Gdy półtora roku temu Rosja dokonała zbrojnej agresji na Ukrainę wydawało się, że wojna po kilku dniach zakończy się całkowitym zwycięstwem Putina, a okrojony terytorialnie nasz wschodni sąsiad stanie się wasalem Moskwy. Ku zaskoczeniu wszystkich wydarzenia potoczyły się zupełnie inaczej. Najpierw Ukraińcy skutecznie powstrzymali rosyjskie natarcie na przedpolach Kijowa i Charkowa, a następnie wczesną jesienią przeszli do kontrofensywy odzyskując część utraconego terytorium. Na dodatek Rosjanie sami wycofali się z Chersonia i jego okolic na lewy brzeg Dniepru obawiając się zniszczenia swoich sił pozostających na prawym brzegu tej największej ukraińskiej rzeki. W tym momencie z kolei wydawało się, że Putin wojnę przegrał, a wyzwolenie kolejnych okupowanych ziem, a nawet może i Krymu, jest tylko kwestią czasu. Miała tego dokonać wiosenno-letnia ofensywa armii ukraińskiej wzmocnionej nowoczesnym sprzętem przysłanym przez Stany Zjednoczone i kraje Europy Zachodniej. Tymczasem po wielu miesiącach krwawych walk nie tylko nie udało się przełamać rosyjskiej obrony na froncie zaporoskim i tym samym przeciąć lądowy korytarz łączący Rosję z Krymem, ale to Rosjanie w ostatnich tygodniach podjęli działania ofensywne w rejonie odbitego rok temu Kupiańska i pozostającej od początku wojny pod kontrolą Ukraińców Awdijewki leżącej na przedpolach Doniecka. Nie przyniosły one im pełnego powodzenia, ale pokazały, że armia rosyjska nie utraciła w pełni zdolności ofensywnych, co dla wielu obserwatorów ponownie było sporym zaskoczeniem.

Fiasko ukraińskiej kontrofensywy było dużym rozczarowaniem nie tylko dla samych Ukraińców, ale przede wszystkim dla ich zachodnich sojuszników. Zmęczenie przeciągająca się wojną i brak perspektyw na jej zwycięskie zakończenie, osłabia determinację rządów państw zachodnich wspierania zaatakowanego przez Rosję kraju. Rośnie też popularność ugrupowań, które czy to z powodu swojej prorosyjskości czy też pacyfizmu, wzywają do jak najszybszego zakończenia konfliktu. Blaknie powoli gwiazda Prezydenta Żeleńskiego, którego bohaterska postawa w pierwszych tygodniach wojny miała ogromny wpływ na wsparcie udzielane Ukrainie. Na dodatek eskalacja konfliktu izraelsko-palestyńskiego odwraca uwagę świata od coraz bardziej zapominanej wojny we wschodniej Europie.

W tej sytuacji ogromne zaskoczenie wywołał wywiad udzielony tygodnikowi „The Economist” przez głównodowodzącego sił ukraińskich, gen. Wałerija Załużnego, w którym po raz pierwszy otwarcie przyznał, że kontrofensywa jego wojsk zakończyła się niepowodzeniem, sytuacja na froncie stała się patowa, a żadna ze stron nie ma w tej chwili realnych możliwości na uzyskanie inicjatywy strategicznej i przechylenie szali zwycięstwa na swoją stronę. Jego zdaniem działania wojenne trwale przyjęły charakter wyniszczającej wojny pozycyjnej bardzo przypominającej sytuację na froncie zachodnim w trakcie I wojny światowej. Zdaniem Załużnego, jedynym sposobem uzyskania operacyjnego przełomu byłoby zastosowanie technologicznie nowej broni. Ale, jak sam zresztą przyznaje, nie ma na to w najbliższym czasie większych szans. Chociaż w konkluzji swojej wypowiedzi dalej twierdzi, że celem Ukrainy powinno być odzyskanie wszystkich utraconych terytoriów, to pesymistyczny ton całego wywiadu zdaje się wskazywać, że sam utracił wiarę możliwość jego realizacji.

Bardziej pesymistycznie nastawieni obserwatorzy przebiegu rosyjsko-ukraińskiej wojny postrzegają sytuację w jeszcze ciemniejszych barwach. Ich zdaniem czas pracuje na korzyść Rosji i to właśnie Putin ma w tej chwili większe szanse na ostateczny sukces. Może nie taki jakiego oczekiwał gdy wydawał rozkaz rozpoczęcia „operacji specjalnej”, ale większy niż jego obecne zdobycze terytorialne (około 18% terytorium Ukrainy w granicach sprzed 2014 roku). Ukraina powoli wyczerpuje swój potencjał demograficzny, podczas gdy Rosja w dalszym ciągu posiada spore rezerwy mobilizacyjne – mieszka w niej obecnie cztery razy więcej ludzi niż w Ukrainie. Gospodarka rosyjska w znacznym stopniu przestawiła się już na reżim wojenny i mimo sankcji Zachodu coraz sprawniej zaspokaja potrzeby wojska. Ukraińcy tymczasem zależą od dostaw uzbrojenia i amunicji z Zachodu, a te wkrótce z powodów na początku wspomnianych mogą ulec zmniejszeniu. Za kilka miesięcy może się okazać, że rosyjski walec znowu ruszy i zacznie się przetaczać przez ukraińskie ziemie. Tym bardziej, że jak to już wielokrotnie w historii bywało, armia rosyjska po początkowych niepowodzeniach, bardzo szybko wyciągnęła z nich wnioski i coraz skuteczniej sobie radzi na polu walki.

Wzrost skuteczności działania armii rosyjskiej był jednym z powodów fiaska ukraińskiej kontrofensywy. Okazało się, że nowoczesny, zachodni sprzęt to za mało. Wystarczy skutecznie zaminować pas ziemi szerokości 15-20 kilometrów na linii frontu (Rosjanie posiadają świetne systemy, które w ciągu krótkiego okresu czasu potrafią w ten sposób zabezpieczyć nawet spory obszar terenu), a cuda militarnej techniki stają się bezużyteczne. Na dodatek okazało się, że szkolenia, które Ukraińcy odbywali na NATO-wskich poligonach kompletnie nie przystawały do realiów wojny na wschodnioeuropejskich stepach. Zmagania militarne w Ukrainie w niczym nie przypominają kampanii toczonych przez Amerykanów czy Brytyjczyków w Iraku czy Afganistanie, a takie doświadczenia mieli szkolący ich oficerowie tych państw. Nawet wcześniejsze dostawy samolotów dla armii ukraińskiej nie zmieniłyby w radykalny sposób sytuacji. Rosjanie i tak mają ich znacznie więcej, a na dodatek na tyle rozbudowali systemy obrony przeciwlotniczej, że nie pozwala to na pełne wykorzystanie przewagi w powietrzu, co w przypadku zachodniej myśli wojskowej jest kwestią fundamentalną. Nawet systemy rakietowe i drony, bardzo skuteczne w pierwszych miesiącach wojny, w chwili obecnej są coraz mniej przydatne. Okazało się bowiem, że Rosjanie nauczyli się zagłuszać sygnał GPS i nawet himarsy, które zresztą mają być podstawą wyposażenia naszej armii, przestały trafiać precyzyjnie w cel.

Coraz trudniejsza sytuacja Ukrainy jest efektem polityki Zachodu, a zwłaszcza Stanów Zjednoczonych. Wystarczyło w początkach 2022 wysłać kilka batalionów US Army nad granicę rosyjsko-ukraińską, a Putin nie odważyłby się zaatakować swojego sąsiada. Zamiast tego Amerykanie wycofali swoich doradców wojskowych z Ukrainy dając jasny sygnał, że za wszelką cenę chcą uniknąć przypadkowej nawet konfrontacji z Moskwą. Wystarczyło latem 2022 roku, gdy Ukraińcy ostatecznie powstrzymali rosyjski atak, wysłać ten sprzęt, który dotarł do Ukrainy rok później, a jesienna ofensywa armii ukraińskiej mogła zakończyć się całkowitym rozbiciem armii agresora. Zamiast tego dano Rosjanom czas na przygotowanie wielokilometrowych linii umocnień, na których wykrwawili się ukraińscy żołnierze. Wystarczyło zezwolić Ukraińcom na zaatakowanie bezpośrednio terytorium rosyjskiego i jego czasową okupację (na potrzeby późniejszej wymiany okupowanych terytoriów), a zdobycie słabo umocnionych i jeszcze słabiej bronionych terenów wokół Biełgorodu (może nawet Kurska i Woroneża), mogło zmusić Putina do wycofania się przynajmniej z części zajętych przez Rosjan obszarów. Zamiast tego ograniczano nawet zasięg dostarczanych pocisków rakietowych, żeby tylko nie drażnić nadmiernie gospodarza Kremla. Czy to wyłącznie strach przed nieprzewidywalnością dyktatora dysponującego bronią jądrową? A może po prostu chodziło o to, co wielokrotnie przedstawiciele administracji Bidena deklarowali, że celem amerykańskiej polityki było wyłącznie osłabienie Rosji (w domyśle pozbawienie Chin ich głównego militarnego sojusznika). Podtrzymywanie niepodległości Ukrainy byłoby więc wyłącznie środkiem, a nie zasadniczym celem amerykańskiej polityki. Pełna destabilizacja Rosji mogłaby doprowadzić do chaosu podobnego do wywołanego na Bliskim Wschodzie obaleniem Saddama Husajna.

Nie tylko na Zachodzie, ale i w Ukrainie coraz częściej pojawiają się głosy o konieczności podjęcia rozmów pokojowych. Widać bowiem coraz wyraźniej, że Rosji pokonać się nie da, a odzyskanie okupowanych przez nią terenów staje się coraz bardziej mirażem. Już za parę miesięcy może się okazać, że utrzymanie dotychczasowej linii frontu przez Ukraińców może być niewykonalne. Bardzo trudno do tej smutnej prawdy będzie przekonać samych Ukraińców, którzy w ciągu półtora roku wojny ponieśli ogromne ofiary. Jeszcze trudniejsze będzie uznanie konieczności podjęcia rozmów pokojowych przez Prezydenta Zełeńskiego, który zbudował swoją ogromną popularność na bohaterskiej i bezkompromisowej postawie wobec rosyjskiej agresji. Ale już jego były doradca Oleksij Arestowycz, który zapowiedział start w przyszłorocznych wyborach prezydenckich, otwarcie wzywa do zakończenia konfliktu, co w praktyce oznacza przynajmniej tymczasowe pogodzenie się z utratą części terytorium.

Do czasu wyborów prezydenckich w Ukrainie żadnych negocjacji pokojowych jednak nie będzie. Wołodymyr Zełeński, który wielokrotnie wykluczał możliwość zakończenia wojny przed odzyskaniem wszystkich okupowanych przez Rosję obszarów, nie może sobie pozwolić na tak nagłą zmianę stanowiska. Jeżeli przegra, rozmowy pokojowe rozpoczną się bardzo szybko. Jeżeli wygra, jest to mniej prawdopodobne, ale też niewykluczone – będzie to ostatnia kadencja Żeleńskiego, a więc będzie mógł sobie pozwolić na wywołanie niezadowolenia wyborców. Problem polega jednak na tym, że najprawdopodobniej żadnych wyborów nie będzie. Zgodnie z Konstytucją Ukrainy powinny się one odbyć w marcu 2024 roku. Ale jednocześnie stan wojenny, który obowiązuje od początku pełnoskalowej wojny, uniemożliwia ich przeprowadzenie. Z tego właśnie powodu nie odbyły się miesiąc temu wybory parlamentarne, a kadencja Rady Najwyższej została bezterminowo przedłużona. Dokładnie to samo może się stać z kadencją Prezydenta, tym bardziej, że mało kto ma ochotę na przeprowadzanie w chwili obecnej jakichkolwiek wyborów. Świadczy o tym dość kuriozalna wypowiedź samego Zełeńskiego, że jeżeli państwa zachodnie chcą wyborów, to niech je sfinansują. Z drugiej jednak strony widać coraz większą presję na ich przeprowadzenie ze strony sojuszników Ukrainy. Otwarcie mówią o tym politycy Partii Republikańskiej. Być może chodzi im jedynie o znalezienie pretekstu do wstrzymania pomocy wojskowej dla Ukrainy, ale nie zmienia to wagi dylematu przed którym stają Ukraińcy.

Kwestia wyborów w Ukrainie może się stać kluczową sprawą w propagandowej narracji Kremla. Mniej więcej w tym samym czasie odbędą się wybory prezydenckie w Rosji i Władimir Putin, o ile będzie żył, zostanie wybrany na kolejną kadencję. Brak wyborów w Ukrainie spowoduje, że kremlowska propaganda będzie próbowała przekonać opinie publiczną o nielegalności władz ukraińskich. Gdyby zaś takowe się odbyły, nagłaśniałaby wszelkie związane z nimi nieprawidłowości kwestionując prawdziwość oficjalnych wyników. Trudno bowiem mówić o normalnym procesie wyborczym, gdy kilkaset tysięcy żołnierzy przebywa na froncie, kilka milionów Ukraińców za granicą, a co najmniej taka sama ilość to wewnętrzni uchodźcy. Nie wspominając o kolejnych milionach znajdujących się pod rosyjską okupacją.

Dzięki bohaterskiej obronie przed agresją, Ukraińcy odnieśli fundamentalny sukces – zachowali niepodległość i nie stali się rosyjskim wasalem. Odzyskanie okupowanych terytoriów okazało się już znacznie trudniejsze i od samego początku obarczone poważnymi wątpliwościami – czy cena przelanej krwi jest warta tych ziem? Obecnie, gdy coraz bardziej oczywistym staje się, że nie są w stanie tego osiągnąć nawet za cenę największych poświęceń, przerwanie coraz bardziej bezsensownych walk staje się oczywistym wyborem. Zwłaszcza, że za parę miesięcy sytuacja negocjacyjna Ukraińców może być o wiele gorsza niż obecnie, a Rosja widząc możliwość osiągnięcia znacznie większego sukcesu, będzie coraz mniej skłonna do jakichkolwiek układów. Tylko, że to racjonalna ocena sytuacji. Ludzie zaś kierują się najczęściej emocjami. I zwykle fatalnie na tym wychodzą.

Karol Winiarski

Po konsultacjach u Prezydenta Andrzeja Dudy w dalszym ciągu nie wiadomo komu powierzy on misję tworzenia rządu. Arytmetyka wydaje się oczywista. Ugrupowania wskazujące Donalda Tuska na nowego premiera mają w sumie 248 głosów w Sejmie. Prawo i Sprawiedliwość mające zerową zdolność koalicyjną, zaledwie 194. Nawet jeżeli ostatecznie reprezentanci partii Lewica Razem zdecydują się na desperacji krok i odmówią poparcia nowemu rządowi, a kilku posłów zatrzaśnie się w sejmowych toaletach, to i tak będzie on miał bezwzględną większość w Sejmie. Twierdzenia Mateusza Morawieckiego o posiadaniu wymaganej ilości głosów do utrzymania władzy nie dziwią – w końcu to człowiek, który ma wręcz chorobliwą skłonność do mijania się z prawdą. Tym razem może go ona rzeczywiście zgodnie z biblijnym przesłaniem wyzwoli – ze stanowiska premiera.

Zwolennicy powierzenia misji tworzenia rządu Mateuszowi Morawieckiemu powołują się na parlamentarne zwyczaje – kandydatem na nowego premiera zawsze był przedstawiciel zwycięskiej partii. Tak rzeczywiście było, ale tylko pod rządami obecnej Konstytucji. Gdy jednak w 1991 roku wybory wygrała Unia Demokratyczna, a po kilkudniowych konsultacjach okazało się, że jej przedstawiciel, Bronisław Geremek, nie ma szans na stworzenie większościowej koalicji, misję tworzenia rządu Lech Wałęsa powierzył Janowi Olszewskiemu, który reprezentował Porozumienie Centrum – partię, która zajęła dopiero szóste pod względem liczby mandatów (czwarte biorąc pod uwagę ilość zdobytych głosów) miejsce w wyborach parlamentarnych. Na dodatek sam Andrzej Duda twierdzi, że „nigdy nie było takiej sytuacji, że wybory wygrało jedno ugrupowanie, natomiast inne ugrupowania, które również mają swoich przedstawicieli w parlamencie, twierdzą, że to one będą miały większość bez ugrupowania zwycięskiego i one przedstawiają swojego kandydata na premiera”. A skoro nie było, to żadne precedensy i zwyczaje nie istnieją. Zostaną stworzone w tym roku.

Niezrozumiałe są również „narzekania” Andrzeja Dudy na brak listy ministrów i programu przyszłej koalicji. Zgodnie z Konstytucją Prezydent najpierw „desygnuje Prezesa Rady Ministrów”, a następnie „powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów”. Tak powołany premier „przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania”. O żadnej konieczności prezentowaniu zamierzeń przyszłego rządu Prezydentowi Konstytucja nie wspomina.

Trudno też do końca zaakceptować twierdzenia Prezydenta, że wcześniejsze zwołanie pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu oznaczałoby skrócenie kadencji poprzedniego. Konstytucja co prawda stanowi, że „Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje”, ale jednocześnie precyzuje ten termin określając, że „kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji”. Z kolei „pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów”. Trudno więc mówić o „skracaniu kadencji” , w sytuacji gdy został już wybrany nowy parlament i to na dodatek o innym składzie politycznym niż dotychczasowy.

Andrzej Duda za wszelką cenę chce pokazać, że Prezydent nie jest wyłącznie „żyrandolem” jak to kiedyś określił ten urząd Donald Tusk. Robi to jednak w sposób nieudolny i osłabiający jego społeczne poparcie. Paradoksalnie działa też na niekorzyść swojego politycznego zaplecza. Jeżeli bowiem chciał pokazać, że opozycja rzeczywiście nie ma żadnych szczegółowych ustaleń personalnych i programowych poza ogólną zgodą na tworzenie rządu pod przewodnictwem lidera Platformy Obywatelskiej, to powinien zwoła

pierwsze posiedzenie Sejmu natychmiast po ogłoszeniu wyników wyborów – uzasadniając to na dodatek prośbami jej liderów. W ten sposób postawiłby ugrupowania mające większość w parlamencie w wyjątkowo trudnej sytuacji. Na pierwszym posiedzeniu Sejmu wybiera się bowiem Marszałka tej izby. A tu w dalszym ciągu żadnych ustaleń w tym względzie nie ma. Radykalnie też skróciłby się czas na pozostałe ustalenia koalicyjne, gdyby w tym samym dniu misję tworzenia rządu otrzymałby Donald Tusk. A tak Andrzej Duda dał opozycji co najmniej dodatkowy miesiąc na dogadanie się w najważniejszych sprawach personalnych i programowych. W końcu i tak będzie musiał powołać rząd Donalda Tuska, chyba że idąc tokiem rozumowania Lecha Kaczyńskiego (w kwestii powoływania sędziów) uzna, że Konstytucja nie określa terminu, w którym musi to uczynić, w związku z czym zrobi to kiedy uzna za stosowne. Bo rzeczywiście Konstytucja nie określa kiedy rząd wybrany przez Sejm ma zostać powołany przez Prezydenta: „Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków”. Tyle i tylko tyle.

Nieudolność polityczna naszego Prezydenta nie zmienia faktu, że proces tworzenia nowego rządu daleki jest od demokratycznego ideału. Od wielu miesięcy wiadomo było, że trzy startujące w wyborach koalicje (dwie formalne – Koalicja Obywatelska i Trzecia Droga oraz jedna faktyczna – Nowa Lewica, na listach której znaleźli się członkowie Lewicy Razem), będą się starały wspólnie przejąć władzę. Było więc wiele czasu, aby przynajmniej próbować uzgodnić podstawowe założenia programowe przyszłego rządu. Nic takiego jednak nie miało miejsca, a zgłaszane odrębnie obietnice wyborcze tylko w części się ze sobą pokrywają. Widać też w coraz bardziej oczywisty sposób, że mimo zapewnień prominentnych polityków opozycji, ich pełna realizacja nie będzie możliwa.

Jak wyliczyli jeszcze przed wyborami eksperci Forum Obywatelskiego Rozwoju, łączny koszt obietnic wyborczych Koalicji Obywatelskiej wynosi 120,3 mld zł. Trochę więcej – 126 mld zł – ma pochłonąć realizacja propozycji Trzeciej Drogi. Nie jest też zaskoczeniem, że „najkosztowniejsze” pomysły ma Nowa Lewica – ich koszt to 216 mld zł. W sumie więc wychodzi prawie pół miliarda złotych. Oczywiście niektóre propozycje częściowo się ze sobą pokrywają (np. podwyżki dla sfery budżetowej), ale też nie wszystkie da się precyzyjnie wyliczyć (np. koszty dobrowolnej składki na ZUS dla przedsiębiorców). I tu się zaczynają problemy.

Obie strony politycznego sporu w sprawach stanu finansów publicznych nie mówią całej prawdy. Politycy Prawa i Sprawiedliwości (w tym Jarosław Kaczyński) przekonują, że budżetu państwa nie stać na realizacje obietnic opozycji, a jednocześnie premier Mateusz Morawiecki twierdzi, że stan finansów publicznych jest znacznie lepszy niż w roku 2015, gdy przedstawiciele Zjednoczonej Prawicy przejmowali władzę. A przecież już kilka miesięcy później zaczęli wprowadzać w życie bardzo kosztowne programy socjalne. Z kolei politycy opozycji opowiadają o „dziurze Morawieckiego” i katastrofalnym stanie budżetu, a jednocześnie zapewniają, że wszystkie wyborcze obietnice zostaną spełnione. Ani po jednej, ani po drugiej stronie sceny politycznej elementarnej logiki w tych narracjach nie widać.

Sytuacja finansów publicznych jest znacznie bardziej skomplikowana niż chcieliby to widzieć przedstawiciele obydwu stron. Poziom długu publicznego na koniec ubiegłego roku (49,3% wobec metodologii unijnej) rzeczywiście jest mniejszy w stosunku do PKB niż w momencie przejmowania władzy przez Prawo i Sprawiedliwość. Jeszcze lepiej wypadamy też w porównaniu z innymi krajami UE – średnie zadłużenie przekracza 80% PKB. Tyle, że to w dużym stopniu efekt wysokiej inflacji, która znacząco zwiększyła nominalny poziom PKB w roku ubiegłym, a tym samym podstawę obliczania wysokości zadłużania. Paradoksalnie spadek inflacji znacząco pogorszy te wskaźniki. Nominalne PKB nie będzie rosło już w takim tempie, a wydatki budżetowe rekompensujące wzrost cen zawsze rosną z opóźnieniem. Do tego dojdą dodatkowe nakłady wynikające z realizacji przedwyborczych obietnic (przynajmniej niektóre na pewno będą spełnione). Zresztą nawet obecny rząd przewiduje, że w 2027 roku zadłużenie stanowić już będzie 58,7% PKB.

Wzrost długu publicznego jest pochodną deficytu budżetu państwa. Mateusz Morawiecki chwali się, że po trzech kwartałach wydatki są wyższe od dochodów „tylko” o niespełna 35 mld zł., co stanowi niespełna 40% planowanego deficytu i jest to poziom niższy niż był w 2015 roku, czyli ostatnim roku rządów koalicji PO-PSL. To prawda, ale w ostatnich latach o tej porze roku mieliśmy nadwyżkę budżetową – w roku 2022 po wrześniu było to prawie 27,5 mld zł. Przedłożony przez Mateusza Morawieckiego projekt budżetu na 2024 rok przewiduje, że deficyt budżetowy wyniesie prawie 165 mld zł. (4,5% PKB). Na dodatek z wysłanej do Brukseli tzw. notyfikacji fiskalnej wynika, że rzeczywisty deficyt sektora finansów publicznych w tym roku wyniesie nie 92 mld, a 192 mld zł, co stanowić będzie aż 5,6% PKB – większy ma tylko Słowacja. W przyszłym roku ma to być aż 334 mld zł.

Gwałtowny wzrost deficytu jest wynikiem – poza oczywiście kumulacją wydatków przedwyborczych – niższych niż planowano dochodów podatkowych. O ile spadek wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych był przewidywany z powodu zamieszania spowodowanego obniżeniem w połowie ubiegłego roku podstawowej stawki tego podatku z 17 do 12 procent (stąd olbrzymie zwroty w tym roku), to już załamanie realnej wartości dochodów z VAT-u (nominalnie z racji wysokiej inflacji są nieznacznie wyższe niż w ubiegłym roku) jest sporym zaskoczeniem, zwłaszcza że od stycznia nie obowiązuje już obniżona stawka tego podatku na energię. To z jednej strony konsekwencja niższego niż w ubiegłym roku popytu wewnętrznego, ale też być może pogarszającej się ściągalności tego podatku. Rząd chwali się, że w 2021 roku tzw. luka VAT-owska wyniosła zaledwie 3,1% potencjalnych wpływów, co rzeczywiście oznacza ogromny sukces, ponieważ jeszcze w 2015 było to aż 24,1%. Nie podaje jednak danych z 2022 roku. Nic dziwnego, ponieważ w roku ubiegłym luka wzrosła do 4,9%, a wiele wskazuje, że w tym roku będzie jeszcze większa.

Być może nie grozi nam powtórzenie greckiego scenariusza, zwłaszcza że w przeciwieństwie do tego kraju mamy własną walutę, która osłabiając się poprawi konkurencyjność naszych produktów i usług na rynkach światowych. Odbije się to jednak na poziomie konsumpcji (importowane towary będą znacznie droższe), a jednocześnie doprowadzi do wzrostu inflacji. Realizacja przedwyborczych obietnic zwiększających wydatki budżetu państwa spowoduje powiększenie deficytu budżetowego, wzrost zadłużenia i co najmniej utrzymanie się wysokiej inflacji. Oczywiście o ile będzie to w ogóle realne. Paweł Borys, prezes Polskiego Funduszu Rozwoju, twierdzi bowiem, że jest to prawnie niemożliwe. Powodem jest wprowadzona jeszcze za rządów koalicji PO-PSL reguła wydatkowa, której celem było ograniczenie rządowego rozdawnictwa. Zdaniem Borysa budżet na 2024 rok został skonstruowany w taki sposób, że żadnych nowych wydatków dołożyć już do niego nie można. Nawet gdyby udało się uruchomić środki z Krajowego Programu Rozwoju, to i tak niewiele zmieni, ponieważ mają one finansować inwestycje, a nie wydatki bieżące. Tak się kończą populistyczne obietnice bez których podobno nie można w obecnych czasach wygrać wyborów. Jeżeli rzeczywiście tak jest, to stawia to pod ogromnym znakiem zapytania sens demokracji. Albo zwycięzcy wyborów nie będą realizowali złożonych obietnic, co oznacza, że oszukali wyborców. Albo będą je realizowali doprowadzając do pogorszenia, a może nawet załamania, finansów publicznych. Ten dylemat stoi właśnie przed zwycięzcami październikowych wyborów w naszym kraju.

Karol Winiarski

Wybory parlamentarne wielu zaskoczyły. Największa w historii III RP frekwencja, przeciętne rezultaty dwóch największych ugrupowań, niespodziewany sukces Trzeciej Drogi, fatalne wyniki Nowej Lewicy i Konfederacji. Nie przewidziały tego żadne sondaże z ostatnich dni przed wyborami. Mylili się „najtężsi” analitycy, którzy teraz, z równą pewnością siebie jak przed wyborami, wyjaśniają dlaczego Polacy zagłosowali w taki właśnie sposób i jakie to błędy popełnili liderzy poszczególnych ugrupowań. Problem jednak polega na tym, że nie wiemy jak wyglądałyby wyniki, gdyby Prawo i Sprawiedliwość nie koncentrowało się na prymitywnym demonizowaniu Donalda Tuska, kilka miesięcy temu powstałaby jedna lista opozycji, Trzecia Droga nie startowałaby jako koalicja, Nowa Lewica wyraźniej pokazywałaby swoją odrębność, a Sławomir Mentzen nie wdawał się w debaty z Ryszardem Petru i głębiej schował w szafie Janusza Korwin-Mikkego. Oczywiście, że wszystkie te okoliczności miałyby wpływ na decyzje głosujących, ale nie wiemy jak bardzo zmieniłyby wyniki wyborów. Jeżeli tak wielki wpływ na wynik Trzeciej Drogi miał świetny występ Szymona Hołowni w debacie telewizyjnej, to dlaczego ten sam efekt nie nastąpił w przypadku równie dobrego zaprezentowania się Krzysztofa Bosaka i Joanny Scheuring-Wielgus?

Wybory zakończyły się wyraźnym zwycięstwem opozycji. Entuzjazm jej zwolenników jest w tych warunkach emocjonalnie uzasadniony. Ale racjonalnie mocno wątpliwy. Sukces może się wkrótce okazać pyrrusowym zwycięstwem, a w dłuższej perspektywie powrót do władzy populistycznej prawicy realną perspektywą. Ogromną szansę wybicia się na pozycję lidera polskiej prawicy dostał też Prezydent Andrzej Duda, chociaż zapewne nie będzie w stanie jej wykorzystać. Najprawdopodobniej rzeczywistość nie będzie ani tak wspaniała jak wyobrażają sobie najzagorzalsi zwolennicy opozycji, ani tak przerażająca jak widzą ją sympatycy przegranego ugrupowania.

Porażka Prawa i Sprawiedliwości jest ewidentna. Nawet w liczbach bezwzględnych ilość głosów oddanych na Zjednoczoną Prawicę była o ponad 400 tys. niższa niż w 2019 roku. (Koalicja Obywatelska zdobyła o prawie półtora miliona głosów więcej). I to mimo znacznie wyższej frekwencji. Jednak gdy spojrzymy na to z perspektywy bilansu ośmiu lat rządów – dewastacji systemu wymiaru sprawiedliwości, rynsztokowego poziomu mediów publicznych (przynajmniej w sferze informacyjnej, a w zasadzie propagandowej), pogłębienia katastrofalnego stanu usług publicznych, rozregulowania finansów publicznych, skłócenia Polski z wszystkimi sąsiadami (ostatnio nawet z Ukrainą) i Unią Europejską (przy jednocześnie wasalnej postawie wobec Wielkiego Brata zza Atlantyku), antychrześcijańskiej postawie wobec migrantów i jednoczesnej klerykalizacji życia publicznego, bezczelnego żerowania na majątku narodowym, skrajnie polaryzacyjnej i nienawistnej kampanii wyborczej, to uzyskanie poparcia ponad 1/3 wyborców jest znaczącym sukcesem i niestety porażającym dowodem na moralną degrengoladę polskiego społeczeństwa. A fakt, że ponownie posłem został Łukasz Mejza jest hańbiące dla tych, którzy oddali na niego swój głos.

Przekonanie o totalnej klęsce Prawa i Sprawiedliwości jest w dużym stopniu efektem rozbudzonych wcześniej oczekiwań. Prorządowe media przez wiele miesięcy przekonywały swoich widzów, słuchaczy i czytelników o pewnej trzeciej kadencji ugrupowania Jarosława Kaczyńskiego. Dlatego zaskoczenie i rozczarowanie jest tak ogromne. Porażka nie jest jednak aż tak katastrofalna jak by to na pierwszy rzut oka wyglądało. Przede wszystkim udało się im uzyskać wystarczającą ilość mandatów, aby skutecznie podtrzymywać wszelkie weta stawiane przez Prezydenta Dudę. To radykalnie ograniczy możliwość zmiany układu zbudowanego przez osiem lat przez obóz Zjednoczonej Prawicy. Na dodatek stan finansów publicznych nie daje wielu możliwości rozwiązania najpilniejszych problemów polskiego społeczeństwa, a nawet spełnienia składanych w trakcie kampanii wyborczych obietnic. Oczywiście warunkiem podstawowym odzyskania przez Prawo i Sprawiedliwość władzy jest utrzymanie jedności całej formacji. A to z uwagi na coraz gorszy stan zdrowia Jarosława Kaczyńskiego, nie jest takie oczywiste.

W dłuższej perspektywie największym beneficjentem utraty władzy przez Prawo i Sprawiedliwość może się okazać Andrzej Duda. Przynajmniej przez najbliższe bez mała dwa lata to właśnie on będzie jedynym politykiem Zjednoczonej Prawicy zajmującym ważne stanowisko państwowe. Uprawnienia Prezydenta RP nie dają mu takich uprawnień jak jego odpowiedników w USA czy Francji, ale są wystarczające żeby w wielu miejscach skutecznie utrudniać sprawowanie władzy przez nową ekipę rządową. Najważniejszym z nich jest oczywiście prezydenckie weto, do którego odrzucenia potrzeba kwalifikowanej większości 3/5 głosujących posłów. A tylu opozycja, nawet wsparta przez Konfederację, po prostu nie ma. Przynajmniej na razie, ponieważ uskuteczniane przez ugrupowanie Jarosława Kaczyńskiego zakupy na rynku sejmowym, mogą zostać skutecznie zastosowane również przez drugą stronę. A chętni zawsze się znajdą.

Kończąc swoją kadencję Andrzej Duda będzie stosunkowo młodym człowiekiem. Szanse na międzynarodową karierę naszej obecnej głowy państwa są więcej niż wątpliwe. Nie udało się to nawet Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, mimo bardzo wysokiej oceny jego działalności politycznej w okresie pełnienia funkcji Prezydenta RP. Dlatego musiał wykorzystać swoje zbudowane w okresie urzędowania relacje, co pozwoliło mu zafunkcjonować w różnego rodzaju ciałach doradczych. Z pewnością jest to zajęcie dochodowe, ale nie daje bezpośredniego przełożenia na zapadające w politycznych gabinetach decyzje. Nawet takiej pozycji nie osiągnął Bronisław Komorowski. I nic nie wskazuje, że inaczej będzie w przypadku Andrzeja Dudy.

Alternatywną drogą dla obecnego Prezydenta RP jest walka o sukcesję po Jarosławie Kaczyńskim. Umiejętne wykorzystywanie swoich prerogatyw może wykreować go na nowego lidera Zjednoczonej Prawicy. Największym przeciwnikiem Andrzeja Dudy będzie w tym przypadku … Andrzej Duda. Nasz Prezydent nie słynie z zimnej krwi, a nawet z pewnego wyrachowania niezbędnego do prowadzenia skutecznej politycznej gry, także we własnym obozie politycznym. Zawsze był człowiekiem głęboko emocjonalnym, kierującym się bardzo często swoimi sympatiami i antypatiami (widać to zwłaszcza po stosunku do Donalda Tuska), a nie racjonalną oceną sytuacji. I nic nie wskazuje na to, żeby w ciągu dotychczasowych ośmiu lat pełnienia swojej funkcji nastąpiła w tym względzie poprawa. Andrzej Duda nie uczy się nawet na własnych błędach. A to może skutkować za dwa lata jego całkowitą marginalizacją polityczną.

Powszechnie głoszony sukces Donalda Tuska – nie tylko przez jego zdeklarowanych zwolenników – jest co najmniej wątpliwy. Zwłaszcza w świetle zapowiedzi i ukrytych celów, które starał się realizować od momentu powrotu do Polski. Ułudą okazał się rychły upadek rządu Mateusza Morawieckiego przewidywany jesienią 2021 roku. Nie nastąpiła zapowiadana wielokrotnie „mijanka” z Prawem i Sprawiedliwością, a prawie 5 punktów procentowych straty do zwycięskiego ugrupowania to różnica znacznie większa niż podawane przez lidera PO dane z wewnętrznych sondaży Koalicji Obywatelskiej. Z najwyższym trudem udało się przekroczyć granicę 30%, chociaż w 2007 roku przy podobnej mobilizacji elektoratu Platforma Obywatelska samodzielnie (bez przystawek w rodzaju Nowoczesnej, Zielonych czy Inicjatywy Polskiej), zdobyła ponad 41% głosów. Próba zmarginalizowania Lewicy podjęta wkrótce po powrocie do kraju, zakończyła się odejście kilku parlamentarzystów, z których większość nie znalazła się na listach KO, a jedyny startujący, Andrzej Rozenek, nie zdobył mandatu. Na dodatek mimo utraty prawie połowy posłów, Nowa Lewica jest niezbędna opozycji do uzyskania parlamentarnej większości, a wśród jej posłów znacząco silniejszą pozycję mają członkowie partii Lewica Razem, co może oznaczać znacząco większą asertywność całego ugrupowania wobec Donalda Tuska. Wielomiesięczne deprecjonowanie przez internetowych hejterów Platformy Obywatelskiej „Tygryska” i „ Wodzireja” – liderów Trzeciej Drogi – nagle zakończyło się, gdy lider PO w obawie przed zejściem koalicji Polskiego Stronnictwa Ludowego i Polski 2050 poniżej progu wyborczego, nagle zaczął apelować o wsparcie dla tej formacji. W efekcie przedobrzył tworząc sobie znacznie silniejszego partnera koalicyjnego niż oczekiwał, a na dodatek pozbawił Koalicję Obywatelską prawdopodobnie kilku procent głosów (i być może nawet kilkunastu mandatów). Gdy jeszcze dodać do tego fatalny występ w przedwyborczej debacie w TVP, widać, że kreowany na genialnego stratega lider opozycji, jest równie nieudolny jak jego największy od lat przeciwnik. Siła obydwu jest wynikiem miernoty politycznego zaplecza (nad czym zresztą obaj od dawna mocno pracowali pozbywając się bardziej inteligentnych współpracowników), a nie własnych zdolności.

Wielki sukces Trzeciej Drogi … wcale nie jest wielkim sukcesem. Jej wynik wyborczy odzwierciedla przecież poparcie jakie miała ta formacja bezpośrednio po jej powstaniu zaledwie kilka miesięcy temu, o czym chyba nikt już nie pamięta. A przecież wówczas liderzy tej koalicji zapowiadali walkę o 20%. To, że wynik Trzeciej Drogi był pozytywnym zaskoczeniem wynika z faktu, że po Marszu 4 Czerwca jej notowania niebezpiecznie zbliżyły się do granicy progu wyborczego przewidzianego dla koalicji (8%). Dość powszechnie uważano wówczas, że koalicyjna formuła startu w wyborach jest katastrofalnym błędem Szymona Hołowni i Władysława Kosiniaka-Kamysza. Tymczasem okazało się to, dość przypadkowo zresztą, strzałem w dziesiątkę. To właśnie groźba spadnięcia pod próg (mało prawdopodobna ze względu na tradycyjne zaniżanie poparcia dla Polskiego Stronnictwa Ludowego) i obawa przed powtórzeniem scenariusza z 2015 roku, gdy właśnie taki wynik Zjednoczonej Lewicy umożliwił Prawu i Sprawiedliwości uzyskanie większości bezwzględnej w Sejmie, skłoniły część wahającego się elektoratu do zagłosowania na ludowo-konserwatywną koalicję. Wzywali do tego Aleksander Kwaśniewski, a nawet Donald Tusk, który w końcu zrozumiał, że bez koalicjantów nie będzie miał większości. To zresztą chyba pierwszy w polskiej historii przykład taktycznego głosowania części wyborców – jeszcze niedawno nie do wyobrażenia dla większości polskich dziennikarzy politycznych.

Podobnego farta nie miała Nowa Lewica. Startując jako komitet wyborczy wystarczało jej przekroczenie 5%. Paradoksalnie, znaczny wzrost poparcia wykazywany w niektórych sondażach tuż przed wyborami, mógł lewicy zaszkodzić. Część jej mniej zdeklarowanych zwolenników być może uznała, że bezpiecznie można wesprzeć Koalicję Obywatelską, a nawet Trzecią Drogą. Tym bardziej, że wszystkie badania pokazywały, że dla mniej więcej połowy elektoratu Nowej Lewicy, ugrupowaniem drugiego wyboru była Koalicja Obywatelska, a Włodzimierz Czarzasty od wielu miesięcy robił wszystko, żeby pokazać, że tak naprawdę nic jego partii od Platformy Obywatelskiej nie różni. Z drugiej strony od połowy 2020 roku wyniki sondażowe Nowej Lewicy były zbliżone do uzyskanego w wyborach, a jedyny znaczący wzrost (kosztem koalicji Obywatelskiej) nastąpił dopiero niedawno, gdy Donald Tusk wyciągnął z szafy Romana Giertycha. Szybko jednak zorientował się jak wielki błąd popełnił i schował swojego mieszkającego stale we Włoszech adwokata ponownie do szafy.

Jedynym politykiem, który w powyborczy wieczór otwarcie przyznał się do porażki był Sławomir Mentzen. Mimo, że ostateczne wyniki okazały się trochę lepsze od tych wykazanych przez exit-poll, to i tak w powszechnym odczucia Konfederacja poniosła klęskę. A przecież uzyskała ona wynik zarówno procentowo (o 0,35 punktu procentowego), jak i w liczbach bezwzględnych (o około 300 tys. głosów), lepszy niż cztery lata wcześniej. W konsekwencji liczba posłów ugrupowania Mentzena, Bosaka i Brauna jest o ponad połowę większa (wzrost z 11 do 18 posłów), co pozwala utworzyć klub parlamentarny. Jest on też znacząco lepszy niż notowania Konfederacji w ostatnich kilku latach. Dlaczego więc poczucie klęski? To oczywiście efekt oczekiwań rozbudzonych kilka miesięcy temu, gdy po przejęciu sterów z rąk Janusza Korwin-Mikkego przez Sławomira Mentzena, notowania Konfederacji wystrzeliły w górę, a niektórzy „eksperci” zaczęli prorokować nawet 20% poparcie. Trudno więc się dziwić, że uzyskanie wyniku o połowę niższego niż jeszcze dwa miesiące wcześniej dawały badania opinii publicznej, rozczarowały kierownictwo Konfederacji.

Nie tylko w sprawach politycznych ludzie oceniają rzeczywistość przede wszystkim przez jej porównywanie z ich oczekiwaniami i aspiracjami – zarówno tymi przed zaistniałymi wydarzeniami, jak przewidywaniami co do przyszłości. Dlatego Nowa Lewica wyraża radość z wyborczego wyniku, ponieważ mimo znacząco gorszego wyniku, ma realną szansę powrotu do władzy po 18 latach. Tymczasem Konfederacja, chociaż uzyskała znacząco większe poparcie, nie będzie odgrywała (przynajmniej początkowo) znaczącej roli w parlamentarnych rozgrywkach, na co bardzo liczyła. Za kilka miesięcy, a może nawet już tygodni, sytuacja może jednak ulec radykalnej zmianie. Różnice programowe między ugrupowaniami, które mają tworzyć rząd (o ambicjach ich liderów nie wspominając) są ogromne i wyjdą w pełni na jaw, gdy z ogólnikowych deklaracji zejdzie się na poziom realnych rozwiązań. Silna dzięki prawu weta pozycja Andrzeja Dudy, może uniemożliwić sprawne demontowanie systemu stworzonego przez Prawo i Sprawiedliwość, a to pogłębi frustrację i niezadowolenie części najbardziej radykalnego elektoratu dzisiejszej opozycji. Pogarszająca się sytuacja finansowa państwa ogranicza pole manewru i możliwość wdrażania przedwyborczych obietnic. A dochodzi do tego kampania wyborcza przed wyborami samorządowymi i europejskimi, która zacznie się już za chwilę, a w której partie nowej koalicji będą ze sobą rywalizowały. Rzeczywistość, z którą będziemy mieli do czynienia za pół roku może znacząco się różnić od naszych obecnych wyobrażeń i oczekiwań.

Karol Winiarski

Na przełomie lutego i marca 2009 roku wraz z grupą nauczycieli przez dwa tygodnie przebywałem na szkoleniu w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie. Było to możliwe w dużym stopniu dzięki zaangażowaniu jednej osoby – Alexa Dancyga, emigranta z Polski, obywatela dwóch państw, członka kibucu Nir-Oz, wspaniałego człowieka, który przez wiele lat pracował nad wzajemnym poznaniem i zrozumieniem Polaków i Żydów. Gdy po pierwszej nocy spędzonej w hotelu pojawiliśmy się rano na śniadaniu, powitał nas radosną informacją – Justyna Kowalczyk została właśnie mistrzynią świata w biegu na 30 km. Bo Alex od dziecka był wielkim kibicem – i kibicował Polakom, nawet wówczas gdy jego nową Ojczyzną stał się Izrael. 7 października, podobnie jak około stu innych Izraelczyków, został porwany przez Hamas stając się zakładnikiem w toczonej przez nich wojnie z państwem żydowskim.

Atak przeprowadzony przez Hamasowców rozpoczął się dzień po 50 rocznicy wybuchu wojny Jom Kippur. I podobnie jak wówczas, było to całkowite zaskoczenie dla Izraelczyków. Całkowicie zawiódł, uważany za jeden z najlepszych na świecie, wywiad żydowskiego państwa. Bariery odgradzające Strefę Gazy od Izraela okazały się mało znaczącymi przeszkodami. Osłabione oddziały armii izraelskiej (część została odesłana na Zachodni Brzeg dla wspierania osadników, co było priorytetem skrajnie nacjonalistycznych koalicjantów premiera Benjamina Netanjahu) nie były w stanie odeprzeć niespodziewanego i zmasowanego ataku. Zawiódł też, nie po raz pierwszy zresztą, sojuszniczy wywiad amerykański. Można mieć najlepszą technologię, najbardziej zaawansowane systemy szpiegowskie, a jednocześnie być przerażająco ślepym i głuchym.

Nie ma żadnego usprawiedliwienia dla zbrodni popełnionych przez członków Hamasu na niewinnych żydowskich cywilach. Ale też palestyński terroryzm ma swoje korzenie w konflikcie żydowsko-palestyńskim, który rozpoczął się, gdy pod koniec XIX wieku tysiące zagrożonych prześladowaniami w Europie (głównie w carskiej Rosji) Żydów, zaczęło emigrować do Palestyny będącej wówczas częścią Osmańskiego Imperium. Chcieli stworzenia państwa, w którym mogli czuć się bezpiecznie. Ale Palestyna nie była niezamieszkaną ziemią. Od setek lat żyli tam Arabowie.

Po I wojnie światowej kontrolę nad Palestyną przejęli Brytyjczycy. Jeszcze w trakcie jej trwania, w listopadzie 1917 roku, Artur Balfour, minister spraw zagranicznych Zjednoczonego Królestwa, w liście skierowanym do Waltera Rotschilda, przywódcy społeczności żydowskiej w Wielkiej Brytanii, poinformował go o stanowisku swojego rządu deklarującego poparcie dla idei utworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”. Mimo, że Brytyjczycy nie mówili o państwie żydowskim, to jednak przez żydowską diasporę na świecie zostało to zinterpretowane jako pierwszy krok w tym kierunku.

Napływ Żydów do Palestyny musiał wywołać konflikt z Arabami. Ci pierwsi uważali ją za Ziemię Obiecaną. Ci drudzy żyli na niej od pokoleń. Przerażeni Brytyjczycy próbowali ograniczyć migrację Żydów na Bliski Wschód. Nie zmienili swojej polityki nawet po dojściu Hitlera do władzy. Jego początkowym celem była aryzacja Niemiec – Żydzi mieli z III Rzeszy zniknąć. Ale nikt ich nie chciał. Podobnie jak ich rodaków z innych krajów Europy. A potem było już za późno. Poczucie moralnej winy w znaczącym stopniu wpłynęło na decyzję o utworzeniu państwa żydowskiego po II wojnie światowej.

Rezolucja ONZ z listopada 1947 roku przewidywała powstanie dwóch państw na terenie Palestyny – żydowskiego i arabskiego – oraz umiędzynarodowienie rejonu Jerozolimy i Betlejem. Tyle, że świat arabski nie uznał tej decyzji i gdy w maju następnego roku proklamowano powstanie niepodległego Izraela, zaatakował nowo powstałe państwo. Niespodziewanie, także dzięki dostawom głównie poniemieckiej broni z krajów komunistycznych, Żydzi wojnę wygrali. Część terenów niedoszłego państwa arabskiego została włączona do Izraela, pozostałe zajęli Egipcjanie (Strefa Gazy) i Jordańczycy (Zachodni Brzeg i Wschodnia Jerozolima). Palestyńczycy stracili swoją szansę na powstanie niepodległego państwa.

Kolejne wojny potwierdzały tylko militarną przewagę Izraela. W trakcie konfliktu sueskiego w 1956 roku sojusznikami żydowskiego państwa były Wielka Brytania i Francja, ale Stany Zjednoczone nie stały jeszcze za nim murem. Dlatego wojska izraelskie musiały wycofać się z Synaju, a Brytyjczycy i Francuzi z rejonu kanału sueskiego. Ale już w trakcie wojny sześciodniowej jedenaście lat później – traktowanej także jako zastępcza rywalizacja USA i ZSRR – Izrael miał pełne poparcie amerykańskiego mocarstwa. Dzięki temu mógł okupować Strefę Gazy, Zachodni Brzeg, Wschodnią Jerozolimę, a nawet Wzgórza Golan, które nigdy nie należały do Palestyny, mimo że oficjalnie nikt tego nie uznał, a rezolucja ONZ nr 242 wzywała go do ich opuszczenia. Próba ich odbicia przez Egipt i Jordanię w trakcie Wojny Jom Kipur, mimo początkowego zaskoczenia, zakończyła się ich kompletną klęską.

Militarna dominacja Izraela nie zapewniła jednak żydowskim obywatelom tego państwa bezpieczeństwa. Arabowie, zarówno mający izraelskie obywatelstwo, jak i mieszkający na obszarach okupowanych, nie chcieli się pogodzić z istniejącą sytuacją. Wspierali ich Palestyńczycy przebywający w innych krajach Bliskiego Wschodu, a których zjednoczył Jaser Arafat w ramach Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Mieli też pełne (do czasu) wsparcie ze strony państw arabskich. Bezpieczeństwo państwa żydowskiego było stale zagrożone. Dlatego też wśród przywódców Izraela zaczęło powoli przeważać przekonanie o konieczności porozumienia z Arabami. Początkowo tylko z sąsiadami, co miało pozbawić Palestyńczyków zewnętrznego wsparcia. Stąd porozumienie w Camp David z Egiptem na zasadzie „ziemia za pokój” (w tym przypadku chodziło o Synaj). Wkrótce jednak okazało się, że to za mało.

Rozpoczęta w 1987 roku Intifada (rewolucja kamieni), czyli nieustające starcia izraelskich sił bezpieczeństwa z młodymi Palestyńczykami na ulicach okupowanych przez Izrael terytoriów, pokazały, że bez rozwiązania kwestii palestyńskiej, pełnego pokoju nie da się osiągnąć. Tym bardziej, że obrazki bitych przez żołnierzy izraelskich palestyńskich dzieci, powodowały rosnącą sympatię dla prześladowanych. Gdy jednak w trakcie I wojny w Zatoce Jaser Arafat poparł Saddama Husajna, wydawało się, że sprawa Palestyńczyków legła w gruzach. A jednak chęć zneutralizowania arabskiej ulicy popierającej irackiego agresora spowodowała, że Prezydent George Bush obiecał zwołanie po wojnie konferencji poświęconej rozwiązaniu kwestii palestyńskiej.

Toczące się w Madrycie rozmowy nie przynosiły żadnych ustaleń. Ale potajemnie prowadzone między Organizacją Wyzwolenia Palestyny a Izraelem rokowania w Oslo, zakończyły się w 1993 roku zawarciem historycznego porozumienia. Na okupowanych terenach miała powstań Autonomia Palestyńska, a w przyszłości – po uregulowaniu kwestii uchodźców i Wschodniej Jerozolimy – palestyńskie państwo. Po upadku komunizmu na świecie dominował optymizm. Wydawało się, że stopniowo wszystkie konflikty, będące spadkiem po zimnej wojnie, uda się w sposób pokojowy rozwiązać. Przyszłość pokazała jak bardzo wszyscy byli wówczas naiwni.

Wypracowane porozumienie spotkało się z negatywną reakcją wśród radykałów po obydwu stronach barykady. Zamachy bombowe na środki komunikacji publicznej pociągające za sobą liczne ofiary wśród ludności cywilnej ograniczyły poparcie dla procesu pokojowego wśród żydowskich mieszkańców Izraela. Wykorzystała to prawica, a zwłaszcza dążący do władzy Benjamin Netanjahu – przedstawiciel nowego pokolenia polityków, dla których polityczne przywództwo jest celem samym w sobie, a nie jedynie środkiem do realizowania programu. Ostateczny kres zrodzonym nadziejom przyniósł skuteczny zamach prawicowego, żydowskiego ekstremisty Igala Amira, który zastrzelił jednego z głównych autorów porozumienia – premiera Icchaka Rabina. Pół roku później Izraelczycy powierzyli przywództwo kraju Benjaminowi Netanjahu, którego agresywna retoryka przyczyniła się do politycznego mordu.

Żydowscy i palestyńscy politycy dzielą się na dwie kategorie. Do pierwszej należą zdecydowani przeciwnicy jakiegokolwiek porozumienia. Arabowie najchętniej zepchnęliby Żydów do morza, a ci z kolei najchętniej przesiedliliby swoich nieżydowskich sąsiadów do sąsiednich państw. Druga grupa, to zwolennicy układu skutkującego powstaniem państwa palestyńskiego, ale w coraz większym stopniu ulegający radykalnej retoryce tych pierwszych, którzy niestety zyskują coraz większy posłuch u swoich rodaków.

Wybory, które miały miejsce w listopadzie ubiegłego roku umożliwiły powrót do władzy Benjaminowi Netanjahu, na którym ciążą korupcyjne zarzuty i który walczy o uniknięcie więziennej celi, co w Izraelu nie jest czymś wyjątkowym, także w przypadku polityków. Ceną za władzę i wolność było wprowadzenie do rządów przedstawicieli ugrupowań skrajnie radykalnych, których nawet niektórzy Żydzi nazywają faszystowskimi. Próba ograniczenia roli Sądu Najwyższego, co miało ułatwić nielegalne osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i zabezpieczyć niekaralność Netanjahu, doprowadziły do trwających miesiącami protestów, które osłabiły zdolności obronne Izraela. Hamas tylko na to czekał.

Barbarzyńskie okrucieństwo atakujących nie przysporzyło im sympatii światowej opinii publicznej (jak zwykle inaczej zareagowała arabska ulica). Udało im się jednak osiągnąć dwa cele. Po pierwsze, o stopniowo zapominanym już konflikcie izraelsko-palestyńskim znowu mówią wszyscy. To niestety nie pierwszy przypadek, gdy dopiero stosowanie przemocy zwraca uwagę opinii publicznej i intensyfikuje działania polityków dążących do rozwiązania problemu. Sto lat temu nie powstałaby niepodległa Irlandia, gdyby nie krwawe zamachy terrorystyczne Irlandzkiej Armii Republikańskiej. Nie byłoby NATO-wskiej interwencji na Bałkanach, gdyby albańscy mieszkańcy Kosowa w dalszym ciągu stosowali pokojowe metody walki o samostanowienie. Nie byłoby niepodległej Algierii, gdyby nie niewyobrażalna brutalność algierskich bojowników o wolność. Są oczywiście równie liczne przykłady bezskuteczności stosowania terrorystycznych metod działania. Ale jeszcze mniej jest sytuacji, gdy wyrzeczenie się przemocy przyniosło pożądane rezultaty. Ani Tybet, ani Sahara Zachodnia, ani Katalonia nie są niepodległymi państwami. To niestety zachęca do stosowania siły.

Po drugie, krwawy odwet Izraela, w wyniku którego codziennie giną dziesiątki, a może nawet setki, zwykłych mieszkańców Gazy, bardzo szybko może odmienić nastawienie opinii publicznej. Mimo ograniczonego dostępu dziennikarzy do odciętej od świata Gazy, informacje o ofiarach będą budziły coraz większy sprzeciw. I o to chodzi Hamasowi, który traktuje cywilów jak żywe tarcze. Im więcej ofiar, tym większe oburzenie. Im większy efekt medialny, tym większy efekt polityczny.

Wydarzenia w Izraelu mają ogromny wpływ na stosunki międzynarodowe. Najwięcej korzyści, przynajmniej w krótkim okresie, odniósł Iran, który z niepokojem patrzył na rysujące się porozumienie jego dwóch największych wrogów w bliskowschodnim regionie – Izraela i Arabii Saudyjskiej. Na wiele miesięcy, a może i lat wszelkie oficjalne kontakty pomiędzy tymi państwami zostaną teraz zawieszone. Jeżeli jednak okaże się, że pomocy Hamasowi w organizowaniu ataku udzielił Teheran, to może to oznaczać koniec nadziei Irańczyków na zniesienie sankcji międzynarodowych. O ile jeszcze im na tym zależy.

Mniej prawdopodobna jest inspiracja ze strony Rosji. To, że dla Moskwy to bardzo korzystna sytuacja, nie oznacza jeszcze, że za tymi wydarzeniami stoi Putin. Z pewnością jednak uwaga świata ostatecznie odwróci się od Ukrainy. A co najgorsze, zbrodnie popełniane przez żołnierzy rosyjskich w Ukrainie zaczną blaknąć w świetle tragedii Palestyńczyków w Gazie. Zachodowi trudno będzie krytykować Rosję, jeżeli jeszcze bardziej brutalne działania armii izraelskiej spotkają się jedynie ze słownymi wyrazami dezaprobaty demokratycznych państw. Militarna pomoc dla Ukrainy też może przestać być priorytetem administracji Joe Bidena, która zresztą coraz bardziej będzie koncentrować się na nadchodzącej kampanii wyborczej.

Obecne wydarzenia nie zakończą konfliktu na Bliskim Wschodzie. Wojska Izraela mogą zająć Strefę Gazy. Mogą także zlikwidować większość bojowników Hamasu. Mogą nawet zlikwidować Autonomię Palestyńska, która i tak w chwili obecnej jest w dużym stopniu fikcją. Ale nie pozbędą się około 6 milionów arabskich mieszkańców Izraela, Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy. Podobnie jak Palestyńczycy, nawet przy wsparciu całego świata arabskiego, nie zlikwidują państwa żydowskiego. To smutne, że po 75 latach ta wydawałoby się oczywista prawda, nie dociera do tak wielu osób po obu stronach barykady. A co najgorsze wydaje się, że tych, którzy to rozumieją, jest z roku na rok coraz mniej.

Karol Winiarski

Nie chciałbym już nigdy oglądać tak fatalnej i tendencyjnej debaty. Mam nadzieję, że już wkrótce nie będzie upartyjnionej TVP. I już nigdy nie będzie takich debat. Debata była katastrofą telewizji tzw. publicznej, ale tu chyba nikt szczególnych złudzeń nie mial.

Pytania z tendencyjnym wstępem, trwające ponad minutę, powtarzane, aby zdominować przekaz, podczas gdy na odpowiedź było 60 sekund. Każde pytanie w tej debacie z tezą:

„Zderzają się dwie koncepcje: pierwsza Platformy Obywatelskiej, zakłada śmierć, zniszczenie, cierpienie miliardów i zagładę całej planety, a druga – Prawa i Sprawiedliwości – oferuje powszechny dobrobyt, pokój na świecie i pizzę hawajską dla każdego”. To już wolę stand upy prezesa Glapińskiego.

Są jednak zwycięzcy, są też przegrani…

1. Donald Tusk (KO) – przewodniczący PO powinien wypaść lepiej, ani merytorycznie ani retorycznie nie udało się liderowi największej partii opozycyjnej przejąć inicjatywy podczas debaty. Momentami widać było u niego duży stres, bardzo słabo wypadł zwłaszcza podczas pierwszego pytania. Sam fakt jednak, że postanowił stawić się na debacie, aby równocześnie móc – swoją obecnością – wyeksponować komiczność polityków PiS w straszeniu jego osobą wprawdzie raczej nie pomoże samej Koalicji, natomiast może w jakimś stopniu doprowadzić do demobilizacji wyborców Zjednoczonej Prawicy.

2. Mateusz Morawiecki (PIS) – premier wypadł podczas tej debaty bardzo słabo; a wcale nie musiało być aż tak źle, gdyby tylko odpowiedź na każde pytanie nie zaczynała się od „Donald Tusk” – momentami (a zwłaszcza przy zarzucie o tzw. wazon Tuska) było to naprawdę komiczne. A wprawne kłamstwo tym razem kompletnie zawiodło.

Grunt, że poświęcając się dla Polski nie zapomniał zainwestować w obligacje inflacyjne i godnie zarobić na wyżerającej nasze pieniądze inflacji. Z wielu polityków, których nie da się słuchać, ten altruista jest w ścisłej czołówce.

3. Szymon Hołownia (TD) – zdecydowanie najlepiej wypadł podczas tej debaty (jej zwycięzca) i być może zapewnił Trzeciej Drodze dodatkowe głosy zwolenników obecnej władzy oraz niezdecydowanych. Dzięki sprawnemu odpowiadaniu na pytania, ale także sprytnemu przemycaniu korzystnych dla swojej formacji tematów, lider Polski2050 znacząco odstawał od reszty stawki – „ Pakujcie kuwety”.

4. Krzysztof Bosak (Konfederacja) – to także jedna z tych osób, która może być zadowolona z siebie i swojego wystąpienia podczas debaty. Na duży minus niepotrzebne trzymanie kartki (źle to wygląda z perspektywy widza), natomiast współprzewodniczącemu Konfederacji udało się sprawnie wypunktować rząd Morawieckiego choć przesadził z narracją antyukraińską.

5. Krzysztof Maj (Bezpartyjni Samorządowcy) – zdecydowanie stracona szansa tego komitetu na „zabłyśnięcie” podczas debaty i zaznaczenie obecności BS w polskiej polityce. Właściwie atakując PO już w pierwszym pytaniu poniekąd sam potwierdza lansowaną przez opozycję koncepcję sojusznika rządu PIS. Z całą pewnością nie był to jednak, jak zapowiadała część działaczy Samorządowców, gamechanger na miarę partii Razem i Adriana Zandberga.

6. Joanna Scheuring-Wielgus – przez dużą część debaty przedstawicielka Lewicy wypadała poprawnie, momentami nawet dobrze. Było to przeplatane mniej lub bardziej znaczącymi wpadkami, jednak posłanka bardzo nietrafnie podsumowała całą debatę, dając upust uprzedzeniom większości komentujących jej wyboru na przedstawiciela na debacie. Występ kandydatki nie był jednak tak słaby, jak oczekiwano, ale gdyby nie kilka elementów wystąpienia mógłby być znacznie lepszy.

Reasumując – na debacie najlepiej wypadł Szymon Hołownia (a być może jako jedyny od początku do końca po prostu dobrze). Dalej Krzysztof Bosak i Joanna Scheuring-Wielgus. Kandydat BS był na tyle nijaki, że trudno go w ogóle sklasyfikować

D.Tusk był lepszy (podjął rękawicę) od M.Morawickiego zwłaszcza z rejteradą J. Kaczyńskiego w tle, który jest największym przegranym tej debaty. Tusk wiedział, że nic nie ugra w TVP i elektoracie pisu. Zaangażował „Bambika” w konflikt, a dał się pokazać doskonałemu dziś Hołowni (który jeszcze ma szansę odebrać pis 1-2%).

Efekt debaty? Czas pokaże, jednak tym bardziej uważnie będzie należało się przyjrzeć temu, z jakim ostatecznie rezultatem wybory zakończyć może Trzecia Droga.

Opozycja – jako całość – wychodzi „wzmocniona” po tej debacie, mimo, że nie wszyscy przedstawiciele tych ugrupowań poradzili sobie dobrze.Najbardziej spektakularny upadek, to upadek telewizji nazywanej kiedyś publiczną.

Wśród innych komentarzy te dwa zasługują na szczególną uwagę:

Banda Rudego ma wazon z ryneczka Lidla, po tym jak Pinokio sprzedał rafinerię za Ronaldo i zapomniał postawić kuwetę w każdym z 300 mieszkań Lewicy, bo zabrakło dwóch złotych od pani Danuty.

Jak napisała NeoNówka debatę wygrały krótkie pytania🤣😂🤣

Idź na wybory pamiętając, że parlament to nie jest piaskownica i przedszkole. W parlamencie potrzeba, wykształconych, doświadczonych, uczciwych i pracowitych. Polityków o czystych rękach. Wybierz tak, żeby się nie wstydzić za siebie i za twój wybór.

Jarosław Pięta

Marsz Miliona Serc zakończył się frekwencyjnym, a co za tym idzie medialnym i politycznym, sukcesem Donalda Tuska. Jedynym poważniejszym zgrzytem była nieobecność Joanny z Krakowa, której sprawa była początkowo uzasadnieniem apelu skierowanego przez inicjatora marszu do rodaków z wezwaniem do protestu przeciw działaniom obecnej władzy. Niestabilność emocjonalna pani Joanny spowodowała, że lider PO jak najszybciej chciał o niej zapomnieć. Pokazało to jednak instrumentalny sposób potraktowania jej osoby, co może stawia pod znakiem zapytania wiarygodność prokobiecych obietnic Koalicji Obywatelskiej. I nie tylko tych.

Donald Tusk na koniec kampanii dokonał kolejnej zmiany kierunku swojej propagandowej narracji. Po powrocie do Polski dwa lata temu próbował rozbić tworzącą się wówczas Nową Lewicę. Gdy okazało się, że Włodzimierz Czarzasty brutalną czystką we własnych szeregach zdołał stłumić rewoltę, lider PO wyciągnął do swojego konkurenta „przyjacielska” rękę. Na Marszu Miliona Serc Włodzimierz Czarzasty i Robert Biedroń mogli wystąpić na scenie zaraz po Donaldzie Tusku i Rafale Trzaskowskim.

Mniej otwarcie atakowana była Polska 2050, a potem Trzecia Droga. Robili to za niego najbardziej gorliwi zwolennicy Platformy w mediach społecznościowych przy wymownym milczeniu jej przewodniczącego. Gdy jednak okazało się, że szansa na mijankę z PiS-em jest niewielka, a zejście Trzeciej Drogi pod wyborczy próg grozić może nawet samodzielną większością Zjednoczonej Prawicy w Sejmie, taktyka uległa radykalnej zmianie. Mimo nieobecności na Marszu Miliona Serc, Władysław Kosiniak-Kamysz i Szymon Hołownia zostali pozdrowieni przez Donalda Tuska, a sprzyjające Platformie media zaczęły alarmować, że brak Trzeciej Drogi w Sejmie byłby katastrofą dla tzw. demokratycznej opozycji. Co więcej, lider największej partii opozycyjnej wezwał wyborców bądź co bądź konkurencyjnej koalicji do wytrwania przy swoim dotychczasowym wyborze. A jeszcze niedawno miłośnicy Donalda Tuska uważających się za niezależnych dziennikarzy twierdzili, że lider jednego ugrupowania nie może wzywać do głosowania na potencjalnych koalicjantów.

Pewnemu złagodzeniu uległ też przekaz propagandowy byłego premiera w stosunku do Jarosława Kaczyńskiego i jego partii. W dalszym ciągu głównymi „bohaterami” jego wystąpień są politycy Prawa i Sprawiedliwości, ale język nie jest już tak agresywny jak jeszcze kilka tygodni temu. Trudno to oczywiście uznać za powrót do „polityki miłości”, ale widocznie Donald Tusk postanowił zawalczyć o niezdecydowanych wyborców, którzy mogą przesądzić o wyniku wyborów. Oznacza to również prawdopodobnie rezygnację z alternatywnej koncepcji przełożenia decydującego starcia na wiosnę w ponownych wyborach parlamentarnych.

Marsz Miliona Serc pogłębił kolejną zmianę w sondażowych trendach, która była widoczna już pod koniec września. Zatrzymane zostały, a przynajmniej mocno spowolniły, spadki notowań Konfederacji, na których korzystała Trzecia Droga i Platforma Obywatelska, ale także Prawo i Sprawiedliwość. Może się jednak okazać, że „niezawodny” Janusz Korwin-Mikke, który jak zwykle swoimi absurdalnymi wypowiedziami (tym razem o wieku inicjacji seksualnej dziewczynek w kontekście afery youtuberskiej – Pandora Gate) zniechęca część wyborców i powoduje, że działacze kolejnych korwinistycznych partii wyrywają sobie włosy z głowy. Jeżeli Konfederatom nie uda się zmobilizować swojego elektoratu (a młodzi wyborcy, wśród których dominuje partia Bosaka, Mentzena i Brauna, są mocno zmienni w poglądach, a tym samym nieprzewidywalni w zachowaniach), to może się okazać, że wynik tego ugrupowania nie będzie znacząco lepszy niż cztery lata temu (6,81% i 11 mandatów).

Większość ostatnich sondaży pokazuje też wzrost poparcia dla partii opozycyjnych. Początkowo dotyczyło to tylko Lewicy, która wykorzystała niezrozumiałą decyzję Donalda Tuska o wstawieniu na listę wyborczą w okręgu świętokrzyskim Romana Giertycha. Jak na razie zresztą w ogóle nie zaistniał on w kampanii wyborczej – oczywiście poza publikacją swoich filmików kręconych we Włoszech, co zresztą robił już od wielu miesięcy. Być może został o to poproszony przez Donalda Tuska, który poniewczasie zrozumiał jakie głupstwo popełnił (przy pełnej aprobacie swojego politycznego zaplecza, które przegłosowałoby nawet własną egzekucję, o ile taki wniosek zgłosiłby lider PO). Pod koniec września poprawiły się też notowania Trzeciej Drogi, co być może można łączyć ze spadkiem notowań Konfederacji (trochę w tym zasługi Ryszarda Petru – założyciela Nowoczesnej, który startuje z list konkurencji). Po Marszu Miliona Serc przełamany też został spadkowy trend notowań Koalicji Obywatelskiej, chociaż wzrosty nie są tak spektakularne jak po Marszu 4 Czerwca.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja Prawa i Sprawiedliwości. Jeszcze miesiąc temu wydawało się, że Zjednoczonej Prawicy udało się przełamać trwającą od dłuższego czasu stagnację w notowaniach. Wśród polityków prawicy pojawiła się nawet nadzieja na zdobycie samodzielnej większości w następnym Sejmie. I nagle coś się zacięło. Zamiast dalszych wzrostów notowania zaczęły spadać. Afera wizowa uderzająca w antymigracyjny przekaz, braki paliwa na stacjach po obniżkach cen wprowadzonych przez Orlen mimo osłabienia złotówki i wzrostu cen ropy naftowej na światowych rynkach, przypomniany wywiad Mateusza Morawieckiego, w którym wzywał Donalda Tuska do podniesienia wieku emerytalnego, a także coraz brutalniejszy i prymitywny przekaz propagandowy, mogą się okazać politycznie zabójcze.

Trendy mają jednak to do siebie, że się zmieniają. Także w ostatnim tygodniu kampanii. Na dodatek, badania opinii publicznej są coraz mniej wiarygodne, ponieważ zmienność poglądów ankietowanych i ich niechęć do ujawniania prawdziwych politycznych wyborów, może wywrócić do góry nogami wszelkie prognozy. Przed nami też debata wyborcza w TVP, która już nieraz potrafiła odmienić losy wyborów. Nieobecność Jarosława Kaczyńskiego nie jest niespodzianką. Uczestniczenie w takich wydarzeniach wymaga odpowiednich predyspozycji charakterologicznych, refleksu i umiejętności retorycznych, a tych lider Zjednoczonej Prawicy nie posiada. A przynajmniej nie dorównuje w nich Donaldowi Tuskowi, który nie popełnił błędu Rafała Trzaskowskiego z 2020 roku i zdecydował się na wejście do jaskini lwa. Wystawienie zamiast prezesa Prawa i Sprawiedliwości Mateusza Morawieckiego, jest jednak ryzykownym zagraniem. O ile lidera PO łatwo atakować za siedmioletni okres jego rządów, to przecież przez część tego okresu obecny premier był jego doradcą. Może się okazać, że nawet skrajna stronniczość organizatorów debaty może się okazać niewystarczającą dla przedstawiciela Zjednoczonej Prawicy. Na wzajemnej nawalance obecnego i byłego premiera mogą też skorzystać inni debatanci, a przede wszystkim Krzysztof Bosak, który ma w nich spore doświadczenie, a to może znacząco poprawić notowania Konfederacji.

Niezależnie od wyników wyborów, polityczna rozgrywka nie zakończy się 15 października. Tak naprawdę to jedynie rozdanie kart, którymi przez następne lata, a może tylko miesiące, będą grali liderzy ugrupowań. Jak będzie wyglądała polska scena polityczna i nasza przyszłość, zależy od ich decyzji, które będą wynikiem kumulacji bardzo różnych czynników. A przede wszystkim sytuacji na świecie, na którą polscy politycy mają jedynie minimalny wpływ. Obecne wydarzenia w Izraelu, podobnie jak trwająca ciągle wojna w Ukrainie, pokazują jak ograniczone znaczenie mają wydarzenia w kraju nad Wisłą, chociaż wielu uważa go za pępek świata.

Karol Winiarski

Politolodzy dość zgodnie twierdzą, że kampania wyborcza 2023 roku jest najgorsza zewszystkich ostatnio przeprowadzanych kampanii. Ale czy poprzednie kampanie sejmowe były takie dobre? Na pewno nie, gdyż sam charakter tych kampanii na to nie pozwalał. Bo przecież każdy uczestnik kampanii chce przekonać publiczność (społeczeństwo) o wyższości swojej partii, swojej kandydatury.
Niezależnie czy ta partia godna jest szacunku, a kandydat najlepszy. Używa więc wszystkich środków, aby zapewnić sukces sobie i sprawie. Jeśli na kłamstwo kandydata do Sejmu lub Senatu publiczność odpowiada przyjaźnie, to dostarcza mu wygodnego usprawiedliwienia. W związku z tym dochodzi do zamierzonych kontrastów i tak np. kandydaci przedstawiają przywódców swoich partii tak białych jak śnieg, a przywódców partii opozycyjnych czarnych jak diabeł. Metod dezinformacji jest wiele, począwszy od fake newsów poprzez wyrwane słowa z kontekstu, manipulowanie słowami, podawanie prawdziwych faktów w zmienionym kontekście słów, aż do fałszowania stron internetowych.

Jak więc jak zwykły obywatel może sprawdzić prawdziwość wywodów kandydata na podstawie jakich informacji? Zanim na to tytanie odpowiemy, to musimy nie tyko zdefiniować dezinformację, ale również uzmysłowić sobie czym ona w istocie jest? Współczesne demokratyczne społeczeństwo domaga się informacji, a im więcej otrzymuje informacji tym bardziej to społeczeństwo się liczy. Jednakże ta informacja pomieszana jest z dezinformacją.

Czym więc jest dezinformacja, a czym nie jest? Dezinformacją nie jest propagandą – gdyż propaganda przypomina reklamę. DEZINFORMACJA jest manipulacją, a jej istotą jest podstęp. Dezinformacja służy metodycznej modyfikacji ludzkiego myślenia i skłonienie ludzi do takiego zachowania, które umożliwia osiągniecie zamierzonych celów politycznych, społecznych, ekonomicznych, zdrowotnych itp. Manipulatorzy nie mogą osiągnąć tych celów wprost, bo gdyby ludzie wiedzieli do czego chcą ich skłonić – to nigdy by z własnej woli tego nie uczynili. Ta więc należy użyć podstępu, wciągnąć ludzi w informacyjną zasadzkę. Jeśli to się uda, to zaczną sami z siebie podejmować działania, które im szkodzą. Co więcej będą przekonani, że robią to dla własnego dobra, a przynajmniej uznają, że wybierają mniejsze zło.
Klasycznym przykładem dezinformacji takim jak koń trojański, jest ideowe hasło rewolucji francuskiej „Wolność, równość i braterstwo”. Urzeczywistnienie tego hasła miało służyć uszczęśliwieniu ludzkości, a w rzeczywistości posłużyło do obalenia istniejącego systemu społecznego i jego wartości oraz zbudowania totalitarnego systemu, gdzie nie było równości tylko – równi i równiejsi.

Dowodem na to jest skrzętnie ukrywane przez historyków – przez dwieście lat – francuskie ludobójstwo. Rewolucjoniści wymordowali pół miliona ludzi, od niemowląt do starców w Wandei, a niektórzy z nich ze skóry zabitych robili portmonetki i inną galanterię skórzaną (Źródło naukowa- historyczna książka Reynlda Sechera „Ludobójstwo francusko – francuskie”) Wracając do naszego aktualnego pytania tj. Jak zwykły obywatel ma nie dać się zmanipulować przez kandydata do sejmu czy senatu i dzięki temu oddzielić prawdę od fałszu? Opierając się na „Krótkiej historii DEZINFORMACJI” Vladimira Volkoffa (Były agent francuskich służb specjalnych – autor naukowych opracowań technik manipulacji) to należy na to pytanie odpowiedzieć następująco:
– zasięgać informacji z różnych i wielu źródeł,
– wyrobić sobie własne opinie, a nie kupować gotowe,
– stosować zmysł przekory,
– odmawiać wszelkiej autocenzury. Odmawiać systematycznie, zdecydowanie, rozumnie,
– nie pozwalać, aby oszukiwała nas dostarczana przez mass media informacja, gdyż niemal jest pewne, że coś niedobrego się święci, gdy media opozycyjne wobec siebie zgadzają się nawet w szczegółach,
– tak jak to robią prawdziwi naukowcy, krytycznie podchodzić do nowoczesnych osiągnięć naukowych, gdyż kto ma władzę to ma również monopol na orzekanie o tym, co jest naukowe, a co nie,
– czytać rzetelne książki, oglądać filmy, które demaskują dezinformację.

Tak więc podsumowując w tym zdominowanym przez wszelkiej maści manipulatorów opinii publicznej – świecie, coraz trudniej o rzetelną, prawdziwą informację, w związku z tym nie
łykajmy informacji od agentów propagandy zatrudnionych w mass mediach mainstreamu, tylko czytajmy rzetelnie napisane książki i czujnie korzystajmy z niezależnych źródeł informacji.

Włodzimierz Wieczorek
Sosnowiec, dnia 7 października 2023 roku

Prawdopodobnie najbardziej znanym obecnie Polakiem jest Robert Lewandowski. Trzydzieści lat temu podobnie rozpoznawalnym piłkarzem był Zbigniew Boniek. Ale oprócz niego równie znanymi osobami byli Jan Paweł II i Lech Wałęsa. Polski papież nie dość, że dla większości młodych ludzi jest już prehistorią, to jego ocena nie już tak jednoznacznie pozytywna, jak w momencie gdy umierał ponad 18 lat temu. Lech Wałęsa żyje (właśnie skończył 80 lat), ale dla osób urodzonych w XXI wieku jest postacią całkowicie anonimową. Dla starszych zaś albo jednoznacznie negatywną, albo co najmniej kłopotliwą. Tyle, że w przeciwieństwie do papieża, nasz noblista (za chwilę minie 40 rocznica przyznania mu Pokojowej Nagrody Nobla) nigdy nie był postacią nie budzącą kontrowersji.

Urodzony w czasie wojny w Popowie (niewielkiej wsi w ziemi dobrzyńskiej) dopiero w wieku 24 lat przeniósł się do Gdańska rozpoczynając pracę w Stoczni, która nosiła wówczas imię Włodzimierza Lenina. Już trzy lata później jako członek komitetu strajkowego, znalazł się w centrum wydarzeń, które zakończyły rządy Władysława Gomułki. To wówczas został prawdopodobnie zwerbowany przez Służbę Bezpieczeństwa jako tajny współpracownik o pseudonimie „Bolek”. Współpraca, która trwała prawie sześć lat, nie przynosi Lechowi Wałęsie chwały. Łatwo jednak krytycznie oceniać jego działalność z dzisiejszego punktu widzenia. Mniej lub bardziej wymuszoną współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa podejmowali wówczas duchowni, naukowcy, a nawet osoby zaangażowane w działalność opozycyjną, która wówczas w Polsce dopiero się rodziła. Znacznie trudniej było się oprzeć naciskom osobom bez intelektualnego i towarzyskiego zaplecza, z młodą, poślubioną rok wcześniej, żoną i dopiero co narodzonym pierworodnym synem. Mało kto natomiast był w stanie zerwać współpracę i zaangażować się w działalność opozycyjną. A to właśnie zrobił Lech Wałęsa w drugiej połowie lat 70-tych, a co spowodowało wyrzucenie go z pracy. Szkoda tylko, że nigdy nie był w stanie otwarcie i uczciwie przyznać się do tego epizodu ze swojego życia, a zamiast tego próbował niszczyć obciążające go dokumenty i brnął w kolejne kłamstwa.

Późniejszy przywódca „Solidarności” nie był pomysłodawcą strajku w Stoczni Gdańskiej w 1980 roku. Tu główna zasługa przypada Bogdanowi Borusewiczowi, działaczowi Komitetu Obrony Robotników, który organizował na Wybrzeżu Wolne Związki Zawodowe. Ale to właśnie Lech Wałęsa był w stanie przekonać robotników do przerwania pracy i stał się symbolem wydarzeń sierpniowych, a następnie charyzmatycznym liderem Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Już wtedy widoczne były autorytarne zapędy ludowego przywódcy, które niejednokrotnie antagonizowały go z innymi robotniczymi liderami i wywodzącymi się z inteligencji doradcami, którzy od lat działali w antykomunistycznej opozycji. Jednocześnie jednak w tym rewolucyjnym okresie ta często ocierające się jedynowładztwo przywództwo pozwalało utrzymać jedność związku i skutecznie negocjować z władzami PRL.

Największą chwałę przynosi Lechowi Wałęsie jego postawa po wprowadzeniu stanu wojennego. Ekipa Wojciecha Jaruzelskiego planowała reaktywowanie „Solidarności” oczyszczonej z „elementów antysocjalistycznych”. Do realizacji tego celu konieczna była jednak współpraca Lecha Wałęsy. Gdyby internowany w Arłamowie, pozbawiony wsparcia ze strony doradców i współpracowników, z pewnością też rozczarowany łatwością z jaką władze spacyfikowały prawie 10-milionowy związek, przyjął ofertę komunistów, historia naszego kraju potoczyłaby się inaczej. A jednak Lech Wałęsa wytrwał w oporze, co uniemożliwiło komunistom realizację ich planu. W październiku 1982 roku „Solidarność” została zlikwidowana, a Lech Wałęsa według komunistycznej propagandy, stał się osobą prywatną.

Ostateczne załamanie systemu gospodarki centralnie sterowanej w Polsce w drugiej połowie lat 80-tych doprowadziło do kolejnych fal strajków. Nie były one jednak tak powszechne jak w roku 1980. Nie zawsze też strajkujący, głównie młodzi robotnicy, uznawali autorytet liderów działającej w podziemi „Solidarności”. Słaba była władza, ale słaba była i opozycja. Dlatego też obie strony były skazane na negocjacje. Tyle, że to racjonalna ocena sytuacji, a w życiu na podejmowane decyzje często większy wpływ emocje. Liderzy „Solidarności”, w tym Lech Wałęsa, nie ulegli jednak pokusie zemsty, która mogłaby się wyrwać spod kontroli i skończyć krwawymi zamieszkami, jak już to kilkakrotnie w historii PRL-u bywało. Konsekwencje nie dotyczyłyby tylko naszego kraju – destabilizacja w Polsce mogła podważyć pozycje Michaiła Gorbaczowa w Związku Radzieckim. A to zmieniłoby losy nie tylko Polski, ale i świata.

Zwycięska, telewizyjna debata pomiędzy Lechem Wałęsą a Alfredem Miodowiczem, szefem prorządowego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, oznaczała nie tylko powrót przywódcy „Solidarności” do jawnej, publicznej działalności, ale też przekreśliła jego negatywny wizerunek kształtowany przez PRL-owskie media przez całe lata 80-te. Umożliwiła też przełamanie oporu partyjnego betonu i otwarła drogę do rozpoczęcia obrad okrągłego stołu. Dzięki zawartemu tam porozumieniu, możliwe były demokratyczne przemiany i zakończenie komunistycznych rządów w naszym kraju. Choć szczegółowe negocjacje przy okrągłym stole prowadzili jego najbliżsi współpracownicy, a strategia i taktyka negocjacyjna była efektem konsensusu wypracowywanego w szerszym gronie, to jednak Lech Wałęsa był niekwestionowanym przywódcą solidarnościowej ekipy. Wydawało się, że w pełni dojrzał do roli odpowiedzialnego polityka wielkiego formatu.

Dynamika zmian uruchomiona przez klęskę komunistów i ich sojuszników w wyborach czerwcowych umożliwiła zawarcie przez opozycję porozumienia z dotychczasowymi sojusznikami (a w zasadzie wasalami) Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego. Ideę szybkiego przejęcia władzy przez antykomunistyczną opozycję wysunął Adam Michnik w swoim słynnym artykule „Wasz Prezydent, nasz premier”, ale to Lech Wałęsa zawierał sojusz z liderami Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. I to on wyznaczył Tadeusza Mazowieckiego na premiera pierwszego po wojnie niekomunistycznego rządu. Gdy kilka tygodni potem pojechał z wizytą do Stanów Zjednoczonych i przemawiał do amerykańskiego Kongresu, był bohaterem całego wolnego świata.

Przejęcie władzy przez opozycję paradoksalnie oznaczało marginalizację pozycję lidera antykomunistycznej opozycji. Lech Wałęsa nie był wówczas Prezydentem, nie został premierem, nie był nawet posłem czy senatorem. Był jedynie przewodniczącym Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność”, który z szerokiego antykomunistycznego ruchu stopniowo przekształcał się w odgrywający znaczącą rolę polityczną, ale jednak coraz bardziej skoncentrowany na obronie praw pracowniczych, związek zawodowy. Na dodatek, przynajmniej początkowo, prorządowy, co jeszcze bardziej ograniczało jego przywódcy pole manewru. Nikt nie miał pomysłu na zagospodarowanie na wpół już legendarnego przywódcy „Solidarności” ani nawet nie próbował na czynne włączenie Lecha Wałęsy i „Solidarności” do procesu ustrojowej transformacji, chociażby po to by zawczasu zneutralizować jego oczywiste, osobiste ambicje. A Lech Wałęsa nie zamierzał zostać emerytowanym zbawcą narodu. Chciał rządzić. I to postanowili wykorzystać ci politycy, którzy w wyniku nowego politycznego rozdania nie zajęli pozycji, do których aspirowali. Wśród nich byli bracia Kaczyński (ale także Donald Tusk i pozostali „gdańscy liberałowie”). Oni nie „ukradli” Wałęsy. To Wałęsa musiał się na kimś oprzeć w swojej drodze do prezydentury na kimś i wybrał tych, którzy tak jak on, chcieli zrekonstruować nowy porządek. Tyle, że jego nowi sojusznicy chcieli go wywrócić do góry nogami.

Wojna na górze, którą Lech Wałęsa rozpętał w 1990 roku, bezpowrotnie zniszczyła jedność obozu solidarnościowego. Nie to jednak było najgorsze – po upadku komunizmu było to, jakby powiedział klasyk, oczywistą oczywistością. O wiele większą szkodę przyniósł styl w jakim to się odbyło. Nie jest to wyłącznie wina Lecha Wałęsy, ale populistyczne, a nawet antysemickie wypowiedzi, które mu się w jej trakcie zdarzały, mocno zaciążyły na jego wizerunku. Wkrótce zresztą w o wiele większym stopniu, i przede wszystkim na trwale, skonfliktował się z częścią popierającego go obozu. Półtora roku po zwycięstwie w wyborach prezydenckich Lech Wałęsa został przez swoich dotychczasowych sojuszników ogłoszony komunistycznym agentem, a niedługo potem jego kukła spłonęła pod Belwederem.

Prezydentura Lecha Wałęsy była prawdziwą katastrofą. Niewielkie uprawnienia, które dawała mu polska konstytucja, próbował rozszerzać przy pomocy reinterpretacji przepisów ustawy zasadniczej (określanej od nazwiska jego prawnika, Lecha Falandysza, falandyzacją), co doprowadzało do nieustających konfliktów i to nie tylko z opozycją. Zadziwiające wpływy jego dawnego kierowcy, Mieczysława Wachowskiego, ośmieszały najważniejszy urząd Rzeczpospolitej. Popularności Prezydentowi nie przysparzały ekscesy członków jego najbliższej rodziny. Wydawało się, że człowiek, który obalił komunizm nie ma szans w starciu o reelekcję z liderem postkomunistów, Aleksandrem Kwaśniewskim. A jednak kompromitacja ówczesnej prawicy, która nie była w stanie uzgodnić wspólnego kandydata, spowodowała, że Lech Wałęsa wrócił do gry. Jednak jego niewielka przegrana w drugiej turze wyborów ostatecznie zepchnęła jednego z najsłynniejszych Polaków na polityczny margines. Gdy w 2000 roku próbował jeszcze raz zawalczyć o prezydenturę, uzyskał poparcie 1% wyborców. Aleksander Kwaśniewski wygrał w pierwszej turze.

Jarosław Kaczyński chcąc wykreować swojego brata na najważniejszego przywódcę antykomunistycznej opozycji, próbował zmarginalizować postać Lecha Wałęsy. Służyć temu miało eksponowanie okresu współpracy przyszłego lidera „Solidarności” ze Służbą Bezpieczeństwa, na co po raz kolejny nie potrafił on zareagować w jedyny prawidłowy sposób – przyznając się do błędu, który popełnił w młodości. Atak na Lecha Wałęsę próbowała wykorzystać w swojej walce z Prawem i Sprawiedliwością Platforma Obywatelska. Okazało się to całkowitym niewypałem. Wypowiedzi Lecha Wałęsy nie da się w pełni kontrolować – trochę podobnie jak w przypadku o rok starszego Janusza Korwin-Mikkego. Szybko stał się obciążeniem i przestał być zapraszany na konwencje największej partii opozycyjnej. Na chwilę tylko jego zasługi przypomniał film Andrzeja Wajdy „Człowiek Nadziei”. Dla większości młodych ludzi jest już tylko jedną z wielu postaci wymienianych w podręcznikach historii (o ile autor nie chciał się przypodobać rządzącym i w ogóle o nim wspomniał). Czyli prehistorią.

Lech Wałęsa nie jest postacią krystaliczną, ale tym bardziej daleko do ideału jego najzagorzalszym krytykom. Zasłużył jednak na trwałe miejsce w historii. Nie tylko Polski, ale naszej części Europy, a tym samym i całego świata. I nikt mu tego miejsca nie zabierze.

Karol Winiarski

Problem migracji stał się głównym tematem kampanii wyborczej. Nie jest to może wielkie zaskoczenie zważywszy, że już w 2015 roku przyniósł on Zjednoczonej Prawicy kilka dodatkowych punktów procentowych, co umożliwiło jej zdobycie bezwględnej większości w Sejmie i sprawowanie samodzielnych rządów. Znalazł on także odzwierciedlenie w dwóch z czterech pytań referendalnych. Z drugiej jednak strony kilka poprzednich kampanii skoncentrowanych było na innych tematach, a jeszcze kilka tygodni temu problemy migracyjne tylko chwilowo skupiały uwagę rządowych propagandzistów. Oczywiście sprawa migracji traktowana jest zarówno przez rządzących, jak i przez opozycję, czysto instrumentalnie i służy wyłącznie do wzajemnej przedwyborczej nawalanki. Tymczasem jest to najpoważniejszy problem przed którym stoi Europa. Znacznie ważniejszy od kryzysu klimatycznego, chociaż jednocześnie częściowo będący jego skutkiem.

Zdominowanie kampanii wyborczej tematem migracji w ostatnich dwóch tygodniach spowodowane było kilkoma wydarzeniami. Na ekrany film wszedł właśnie film Agnieszki Holland „Zielona granica”, którego tematem są niedawne wydarzenia na granicy polsko-białoruskiej, ale przedstawiane w szerszym kontekście kryzysu migracyjnego z jednoznaczną zresztą krytyką hipokryzji polityki Unii Europejskiej. Spotkał się on z bezprecedensowym atakiem ze strony polityków Zjednoczonej Prawicy i wiernie sekundujących im dziennikarzy mediów rządowych. Większość z nich otwarcie się zresztą przyznawała, że filmu nie widziała i nie zamierza go oglądać. Nagonka na reżyserkę i aktorów grających w filmie, w której używano argumentum ad Hitlerum, z pewnością doprowadzi do sukcesu frekwencyjnego tej produkcji. Ale ci, którzy pójdą na film raczej na Prawo i Sprawiedliwość nie mieli zamiaru głosować. Propagandowa ofensywa rządzących ma wyłącznie na celu mobilizację własnego elektoratu pod absurdalnym hasłem „murem za polskim mundurem”. W praktyce oznacza ono przyzwolenie na całkowitą bezkarność żołnierzy, funkcjonariuszy policji i Straży Granicznej niezależnie od działań, które podejmują. Nawet jeżeli łamią obowiązujące prawo. A film, oparty w dużym stopniu na relacjach świadków, takie przypadki pokazuje.

Dość przypadkowo czas poprzedzający premierę filmu Agnieszki Holland zbiegł się z przybyciem kilku tysięcy mieszkańców Afryki z Tunezji na włoską wyspę Lampedusa. Napływ tej ogromnej fali migracyjnej nastąpił mimo porozumienia podpisanego z autorytarnym prezydentem Tunezji (kilkanaście miesięcy temu rozwiązał demokratycznie wybrany parlament likwidując tym samym ostatnią zdobycz Arabskiej Wiosny), które podobnie jak zawarty kilka lat temu układ z Prezydentem Turcji Recipem Erdoganem miało zatrzymać chcących się dostać do Europy mieszkańców Azji i Afryki. Pojawiały się zresztą sugestie, że władze Tunezji celowo dopuściły do nasilenia migracji, aby uzyskać jeszcze lepsze warunki od UE. TVP wysłało na Lampedusę kilku dziennikarzy, którzy na bieżąco mieli relacjonować tragedię tam się rozgrywającą. Sytuacja była rzeczywiście nadzwyczajna, skoro na wyspie pojawiła się przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Po kilku dniach sytuacja została jednak opanowana i „wstrząsające relacje w „Wiadomościach” przestały się pokazywać. Podobnie jak kilka miesięcy temu sprawa Polski zamordowanej na wyspie Kos i kilkudniowych zamieszek we francuskich miastach. A przecież na nieodległym przecież wybrzeżu Libii w tym samym czasie rozgrywała się największa w ostatnich latach tragedia spowodowana przez powódź, w której zginęło co najmniej kilka tysięcy osób. To jednak propagandzistów z TVP prawie w ogóle nie zainteresowało.

Ostatnim powodem wyeksponowania tematu emigracji była afera wizowa, która ukrywana miesiącami przez rządzących, wypłynęła na światło dzienne w najgorszym dla nich momencie. Dokładna analiza dokonana przez dziennikarzy oko.press (a nie jest portal sprzyjający obecnej władzy) pokazuje, że rozmiar afery nie jest aż tak duży, jak chcieliby to widzieć opozycyjni politycy i sprzyjający im dziennikarze. Nie zmienia to jednak faktu, że w Ministerstwie Spraw Zagranicznych przez wiele miesięcy działała przestępcza grupa, która czerpała korzyści finansowe z procedury wydawania polskich wiz. Jednocześnie zaś w całkiem legalny sposób corocznie co najmniej dziesiątki tysięcy mieszkańców Azji i Afryki otrzymuje wizy pracownicze umożliwiające podjęcie w Polsce legalnego zatrudnienia. Możliwość dokładnego zbadania ich przeszłości i rzeczywistych powodów przyjazdu do Europy jest znacznie mniejsza niż w przypadku migrantów, którzy mieli być relokowani w ramach UE. Nie ma też pewności, że po zakończeniu kontraktu wrócą do swojego kraju – z legalnych emigrantów mogą stać się nielegalnymi, tyle że już przebywających w „europejskim raju”. Uzasadnieniem tej sytuacji są oczywiście względy demograficzno-gospodarcze. Bardzo małe bezrobocie spowodowało deficyt rąk do pracy, co zresztą jest powtórzeniem sytuacji sprzed kilkudziesięciu lat mającej miejsce w państwach Europy Zachodniej. Z konsekwencjami nieprzemyślanej polityki migracyjnej kraje te borykają się do dnia dzisiejszego. Jak to się ma do propagandowej narracji przedstawiającej migrantów jako zarazę, która stanowi śmiertelne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polaków?

Emigracja zarobkowa jest narastającym problemem wszystkich bogatych państw świata. Zasadniczym powodem są oczywiście różnice w poziomie życia, ale nie tłumaczy to tak gwałtownego nasilenia zjawiska migracji. Również kryzys klimatyczny, wojny czy konflikty wewnętrzne nie tłumaczą wszystkiego. Wszystkie te czynniki występowały już wcześniej i rzeczywiście niekiedy przyczyniały się do radykalnych przemian na politycznej mapie świata. Tyle, że w ostatnich latach nie doszło do ich radykalnego nasilenia. Nie zwiększyły się również świadczenia socjalne wypłacane w krajach docelowych, które są konsekwencją wprowadzania zasad welfare state po II wojnie światowej. A jednak miliony ludzi, ryzykując życiem, starają się pokonać wszelkie przeszkody, aby dotrzeć do „lepszego” świata.

Tylko, że wcześniej kraje Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej nie były taką bombą demograficzną jak w chwili obecnej – w niektórych liczba mieszkańców podwaja się co kilka lat. Nie wszystkie są w stanie „zagospodarować” miliony młodych mężczyzn nie mogących zrealizować swoich życiowych aspiracji. A te kształtowane są na podstawie wiedzy o warunków życia w bogatych krajach. Także dzięki rozwojowi internetu. Łatwiej też niż kiedyś przemieszczać się na duże odległości. W wielu krajach, dzięki wcześniejszej migracji, istnieją sieci społecznościowe, które wytworzyły się wskutek wcześniejszych migracji, a dzięki którym łatwiej zaaklimatyzować się w nowym środowisku. Jest w końcu powód, który wygląda na paradoksalny, ale wydaje się najważniejszą przyczyną kryzysu migracyjnego. Emigrantami nie są ludzie, którzy nic nie mają. Ich bowiem nie stać na zapłacenie przemytnikom za przerzut do Europy czy USA. Kilka tysięcy dolarów czy euro to suma na którą często składa się cała rodzina, ale możliwość jej zebrania świadczy jednak o względnej poprawie warunków ich życia.

Krytyka obecnej polityki migracyjnej UE jest powszechna. Tylko, że nawet najzagorzalsi krytycy nie są w stanie pokazać realnej alternatywy. Proponowane rozwiązania są albo półśrodkami, albo zbiorem pobożnych życzeń. I nie wynika to z ich ograniczonych możliwości intelektualnych. Po prostu, jak zresztą w wielu innych kwestiach, nie ma prostych rozwiązań, które w krótkim czasie przyniosą radykalną poprawę sytuacji.

Można zbudować na granicach mury uzupełnione przez systemy elektroniczne, ale i tak nie powstrzyma to osób, które będą starały się je przekroczyć. Na terenach bagnistych oraz tam gdzie są rzeki i jeziora ich budowa jest zresztą niemożliwa. A już kompletnie taki system nie jest możliwy do zastosowania w przypadku granicy przebiegającej na morzu. W pełni skuteczną metodą byłoby oczywiście zaminowanie obszaru przygranicznego, zamontowanie samostrzelających karabinów (jak na murze berlińskim, co zresztą też nie zapobiegło w pełni próbom ucieczek do Berlina Zachodniego) i zatapianie łodzi z migrantami. Oczywiście nikt takich metod nie zastosuje. Przynajmniej oficjalnie, ponieważ niektóre działania podejmowane już teraz (pushbacki, spychanie łodzi poza granice wód terytorialnych, nieudzielanie pomocy tonącym jednostkom), co odbywa się za cichym przyzwoleniem polityków europejskich potrafiących tak pięknie mówić o wartościach którymi się kierują, coraz bardziej ich do nich przybliża.

Nierealne jest też odsyłanie migrantów do krajów ich pochodzenia. W wielu z nich (w Erytrei, Sudanie czy Afganistanie) grozi im rzeczywiste niebezpieczeństwo. Niektórzy „zgubili” dokumenty, a więc identyfikacja kraju, z którego przybyli, jest co najmniej utrudniona. Oczywiście można relokować ich do państw, z których wyruszyli do Europy, ale zgodę musiałyby one wyrazić na to zgodę. Nawet jeżeliby udałoby się uzyskać ich akceptację na takie działanie za dotacje finansowe, to, pomijając już koszty, nie ma pewności, że po jakimś czasie odesłani w ten sposób migranci nie podejmą kolejnej próby. Tak jak wielokrotnie praktykowali to migranci na granicy polsko-białoruskiej, którzy zresztą dążą do Europy Zachodniej, a Polskę traktują wyłącznie jako kraj tranzytowy.

Jest jeszcze jeden „genialny” pomysł położenia kresu nielegalnej migracji, o którym często wspominają rządowe media. Wystarczy przecież pozamykać przemytników, a problem się skończy. Podobnie rozumowali kilkadziesiąt lat temu politycy, którzy postanowili w ten sposób rozprawić się z problemem zażywania narkotyków. Od czasu do czasu udaje się nawet schwytać handlarzy śmiercią. Tyle, że na ich miejsce pojawiają się nowi, często znacznie bezwzględniejsi niż ich poprzednicy. Dopóki istnieje popyt na jakieś usługi, będzie też i podaż.

Można oczywiście też próbować wyeliminować zasadniczą przyczynę migracji – różnice w poziomach życia. Nie da się jednak tego osiągnąć z dnia na dzień, ani nawet z roku na rok, o ile w ogóle byłoby to możliwe nawet w wieloletniej perspektywie. Wymagałoby również ogromnych nakładów finansowych bez żadnych gwarantowanych efektów. Już widzę jak wyborcy zgadzają się przekazać znaczącą część swoich podatków na rozwój krajów afrykańskich czy azjatyckich.

Problem migracji pozostanie z nami na stałe. Możemy próbować go ograniczyć, a samo zjawisko częściowo ucywilizować. Ale powrót do dawnej, bezpiecznej Europy nie jest w pełni możliwy. Zresztą migranci są niezbędni do utrzymania wzrostu gospodarczego, a nawet utrzymania naszego poziomu życia. Najprostsze i najgorzej płatne zajęcia nie znajdą w bogatych krajach zbyt wielu potencjalnych pracowników. Czasami nawet nie zdajemy sobie sprawy, że dzięki przybyszom z dalekich krajów działa w Polsce i innych krajach wiele podstawowych usług publicznych. I raczej nie chcielibyśmy z tego rezygnować. Warto o tym pamiętać, gdy słuchamy cudownych recept populistów, dla których jedynym celem jest wykorzystanie naszego naturalnego strachu przed obcymi do osiągnięcia przyziemnych, politycznych celów.

Karol Winiarski

Wbrew oczekiwaniom Komisja Europejska nie przedłużyła embarga na ukraińskie produkty rolne, które od kilku miesięcy obowiązywało w stosunku do krajów graniczących (lądowo lub poprzez Morze Czarne) z walczącą z rosyjską agresją Ukrainą – Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii i Bułgarii. Trzy pierwsze kraje zapowiedziały jednostronne, i tym samym sprzeczne z prawem unijnym, działania które uniemożliwią wjazd ukraińskiego zboża (a także kukurydzy, rzepaku i ziarna słonecznikowego), poza tranzytem. To oznacza, że będzie drożej.

Dzień przed upływem terminu końca embarga parlament Bułgarii zgodził się na zniesienie importu ukraińskiego zboża. Uzasadnienie było proste – zakaz spowodował wzrost cen produktów zbożowym na rynku najbiedniejszego członka Unii Europejskiej. Mówiąc słowami klasyka, to oczywista oczywistość. A jednak w Polsce nikt nie zdobył się nawet na próbę krytyki podtrzymanego przez władze polskie embarga – jednej z najbardziej kontrowersyjnych decyzji ostatnich lat. Oprócz bowiem oczywistych poszkodowanych, byliby też, i to znacznie liczniejsi, beneficjenci napływu ukraińskiego zboża.

Rynkowych producentów zboża jest w Polsce kilkadziesiąt tysięcy (większość rolników w Polsce produkuje na własne potrzeby). Dla nich konkurencja tańszego, ukraińskiego zboża jest oczywiście poważnym problemem. Ale konsumentów produktów zbożowych jest kilkadziesiąt milionów. Dla nich, a zwłaszcza dla najbiedniejszych z nich, o których ponoć najbardziej troszczy się obecna władza, możliwość kupowania tańszych produktów byłaby oczywistą korzyścią. Skorzystaliby również hodowcy, ponieważ tańsze zboże mogłoby ograniczyć wzrost cen pasz. Bilans zysków i strat wydaje się oczywisty. Skąd więc decyzja rządu i milczenie opozycji?

Protesty rolników są zawsze głośne i tym samym medialne. Tymczasem przytłaczająca większość konsumentów nawet nie zdaje sobie sprawy, że zakaz importu ukraińskiego zboża uderza w ich własne interesy. I dlatego żadna z partii opozycyjnych nie próbowała nawet spojrzeć na problem z trochę innej strony. Nawet Lewica, która przecież wśród producentów zbóż nie ma w ogóle poparcia. A podobno walczy o interesy najbiedniejszych.

W wyjątkowo niezręcznej sytuacji znalazł się Donald Tusk. Przyjmując Michała Kołodziejczaka na listy KO jednoznacznie opowiedział się za embargiem na ukraińskie zboże. Wspólnie próbowali lobbować w Brukseli za przedłużeniem zakazu na kolejne miesiące. Bezskutecznie. Teraz lider PO ma problem. Albo poprze jednostronną decyzję polskiego rządu, co oznaczałoby odejście od fundamentalnego stanowiska Platformy Obywatelskiej – prawa unijnego należy przestrzegać niezależnie od okoliczności. Albo ją skrytykuje, co ostatecznie zdyskredytuje lidera AgroUnii w oczach rolników.

Embargo na ukraińskie zboże w ewidentny sposób leży w interesie Rosji. Można zaklinać rzeczywistość, ale w tym przypadku decyzja polskiego rządu doskonale wpisuje się w wojenne cele Putina. Problem jest zresztą o wiele poważniejszy. Jeszcze niespełna rok temu wszyscy polscy politycy deklarowali pełne poparcie dla unijnych aspiracji Ukrainy. Tymczasem poza strachem przed Rosją niewiele z Ukrainą nas łączy, a wiele dzieli – historia, religia, a przede wszystkim interesy gospodarcze. Po akcesji Ukrainy do UE wszystkie produkowane za naszą wschodnią granicą towary i produkty będą bez żadnych ograniczeń wpływały na polski i europejski rynek. W przypadku produktów rolnych mogą być nawet tańsze niż teraz – ukraińscy posiadacze gruntów rolnych dostaną przecież dopłaty bezpośrednie, co pozwoli obniżyć im ceny sprzedawanego zboża. To oczywiście dla konsumentów szansa na zakup tańszych towarów, ale dla producentów często zabójcza konkurencja. Tak jak w swoim czasie napływ odzieży produkowanej w krajach Dalekiego Wschodu wykończył polski przemysł włókienniczy. Ale jednocześnie pozwolił polskim konsumentom na zakup ubrań, na które zapewne nie byłoby ich stać.

Fakt, że embargo na ukraińskie zboże jest ewidentnie w interesie Rosji nie byłoby niczym szczególnym – przypadkowa zbieżność interesów często się zdarza – gdyby nie cała antytuskowa retoryka Prawa i Sprawiedliwości. Kierując się tą logiką, pierwszymi przesłuchiwanymi przez powołaną niedawno komisję Cenckiewicza powinni być politycy rządzącego ugrupowania, a przede wszystkim premier Mateusz Morawiecki. To przecież jego decyzja spowodowała, że w Moskwie strzelają korki od szampana.

Argument o zabezpieczaniu bezpieczeństwa żywnościowego Polski jest co najmniej mocno wątpliwy. Zboże produkowane przez polskich rolników (ale też cudzoziemców posiadających ziemię w Polsce) jest ich własnością, a nie państwa polskiego. Sprzedadzą je tym, którzy więcej zapłacą. Tym samym wcale nie musi trafić na polski rynek. Polska jest zresztą poważnym eksporterem żywności na unijne rynki. To oczywista korzyść dla producentów, a pośrednio także dla całego społeczeństwa, ale co to ma wspólnego z bezpieczeństwem żywnościowym naszego kraju? Chyba, że reaktywujemy Państwowe Gospodarstwa Rolne.

Mniejsze znaczenie ma kolejny konflikt z UE. Nie pierwszy i zapewne nie ostatni. Ewentualne konsekwencje (czyli kolejne kary finansowe), o ile w ogóle będą miały miejsce (Węgry z powodu przedwyborczego obniżenia cen benzyny wyłącznie dla swoich obywateli, co było ewidentnym złamaniem unijnego prawa, nie poniosły żadnych konsekwencji), nie nastąpią szybko. Widać jednak po raz kolejny, że strona polska nie jest w stanie budować skutecznych koalicji wśród państw członkowskich UE. Nie wszystkie decyzje da się zawetować.

Sprawa ukraińskiego zboża nie jest jedynym przykładem skutecznego narzucania narracji przez polityków Zjednoczonej Prawicy. Partie opozycyjne ze strachu przed gniewem nawet niewielkiej części elektoratu nie próbują przeciwstawić się populistycznym argumentom strony rządowej. Albo milczą, albo twierdzą, że w tych kwestiach nie ma sporu, albo wręcz starają się przebić w populizmie rządzących. Wszystko jest podporządkowane swoiście rozumianej logice wyborczej. Tylko czy w tej sytuacji ewentualna polityczna zmiana rzeczywiście będzie oznaczała zmianę realnej polityki? A jeśli nie, to jaki jest jej sens?

Karol Winiarski