, a czasami wręcz można odnieść wrażenie, że jedynym, celem działania obecnej Komisji Europejskiej.

Trudno pojąć dlaczego Mateusz Morawiecki z uporem godnym lepszej sprawy nie chciał się zgodzić na zadeklarowanie osiągnięcia przez Polskę neutralności klimatycznej do 2050 roku, a jednocześnie bez większych oporów zaakceptował radykalny wzrost redukcji emisji CO2 do roku 2030. O ile pierwszy z celów jest odległy i można go zaliczyć do kategorii pobożnych życzeń, o tyle drugi wymaga wdrożenia już w najbliższych latach konkretnych działań, co właśnie zakłada program Fit for 55. Zgadzając się na realizację tego celu daliśmy zielone światło Komisji Europejskiej i nawet trudno mieć do niej pretensje, że zaprezentowała projekt tak radykalnych działań. Zdaniem ekologów nawet zbyt mało radykalnych i niegwarantujących zakładanego poziomu redukcji emisji.

Zupełnie inne zdanie na ten temat mają niektórzy politycy i prawie wszyscy przedsiębiorcy, którzy zwracają uwagę na gospodarcze i społeczne konsekwencje podejmowanych działań. Cóż z tego, że cel zostanie osiągnięty, skoro obniżenie poziomu życia obywateli może doprowadzić do gwałtownej reakcji obywateli, co w systemie demokratycznym może doprowadzić do przejęcia władzy przez różnego rodzaju „przyjaciół ludu” czyli cynicznych populistów. A wówczas zamiast kontynuacji proekologicznych zmian, może nawet dojść do wycofania się z wielu już podjętych działań. Przecież to właśnie motywowana względami ekologicznymi stosunkowo niewielka podwyżka cen paliw doprowadziła we Francji do protestów „żółtych kamizelek”. W ich trakcie pojawiło się słynne hasło: „zanim nastąpi koniec świata, będzie koniec miesiąca”. Bieżący interes jednostki prawie zawsze będzie ważniejszy niż hipotetyczna katastrofa klimatyczna w bliżej nieokreślonej przyszłości.

Działania zmierzające do redukcji emisji CO2 są konieczne. Przy ich wdrażaniu trzeba jednak pamiętać o kilku kwestiach. Po pierwsze, kraje UE odpowiadają jedynie za 10% ogólnoświatowych emisji CO2. Sami świata nie zbawimy. Możemy oczywiście dawać dobry przykład, ale jeżeli wybuchną społeczne protesty, to będzie to raczej przestroga przed wprowadzaniem tego typu działań, a nie zachęta do tego typu przedsięwzięć.

Po drugie, dotychczasowe sukcesy w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych w dużym stopniu były związane z przenoszeniem produkcji do krajów spoza UE. Co z tego, że w Europie emisja spadała, skoro rosła w Azji? Jeżeli UE wprowadzi podatek węglowy (a raczej cło węglowe) na swoich granicach, może się okazać, że osiągnięcie zakładanych celów klimatycznych będzie niemożliwe do zrealizowania. Nie mówiąc o wojnie handlowej z innymi krajami.

Po trzecie, nie mamy jeszcze w pełni efektywnych alternatywnych źródeł energii. Odnawialne źródła energii są opłacalne tylko w wyniku nałożenia na spalanie węgla, ropy i gazu w elektrowniach wysokich opłat emisyjnych – w chwili obecnej przekraczających już 50 euro za tonę CO2. Energetyczny zwrot inwestycji energetycznej (ilość energii wytworzonej do tej, którą trzeba poświęcić na jej wytworzenie), zgodnie z wyliczeniami hiszpańskich naukowców w przypadku OZE osiągnie w połowie wieku wartość najwyżej 5:1 – zakłada się, że rozwój cywilizacyjny możliwy jest dopiero, gdy stosunek ten jest większy niż 6,5:1, a optymalnie, gdy przekracza poziom 10:1 (obecnie oparty o paliwa kopalne wynosi 12:1, chociaż warto zaznaczyć, że stopniowo maleje z powodu wzrostu kosztów wydobycia węgla, ropy i gazu). W dalszym ciągu też nie rozwiązano problemu dużych dysproporcji sezonowych w produkcji energii z OZE. Zdarzały się już sytuacje, gdy pochodziła z niej całość zużywanej w Niemczech energii. Ale były też ostatniej zimy dni, gdy Niemcy czy Szwecja musiały importować z innych krajów energię produkowaną w elektrowniach węglowych. Nie zawsze przecież świeci słońce i wieje wiatr.

Po czwarte, czysta energia nie zawsze jest taka czysta. Do produkcji baterii czy ogniw fotowoltaicznych potrzeba dużych ilości pierwiastków ziem rzadkich – w pierwszym przypadku litu, w drugim kobaltu. Największe złoża litu znajdują się w Chinach, a dokładniej w Sinkiangu. Do ich wydobywania wykorzystuje się Ujgurów i nie zawsze jest to praca dobrowolna. Eksploatacja złóż kobaltu w Demokratycznej Republice Konga to z kolei niewolnicza praca dzieci i totalna dewastacja środowiska naturalnego. Budowa wiatraków, akumulatorów do samochodów elektrycznych i ogniw fotowoltaicznych pochłania spore ilości energii, a ta nie zawsze ma ekologiczne pochodzenie. Nie ma też tanich i środowiskowo w pełni bezpiecznych metod utylizacji czy też recyklingu zużytych urządzeń – tylko 5% baterii poddawanych jest przetwarzaniu. Obecnie to jeszcze dość marginalny problem, ale jeżeli plany UE zastąpienia samochodów spalinowych elektrycznymi (plan zakłada, że po 2035 będzie można produkować jedynie samochody zeroemisyjne, a więc nawet hybrydy zostaną zakazane) zakończą się sukcesem, to zostanie on zwielokrotniony. Rozwiązując jeden problem ekologiczny, tworzymy więc kilka kolejnych.

Po piąte, nie można liczyć na stałe poparcie większości obywateli dla zmian, które spowodują stopniowy spadek ich poziomu życia. Werbalne poparcie, które wynika z badań opinii publicznej może się szybko zmienić, gdy koszty okażą się niewspółmierne do efektów (a te szybko nie nastąpią), a na dodatek niewspółmiernie rozłożone wśród społeczeństwa, czego uniknąć nie będzie można. Nierówności społeczne doskwierają o wiele bardziej, gdy nasze własne aspiracje nie są zaspokajane, niż gdy jesteśmy zadowoleni z naszej sytuacji materialnej.

W latach 50-tych XX wieku Mao Zedong uznał, że ogromna ilość ziarna jest zjadana przez ptaki. Wprowadzona przez niego ogólnokrajowa akcja ich zabijania rzeczywiście spowodowała radykalne zmniejszenie strat zboża z tego powodu. Tyle, że zanim rośliny wydały plony zostały zjedzone przez szkodniki. W efekcie zbiory nie były w stanie zaspokoić potrzeb żywnościowych Chin i miliony ludzi zmarło z głodu. Takie są efekty ideologicznego zacietrzewienia i braku całościowej analizy problemu.

Kryzys klimatyczny jest faktem. Działania mu przeciwdziałające są konieczne. Nie można jednak podejmować radykalnych działań, które w dłuższej perspektywie mogą przynieść skutki odmienne od zakładanych. Końca świata nie będzie. W przeciwieństwie do końca miesiąca.

Karol Winiarski

Mylili się wszyscy ci, którzy twierdzili, że polskich polityków nie jest w stanie połączyć żaden wspólny cel. Oto tuż przed parlamentarnymi wakacjami Pan Prezydent Andrzej Duda (wydający rozporządzenie) pospołu z premierem Mateuszem Morawieckim (kontrasygnujący ten akt prawny) podnieśli pensje wiceministrów. Tym samym zrobili też dobrze wybrańcom narodu czyli posłom i senatorom, których wynagrodzenie jest powiązane (80%) z płacami tychże urzędników. Wzrost nie jest mały (ponad 50%), ale też od dawna wynagrodzenia tych osób nie były waloryzowane, a ich realna wartość znacząco zmalała. Podwyżki są więc jak najbardziej zasadne. Rodzą się jednak wątpliwości czy ten sposób ich wprowadzania nie jest przejawem tchórzostwa polskiej klasy politycznej – chcieliby, a boją się gniewu ludu (i mediów). Trudno też uznać to za trwałe rozwiązanie, ponieważ takowym byłoby jedynie połączenie tych wynagrodzeń ze średnią krajową. Najbardziej jednak szokuje fakt, że jednocześnie rząd zapowiedział zamrożenie w przyszłym roku płac w sferze budżetowej. Złośliwi powiedzieliby: kradną, ale już się nie dzielą.

Zwykle po każdej kontrowersyjnej decyzji rządu czy Prezydenta politycy opozycji na wyścigi zwoływali konferencje prasowe piętnując niekonstytucyjne, niedemokratyczne i złodziejskie działania władzy. Ale tym razem początkowo nabrali wody w usta, a na zadawane pytania odpowiedź była jedna – to nie my, to oni. Może i oni, ale korzyści wspólne. Odezwały się jedynie pojedyncze głosy dezaprobaty i to ze strony mniej znanych parlamentarzystów. Jedynie Marek Borowski zapowiedział, że będzie przekazywał 2 tys. zł na rzecz organizacji zajmujących się dziećmi na warszawskiej Pradze. To mniej więcej 2/3 z tego, co senator Koalicji Obywatelskiej dodatkowo będzie zarabiał. Inni nawet takich deklaracji nie złożyli. Dopiero decyzja Donalda Tuska, którego sprawa bezpośrednio w ogóle nie dotyczy, wymusił na PO złożenie projektu ustawy odwołującej decyzje Prezydenta i premiera. Entuzjazm wobec nowego-starego lidera Platformy w klubie tej partii z pewnością mocno osłabnie, a większość parlamentarzystów opozycji oficjalnie popierając ustawę, po cichu będzie się modliła, żeby ustawa nie została uchwalona.

Dlaczego prezes wszystkich prezesów czyli Jarosław Kaczyński, nakazał Andrzejowi Dudzie wydanie rozporządzenia podnoszącego wynagrodzenia parlamentarzystom o 60% (włącznie z dietą, która nie uległa podwyższeniu to 52%), skoro zaledwie trzy lata temu nakazał je obniżyć o 20%? Wytłumaczenie jest dość proste. To po prostu próba przywrócenia posłuchu w coraz bardziej wewnętrznie zanarchizowanym i skłóconym klubie parlamentarnym Prawa i Sprawiedliwości, który balansuje na granicy większości w Sejmie. Powodem narastającej frustracji posłów partii rządzącej są w dużym stopniu kwestie finansowe. Okazało się bowiem, że bardziej skorzystali ci, którzy przegrali wybory i w ramach „pocieszenia” dostali dobrze płatne posadki w spółkach Skarbu Państwa, rządowych agencjach albo też w niektórych organach władzy (przykładem może być były poseł Stanisław Piotrowicz, który został sędzią w Trybunale Konstytucyjnym), niż ci, którzy odnieśli wyborczy sukces i jako parlamentarzyści nie mogą czerpać o wiele większych profitów z innych źródeł.

Problem narastał od dawna, ale palący stał się po ostatnim Kongresie Prawa i Sprawiedliwości. Wówczas to Jarosław Kaczyński przeforsował uchwałę, której celem była likwidacja nepotyzmu we własnych szeregach. Jak w starym dowcipie o heroicznej walce komunistów z problemami, które sami stworzyli, lider Zjednoczonej Prawicy zmuszony został do naprawy patologii, które przez lata tolerował, a nawet sam stworzył. Nepotyzm rozkwitł bowiem nieprzypadkowo. Zatrudnianie członków rodzin na państwowych posadach miało bowiem być substytutem obniżenia zarobków parlamentarzystów. Posłowie czy senatorowie mieli zaciskać pasa, aby nie denerwować wyborców, ale za to ich małżonkowie, dzieci, rodzeństwo i dalsi krewni dostali szansę na dorobienie się. Szansę, której nigdy nie dostaliby w prywatnym biznesie ze względu na posiadane kwalifikacje. A raczej ich brak.

Sama uchwała jest kuriozalna z jeszcze kilku powodów. Po pierwsze, nie wiadomo dlaczego uchwała mianem rodziny określa jedynie współmałżonków, dzieci, rodzeństwo oraz rodziców polityków. A co z wnukami, siostrzeńcami, bratanicami, wujkami, ciotkami? Co z powinowatymi – przecież szwagier to już formalnie nie rodzina, ale czym się różni brat żony od własnego brata? A co ze związkami niesakramentalnymi? Czy osoby żyjące w nieformalnych relacjach mają być preferowane? Także homoseksualiści? I to przez tak arcykonserwatywną i prorodzinną partię?

Po drugie, nie za bardzo wiadomo kiedy mamy do czynienia ze spółkami Skarbu Państwa. Czy tylko wówczas, gdy państwo jest udziałowcem większościowym? Tym samym nie jest nią np. Orlen, w którym Skarb Państwa posiada zaledwie 27% udziałów (ma wzrosnąć do 50% dopiero po przejęciu Lotosu i PGNiG). A przecież nikt nie ma wątpliwości kto – z powodu rozproszenia pozostałego akcjonariatu – ma w tej spółce głos decydujący. Co ze spółkami zależnymi czyli spółkami-córkami, w których Skarb Państwa formalnie udziałów nie ma, ponieważ ma je spółka-matka? I dlaczego uchwała nie dotyczy spółek komunalnych, gdzie problem ten dotyczy także polityków opozycji? A co z rządowymi agencjami i urzędami? Tam już można rodzinę upychać?

Po trzecie, co z osobami, które mimo więzów rodzinnych nie zawdzięczają swoich stanowisk protekcji krewnych. Przykładem może być odwołany przed dwoma tygodniami prezes koncernu Energa Jacek Goliński, brat posłanki i wiceminister klimatu i środowiska Małgorzaty Golińskiej. Tyle, że jak wieść gminna niesie, stosunki między rodzeństwem od lat nie są najlepsze i to nie ona załatwiła mu tą intratną posadę. Z rodziną, jak wiadomo, często najlepiej wychodzi się na zdjęciu.

Zasadniczy problem jest jednak inny. Nepotyzm to może najbardziej widoczny i bulwersujący, ale nie najpoważniejszy przejaw patologii polskiego życia politycznego. Tym co niszczy Polskę jest traktowanie wszelkich stanowisk ze sfery publicznej jako politycznego łupu. Przy ich podziale przez zwycięzców wyborów powiązania rodzinne są pochodną związków partyjnych i towarzyskich. To gwarantuje możliwość zdobycia posad w urzędach, agencjach i spółkach, w których państwo lub samorządy mają swoje udziały. Tak bowiem jest na szczeblu centralnym, ale także idealizowany przez wielu (zwłaszcza zwolenników opozycji) samorząd nie jest wolny od tych patologii. Wystarczy zobaczyć ile w ostatnich latach powstało stanowisk pełnomocników czy doradców burmistrzów i prezydentów, jak wiele tworzy się nowych spółek, w których do obsadzenia są miejsca w zarządach i radach nadzorczych. Szczytem hipokryzji jest piętnowanie rządzących, gdy samemu robi się to samo. A przykładów jest wiele.

Jak donosił jeden z portali, po wyborach samorządowych, gdy władzę w województwie małopolskim przejął PiS i pozwalniał ze spółek podlegających samorządowi województwa działaczy PO i PSL (ciekawe jak się tam dostali?), wielu z nich znalazło nowe miejsca pracy w spółkach komunalnych Krakowa. Utworzono podobno nawet nową spółkę, aby były prezes spółki wojewódzkiej mógł być dalej prezesem. Gdy Inicjatywa Polska weszła w skład Koalicji Obywatelskiej, jeden z jej działaczy i obecny poseł Dariusz Joński, został wiceprezesem spółki zarządzającej halą sportową w Łodzi. Kiedyś tego typu obiektami zarządzali po prostu kierownicy podlegający dyrektorowi MOSiR-u. Teraz tworzy się spółki, co daje możliwości upchnięcia kilku „znajomych królika”. Takie tworzenie całkowicie zbędnych posad nie jest zresztą niczym nowym. Już w latach 90-tych w Sosnowcu utworzono specjalnie dla żony jednego z działaczy „Solidarności” stanowisko wiceprezesa w Agencji Rozwoju Lokalnego. Do klasyki już należą przyjacielskie usługi samorządowców z zaprzyjaźnionych gmin. Dzięki temu Prezydent Sosnowca Arkadiusz Chęciński mógł sobie dorobić w ubiegłym roku ponad 77 tys. zł. jako członek rad nadzorczych dąbrowskich wodociągów i wrocławskiego ZOO. Byłoby więcej, ale w tym drugim przypadku funkcję objął dopiero w połowie roku. W jednej z będzińskich spółek w zarządzie i radzie nadzorczej można spotkać kilka dziwnie znajomych nazwisk, zadziwiająco podobnych do nazwisk włodarzy sąsiednich miast, a w Radzie Nadzorczej jest również Prezydent Częstochowy. Oczywiście zupełnym przypadkiem jest to, że prezydenci obydwu miast wywodzą się z SLD. Dość chwalebnym wyjątkiem jest Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, który nie jest najlepiej zarabiającym urzędnikiem Warszawy. Jego zastępcy mają dochody nawet o połowę wyższe, ponieważ w przeciwieństwie do niego „obskakują” jeszcze komunalne spółeczki.

Dlaczego dochodzi do takich patologii? Dochodzi, bo musi. Większość działaczy partii politycznych, nawet jeżeli wstępowała do nich z powodów ideowych, po pewnym czasie zatraciła moralny kompas i uległa chęci wzbogacenia się. Jeżeli lider ugrupowania chce zyskać poparcie członków swojej partii, musi zaspokoić ich aspiracje. Gdyby tego nie zrobił, wybraliby sobie innego wodza. Poparcie dla Borysa Budki w Platformie zaczęło spadać nie dlatego, że rok temu uzgodnił z PiS-em podwyżki dla parlamentarzystów i samorządowców. Zaczęło spadać, ponieważ pod wpływem krytyki mediów i elektoratu musiał się z nich wycofać.

Zadziwiające jak niewiele się zmieniło na przestrzeni tysiącleci. Podobne mechanizmy władzy działały przecież już w okresie plemiennym. Zmieniła się tylko forma łupu. Wówczas były to zrabowane innym plemionom dobra (kosztowności, bydło, kobiety). Teraz są to ciepłe posadki w urzędach, agencjach i spółkach. Nie inaczej było i w czasach I Rzeczpospolitej. Trudno w tym miejscu nie wspomnieć jednego z najbardziej znanych fragmentów Potopu Henryka Sienkiewicza:

„Rzeczpospolita to postaw czerwonego sukna, za które ciągną Szwedzi, Chmielnicki, Hiperborejczykowie, Tatarzy, elektor i kto żyw naokoło. A my z księciem wojewodą powiedzieliśmy sobie, że z tego sukna musi się i nam tyle zostać w ręku, aby na płaszcz wystarczyło; dlatego nie tylko nie przeszkadzamy ciągnąć, ale i sami ciągniemy.”

Odzyskanie niepodległości w 1918 roku nie przyniosło zmiany sytuacji. Postać Nikodema Dyzmy, chociaż fikcyjna, to przecież oddawała realia elit władzy II RP. Wydawało się, że doświadczenia komunizmu, a przede wszystkim zachodnie standardy, ukrócą te patologie. Przez pierwszych kilka lat można było z pewnym optymizmem patrzeć na polskie życie polityczne. Nawet, gdy zdarzały się patologie, to były one napiętnowane, a skompromitowani politycy odsuwani na dalszy plan. Z czasem jednak wszystko wróciło do normy. Dlaczego? Ponieważ liderzy polityczni zorientowali się, że to skuteczny sposób umacniania swojej władzy w strukturach partyjnych, a co najważniejsze, nie skutkuje to trwałym obniżeniem notowań sondażowych. Oczywiście zdecydowana większość wyborców potępia te praktyki. Ale tylko wówczas, gdy dotyczą politycznych przeciwników. Swoi są traktowani z o wiele większą wyrozumiałością, a ich pazerność jest racjonalizowana i usprawiedliwiana. Taka filozofia Kalego w czystej postaci. I raczej nie ma co liczyć, że w dobie pogłębiającej się politycznej polaryzacji, cokolwiek miałoby się w tej kwestii zmienić. Chyba, że na gorsze.

Karol Winiarski