Każdy z regionów w Polsce posiada charakterystyczne cechy, które odróżniają go od innych. Zaś zamieszkałe tam społeczności definiują własne, małe ojczyzny na swój, unikalny sposób. Dzięki temu gość poznaje miejscową kulturę, architekturę, historię – trzy filary lokalnej tożsamości. Niechlubny wyjątek stanowi Zagłębie Dąbrowskie. Dlaczego? Jeśli Zagłębiakowi zadamy kilka pytań dotyczących miejsca gdzie żyje, ten nierzadko nie będzie znał odpowiedzi lub, przy próbie odpowiedzi będzie się kierować szkodliwymi dla regionu stereotypami. To powód do wstydu i do wyciągnięcia wniosków. My Zagłębiacy, powinniśmy dbać o wizerunek naszej małej ojczyzny i jej dobre imię.

W ostatnich latach, kilkukrotnie przeprowadziłem nieskomplikowany eksperyment na zagłębiowskiej młodzieży. Dotyczył on stanu elementarnej wiedzy o regionie. W ciągu około kwadransa zadawałem im kilka pytań. Interesowali mnie m.in. znani Zagłębiacy, lokalne zabytki, sfera sacrum, a także geneza pojęcia „zagłębie”. Jednocześnie starałem się wywołać tzw. burzę mózgów. Wynik tego testu pokazał, że wiedza kolejnych pokoleń Zagłębiaków jest niestety chaotyczna i słaba. Oto przykład. Na ok. 200 osób, tylko kilka z nich (sic!) wiedziało gdzie znajduje się tzw. Trójkąt Trzech Cesarzy czyli teoretycznie, jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w Zagłębiu. To chyba najlepszy dowód na pilną potrzebę wprowadzenia do szkół edukacji regionalnej.

W tym momencie ktoś może mi zarzucić, iż bardziej cenię sobie historię małych ojczyzn niż dzieje Polski. To nie jest prawda. Staram się kierować moim doświadczeniem i zdrowym rozsądkiem. Poza tym to właśnie poprzez historię miast i wsi można poznać, oraz co istotne zrozumieć, przeszłość własnego kraju. Zapominamy, lub nie chcemy pamiętać, że szacunek do własnego kraju zaczyna się od działalności i pracy na rzecz własnego regionu. Niezależnie od szerokości geograficznej.

Ad rem. Postanowiłem stworzyć „Dekalog Zagłębiaka”, który jest zbiorem fundamentalnych kwestii dotyczących Zagłębia Dąbrowskiego, z którymi jego mieszkaniec powinien być za pan brat. Zwłaszcza kiedy zostanie postawiony w sytuacji, gdy jego dzieci, krewni lub przybysz z innej części kraju w jego obecności poruszą temat związany z regionem. Mieszkańcy małopolskiego brzegu Brynicy powinni nauczyć się utożsamiać z miejscem gdzie żyją i przestać odpowiadać ciszą na pytanie: Czym jest dla nich Zagłębie? Większość Zagłębiaków z zadziwiającą dokładnością, potrafi precyzyjnie zdefiniować jedynie sąsiedni Górny Śląsk. Czyja to wina ? Czy przypadkiem komuś nie zależy aby utrzymać szkodliwe status quo, gdzie Zagłębie, w świadomości wielu ludzi, to integralna część Śląska z komunistycznym życiorysem ? Z całym szacunkiem dla Ślązaków (których określam jako starszych braci Zagłębiaków), ale nie chciałbym aby za kilkanaście bądź kilkadziesiąt lat mieszkaniec Będzina, Sosnowca czy Dąbrowy Górniczej mówił o sobie: „Ja Górnoślązak” czy też „Moja ojczyzna Śląsk”. Nie chcę też aby Zagłębie mylnie kojarzono tylko z drugą połową XX wieku i Edwardem Gierkiem bądź Zdzisławem Marchwickim.

Ów „Dekalog” to przede wszystkim punkt wyjścia, nie zaś zamknięty zestaw zagadnień. Jestem zdania, iż warto i należy znać oraz – na ile to możliwe – poszerzać własną wiedzę  na temat swojej miejscowości i okolicy.

Układając wspomnianą listę, starałem się pominąć sprawy, które rzadko pojawiają się w dyskusjach na temat regionu, budzą kontrowersje lub są po prostu mało znane. Mam tu na myśli na przykład Republikę Zagłębiowską z 1905 roku, sprawę księstwa siewierskiego czy obecny herb Zagłębia Dąbrowskiego. Celowo nie wypowiadam się na temat zaproponowanego dekalogu. To sami zainteresowani powinni poczuć się zmotywowani do znalezienia odpowiedzi (opierając się na wiarygodnych materiałach) na zadane pytania. Jednocześnie mam nadzieję, iż szukający informacji czytelnik nie będzie kierował się wspomnianymi już stereotypami. Mowa tu chociażby o błędnym utożsamianiu Zagłębia Dąbrowskiego tylko i wyłącznie z komunizmem. Ta ideologia to powojenna twarz regionu, który, podobnie jak reszta kraju, znalazł się w sytuacji bez wyjścia. A przecież oblicze Zagłębia okresu zaborów i dwudziestolecia międzywojennego to przede wszystkim Polska Partia Socjalistyczna, która walczyła o prawa robotników, a przed 1918 r. również o odzyskanie przez Polskę niepodległości. To także Narodowa Demokracja, która w latach 30. XX w. zyskiwała tu coraz silniejsze poparcie.

A oto mój regionalny DEKALOG:

I.    Kto i w którym wieku wprowadził do polskiej terminologii pojęcie „zagłębie” ?

II.   Co to jest Trójkąt Trzech Cesarzy?

III.   Jakie miasta znajdują się w granicach Zagłębia Dąbrowskiego ?

IV.    Wskaż najważniejsze rzeki Zagłębia.

V.     Wyjaśnij pojęcie „Czerwone Zagłębie”.

VI.   Wymień historyczne zakłady przemysłowe działające niegdyś na terenie regionu.

VII.  Podaj nazwiska 5 sławnych Zagłębiaków.

VIII. Wymień 5 zabytków znajdujących się na obszarze Zagłębia.

IX.   Wskaż 3 regionalne miejsca pamięci.

X.    Kim był Marian Kantor-Mirski ?

Dariusz Majchrzak

Źródło: klubzaglebiowski.pl