Od dłuższego czasu pojawiają się informacje o możliwości przesunięcia terminu wyborów samorządowych. Powodem miałaby być ich kolizja z odbywającymi się w tym samym czasie wyborami parlamentarnymi. Wypowiedź wicemarszałka Ryszarda Terleckiego z ostatnich dni potwierdziła, że takie właśnie są plany obozu rządowego. Kadencje wybranych w październiku 2018 roku organów samorządu terytorialnego zostaną przedłużone do wiosny 2024 roku. Co ciekawe, głosy protestu ze strony opozycji są wyjątkowo słabe, a praktycznie nikt nie podnosi kwestii legalności takiej decyzji.

Pozorna kolizja wyborów samorządowych i parlamentarnych (pozorna, ponieważ pomiędzy nimi może być ponad miesiąc czasu różnicy) jest wynikiem decyzji poprzedniego parlamentu, w którym pełnię władzy miała Zjednoczona Prawica. To właśnie wówczas przyjęto absurdalny wniosek Jarosława Gowina wydłużenia do pięciu lat kadencji organów samorządu terytorialnego, co miało być rekompensatą za ograniczenie do dwóch liczby możliwych kadencji wójta, burmistrza czy prezydenta miasta (równie kuriozalny pomysł, tyle że tym razem Prawa i Sprawiedliwości). Naprawdę nie trzeba było wyjątkowego intelektu, żeby przewidzieć, że jesienią 2023 przypadnie koniec kadencji parlamentu i organów samorządowych. I nie jest usprawiedliwieniem, że w 2011 roku (czyli za rządów poprzedniej koalicji) nikt nie był w stanie przewidzieć, że zgodnie z uchwalonymi wówczas przepisami, termin wyborów samorządowych przypadnie w dniu 11 listopada 2018 roku. Czyli dokładnie w setną rocznicę odzyskania niepodległości. Jak widać, horyzont myślowy naszych posłów i senatorów, niezależnie od ich przynależności partyjnej, nie wykracza poza termin najbliższych wyborów.

Argument podawany przez liderów PiS-u wskazuje na problemy organizacyjne, które mogą przekroczyć możliwości Państwowej Komisji Wyborczej przeprowadzenia podwójnych wyborów w zbliżonym do siebie terminie. Tyle, że PKW nie sygnalizowała takich trudności, a w przeszłości z podobnymi sytuacjami mieliśmy już do czynienia. W 2005 roku dwa tygodnie po wyborach parlamentarnych odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich. I żadnych problemów z ich przeprowadzeniem nie było. Na dodatek wiosną 2024 roku odbędą się wybory do Parlamentu Europejskiego, których nawet Jarosław Kaczyński nie jest w stanie przełożyć. A to oznacza, że kolizja z przesuniętymi wyborami samorządowymi i tak będzie miała miejsce.

Kluczowym argumentem potwierdzającym legalność planowanych zmian ma być precedens z roku 1998. Wówczas rzeczywiście przesunięto termin wyborów do rad gmin, które miały się odbyć w czasookresie czerwiec-sierpień tegoż roku na październik (o niespełna sześćdziesiąt dni od poprzedniego najpóźniejszego terminu). Powodem było powstanie dwóch kolejnych szczebli samorządu terytorialnego (powiatowego i wojewódzkiego), a tym samym konieczność przeprowadzenia do nich wyborów, które z różnych powodów mogły się odbyć dopiero jesienią 1998 roku. Dlatego chociażby z powodu oszczędności uznano, że wspólne przeprowadzenie wyborów do wszystkich wybieralnych organów samorządu (wówczas wyłącznie stanowiących, a więc rad gmin i powiatów oraz sejmików województw) będzie racjonalnym posunięciem. Nie było jednak mowy o wydłużenie kadencji wybranych w 1994 rad gmin – zakończyły one funkcjonowanie w czerwcu 1998 roku. Dalej działały zarządy gmin, ale ich członkowie wybierani byli przez rady miast i gmin, a nie przez wyborców. O żadnym wydłużeniu wybieralnych organów samorządu terytorialnego nie było więc mowy.

Sprawa przesunięcia terminów wyborów trafiła nawet wówczas do Trybunału Konstytucyjnego, który uznał takie działanie za zgodne z Konstytucją w kontekście istniejących wówczas okoliczności, a więc nie w każdym przypadku, gdy rządzącym tak się zachce. Przy okazji, chociaż wniosek kwestionujący przesunięcie terminu wyborów tego nie dotyczył, sędziowie TK zajęli się również kwestią zgodności z Konstytucją ewentualnego wydłużenia kadencji organów wybieralnych. Zdaniem naszego sądu konstytucyjnego nie byłoby to możliwe w przypadku tych organów, których długość kadencji regulowana jest w Konstytucji, czyli Sejmu, Senatu czy Prezydenta, o ile nie zachodzą przypadki określone w art. 228 Konstytucji, a więc obowiązywanie jednego ze stanów nadzwyczajnych. Ponieważ jednak nasza ustawa zasadnicza nie mówi nic na temat kadencji organów samorządu terytorialnego (w ogóle zresztą nie przesądza istnienia samorządności na szczeblu powiatów czy województw), przedłużenie kadencji organów samorządowych jest możliwe, ale tylko w sytuacji łącznego zaistnienia trzech warunków. A mianowicie, jeżeli:

1. pozwala osiągnąć zamierzone skutki,

2. jest niezbędne dla realizacji wartości konstytucyjnej – uznanej za wyższą od zasady kadencyjności – zaś danego skutku nie można osiągnąć przy pomocy innych środków, uwzględniających w większym stopniu poszczególne wartości konstytucyjne,

3. efekty regulacji pozostają w odpowiedniej proporcji do stopnia naruszenia wartości konstytucyjnych znajdujących się u podstaw zasady kadencyjności.

Absurdalne i sprzeczne z prawdą uzasadnienie w postaci problemów PKW z przeprowadzeniem obydwu wyborów w zbliżonym do siebie terminie nie wypełniają sformułowanych przez TK warunków. Tym samym wydłużenie kadencji będzie niezgodne z Konstytucją, a przynajmniej z interpretacją przedstawioną w 1998 roku przez ówczesny Trybunał Konstytucyjny. Oczywiście Julia Przyłębska i jej koledzy gotowi są dokonać każdej wykładni zgodnej z interesem partii rządzącej i tym samym kwestie prawne nie mają żadnego znaczenia. Liczy się wyłącznie polityczny interes.

W wyborach samorządowych Zjednoczona Prawica nie odnosi zazwyczaj spektakularnych sukcesów. Szczególnie jeżeli chodzi o wybory prezydentów największych miast, które zwykle wzbudzają największe zainteresowanie i z powodu zażartej walki zwycięstwa kandydatów opozycji są najbardziej spektakularne. I tym razem raczej trudno więc będzie partii rządzącej przedstawić je jako sukces. Dlatego też istnieje obawa, że na fali sukcesu samorządowego opozycja może uzyskać również lepszy wynik w wyborach parlamentarnych, które dla Prawa i Sprawiedliwości są oczywiście najważniejsze. Czy rzeczywiście tak to by zadziało? Nie ma znaczenia. Ważne, że Jarosław Kaczyński tak myśli i tego się boi.

Wydawałoby się, że taka motywacja przeciwników politycznych stwarza doskonałe pole do ataku ze strony opozycji. A jednak sprzeciw i krytyka proponowanych rozwiązań jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku innych działań PiS-u. Powód jest oczywisty. Wielu działaczy ugrupowań opozycyjnych to wójtowie, burmistrzowi, prezydenci miast czy radni. Dla nich kolejne miesiące to szansa na przedłużenie okresu pobierania wynagrodzeń i diet. W przypadku takiego miasta jak Sosnowiec, to możliwość zarobienia przez radnych dodatkowo ponad 20 tysięcy złotych. A przecież nie ma pewności, że po następnych wyborach będą mogli kontynuować samorządową „karierę”. Większość z nich w głębokim więc poważaniu ma prawo i zasady demokracji, gdy można wzbogacić swoje konta o kolejne diety i pensje. Dlatego liderzy partii opozycyjnych są między młotem (oczywistą potrzebą przywalenia rządzącym) a kowadłem (oczekiwaniami swoich wpływowych członków). Dlatego, podobnie jak przy ubiegłorocznej podwyżce wynagrodzeń posłów, senatorów, radnych, członków rządu i samorządowców, poza rytualnymi pohukiwaniami Tuska, nie należy się spodziewać poważniejszych protestów.

Czym się zakończy majstrowanie przy kadencyjności organów samorządowych? Wszystko wskazuje na to, że przesunięciem wyborów na wiosnę 2024. Co jednak się stanie, gdy jakiś niezawisły sąd uwzględni wniosek mieszkańca kwestionujący wysokość podniesionych stawek podatku od nieruchomości uchwalonych już po zakończeniu „normalnej” kadencji (a podwyżki z powodu inflacji i ograniczenia dochodów samorządów z powodu obniżenia PIT-u będą niemałe), uznając, że uchwałę w tej sprawie podjął organ nieuprawniony, ponieważ prawo do stanowienia lokalnego prawa, które otrzymał od wyborców w 2018 roku, już wygasło? A co będzie w przyszłości, gdy jakiś kolejny polityczny hochsztapler wpadnie na pomysł wydłużenia kadencji o rok, może trzy, a może nawet pięć lat? Albo stwierdzi, że przecież ludzie już wybrali i kolejne wybory nie są potrzebne? Ale który z polityków przejmuje się takimi problemami. Najważniejsze to wygrać wybory i zdobyć albo utrzymać władzę. Cel uświęca środki. Tym bardziej, że suweren i tak te machlojki zaakceptuje.

Karol Winiarski

Dokładnie dwie dekady mijają od pamiętnego występu Marka Bilińskiego w Sosnowcu. W niedzielny, nieco pochmurny, wieczór szczeciński Wirtuoz syntezatorów zaprosił Mieszkańców naszego Miasta w niezapomnianą podróż do krainy wyobraźni, do której niewątpliwie zdecydowanie – aczkolwiek mimowolnie – przyczynił się… Mikołaj II. Tak oto w świetle laserów i blasków sztucznych ogni odliczał Sosnowiec symbolicznie godziny pierwszego stulecia.

Twórczość Artysty uświetniającego ostatni dzień jubileuszowych Dni Sosnowca w roku 2002 trudno jest lokować w obrębie lekkiego repertuaru. Chociaż w zamykającej się raptem w kilku albumach studyjnych dyskografii Marka Bilińskiego z łatwością odnaleźć można kompozycje lekkie i łatwo wpadające w ucho (chociażby „Fontanna Radości”, „Porachunki z bliźniakami” oraz – bodaj najbardziej rozpoznawalna – „Ucieczka z tropiku”), to jednak nie wolno zapominać, iż uznawany często za „Jeana-Michela Jarre’a znad Wisły” Multiinstrumentalista odebrał klasyczne wykształcenie muzyczne. Odnajduje to odzwierciedlenie nie tylko w stawianiu na wysublimowane formy wyrazu artystycznego, ale też zdecydowane stawianie granic pomiędzy trywialną chwytliwością a pompatyczną hermetycznością. Czyni to wszystkie bez wyjątku kompozycje Marka Bilińskiego wyjątkowymi, gdyż począwszy od przywołanych już „hitów”, a skończywszy na suicie „Mały Książę”, rozpoznawalnym znakiem ich Twórcy jest ów nieuchwytny sznyt, tak silnie zakorzeniony w muzyce klasycznej. Artysta przywiązuje bowiem konsekwentnie uwagę do drugiego, obok melodii, fundamentu muzyki elektronicznej – barwy. Talent, a to uwaga z pewnością uniwersalna, w tym aspekcie zawsze musi być wsparty odpowiednim instrumentarium.

Swoje miejsce na rodzimej scenie muzycznej zaznaczył jako solista Marek Biliński w 1982 roku, rozświetlając szarą rzeczywistość ustroju słusznie minionego „Ogrodem Króla Świtu”. Zaklęte na winylowym krążku brawurowe pasaże wyśmienicie odcinają się na tle majestatycznych pejzaży, stymulując wyobraźnię słuchaczy do granic, do złudzenia prowadząc po krainie obfitującej w egzotyczną florę i faunę, by w apogeum przenieść do siedziby tytułowego Króla, być może zawieszonej „w dolinie mgieł”… Chociaż Muzyk wykorzystał do nagrania raptem pięć urządzeń – trzy syntezatory, wokoder oraz automat perkusyjny – debiutancka płyta Marka Bilińskiego przetrwała próbę czasu, zachwycając kolejne pokolenia miłośników sceny elektronicznej, inspirując do indywidualnych poszukiwań.

Śledząc karierę Artysty nietrudno zdać sobie sprawę z wielorakiej prawdziwości stwierdzenia, iż legendy rodzą legendy. Zwrot w kierunku czerpania z nowoczesnych środków ekspresji wiąże Marek Biliński z poznaniem dokonań Isao Tomity – zmarłego w połowie ubiegłej dekady japońskiego Twórcy, słynącego z nowatorskich interpretacji klasycznych Kompozytorów na elektroniczne instrumentarium. Instrumentarium zdominowanego przez Markę stworzoną blisko siedemdziesiąt lat temu przez Roberta Mooga. W odizolowanej od wpływów zachodnich Polsce nowe prądy w sztuce nieodmiennie były przyjmowane entuzjastycznie. Wyjątkiem nie była tutaj muzyka, której twórcy w pierwszej kolejności sięgali po najnowsze osiągnięcia techniki na potrzeby srebrnego ekranu. Droga syntezatorów na scenę nie była prosta, a przyczyniła się do tego – obok bardzo wysokiej ceny tych instrumentów – pokusa do komponowania utworów niezwykle trudnych w odbiorze. Wraz z poszerzeniem grona odbiorców, instrumenty elektryczne – organy i pianina – coraz częściej ustępowały miejsca elektronicznym.

Koncentrując się na popularnym wykorzystaniu syntezatorów, w naszym Kraju pionierskie przybliżenie ich szerszej publiczności przypisuje się Czesławowi Niemenowi (EMS AKS, Moog Minimoog D). Miłośnicy rodzimego rocka progresywnego z pewnością pamiętają Józefa Skrzeka, który – przewodząc SBB – skryty był za sztafażem złożonym, między innymi, aż z czterech modeli instrumentów zza Wielkiej Wody. Do tej pory Mistrzowi z nieodległych Siemianowic Śląskich towarzyszą na scenie Polymoog, Minimoog, Micromoog oraz Moog Sonic Six (autor niniejszych słów miał zaszczyt, za zgodą Artysty, zniechęcić do przesiadywania po jednym z występów najbardziej zagorzałych wielbicieli, generując potworną kakofonię na trzech – rozgrzanych jeszcze dostatecznie – oscylatorach dokładnie tego samego egzemplarza Minimooga z charakterystyczną naklejką, którym Józef Skrzek posługiwał się na występach w Sali Kongresowej). Wykorzystywanie przez Marka Bilińskiego pierwszych trzech spośród wymienionych modeli pozwala zrozumieć, dlaczego Talent wyłącznie wtedy może rozwinąć się, gdy pielęgnowany jest nie tylko przez ciężką pracę, ale wsparty najlepszymi narzędziami…

Czas pędzi do przodu, nieubłaganie przenosząc Wielkich „na drugą stronę Świata”. Nie uświadczymy już nowych kompozycji nie tylko wspomnianego Isao Tomity, ale także zmarłego półtora miesiąca temu Klausa Schulze’a. Nadzieja w młodości! Koncentrując się na Ziemi Zagłębiowskiej szczególnie zwraca uwagę ambitna działalność czeladzkiego Fair Weather Friends. Niestety, przynajmniej w Sosnowcu próżno oczekiwać godnej młodych Twórców popularyzacji muzyki elektronicznej. Jak długo nadmierna uwaga będzie przywiązywana do „dokonań” muzyki nad wyraz lekkiej i niezobowiązującej do refleksji, tak długo pokutować będą błędne stereotypy, prowadzące wręcz do wykpiwania twórczości bazującej na wykorzystanu instrumentów elektronicznych, w tym coraz częściej syntezatorów. Wynoszony przez Pana Prezydenta Chęcińskiego na piedestał Frontman kapeli z ulicy Bohaterów Monte Cassino obnosił się co prawda, nie tylko w Muzie, Rolandem AX, ale „drugim Jeanem-Michelem Jarrem” – tym razem znad Czarnej Przemszy – z tej przyczyny szybko nie zostanie…

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak

Warszawa, 9 VI 2022

W miniony czwartek odwiedziła Polskę szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Warszawa była jedną z ostatnich stolic państw członkowskich UE, która „zasłużyła” na przyjęcie Krajowego Programu Odbudowy, a szefowa Komisji Europejskiej zgodnie z nową świecką tradycją, osobiście pofatygowała się, aby ogłosić ten fakt i podpisać stosowne dokumenty. To, co wydarzyło się w Warszawie, to wielki sukces wizerunkowy obecnego rządu, kolejny objaw słabości UE i kompletna porażka polskiej opozycji. Porażka na własne życzenie.

Wielomiesięczna zwłoka w akceptacji polskiego KPO była spowodowana zarzutami o naruszanie przez obecne władze zasad praworządności, co potwierdzały kolejne wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE. Trudno było co prawda znaleźć podstawę, która umożliwiała Komisji Europejskiej blokowanie przyjęcia tego programu i tym samym rozpoczęcia realizacji przewidzianych w nim inwestycji, ale widocznie władze UE postanowiły przyjąć zasadę szatniarza z kultowego „Misia” – „nie mamy Pana płaszcza i co nam Pan zrobi”. Ten sposób postępowania wielokrotnie był wcześniej stosowany przez niektóre kraje unijne (ostatnio notorycznie przez Węgry i Polskę) i okazywał się dość skuteczny. Komisja uznała więc, że „jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie” i postawiła Polsce trzy warunki dotyczące praworządności – likwidację Izby Dyscyplinarnej KE, reformę systemu dyscyplinarnego i przywrócenie do pracy pięciu zawieszonych sędziów. Co ciekawe, wśród warunków nie znalazło się żądanie zmiany, wprowadzonego cztery lata temu, nowego sposobu wyłaniania sędziowskich członków Krajowej Rady Sądownictwa, chociaż z punktu widzenia naszego systemu sądowego to nawet większy problem niż działalność Izby Dyscyplinarnej.

Z tych trzech warunków, wszystkie zostały częściowo spełnione. Zamiast Izby Dyscyplinarnej będzie Izba Odpowiedzialności Zawodowej, w której znajdzie się jedenastu sędziów wybranych przez Prezydenta RP spośród trzydziestu trzech wylosowanych spośród niefunkcyjnych sędziów Sądu Najwyższego. Tyle, że mogą to być również sędziowie ze zlikwidowanej izby, którzy wcześniej dostaną możliwość zasilenia czterech pozostałych izb (co oznacza, że mogą zostać wylosowani i wybrani przez Prezydenta do nowej izby) lub przejścia w stan spoczynku (100% dotychczasowego wynagrodzenia do końca życia – żyć, nie umierać). Zmiana systemu dyscyplinarnego sędziów jest tak nieokreślonym pojęciem, że nie wiadomo do końca czy kosmetyczne zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy o SN spełniają ten warunek. Spośród pięciu zawieszonych sędziów, na razie do orzekania wrócił jeden, tyle że w innym wydziale niż do tej pory. Ale polskie władze mają czas na realizację tej obietnicy do końca 2023 roku. Dlaczego więc Komisja Europejska zgodziła się na uruchomienie KPO (formalnie musi to zatwierdzić Rada UE, ale nikt nie spodziewa się jej sprzeciwu)?

Dość powszechnie powtarzaną przez część sprzyjających opozycji komentatorów przyczyną ma być rzekoma naiwność Komisji Europejskiej – eurokraci po prostu dali się po raz kolejny ograć polskiemu rządowi. Traktowanie urzędników unijnych przez euroentuzjastów jak idiotów jest dość dziwne – gdyby tak było, członkowstwo w organizacji zarządzonej przez ludzi mających problemy umysłowe jest dość ryzykowne. Tyle, że to oczywiście całkowicie absurdalna teza świadcząca raczej o naiwności jej propagatorów. Drugie wytłumaczenie to tradycyjne dążenie UE do konsensusu i odsunięcia problemów na później – może same się rozwiążą. Takie wytłumaczenie również kompromitowałoby Komisję Europejską. Jeżeli ktoś stawia ultimatum, to wycofując się z niego pokazuje swoją słabość i zachęca inne państwa do podobnych zachowań. Pasuje to jednak do sposobu działania UE w przeszłości, a przede wszystkim Urszuli von der Leyen, która występując przed PE pręży muskuły i zapowiada stanowcze działania, po czym dość szybko idzie na kompromisy oznaczające w praktyce sukces najbardziej asertywnych krajów, twardo broniących swoich interesów. Trzecie wyjaśnienie kładzie nacisk na skuteczny szantaż zastosowany przez Polski rząd, który od pewnego czasu blokuje uzgodniony już przez najważniejsze kraje naszego świata projekt minimalnego podatku korporacyjnego, który ma uniemożliwić wykorzystywania rajów podatkowych do unikania płacenia podatków przez wielkie międzynarodowe korporacje. Ponieważ Polska takim rajem nie jest, to sprzeciw miał wyłącznie wymusić zgodę na KPO. To zresztą coraz częstsza metoda wygrywania własnych interesów, która wkrótce doprowadzi do całkowitego paraliżu nie tylko UE, ale także NATO.

Niezależnie od motywów, którymi kierowała się Komisja Europejska przyjmując KPO, jego podpisanie oznacza kolejną katastrofalną porażkę opozycji. Od samego początku liderzy Lewicy, Polskiego Stronnictwa Ludowego i Koalicji Obywatelskiej, a potem również Polski 2050, nie byli w stanie przedstawić logicznego stanowiska w tej sprawie. Z jednej strony twierdzili, że pieniądze nam się należą. Z drugiej popierali działania KE i PE blokujące ich przyznanie. W efekcie nie dość, że przegrali i pokazali, że nie mają żadnego wpływu na decyzje możnych UE, to jeszcze skompromitowali się w oczach tej części opinii publicznej, która nie godzi się na ingerencję czynników zewnętrznych w nasze sprawy, nawet jeżeli nie podoba jej się dereforma wymiaru sprawiedliwości autorstwa Zbigniewa Ziobro.

Pogubiona opozycja nie jest w stanie zrozumieć, że od kilku lat coraz większą rolę jeżeli chodzi o motywację wyborców, odgrywają względy tożsamościowe i godnościowe. Wewnętrzna krytyka decyzji podejmowanych przez rządzących jest akceptowalna. Ale jeżeli te same argumenty formułują osoby z zewnątrz i jeszcze starają się je wymusić, to rodzi się naturalny, emocjonalny opór. Nie będzie Unia (czyli Niemiec) pluła nam w twarz. A gdy jeszcze w grę wchodzi kasa, która może przepaść, to stawianie na pierwszym miejscu praworządności, jest wyborczym samobójstwem. Tyle, że inne stanowisko naraziłoby polityków opozycji na ostracyzm ze strony antypisowskich hunwejbinów.

Dążenie do zablokowania polskiego KPO było wynikiem przekonania opozycji, że napływ tych środków zwiększy szanse Prawa i Sprawiedliwości na wygranie wyborów. Co ciekawe, dokładnie takie same oczekiwania (tyle, że nadzieje, a nie obawy) ma druga strona. Ten magiczny sposób myślenia zadziwia. Znaczenie dla elektoratu mają jedynie bezpośrednie transfery finansowe, które można zobaczyć w swoich portfelach i na kontach. Jakiekolwiek inwestycje, które oczywiście pośrednio mogą się przekładać na wzrost zamożności obywateli, nie wpływają w żaden sposób na preferencje wyborcze. A jeżeli już, to służą lokalnym włodarzom, ponieważ to oni najczęściej są postrzegani jako ich autorzy, co zresztą skutecznie starają się uzmysłowić swoim mieszkańcom dzięki kontrolowaniu lokalnych mediów i finansowanej z publicznych pieniędzy maszynie propagandowej. A ponieważ w samorządach, zwłaszcza tych dużych, silna jest opozycja, to paradoksalnie na KPO najwięcej skorzystają przeciwnicy obecnej władzy.

Potwierdzeniem tej tezy jest brak jakiejkolwiek reakcji na kary, które Polska od miesięcy płaci za nierealizowanie wyroków TSUE. Chociaż już prawie rok temu Jarosław Kaczyński zapowiedział likwidację Izby Dyscyplinarnej, to zdominowany przez jego ugrupowanie Sejm miesiącami nie był w stanie dokonać stosownych zmian w prawie. W efekcie straciliśmy około miliard złotych. Ale ponieważ pieniądze te nie będą bezpośrednio wyciągane z kieszeni obywateli, to nie ma to żadnego przełożenia na ich wyborcze preferencje. Gdyby jednak była to nawet symboliczna kwota, którą urzędy skarbowe potrącałyby z wynagrodzeń, emerytur i innych dochodów podatników, oburzenie byłoby powszechne.

Szok związany z podpisaniem KPO spowodował, że wielu polityków opozycji i sprzyjających im dziennikarzy stara się udowodnić, że pieniądze wcale nie są pewne, a nawet, że z pewnością ich wypłata zostanie wstrzymana, ponieważ obecna nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym nie realizuje żądań Komisji Europejskiej. Tyle, że one pojawiły się już wiele miesięcy temu, a Urszula von der Leyen przyjechała do Polski dopiero po uchwaleniu przez Sejm wspomnianej nowelizacji. A to oznacza, ze znajdujące się w niej rozwiązania są dla większości Komisji (dwóch komisarzy było przeciw, a trzech nie wzięło udziału w głosowaniu) satysfakcjonujące. Jeżeli więc będą realizowane w zapisanej formie, to z wypłatą kolejnych transz nie powinno być problemu. Chyba, że Zbigniew Ziobro przeforsuje jakieś kolejne rozwalające system wymiaru sprawiedliwości projekty.

Najbardziej niezrozumiałe jednak jest to, że spośród około trzystu warunków, do których realizacji zobowiązał się polski rząd w Krajowym Programie Odbudowy, wszyscy zajmują się wyłącznie trzema. Tymczasem o wiele ważniejsze dla zwykłych śmiertelników wydają się inne zobowiązania, o których w ogóle się nie mówi. Co więcej, można odnieść wrażenie, że nawet członkowie obecnego rządu, zwłaszcza ci z Solidarnej Polski, nic o nich nie wiedzą i dowiadują się o tym, co Polska ma zrobić w najbliższych latach, z mediów. A jest to szereg działań, które zwiększą koszty życia milionów Polaków. I nawet jeżeli są one sensowne i dłuższej perspektywie nam się opłacą, to jednak wdrażanie ich w ten sposób oznacza drastyczne ograniczenie naszej suwerenności, sprzedanej za brukselskie pieniądze. A robi to rząd, któremu niezależność Polski nie schodzi z ust i który oskarża innych o wyprzedaż naszej suwerenności. Ale przecież ciemny lud i tak się nie zorientuje.

Karol Winiarski

Demontaż państwa polskiego pomiędzy rokiem 1652 (liberum veto), a trzecim rozbiorem trwał ponad półtora wieku. Dokonał tego sojusz idiotów, obsesyjnych tradycjonalistów, obcych agentów i zwykłych złodziei. Ich mentalni prawnukowie robią to współcześnie – napisał jeden z byłych dyplomatów.

Brak stabilnych rządów prawa, kiepska demografia, energochłonna gospodarka, zbyt zależna od węgla, niska innowacyjność, obciążone finanse publiczne, dyskryminacja kobiet na rynku pracy, służba zdrowia w zapaści……Jaki kraj ma takie problemy? POLSKA, po 7 latach rządów w opinii samego rządu, co wynika z uzasadnienia do Krajowego Planu Odbudowy.

Jest, a jednak go nie ma. Warunkiem uzyskania środków z KPO w zakresie tylko praworządności jest likwidacja Izby Dyscyplinarnej SN, powrót do orzekania sędziów usuniętych przez ID oraz reforma systemu dyscyplinowania sędziów, tak aby zapewnić niezależność oceny sędziów.

Gdy tymczasem według TVP wszystkie kraje na świecie nam zazdroszczą praworządności, bogactwa i mądrości. Kolejne sukcesy, gdzie nie spojrzysz, wysokie zarobki Polaków, najtaniej w Europie i do tego inni chcą u nas pożyczać gotówkę. Ktoś oszalał, kłamie, traktuje obywateli jak idiotów?

Nie ma żadnych korzyści ze zmian w sądach, jest za to blokada miliardów z KPO i miliard do zapłacenia za niewykonane wyroki. Naszą patriotyczną odpowiedzią na ten kryzys jest sędzia M. Nawacki w neo KRS i kolejne miliardy, aby to wszystko propagandą zakłamać. Jesteśmy zakładnikami szaleństwa – napisał prof. M. Matczak. A ja twierdzę, że łatwiej jest oszukać ludzi niż przekona, że zostali oszukani. Bo trzeba być twardym, a nie miętkim – miękiszonem.

TSUE i ETPCz uznały izbę dyscyplinarną SN za ”niesąd” którego działalność powinna zostać natychmiast przerwana. Uznały również, że osoby powołane za pośrednictwem nowej politycznie ukształtowanej KRS nie spełniają wymogów stawianych niezależnym sędziom, dlatego ich wyroki mogą zostać uznane za niebyłe. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach:

-SN wyrok z 05.12.2019 r. III PO 7/18

-Uchwała trzech izb SN z 23.01.2020 r. BSA I 4110-1/2020

Artykuł 10 Konstytucji RP stanowi, że „ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały”.

W stosunku do władzy sądowniczej gwarancją realizacji monteskiuszowskiego trójpodziału władzy jest przede wszystkim zasada niezawisłości sądownictwa, na którą składa się niezależność sądów, określona w artykule 173 Konstytucji, który stwierdza, że „sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz” i niezawisłość sędziów, o czym świadczy artykuł 178 ust. 1, stanowiąc, iż „sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom”.

Artykuł 179 w zw. z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji określa sposób powoływania sędziów na czas nieoznaczony.

I tak, zgodnie z art. 61 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

„1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

2) jest nieskazitelnego charakteru,

3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,.

4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

5) ukończył 29 lat,

6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,

7) pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego przez okres pięciu lat”.

W stosunku do sędziego sądu okręgowego wymogi te obostrzono o posiadanie co najmniej czteroletniego okresu pracy na stanowisku sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego, lub na stanowisku prokuratora, o czym mówi art. 63 § 1 przytoczonej powyżej ustawy.

Z kolei na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora, w tym co najmniej trzyletni na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowe- go lub prokuratora prokuratury okręgowej.

Jeszcze wyższe wymogi stawiane są kandydatom na sędziów Sądu Najwyższego. Art. 22 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym dodatkowo w tym zakresie wskazuje na obowiązek wyróżniania się wysokim poziomem wiedzy prawniczej i posiadaniem co najmniej dziesięcioletniego stażu pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora albo wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.

Art. 180 Konstytucji nadmienia, że złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie. Poza tym opróżnienie stanowiska sędziego może odbyć się także w wyniku przeniesienia w stan spoczynku na skutek uniemożliwiającej mu sprawowanie urzędu choroby lub utraty sił, przez osiągnięcie granicy wieku, kiedy sędziowie przechodzą w stan spoczynku — wieku emerytalnego.

Przy określeniu wieku emerytalnego dla sędziego należy ponownie odwołać się do ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, w której art. 69 mówi o tym, że sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65. roku życia. Jednakże ma on prawo do dalszego zajmowania stanowiska, jeżeli nie później niż sześć miesięcy przed ukończeniem 65. roku życia oświadczy ministrowi sprawiedliwości wolę dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko sędziowskie, wtedy może zajmować stanowisko nie dłużej niż do ukończenia 70. roku życia.

Kolejną gwarancją jest niedopuszczalność przeniesienia sędziego. Gwarancja ta wyraża generalny zakaz przenoszenia sędziów, a jednocześnie enumeratywnie wylicza sytuacje, w których jest ono dopuszczalne. Mówi o tym art. 180 ust. 2, „przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie”, a także art. 180 ust. 5 Konstytucji, w którym czytamy: „w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia”.

Zasada ta jest skonkretyzowana np. w art. 75-78a Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Gwarancję niezawisłości sędziego stanowi immunitet sędziowski.

Wedle art. 181 Konstytucji sędzia nie może być, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Nie może być też zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, kiedy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Współcześnie istotna staje się także kolejna z gwarancji niezawisłości, a mianowicie zapewnienie sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi ich obowiązków, na co wskazuje art. 178 ust. 2 Konstytucji. Gwarancja taka z jednej strony jest znacznym wykroczeniem poza ramy praw podstawowych przyznanych ogółowi obywateli wynikających z art. 65 ust. 4 i art. 66 ust. 1 Konstytucji; może być nawet postrzegana jako swoisty przywilej nadany osobie pełniącej funkcję sędziego.

Zgodnie z art. 86 § 1 i 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych (w związku z art. 29 Prawa o ustroju sądów administracyjnych i art. 70 § 1 Prawa o ustroju sądów wojskowych oraz art. 44 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym (w związku z art. 49 Prawa o ustroju sądów administracyjnych), sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, ani innego zajęcia (również nieodpłatnego) bądź sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego.

Kolejna z gwarancji — niepołączalność, oznacza zakaz łączenia stanowiska sędziego z mandatem posła lub senatora. Jej celem jest separacja władzy wykonawczej od sądowniczej.

Podobnie jest z ustanowioną apolitycznością sędziów. W artykule 178 ust. 3 Konstytucji czytamy: „sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów”. Zakaz ten bezpośrednio zapewnia bezstronność i sprawiedliwość wydanego orzeczenia. Przede wszystkim poprzez wyeliminowanie możliwości wpływów grup politycznych na sędziego — członka partii. Wpływa również na społeczne postrzeganie statusu sędziego — sprawiedliwego, kierującego się literą prawa. Z przepisu tego jasno wynika zakaz prowadzenia przez sędziów działalności politycznej.

Natomiast największą bolączką niezależności sądów jest kryzys finansowy, z jakim obecnie boryka się wymiar sprawiedliwości. Od sędziów wymaga się nie tylko doświadczenia życiowego i wiedzy prawniczej, lecz także nieskazitelnego charakteru i wysokiej kultury.

Źródło kryzysu tkwi przede wszystkim w wyborze Krajowej Rady Sądownictwa.

Zgodnie z Art. 187. 1. Konstytucji Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

2. piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

3. czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. A jak została wybrana? Wystarczy umieć czytać ze zrozumieniem i być uczciwym.

Tak na marginesie dyskusji o przywilejach kasty celebryckiej, mijają kolejne tygodnie od opublikowania informacji o STK Krystynie Pawłowicz , która wadliwie wypełniła oświadczenie majątkowe. Ani służby TK ani sama Pawłowicz nie mówią o tym słowem.

Wadliwe wypełnienie oświadczenie majątkowe stało się racją stanu czy też o niewygodnym temacie lepiej milczeć. Istnieją kłamstewka naiwne, a obok nich kłamstwa będące również przestępstwem.

Duma człowieka rozpiera ilu to w Polsce nie mających wykształcenia prawniczego, czy też chociażby prawniczego doświadczenia wyróżnia się wiedzą prawniczą. Dotychczas wszyscy znali się wyłącznie na medycynie i sporcie. Ale jeszcze gorsi są ci z wykształceniem prawniczym, którzy…Dotyczy to również ekonomii.

Stan wymiaru sprawiedliwości po 7 latach pisowskich „reform” jest identyczny jak stan psychiczny sędzi K. Pawłowicz, stan intelektualny sędziego Piotrowicza i stan moralny sędziego Piebiaka.

Dlatego też Z. Ziobro dąży do spłaszczenia struktur sądów. Ma on na celu spłaszczenie walcem prawdziwych sędziów. A także odnowę moralną. W jego efekcie w sądach będą zasiadać ludzie tak kulturalni jak Pawłowicz, tak elokwentni jak Nawacki, tak nieskazitelni jak Piotrowicz i tak nieskazitelnego charakteru jak Piebiak.

Kto nie zna prawdy, jest tylko głupcem. Ale kto ją zna i nazywa ją kłamstwem, ten jest zbrodniarzem – Brecht

Jarosław Pięta

Czas coraz śmielej wpędza Miasto w objęcia drugiego stulecia formalnego istnienia. Istnienia pędzonego na tle historycznych zawieruch, utrwalonego w imponującym repozytorium dokumentów – opracowań naukowych, artykułów prasowych, pamiętników, druków ulotnych, fotografii, wydawnictw kartograficznych. Tym ostatnim zawdzięczamy cenny wgląd w nieustanny proces przekształceń Miasta. Do pełnego obrazu brakuje jednakże istotnego uzupełnienia. Czym Sosnowiec, pomimo dwunastu dekad – urozmaicanego wirażami stagnacji – spektakularnego rozwoju, pod względem administracyjnym charakteryzuje się? Brakiem spójnego podziału administracyjnego.

Wyczerpująca analiza tego zagadnienia nie może, z uwagi na swą złożoność, zostać ujęta w ramach nie tylko pojedynczego felietonu, ale stanowić może wręcz istotę pokaźnego opracowania. Nie zmieni tego przyjęcie daleko idącego uproszczenia, potencjalnie krzywdzącego dla poważnej części Mieszkańców, w ramach którego z dyskusji wyłączy się wschodnią część Miasta. Zabieg to drastyczny i niezupełnie elegancki, ale uzasadniony faktem ustanowienia stosunkowo niedawno autonomii obszarów Sosnowca leżących właśnie na wschód od osi ulic Braci Mieroszewskich, 11 Listopada oraz Wojska Polskiego, co pociąga z sobą łatwość z odczytaniem dawnych granic odpowiednich Jednostek oraz ich umiejscowieniem na kartach współczesnych planów. Należy jednak zaznaczyć, że chociaż od najszerzej zakrojonego skorygowania granic Sosnowca minęło raptem ponad czterdzieści lat, to śledząc z osobna losy niektórych rejonów można wpaść w niejedną pułapkę. Nasuwają się tutaj przede wszystkim dwa jaskrawe przypadki, o zgoła odmiennych przyczynach. Chociaż terytorialnie bliżej Mieszkańcom Juliusza do Porąbki, to paradoksalnie historyczne więzy ściślej wiążą tę uroczą leśną Enklawę z Kazimierzem Górniczym. Innym razem, opuszczając przepełnione industrialnym duchem okolice ulicy Gabrieli Zapolskiej i kierując się na północ – przekroczywszy linię ulicy Majora Henryka Hubala-Dobrzańskiego – bynajmniej Klimontowa nie opuszczamy, a wyłącznie poddać można się wrażeniu wykreowanemu przez wielkopłytową zabudowę ulicy Zielonogórskiej, iż dotarliśmy do Zagórza.

Jednym z najbardziej nieoczekiwanych, a przy tym nastręczającym trudności, faktów w świetle stosunkowo młodego wieku Sosnowca – biorąc pod uwagę także okres przed nadaniem pamiętnego Ukazu – jest fragmentarycznie udokumentowana własność gruntów, które wchodziły w skład obszarów rdzennych. Z pomocą przyjść mogą co prawda opracowania Firka, ale ich dokładność nierzadko nie pozwala na jednoznaczne umiejscowienie na ich tle Sosnowca znanego w obecnej dobie, zwłaszcza w przypadku terenów ówcześnie słabo zaludnionych i na wpół dzikich.

Do interesujących wniosków pozwala dotrzeć kilka planów Miasta, wydanych niedługo przed wybuchem II Wojny Światowej. Szczególnie jedno z opracowań, spopularyzowane dzięki publikacji „Parafia św. Barbary w Sosnowcu. 1908-2008” pod redakcją Księdza Trąby. Z pewnością wielu Miłośników Sosnowca bez wahania przywoła z pamięci charakterystycznie pokolorowany plan, którego niezmiernie cenną wartość podnosi pokaźna ilość ręcznych dopisków, informujących o stanie posiadania gruntów i nieruchomości.

Zakres terytorialny Dzielnic nowo powstałego Miasta determinowany był w znacznym stopniu przez obszar jurysdykcji Parafii. Szczególnie łatwo można prześledzić to na przykładzie Sielca w kontekście erygowania Wspólnot przy ulicach Barbary oraz Dworskiej (obecnie Skautów), co z kolei odnajdywało swe odzwierciedlenie w stosunkach społecznych Konstantynowa oraz szeroko rozumianej Środuli, swoją drogą pomiędzy którymi granica również uległa znacznej modyfikacji, zwłaszcza w kontekście reurbanizacji Miasta. Na rzeczonej mapie widzimy bowiem, iż wyraźnie od Środuli (linia ulicy Piotrkowskiej) oddzielony jest Sielec, chociaż źródła dokumentujące losy tej części Miasta – zwłaszcza nurtu przemysłowego – jednoznacznie utożsamiają obszar ograniczony Czarną Przemszą oraz zbiegiem ulic Chemicznej i Rybnej ze Środulą. Wreszcie w tym rejonie lokujemy Piecuch, stanowiący zalążek owej karczemnej Osady.

W latach trzydziestych ubiegłego wieku w sposób odmienny od przyjętego obecnie przyjmowano rozgraniczenie terytoriów Śródmieścia i Starego Sosnowca. Jakkolwiek podział pomiędzy tym pierwszym a Sielcem utożsamiany był z Czarną Przemszą, co przetrwało do naszej doby (z zastrzeżeniem uregulowania koryta, co szczególnie silnie przekształciło tę granicę w rejonie północnego fragmentu ulicy Legionów), tak analiza ówczesnej wschodniej granicy centralnej Dzielnicy może zaskoczyć. Przyjmowana obecnie przez Historyków oraz Regionalistów linia podziału pomiędzy Śródmieściem i Starym Sosnowcem zgodna jest z biegiem ulicy Jana Kilińskiego, natomiast w okresie międzywojennym granica ta przebiegała dopiero na ulicy Swobodnej. Należy odnotować w tym miejscu, iż teren ograniczony obecnymi ulicami Księdza Włodzimierza Sedlaka i Wiązową (ściślej: wówczas – zatartą już – Milowicką, leżącą po północnej stronie torów kolejowych), do skrzyżowania z południowym odcinkiem Gospodarczej, przez Generała Stefana Grota-Roweckiego (z wyłączeniem rejonu ulicy Niepodległości), a od wschodu sięgający do początku ulicy Stefana Żeromskiego, nie był zaliczany do Pogoni, lecz Śródmieścia. Przyczynę tego stanu rzeczy należy upatrywać przede wszystkim w diametralnie odmiennym niż obecnie sposobie zagospodarowania terenu, zwłaszcza w klinie współczesnych ulic Jana Kilińskiego oraz Hanki Ordonówny. Obszar ten zajęty bowiem był przez infrastrukturę kolejową. Okrojony obszar Pogoni musimy tłumaczyć powołaniem Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych dopiero po ustaniu działań wojennych. Czym jednak tłumaczyć wytyczenie granicy aż wzdłuż ulicy Swobodnej?

Chętnie sięgamy, zwłaszcza w tak niepewnych czasach, wyobraźnią w przyszłość, starając się usilnie odnaleźć odpowiedzi na pytania aktualne już teraz. Chociaż realizacja tego jest niewykonalna, wielu czyni sobie z tego niewyczerpane źródło emocji. Czy nie okazuje się, że równie niełatwo zgłębić jest tajemnice przeszłości, nawet tej nieodległej?

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak

Warszawa, 30 V 2022

Do wyborów parlamentarnych, o ile odbędą się w konstytucyjnym terminie, pozostało niespełna półtora roku. Ich wynik pozostaje oczywiście niewiadomy. Ale jeszcze większą niewiadomą jest program nowego rządu, który zostanie utworzony po wyborach. Nawet jeżeli u władzy pozostanie Zjednoczona Prawica, może się okazać, że radosne rozdawnictwo pieniędzy poprzez kolejne obniżki podatków i transfery socjalne nie będzie już możliwe (winni się znajdą – Putin, UE, no i oczywiście Tusk). Z pewnością natomiast możemy być pewni, że kontynuowana byłaby polityka uzależniania wymiaru sprawiedliwości od rządzących, wspierania dotacjami i inwestycjami zaprzyjaźnionych samorządów i organizacji pozarządowych oraz nieustających kłótni z Niemcami, Francuzami, a nawet innymi, mniej znaczącymi państwami (patrz oskarżenia Morawieckiego wobec Norwegów).

Jeżeli po wyborach władzę przejęłaby opozycja, program jej wspólnego rządu jest trudny do przewidzenia. Prawdopodobnie zostałyby cofnięte zmiany w wymiarze sprawiedliwości, które zostały wprowadzone w ostatnich latach, chociaż nie za bardzo wiadomo w jaki sposób i w jakim zakresie miałoby to się odbywać – radykalne zmiany miały równie mało wspólnego z praworządnością, co działania obecnych władz. Z pewnością poprawiłyby się nasze relacje z krajami Europy Zachodniej, a jednocześnie byłaby kontynuowana bliska współpraca (czyli hurtowe zakupy sprzętu wojskowego) z USA. Całkowitą tajemnicą pozostaje natomiast polityka tego hipotetycznego rządu (niezależnie od jego składu) we wszystkich innych sferach życia publicznego. I co najważniejsze, nie widać żeby liderzy ugrupowań opozycyjnych tym się przejmowali. Jeżeli pojawiają się jakieś epizodyczne propozycje, to najczęściej polegają na rozdaniu kolejnych środków budżetowych bez wskazania ich pochodzenia, chociaż jednocześnie towarzyszą im apokaliptyczne opowieści o katastrofalnym stanie finansów publicznych naszego państwa. Nie spotyka to się zresztą z jakąś poważniejszą krytyką ze strony liberalnych mediów. Te bowiem pochłonięte są sporem o ilość list, które powinna wystawić opozycja w wyborach.

Z kilku sondaży, które ostatnio zalały polskie media, wynika jedno – nic nie wynika. Niektóre wskazują, że jedna lista opozycji gwarantuje jej zwycięstwo. Inne, że lepszym rozwiązanie są dwie listy. Są też takie, które pokazują że w każdym układzie opozycja wygrywa. Z niektórych wynika, że straty elektoratu z powodu wspólnego startu są minimalne. Na podstawie innych można przewidywać dokładnie coś przeciwnego. To idealna sytuacja dla polityków opozycji i większości komentatorów, ponieważ bez problemu mogą powoływać się akurat na ten sondaż, który najbardziej im pasuje. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wybór pożądanej konfiguracji wyborczej nie będzie warunkowany oceną szans na odsunięcie Zjednoczonej Prawicy od władzy, ale własnym interesem politycznym. Dlatego Donald Tusk wspierany przez całą Platformę opowiada się za jedną listą licząc na fotel premiera i późniejsze stopniowe skonsumowanie niepotrzebnych już przystawek, tak jak to się stało z Nowoczesną. Z tego samego powodu przed takim rozwiązaniem bronią się rękami i nogami liderzy mniejszych partii opozycyjnych, o ile tylko sondaże dają im nadzieję na samodzielne przekroczenie progu wyborczego. W podobny sposób rozumuje część ekspertów i komentatorów, którzy nie są w stanie oderwać się od własnych sympatii politycznych. Tymczasem wyciąganie wniosków na podstawie nawet najlepiej zrobionych badań opinii publicznych, jest całkowicie pozbawione sensu. Z kilku zasadniczych powodów.

Po pierwsze, nie tylko nie wiemy kiedy będą wybory, ale tym bardziej co się może do czasu ich przeprowadzenia wydarzyć. Czy pół roku temu ktoś przewidywał wojnę w Ukrainie? Niezależne od nas wydarzenia mogą mieć znaczący wpływ na wynik wyborów, tym bardziej, że różnice notowań między koalicją a opozycją nie są duże. Po drugie, nie wiemy czy obecna ordynacja pozostanie bez zmian. Jeżeli dojdzie do rażącego ograniczenia ilości wybieranych posłów w poszczególnych okręgach, a tym samym podniesienia realnego progu wyborczego do kilkunastu procent, wszelkie dyskusje wśród opozycji stracą sens – jedna lista będzie koniecznością. Po trzecie i najważniejsze, wszelkie sondaże nie uwzględniają zmian, które powoduje kampania wyborcza, a zwłaszcza stopnia zmobilizowania własnego elektoratu (przepływy między koalicją a opozycją są minimalne). Pokazuje to przykład wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku w Polsce i tegorocznych wyborów parlamentarnych na Węgrzech. O ile początkowo w obydwu przypadkach wydawało się, że zjednoczona opozycja ma realne szanse na zwycięstwo, to ostateczne wyniki były dla niej całkowitą katastrofą, a zwycięstwa ugrupowań rządzących najlepsze w historii.

Klęska zjednoczonej opozycji w obydwu przypadkach nie była przypadkowa. Wspólna lista ogromnie ułatwia drugiej stronie prowadzenie skutecznego ataku. Przekonał się o tym Władysław Kosiniak-Kamysz, który stracił znaczną część swojego elektoratu, gdy przyklejono mu łatkę „tęczowego Władka”, chociaż nigdy nie wypowiadał się za legalizacją małżeństw homoseksualnych. Nieustającą kanonada na Tuska będzie więc dołowała całą opozycję, a nie tylko Koalicję Obywatelską. Nawet wystawienie innego lidera (np. Rafała Trzaskowskiego) niewiele zmienia, o czym przekonali się ostatnio Węgrzy. Skoro propagandystom Fideszu trudno było znaleźć coś na mało znanego lidera opozycji Pétera Màrki-Zaya, to skleili go z powszechnie znienawidzonym liderem socjalistów Ferencem Gyurcsànim. Plakaty z hasłem „Màrki-Zay równa się 100% Gyurscàni”, chociaż wyjątkowo proste, żeby nie powiedzieć prymitywne, okazały się nad wyraz skuteczne.

O ile wspólny start całej opozycji jest przynajmniej dziś mało wyobrażalny, to inne konfiguracje są jeszcze mniej realne. Alternatywna koncepcja dwóch list wygląda atrakcyjnie, dopóki nie zagłębimy się w szczegóły tego pomysłu. O ile wspólny start Polski 2050 i Koalicji Polskiej (w praktyce PSL) jest możliwy, zwłaszcza gdy notowania obydwu ugrupowań będą oscylowały wokół progu wyborczego, to koalicja wyborcza Koalicji Obywatelskiej i Lewicy jest równie realna jak poparcie Solidarnej Polski dla adopcji dzieci przez pary homoseksualne. Tak samo nierealizowalne jest wyborcze porozumienie Polski 2050, PSL i Lewicy. Jedyny możliwy, choć równie mało realny układ, to odrębny start Lewicy i wspólny PO, PSL i Polski 2050. Tyle, że ani Szymon Hołownia, ani Władysław Kosiniak-Kamysz do takiego układu się nie palą i jedynie dramatyczne załamanie notowań ich partii mogłoby ich zmusić do tak desperackiego kroku.

Na dzisiaj najbardziej prawdopodobna konfiguracja to trzy listy. Pierwsza – Koalicji Obywatelskiej, Druga – Lewicy. Trzecia – Polski 2050 i PSL. Oczywiście nie daje ona możliwości pełnego wykorzystania premii dla najsilniejszych ugrupowań, który daje system D`Hondta, ale ma kilka zalet. Po pierwsze, minimalizuje groźbę nieprzekroczenia progu wyborczego przez jedno z ugrupować (chociaż 8% dla Polski 2050 i PSL pewne nie jest). Po drugie, powoduje najmniejsze straty w elektoracie. Nawet, jeżeli część rozczarowanych wyborców Hołowni (głownie tych młodszych o lewicowych poglądach) nie zagłosuje na wspólną listę jego partii z PSL, to najwyżej odejdą do Lewicy i Koalicji Obywatelskiej. Być może niektórzy zostaną w domu, ale raczej nie zasilą elektoratu Zjednoczonej Prawicy. I w końcu po trzecie, układ jest dobry, ponieważ jest realny. Lewica, której nikt nie chce, startuje osobno. Koalicja Obywatelska, której wszyscy się boją startuje osobno. A wspólnego startu PSL i Polski 2050 ani Hołownia, ani Kosiniak-Kamysz już dziś nie wykluczają.

Niezależnie od ostatecznej konfiguracji list opozycyjnych, szanse na pokonanie Zjednoczonej Prawicy są niewielkie. Już obecne sondaże wskazują, że ilość mandatów uzyskanych przez Prawo i Sprawiedliwość będzie zbliżona do sejmowej większości. Gdyby zabrakło kilku mandatów, w odwodzie pozostaje narodowa część Konfederacji, o ile ugrupowanie to przetrwa do wyborów. Prawdopodobnie jednak Prawo i Sprawiedliwość nie będzie zmuszone do szukania koalicjanta. Mimo ogromnej inflacji, wewnętrznych sporów, żerowaniu działaczy partyjnych na majątku Skarbu Państwa, kompromitacji Polskiego Ładu i wielu innych wydarzeń, które powinny już dawno zatopić Jarosława Kaczyńskiego i jego partię, nic takiego się nie dzieje. Wyborcy Prawa i Sprawiedliwości (podobnie zresztą jak i opozycji) w coraz większym stopniu są elektoratem tożsamościowym, a ten odporny jest na tego typu afery. Tak jak w niektórych krajach afrykańskich, mieszkańcy głosują na określone partie nie dlatego, że świetnie rządzą i realizują ich życiowe aspiracje, ale dlatego, że w przeciwieństwie do innych ugrupowań, reprezentują ich plemię. W Polsce, ale i w wielu innych krajach świata (Węgry, USA) mamy do czynienia z rozwojem takiego kulturowego trybalizmu. Stąd przepływ elektoratu praktycznie nie istnieje, a decydującym czynnikiem jest uaktywnienie swojego „plemienia”. W ostatnich kilku latach kampanie wyborcze Prawa i Sprawiedliwości oparte na wskazywaniu wrogów zagrażających Polsce (migranci, homoseksualiści, Niemcy) okazywały się niesłychanie skuteczne w mobilizowaniu własnego elektoratu. I nic nie wskazuje, żeby tym razem miało być inaczej.

Te wszystkie rozważania maja oczywiście sens o tyle, jeżeli nic szczególnego nie wydarzy się w międzyczasie w Polsce i na świecie, wybory odbędą się w konstytucyjnym terminie, a ordynacja pozostanie niezmieniona. A tego oczywiście nikt zagwarantować nie może. Jednego natomiast możemy być pewni. Przez najbliższe miesiące zamiast o tym co w Polsce należy zrobić w najbliższych latach, będziemy oglądali kolejne odcinki tej quasi wenezuelskiej opery pod tytułem „Razem czy osobno?”.

Karol Winiarski

Aura za oknami skutecznie przekonała do ostatecznego zrezygnowania z jesienno-zimowych elementów garderoby. Atmosfera budzącej się do życia przyrody nastraja do podejmowania aktywności na świeżym powietrzu. Nie muszą to być od razu dalekie wojaże, czy nawet kilkunastogodzinne eskapady rowerowe. Warto wszak, zwłaszcza dla podatnych na rozleniwiający wpływ kanapy, zdecydować się na spacer. Taka dostępna dla wielu forma rekreacji pozwala łączyć przyjemne z pożytecznym, chociażby w kontekście odświeżenia wiadomości z zakresu Dziejów Miasta oraz Regionu.

Coraz większą popularnością cieszą się w Sosnowcu, organizowane przez Regionalistów, spacery krajoznawcze. Idea tych spotkań wiąże z sobą konieczność upowszechniania wiedzy o Mieście oraz sprzyja zacieśnianiu więzów pomiędzy Mieszkańcami. Sprzyja temu mnogość interesujących atrakcji, tym bardziej godna zaakcentowania, gdy przypomnimy sobie, że obszar Sosnowca ograniczony jest do nieco ponad dziewięćdziesięciu kilometrów kwadratowych. Chociaż za najdalej posuniętą niegrzeczność należałoby odczytywać zarzut wobec Organizatorów z tytułu bycia wtórnym w kontekście opracowywania tras spacerowych, to jednak nie da się ukryć, iż wiele wspaniałych Zakątków jest pomijanych.

Obfitującą w niezapomniane doznania estetyczne ekskursję sosnowiecką można rozpocząć od Kirkutu znajdującego się przy ulicy Stalowej, nieopodal granicy z Czeladzią. Już pobieżna ocena stanu zachowania Nekropolii świadczy wymownie o szacunku wobec wielokulturowego charakteru Miasta, jakże często podnoszonego przez Władze. Nie opuszczając jeszcze Milowic, dalsze kroki warto przedsięwziąć na południowy wschód. Nagrodą za niewygody związane z przeprawianiem się przez nieużytki niechaj będzie sposobność odwiedzenia, jednego z kilku w Mieście, byłego Obozu Jenieckiego, zasłużenie uznawanego za szczytowe osiągnięcie kunsztu konserwatorskiego. Wprost z rejonu tramwajowej pętli przy ulicy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego udać można się na zachód, by zachowanym Szlakiem poprzemysłowej kolei dotrzeć – z dala od zgiełku miejskiego, bezpiecznie i w otoczeniu zieleni – do styku Milowic, Pogoni oraz Starego Sosnowca. Tam właśnie, gdzie ulice Wiązowa i Daleka spotykają się, ruszamy wprost na spotkanie z przygodą! Przemierzając komfortowo kilkusetmetrowy odcinek wzdłuż torów komunikujących dawną Stację Pogoń, doświadczamy ducha minionych dekad. Mijamy bowiem nie tylko Cmentarz Wielowyznaniowy oraz oddany Potomnym jako Relikt niezmiernej wartości historycznej Zakład Woźniaków, ale z całą pewnością uwagę przykuwa wpierw monumentalny zespół zabudowań Piekarni Mechanicznej przy ulicy Kotlarskiej. Stałym elementem krajobrazu jest bryła mieszcząca silosy zbożowe, u podnóża której dominuje niski pawilon produkcyjny. Ślad ów odradzającej się Rzeczypospolitej tonie w cieszącej oko zadbanej zieleni. Pełni zachwytu przecinamy aleję Józefa Mireckiego, nie odstępując linii ulicy Księdza Włodzimierza Sedlaka. Nie jest to trudne, bowiem malowniczy wąwóz rozgraniczający Pogoń od Starego Sosnowca, a następnie od Śródmieścia, wiedzie wprost do istnego raju dla amatorów militariów. Pieczołowicie wyrwany spod niszczącego zęba czasu kompleks dawnych Schronów, rozrzuconych – równolegle względem ulicy 3 Maja – od Centralnego Węzła Komunikacyjnego po Tunel Katowicki, stawia Sosnowiec pośród absolutnych liderów nie tylko w dziedzinie konserwacji Judaików oraz infrastruktury kolejowej. Po starannym poprawieniu stanu uczesania, koniecznego przez rozochocone nietoperze, spod ronda Praw Kobiet już prosta droga do Dworca Południowego. Po kilku minutach, zapatrzeni w fasady najstarszej części Śródmieścia, dochodzimy do zabytkowego Gmachu w rejonie ulicy Teatralnej i Jagiellońskiej. Dopiero na miejscu gwarna od pasażerów sala przekonuje nas, iż tylko z daleka przypominał Pałac Wersalski. Starannie oddane detale architektoniczne epoki pozwalają poniekąd poczuć atmosferę towarzyszącą pierwszym kursom parowozów do dalekiego Dęblina. Mieszkańcy zasmuceni koniecznością rychłego wyruszenia w dalszą drogę z zachwytem przyjmują wiadomość, iż to nie ostatni punkt na trasie związany z kolejnictwem. Takie nastawienie pozwala łatwiej oczekiwać otwarcia rozdziału z Dziedzictwem przemysłu tekstylnego Sosnowca. Rześcy i radośni, pomimo pokonania pokaźnego odcinka dzielącego Śródmieście od pogranicza Sielca i Dębowej Góry, docieramy w końcu do Zakładów Dziewiarskich Wanda przy ulicy Generała Władysława Andersa. Niechaj tylko nie zwiedzie nas hałas imitujący prawdziwe krosna! Ten wspaniały przykład hołdu wobec setek Kobiet pracujących dla dobrobytu Miasta tylko w symboliczny sposób oddaje to, jak na każdym kroku dosłownie realizuje się jednoczące wszystkich przesłanie o szacunek. Przepojeni wzruszeniem, ale też zmorzeni długą trasą, decydujemy się na dotarcie do dawnej Granicy środkami transportu zbiorowego. Chociaż do zachodu jeszcze wiele godzin pozostało, zabieg ten pozwala najefektywniej spożytkować czas tak na kontemplowanie wręcz dziewiczej przyrody najdalszych krańców Maczek, jak też zachwycić się atmosferą Królestwa Polskiego, gdzie w klinie ulic Krakowskiej i Skwerowej oczekuje nas zabytkowy Dworzec, Komora Celna oraz Wieża Ciśnień, po których znać wprawną rękę Konserwatora. Rękę, jak wiadomo, inspirowaną jedynie słusznymi decyzjami Pana Prezydenta…

Jakub Tomasz Hołaj-Krzak

Warszawa, 25 V 2022

Konkurs piosenki Eurowizji od wielu lat rozpala emocje telewidzów w całej Europie, a nawet w niektórych krajach spoza naszego kontynentu (Izrael, Australia). Nie chodzi raczej o walory artystyczne tej imprezy, ponieważ zwłaszcza niektóre utwory są na poziomie Zenka Martyniuka. Chodzi więc o raczej o rywalizację między poszczególnymi krajami, która często nie ma żadnego związku z samymi utworami. Podobnie było i tym razem.

Tegoroczny konkurs wygrał zespół z Ukrainy. Nie ma raczej wątpliwości, że ukraińscy muzycy sukces „zawdzięczają” rosyjskiej agresji, która wzbudziła powszechne współczucie dla bohatersko broniącego się narodu w całej Europie – oczywiście poza Rosją, tyle że ona przynajmniej mentalnie należy raczej do Azji niż naszego kontynentu. Nie ma w tym nic zaskakującego. Przecież w 1989 roku Miss Świata została Aneta Kręglicka i związek jej sukcesu z ówczesnymi wydarzeniami w Polsce dla wszystkich był oczywisty. Zaskakująca była natomiast awantura, którą w Polsce, ale i w kraju zwycięzców, wywołało głosowanie ukraińskiego jury.

W głosowaniu telewidzów z Ukrainy piosenka „River” wykonywana przez Krystiana Ochmana zdobyła maksymalną ilość głosów (podobnie jak ukraiński utwór w Polsce). Ale już zdaniem ukraińskich jurorów naszemu wykonawcy nie należał się nawet jeden punkt. Wzbudziło to w Polsce falę oburzenia, a w internecie wylała się fala hejtu na niewdzięcznych Ukraińców, którzy nie zrewanżowali się za polską gościnność okazaną wobec uciekających przed wojną ich rodaków. Krytycy chyba nie zauważyli, że prezentowany przez nich sposób rozumowania całkowicie wypacza sens konkursowej rywalizacji. Jeżeli o zwycięstwie bądź porażce zespołu lub wykonawcy mają decydować wyłącznie narodowe sympatie i antypatie, to wystarczy zrobić badanie opinii publicznej na ten temat, a nie organizować kosztowne przedsięwzięcie artystyczne. Widocznie ukraińskim jurorom piosenka Ochmana się nie podobała i mieli do tego pełne prawo. Mnie akurat nie przypadł do gustu utwór Ukraińców, ponieważ nie trawię rapu, a piosenka śpiewana przez naszego wykonawcę była moim zdaniem jedną z najlepszych w całym konkursie. Ale to moja osobista opinia będąca odzwierciedleniem mojego muzycznego gustu, a nie sympatii narodowych. Jeżeli oceny jurorów miałyby wyłącznie od nich zależeć, to wszelkie tego typu konkursy traciłyby jakikolwiek sens.

Histeryczna reakcja części polskiej opinii publicznej pokazuje jednak o wiele głębsze i bardziej niepokojące zjawisko. Okazuje się bowiem, że powszechne współczucie wobec Ukraińców i bezprecedensowa pomoc udzielana od początku konfliktu, niekoniecznie miała wyłącznie podłoże humanitarne. W przypadku uciekinierów z Bliskiego Wschodu reakcja naszych rodaków była zupełnie inna, a przecież oni również uciekali przed co najmniej równie brutalnymi zbrodniami wojennymi. Ogromne znaczenie miał fakt, że Ukraina została zaatakowana przez naszego odwiecznego wroga – Rosję. Wspomagając zaatakowanych widzimy w nich ofiary tego samego imperialnego wroga (co prawda uchodźcy syryjscy to też często ofiary rosyjskiego lotnictwa, ale o tym mało kto w Polsce wie). Podświadomie także działamy we własnym interesie – im skuteczniej i dłużej będzie się broniła Ukraina, tym mniejsze niebezpieczeństwo ze strony Rosji będzie nam groziło w przyszłości. Ale to nie znaczy, że traktujemy Ukraińców jak równych sobie. W dalszym ciągu wielu z nas patrzy na naszych wschodnich sąsiadów z poczuciem wyższości, pewnego paternalizmu. I dlatego brak poparcia dla naszego kandydata w konkursie Eurowizji uważamy nie tylko za czarną niewdzięczność, ale wręcz za naruszenie ciążącego na nich obowiązku wspierania Pana przez poddanych w zamian za sprawowaną przez niego opiekę.

Masowe wsparcie dla uchodźców zostało dość skutecznie wykorzystane propagandowo, co poprawiło mocno nadszarpnięty wizerunek Polaków w oczach świata. Co prawda twierdzenie, że w Polsce znalazło się już 3,5 mln Ukraińców, jest daleko idącą manipulacją (w tym samym czasie 1,5 mln Ukraińców wróciło do swojego kraju, a nieznana liczba ich rodaków wyjechała do innych krajów Europy i świata), ale rzeczywiście tak wielki napływ uchodźców nie ma odpowiednika w dotychczasowej historii naszego kraju. Tyle, że proukraińska fala sympatii zaczyna powoli opadać. Coraz częściej zaczynają się pojawiać głosy kwestionujące zakres udzielanej przez rząd i władze samorządowe pomocy. Coraz trudniej o wolontariuszy, dary i wpłaty finansowe na rzecz organizacji pozarządowych udzielających uchodźcom wsparcia. Ta postępująca zmiana w nastrojach bez wątpienia znajdzie odzew wśród niektórych ugrupowań, które będą chciały ja politycznie wykorzystać.

Liczba Ukraińców w Polsce będzie stopniowo maleć – od pewnego czasu więcej z nich wyjeżdża z Polski niż do niej przyjeżdża. Szacunki dotyczące skali trwałego ich osiedlenia się w naszym kraju są różne, a ostateczne decyzje będą wypadkową wielu czynników. Oczywiście zasadniczą kwestią pozostaje przebieg działań wojennych i ich ostateczny rezultat. O ile początek wojny był wielkim zaskoczeniem dla wszystkich z powodu zadziwiająco skutecznego oporu stawianego przez Ukraińców, to ostatnie tygodnie przynoszą z kolei weryfikację najbardziej optymistycznych oczekiwań. Rosjanie wyciągnęli wnioski z dotychczasowych porażek i wyraźnie zmienili taktykę, a przede wszystkim cele toczonej wojny. Pełne podporządkowanie Ukrainy nie wchodzi już w rachubę. Aktualne jest natomiast całkowite opanowanie Donbasu oraz szerokiego pasa wybrzeża Morza Azowskiego i Czarnego umożliwiającego swobodne połączenie z Krymem. I wbrew przekazom ukraińskiej propagandy bezrefleksyjnie powtarzanych przez większość polskich mediów, może im się to udać. W Donbasie, krok po kroku, kosztem olbrzymich strat powoli posuwają się do przodu zajmując kolejne wioski i miejscowości. Ostateczne zdobycie Mariupola zakończyło operację wykuwania połączenia lądowego z opanowanym osiem lat temu Krymem. Ukraińcy odzyskują jedynie te obszary, z których Rosja się wycofała (Kijów, Czernichów, Sumy) lub znacząco zmniejszyła stan liczebny swoich wojsk (Charków). Na pozostałych obszarach podejmowane przez Ukraińców próby kontrofensyw kończyły się bardzo ograniczonymi sukcesami lub całkowitymi porażkami. Nie udało się im odbić Chersonia, nie udało się odciąć Izjumu od zaplecza, nie udało się nawet całkowicie wyprzeć Rosjan z okolic Charkowa, który w dalszym ciągu jest ostrzeliwany ogniem artyleryjskim. Zapowiedź wielkiej kontrofensywy w lipcu, która ma doprowadzić do wyparcia Rosjan z granic Ukrainy jest raczej motywowana chęcią podtrzymania nadziei niż realną projekcją przyszłości.

Z punktu widzenia polskiej racji stanu jak najdłuższe trwanie działań wojennych w Ukrainie jest najbardziej korzystną opcja dalszego rozwoju wypadków. Im więcej sprzętu i żołnierzy straci Rosja, tym mniejsze będzie zagrożenie dla naszego kraju w przyszłości. Dłużej też będą trwały sankcje nałożone przez Zachód, które z pewnością wojny na Ukrainie nie zakończą, ale mogą uniemożliwić lub mocno spowolnić rozwój państwa Putina. Obecna sytuacja zwiększa to też pozycję Polski na arenie międzynarodowej jako kraju frontowego. Oczywiście w krótkim okresie czasu powoduje to poważne problemy ekonomiczne, ale to prawdopodobnie przejściowe perturbacje, a polska gospodarka zdoła dostosować się do nowej sytuacji. W podobny sposób rozumują Amerykanie, dla których totalne osłabienie siły militarnej najważniejszego sojusznika ich największego przeciwnika – czyli Chin – jest kwestią kluczową w walce o utrzymanie globalnej dominacji. Ale na polskiej i amerykańskiej racji stanu świat się nie kończy.

Dwuznaczna postawa Francji, Niemiec i Włoch wobec konfliktu wynika oczywiście z ich gospodarczego i częściowo również politycznego interesu. Trudno utrzymywać z agresorem normalne stosunki handlowe, zwłaszcza gdy nastawienie opinii publicznej jest wobec Rosji zdecydowanie negatywne. Ale wojny wiecznie nie trwają, a nastroje społeczne się zmieniają. Stąd nadzieja, że po zakończeniu działań wojennych będzie można chociaż częściowo wrócić do intratnych interesów z prawie 150-milionowym krajem. Im szybciej się to stanie, tym z ich punktu widzenia lepiej. Dlatego też Emmanuel Macron nie tylko utrzymuje kontakty z Władymirem Putinem, nie tylko namawia Wołodymyra Żełeńskiego do ustępstw terytorialnych, ale też zachęca swoich biznesmenów do pozostania na rynku rosyjskim. Poza tym, zarówno Berlinowi jak Paryżowi, niezbyt w smak jest podporządkowanie się interesom Waszyngtonu, czyli powrót do realiów z czasów zimnej wojny. Motywacja Franciszka, który też dąży do jak najszybszego zakończenia wojny, jest zapewne inna. Konflikt w Ukrainie codziennie przynosi przecież nowe ofiary, a skutki ekonomiczne mogą doprowadzić do klęski głosu i zaburzeń politycznych w wielu biednych krajach Afryki i Azji. Polscy krytycy postawy papieża zarzucający mu postępowanie sprzeczne z ewangelią, chyba niewiele zrozumieli z nauczania Chrystusa.

Deklarowane publicznie przekonanie przywódców Ukrainy o możliwości odzyskania wszystkich zajętych przez Rosję terytoriów, wydaje się w obecnej chwili mało realne. Nic nie wskazuje na to, żeby w najbliższych miesiącach miało nastąpić jakieś gwałtowne załamanie armii rosyjskiej. Odzyskanie okupowanych terenów wymagałoby znacznej przewagi po stronie ukraińskiej, której ta w chwili obecnej nie posiada. Być może w perspektywie kilku lat dozbrojona w najnowocześniejszy sprzęt i wyszkolona przez zachodnich specjalistów armia ukraińska będzie w stanie przechylić szalę wojny na swoją stronę. Ale jeśli nawet odzyskanie Donbasu i Krymu stałoby się możliwe, to czy z punktu widzenia przyszłości naszego wschodniego sąsiada, warto byłoby się o to starać? Czy nie lepiej wykorzystać międzynarodową pomoc na zbudowanie nowoczesnej gospodarki na terenach zachodniej i środkowej Ukrainy? Czy warto poświęcać życie kolejnych tysięcy młodych ludzi, aby ponownie przywrócić swoją władzę nad totalnie zniszczonych działaniami wojennymi obszarami? Emocjonalnie i moralnie trudno pogodzić się z ustępstwami wobec agresora. Ale życie często polega właśnie na wyborze nie tego co najlepsze, ale tego co możliwe do osiągnięcia. I zawsze trzeba w bilansie zysków i strat uwzględniać to co najważniejsze – ludzkie życie. Życie, którego nikt ofiarom wojny nie zwróci.

Karol Winiarski

Wojna w Ukrainie jest bez wątpienia najbardziej tragicznym wydarzeniem w historii Europy ostatnich dziesięcioleci. Tysiące ofiar, ogromne straty materialne i nieznane jeszcze do końca długofalowe konsekwencje, będą miały ogromny wpływ na wszystkie dziedziny naszego życia. Szukając pozytywów zaistniałej sytuacji, najczęściej podkreśla się jedność świata zachodniego, którą wbrew swojej woli wywołał Władymir Putin najeżdżając na swojego sąsiada. Bez wątpienia pierwsze tygodnie wojny doprowadziły do nieznanej od lat solidarności państw należących do Unii Europejskiej i Paktu Północnoatlantyckiego. Tyle, że to stan najwyraźniej przejściowy.

Panuje dość powszechne przekonanie, że pomocy militarnej Ukrainie udziela NATO. W rzeczywistości są to decyzje poszczególnych krajów członkowskich podejmowane w sposób całkowicie samodzielny. Stąd możliwość hamletyzowania Berlina i bez mała jawna antyukraińska postawa Budapesztu. Nawet kwestia tranzytu broni do Ukrainy nie podlega ogólnoorganizacyjnym ustaleniom. Dlatego też Węgry nie tylko nie przekazują swojego uzbrojenia walczącym Ukraińcom, ale nawet nie zgodziły się na transport sprzętu z innych krajów przez swoje terytorium. A przecież to dość ograniczone zaangażowanie w toczący się konflikt. Aż strach pomyśleć, gdyby zaistniała konieczność bezpośredniego wsparcia walczącego kraju. I to nawet gdyby zaatakowanym był jeden z członków paktu, ponieważ wbrew powszechnemu mniemaniu piąty punkt traktatu waszyngtońskiego bynajmniej nie przesądza o sposobie udzielenia pomocy. Nie mówiąc już o tym, że żaden zapis traktatowy niczego tak naprawdę nie gwarantuje, o czym przekonała się Ukraina w 2014 roku, gdy w sposób oczywisty zostało złamane Memorandum Budapeszteńskie jak i Polska, gdy we wrześniu 1939 roku czekała na wielką ofensywę aliantów na Zachodzie.

Pozorną jedność NATO pokazuje również kwestia przyjęcia do organizacji Szwecji i Finlandii. Wydawałoby się, że to oczywista oczywistość jak mawia klasyk i zależy wyłącznie od woli zainteresowanych. Poza wzmocnieniem militarnym i politycznym sojuszu, włączenie obydwu krajów nordyckich ma ogromne znaczenie strategiczne – Bałtyk stanie się praktycznie wewnętrznym akwenem Paktu Północnoatlantyckiego. Tymczasem sprzeciw wobec akcesji Szwecji i Finlandii zgłosiła Turcja. I nie chodzi bynajmniej o prorosyjskie sympatie Recepa Erdogana, chociaż trudno postawę Ankary uznać za zdecydowanie proukraińską. Powodem zastrzeżeń autorytarnego przywódcy Turcji jest schronienie udzielane zwłaszcza przez Szwecję członkom kurdyjskich organizacji uważanych za terrorystyczne. Turcja ewidentnie chce wykorzystać sytuację, aby załatwić jeden ze swoich wewnętrznych problemów i niewiele obchodzi ją rosyjskie zagrożenie.

Nie inaczej jest w Unii Europejskiej. Podobnie jak w NATO decyzje dotyczące najważniejszych spraw, w tym także polityki zagranicznej, muszą być jednomyślne. I tu zaczynają się problemy, które powodują, że UE w relacjach międzynarodowych praktycznie nic nie znaczy. Trudno, żeby było inaczej, skoro w najważniejszych sprawach często nie jest w stanie nawet sformułować własnego stanowiska.

Problem jest o tyle poważniejszy, że coraz częściej mniejsze kraje zdając sobie sprawę z wagi swojego głosu, starają się uzyskać jakieś korzyści w zamian za zgodę na proponowane rozwiązania. I nie zawsze nawet dotyczy to bezpośrednio sprawy, której dotyczą ustalenia, czego przykładem może być żądanie Cypru wsparcia w jego sporze z Turcją w zamian za zgodę na … sankcje przeciw Białorusi. Prawdopodobnie o to samo teraz stara się Victor Orban blokując przyjęcie kolejnego pakietu antyrosyjskich sankcji. Oficjalnie negocjacje dotyczą okresu odroczenia momentu przerwania importu rosyjskiej ropy i zakresu wsparcia dla Węgier w procesie modernizacji ich rafinerii. Nieoficjalnie Orban zabiega o odblokowanie środków z Funduszu Odbudowy i wycofanie się Komisji Europejskiej z procedury wstrzymania wypłat środków unijnych z powodu naruszenia zasad praworządności. W konsekwencji negocjacje w sprawie szóstego pakietu antyrosyjskich sankcji się przedłużają, a kolejne kraje zgłaszają swoje własne żądania.

Można oczywiście zżymać się na egoistycznych, czy wręcz cynicznych, przywódców niektórych państw, którzy łamiąc europejską solidarność realizują swoje partykularne (zarówno krajowe jak i partyjne, a nawet całkowicie osobiste) interesy i interesiki. Ale „źli ludzie” zawsze się znajdą, a jak mówi znane przysłowie „okazja czyni złodzieja”. Jeżeli można coś ugrać bez większych konsekwencji, to dlaczego z tego nie skorzystać? Zasada jednomyślności nie stwarzała początkowo większych problemów, gdy ilość krajów członkowskich była ograniczona, a ich interesy były w znacznym stopniu wspólne. Ale nawet wówczas sprzeciw Francji, a konkretnie generała de Gaulle`a, przez wiele lat blokował akcesję Wielkiej Brytanii do Wspólnoty Europejskiej. Teraz, gdy w skład UE wchodzi 27 państw, niewiele jest spraw, które są tak samo ważne dla wszystkich członków. A to daje możliwość „sprzedania” swojej zgody za stosowną cenę.

Problem z uzyskaniem jednomyślności był oczywiście brany pod uwagę w trakcie kolejnych procesów rozszerzania wspólnoty. Udało się nawet stopniowo rozszerzać zakres spraw, w których unia, a konkretnie Rada UE, decyduje większością kwalifikowaną. Nie dotyczy to jednak polityki zagranicznej. A gdy ostatnio po raz kolejny pojawiła się propozycja zmiany tej zasady, okazało się, że przeciwne są nie tylko państwa odgrywające samodzielną rolę w polityce międzynarodowej (Niemcy i Francja), ale także takie, które znaczą niewiele. Jednym z nich jest Polska.

Brak wspólnej polityki zagranicznej nie doprowadzi do rozpadu UE. Może być natomiast powodem wzrostu wzajemnych animozji państw członkowskich. Paradoksalnie jednak, zmiana tej praktyki, mogłaby skutkować jeszcze poważniejszymi konsekwencjami, zwłaszcza gdyby jakaś przeforsowana większością głosów decyzja była radykalnie sprzeczna z żywotnymi interesami jednego z ważniejszych krajów unijnych. Ewentualne wyłamanie się ze wspólnych ustaleń i brak konsekwencji tej decyzji, skompromitowałoby całą organizację. Może więc warto zachować dotychczasowe rozwiązania? Są one i tak lepsze niż w przypadku Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której pięć państw dysponuje po prostu prawem veta, a pozostałe tego uprawnienia nie mają. Co jakiś czas powoduje to wybuch uzasadnionego oburzenia opinii międzynarodowej, jak chociażby ostatnio po ataku Rosji na Ukrainę. Ale co stałoby się, gdyby prawa veta nie było? Czy Rada Bezpieczeństwa poza potępieniem zdobyłaby się na jakieś poważniejsze działania? Wysłałaby wojska na pomoc napadniętej ofierze? Oczywiście, że nie, ponieważ nikt nie jest samobójcą. Wszyscy już wiedzą, że posiadanie broni atomowej zapewnia bezpieczeństwo. A wszyscy stali członkowie RB ONZ taką bronią dysponują.

Niestety, świat nie był, nie jest i zapewne nigdy nie będzie w pełni sprawiedliwy. Nie warto więc mierzyć siły na zamiary, ponieważ takie romantyczne podejście najczęściej kończy się katastrofą. A jak ktoś uważa, że przykład Ukrainy przeczy temu twierdzeniu, to powinien zastanowić się gdzie będzie Ukraina za kilka lat, a gdzie byłaby, gdyby ustępując w mniej znaczących sprawach (członkostwo w NATO, które i tak było poza jej zasięgiem), być może zapobiegłaby bezpośredniej agresji kremlowskiego satrapy. Dlatego lepiej koncentrować się na tym co możliwe, niż bezskutecznie zabiegać o to, co znajduje się poza naszym zasięgiem.

Karol Winiarski

Kwietniowa inflacja, wedle wstępnych szacunków, sięgnęła 12,3%. To najwyższy poziom od dwudziestu czterech lat. Co prawda, wzrost wynagrodzeń jeszcze w marcu przewyższał wzrost cen, ale różnica była już niewielka, a w kwietniu być może w ogóle zanikła. Na dodatek nie wszyscy pracujący dostają takie same podwyżki. Uchwalony właśnie przez parlament wzrost wynagrodzeń dla nauczycieli jest prawie trzykrotnie niższy od poziomu inflacji. A przecież w poprzednim roku, gdy inflacja już była wysoka, żadnych podwyżek nie było. Problem dotyczy zresztą całej sfery budżetowej, która ponosi największe koszty rozregulowanego systemu finansowego.

Przyczyny inflacji są wielorakie, a dyskusja co do wagi czynników zewnętrznych (najpierw popandemiczne odbicie, a potem wojna w Ukrainie) i wewnętrznych (spóźniona reakcja NBP i rozdawnicza polityka rządu) nacechowana jest polityką. Ogromny wzrost cen dotyczy zarówno niektórych krajów strefy euro, mimo że Europejski Bank Centralnych utrzymuje stopy procentowe na dotychczasowym poziomie, ale też państw, które pozostały przy własnej walucie i znacznie wcześniej zaczęły je podnosić (Czechy, Węgry). Powoływanie się krytyków obecnego rządu na wysoki poziom inflacji bazowej (wzrost cen bez uwzględnienia energii i żywności – 7,6% w kwietniu) jest mocno wątpliwe – na koszty produkcji praktycznie wszystkich produktów w mniejszym lub większym stopniu (najbardziej przy produkcji nawozów sztucznych) wpływają przecież ceny surowców energetycznych. Z drugiej strony inflacja w Polsce zaczęła rosnąć jeszcze przed pandemią, a nawet po jej wybuchu utrzymywała się na poziomie znacznie wyższym niż w większości innych krajów. Trudno też zapomnieć uspokajające wypowiedzi Prezesa NBP Adama Glapińskiego, które okazały się całkowicie chybione.

Podnoszenie stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej jest klasycznym narzędziem zwalczania inflacji. Tyle, że jak wiele innych klasycznych narzędzi nie do końca się sprawdza w zglobalizowanej gospodarce. Bieżącym efektem jest natomiast wzrost oprocentowania kredytów, zwłaszcza hipotecznych, co dla wielu szczęśliwych właścicieli nowych domów czy mieszkań, oznacza radykalne podwyższenie płaconych rat i tym samym obniżenie poziomu życia. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy zaciągnęli zobowiązania w dwóch ostatnich latach (bez mała pół miliona kredytobiorców), gdy stopy procentowe spadły prawie do zera. Ci, którzy zrobili to wcześniej są w lepszej – dzięki wzrostowi realnych wynagrodzeń w ostatnich latach, muszą przeznaczać na spłatę kredytu podobny procent swoich dochodów jak w momencie jego zaciągnięcia. Tylko, że nikt z nich tak nie rozumuje, a punktem odniesienia jest stan sprzed paru miesięcy, a nie wielu lat.

W przeciwieństwie do NBP, polski rząd nie próbuje ograniczyć inflacji, a jedynie jej skutki. Tarcze inflacyjne i obniżki podatków od dochodów osobistych (Polski Ład i jego kolejne modyfikacje) doraźnie poprawiają sytuację konsumentów, ale jednocześnie oznaczają większy napływ pieniędzy na rynek, co w oczywisty sposób doprowadza do wzrostu cen. Ubocznym efektem jest oczywiście rosnące zadłużenie państwa i deficyt budżetowy, który na dodatek upychany jest w coraz większym stopniu poza budżetem. Wybory, które w konstytucyjnym terminie mają się odbyć jesienią przyszłego roku powodują że ta rozdawnicza polityka przynajmniej do tego czasu nie ulegnie zmianie. Zasadnicze pytanie dotyczy okresu powyborczego. Niezależnie od tego, kto będzie Polską rządził, przywrócenie poprzednich stawek podatków na nośniki energii czy żywność, wydaje się bardzo mało prawdopodobne ze względu na ich skrajną niepopularność w społeczeństwie, które uwierzyło w neoliberalny dogmat niskich podatków, nie rozumiejąc jaki ma to wpływ na poziom usług publicznych. Żaden polityk, nawet lewicowy, nie odważy się kwestionować tego powszechnego oczekiwania, co było widać ostatnio, gdy Mateusz Morawicki zapowiedział obniżenie podstawowej stopy podatku dochodowego od osób fizycznych z 17 do 12 procent.

Ograniczanie inflacji poprzez dosypywanie pieniędzy, co przypomina gaszenie ognia benzyną, nie jest niestety charakterystyczne tylko dla rządzących. Podobne propozycje ma opozycja. Można jeszcze zrozumieć pomysł Donalda Tuska emisji obligacji oprocentowanych na poziomie wskaźnika inflacji, chociaż oznacza to jedynie odłożenie problemu w czasie – po ich wykupieniu przez państwo na rynku pojawi się jeszcze więcej gotówki. Jednak już propozycja podwyższenia wynagrodzeń sfery budżetowej o 20% w żaden sposób nie rozwiąże narastającego od lat problemu zarobków tej części polskiego społeczeństwa – w ciągu półtora roku inflacja ograniczy jej skutki do zera. Jedynym sensownym rozwiązanie byłoby powiązanie ich płac z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej, co pozwoliłoby im partycypować w korzyściach rozwoju gospodarczego. Ale to nie jest tak atrakcyjne politycznie jak hasło 20% podwyżki, którego realizacja doprowadziłaby zresztą do pojawienia się kolejnego impulsu inflacyjnego. Nic więc dziwnego, że nawet popierający do tej pory Platformę Obywatelska ekonomiści (Leszek Balcerowicz) i dziennikarze zajmujący się gospodarką (Witold Gadomski) poddali ten pomysł ostrej krytyce oskarżając lidera PO o „uleganie pokusie populizmu”

Oczywiście Donald Tusk dobrze wiedział, że ta propozycja nie ma szans na realizację, a po ewentualnie wygranych wyborach zawsze będzie można zrzucić odpowiedzialność za pustą kasę na ośmioletnie rządy PiS-u (kalka propagandowego sloganu o strasznych o strasznych ośmiu latach rządów PO) i wycofać się ze złożonej obietnicy. Rzucając swój populistyczny pomysł lider Platformy nie liczył nawet na przejęcie rozczarowanych zwolenników Prawa i Sprawiedliwości. To dość zróżnicowany elektorat, ale łączy go jedno – skrajna nienawiść do Tuska skutecznie utrwalana i podsycana przez TVP. Sfera budżetowa w niewielkim zresztą stopniu głosuje na obecną władzę. Popiera natomiast różne ugrupowania opozycyjne, a celem Donalda Tuska jest ich marginalizacja i przejęcie wyborców, co zmusiłoby je w końcu do przyjęcia propozycji wspólnej listy wyborczej, którą oczywiście układałby Donald Tusk i jego współpracownicy. Nie chodzi przecież o odsunięcie PiS-u od władzy, a o jej przejęcie. A to wbrew pozorom nie jest to samo – środek do osiągnięcia celu nie jest celem samym w sobie.

Trzecią propozycją Donalda Tuska było zamrożenie oprocentowania kredytów hipotecznych na poziomie sprzed podwyżek stóp procentowych. Uderzyłoby to oczywiście w banki, które musiałyby ponieść koszty tej politycznej decyzji. Pomijając socjalistyczny charakter tej propozycji (gospodarka ręcznie sterowana), który aż bije po oczach, zadziwia atak polityków opozycji (nie tylko PO) na instytucje finansowe. Gdy kilka lat temu Prawo i Sprawiedliwość wprowadzało podatek bankowy, a następnie przejmowało kolejne prywatne banki, spotkało się to z głęboką krytyką ówczesnej opozycji. To PiS mówił o banksterach, a Platforma i Nowoczesna ostrzegały przed osłabianiem naszych instytucji finansowych. Teraz role się odwróciły. Może Prawo i Sprawiedliwość nie broni banków jak niepodległości, ale też nie poddaje ich totalnej krytyce. Za to opozycja odsądza je od czci i wiary pomstując na ogromne zyski, które generują w ostatnich miesiącach. Dlaczego? Dlatego, że nikt nie lubi banków, a przecież „słuchanie ludzi”, to teraz podstawa wszelkiej działalności politycznej i zdaniem liderów opozycji najlepszy sposób na pozbawienia PiS-u poparcia wyborców. Kiedyś politykom rzeczywiście chodziło o realizację programu gospodarczego, który miał zapewnić długofalowy rozwój społeczny. Teraz chodzi wyłącznie o przejęcie władzy. A potem? Potem jak pisał Mickiewicz „Szabel nam nie zabraknie, szlachta na koń wsiędzie, Ja z synowcem na czele i? – jakoś to będzie!”

Pozornie sytuacja polskich finansów nie wygląda jeszcze najgorzej. Deficyt w tym roku nie powinien przekroczyć 3% PKB, zadłużenie w stosunku do tego samego wskaźnika nawet spada, a złotówka nie osłabia się tak jak chociażby turecka lira. W rzeczywistości jednak przyszłość nie rysuje się różowo. Jeżeli wzrost gospodarczy zacznie słabnąć, to zadłużenie finansów publicznych może niebezpiecznie zbliżyć się do konstytucyjnej granicy 60% PKB, a szans na zmianę naszej ustawy zasadniczej nie widać. Na dodatek zamiast oszczędności w wydatkach planuje się ich ogromny wzrost na obronę, a zbliżające się wybory wymuszą kolejne socjalne transfery. W ostatnich miesiącach nastąpił radyklany wzrost rentowności polskich obligacji – np. obligacji pięcioletnich od sierpnia ubiegłego roku z 1,7% do 7,2%. Oznacza to znaczący wzrost kosztów obsługi polskiego długu, którego nominalna wysokość zbliża się już do 1,5 bln zł. O ile w 2021 budżet państwa musiał wydać na ten cel 26 mld zł, to w roku przyszłym według Ministerstwa Finansów może to być już 56 mld zł., a więc znacznie więcej niż kosztuje nas program 500+.

Populistyczne gierki o wyborców mają bardzo poważne dalekosiężne konsekwencje. Obiecywaniem gruszek na wierzbie być może można sobie zapewnić wyborcze zwycięstwo, ale zawsze potem następuje twarde zderzenie z rzeczywistością. Jeżeli po raz kolejny wygra Prawo i Sprawiedliwość, będzie musiało wypić piwo, które samo nawarzyło. Jeżeli sukces odniesie opozycja, będzie musiała zweryfikować swoje przedwyborcze zapowiedzi, co w sytuacji wewnętrznej rywalizacji kilku antypisowskich ugrupowań może się okazać głęboko destrukcyjne dla zwartości nowego układu rządowego. Niezależnie od tego, kto wygra wybory i przejmie stery rządzenia, nastąpi pogłębienie braku zaufania dla obecnej klasy politycznej, które i tak jest na bardzo niskim poziomie. A ponieważ życie nie znosi próżni, znajdzie się ktoś, kto będzie chciał to wykorzystać. I raczej nie będzie to odpowiedzialny miłośnik liberalnej demokracji kierujący się głęboką troską o przyszłość Ojczyzny. Ale przecież to Polska. A więc … jakoś to będzie.

Karol Winiarski