Zarówno w XX, jak i na początku XXI wieku ukazało się wiele ciekawych publikacji dotyczących Zagłębia Dąbrowskiego. Różnią się one m.in. tematyką, stylem, wartością merytoryczną, obszernością oraz dostępnością. Za „ojca” monografii regionu uważa się (zresztą nie bez powodu) Mariana Kantora-Mirskiego, który w okresie dwudziestolecia międzywojennego postanowił zająć się spisaniem dziejów Zagłębia. A było to wówczas zadanie nieporównanie trudniejsze niż obecnie. Od tej pory, nieraz korzystano z jego wiedzy, którą udało mu się przelać na papier jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej. Dzisiaj posiadamy nieporównanie więcej informacji na temat przeszłości Zagłębia i jednocześnie mamy łatwiejszy dostęp do źródeł historycznych dotyczących Będzina, Siewierza, Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Czeladzi itd. Jesteśmy też w stanie zweryfikować bądź zaktualizować część danych, zawartych w publikacjach wydanych kilkadziesiąt lat temu. Oczywiście przed kolejnymi pokoleniami badaczy dziejów regionu jest wiele pracy, ale co kilka lat nasza wiedza ulega wzbogaceniu. Czy to poprzez kwerendy w archiwach, czy też wykopaliska archeologiczne.

I tu pojawia się pytanie: po jakie inne prace, oprócz Mirskiego, warto sięgnąć ? Choć wybór nie jest tak duży jak w przypadku innych regionów, to jednak mamy się czym pochwalić. Oczywiście w tej dziedzinie znajdą się też powody do wstydu, ale pomińmy je milczeniem. Wśród grona ciekawych i wartościowych publikacji dotyczących historii Zagłębia jest kilkadziesiąt, które moim zdaniem warto przeczytać lub – jeśli to możliwe – mieć także na swojej półce.

Lista książek które znajdziecie Państwo poniżej, to mój subiektywny wybór, którego dokonałem jako osoba zajmująca się od kilkunastu lat dziejami regionu. Wybrane pozycje to moja propozycja dla osób zainteresowanych historią Zagłębia. Nie tylko tą współczesną.

Jednocześnie zdaję sobie sprawę, że oprócz wymienionych tu tytułów, dostępne są także inne, cenne dla poznania przeszłości tego miejsca prace, które cechuje wysoki poziom merytoryczny. Nie neguję tego. Skupiłem się jednak na tych kilkudziesięciu książkach, które moim zdaniem będą swoistymi drogowskazami dla początkujących poszukiwaczy wiedzy o naszej małej ojczyźnie.

I jeszcze jedno. Pewnie kogoś będzie kusić pytanie: dlaczego na tej liście nie ma monografii ? Ja zaś odpowiem: a ktoś je w ogóle czyta oprócz historyków ? A tak poważnie, przygody z historią, nie zaczyna się od wielotomowego i drogiego kompendium wiedzy, ale najczęściej od pytania dotyczącego jakiegoś zagadnienia lub epizodu z przeszłości tej czy innej miejscowości. Uzyskanie odpowiedzi może rozpocząć reakcję łańcuchową, jaką będą kolejne pytania, a w końcu własne poszukiwania antidotum na rosnący niedosyt wiedzy.

A oto mój SUBIEKTYWNY KANON LEKTUR:

1. Antoniewicz M., Mikołaj Kornicz Siestrzeniec sławny burgrabia będziński, Katowice 1987
2. Architektura Zagłębia. Materiały IX Sesji Zagłębiowskiej. Sosnowiec, 16-17 września 2010 roku, praca pod redakcją M. Kisiela i P. Majerskiego, Sosnowiec 2011
3. Biografie z Zagłębia. Materiały II Sesji Zagłębiowskiej. Sosnowiec, 20 listopada 2003 roku, praca pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego, Sosnowiec 2004
4. Czubal M., Czubal D., Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego. Sto lat temu i dzisiaj, Katowice 1984
5. Długoborski W., Więź ekonomiczna między Zagłębiami Górnośląskim i Dąbrowskim w epoce kapitalizmu (do 1877 roku), Katowice 1973
6. Inspektorat Armii Krajowej Sosnowiec, oprac. R. Flaczyk i J. Gągorowski, Katowice 2001
7. Jaros J., Historia Górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim do 1914 r., Wrocław-Warszawa-Kraków 1965
8. Jaros J., Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach 1914-1945, Katowice-Kraków 1969
9. Kałuża A., Przeciw carowi! Rok 1905 w Zagłębiu Dąbrowskim, Sosnowiec 2005
10. Krajniewski J., Szwedzi w Będzinie, Będzin 2005
11. Krajniewski J., Będzin. Początki miasta, Będzin 2008
12. Kuzio-Podrucki A., Mieroszewscy. Między Śląskiem a Małopolską, Tarnowskie Góry 2010
13. Mozaika kultur. Materiały IV Sesji Zagłębiowskiej. Sosnowiec, 1 grudnia 2005 roku, praca pod redakcją M. Kisiela i P. Majerskiego, Sosnowiec 2006
14. Nawrot D., Powstanie na Nowym Śląsku w 1806 i 1807 roku. U źródeł Zagłębia Dąbrowskiego, Czeladź 2016
15. Nowakowski A., Dzieje ustroju i prawa księstwa siewierskiego, Warszawa 1993
16. Przemsza-Zieliński J., Księga wrześniowej chwały pułków śląskich, T. 1, Katowice 1989
17. Przemsza-Zieliński J., Księga wrześniowej chwały pułków śląskich, T. 2, Katowice-Sosnowiec 1993
18. Rajman J., Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu, Kraków 2000
19. Rok A., Dzieje zamku w Siewierzu, Siewierz 2011
20. Rozmus D., De Judeorum arte sepulcrali. Motywy artystyczne w żydowskiej sztuce sepulkralnej, Kraków 2005
21. Rozmus D., Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach obecnego pogranicza Górnego Śląska i Małopolski (2 połowa XI-XIII w.), Kraków 2014
22. Siewierz, Czeladź, Koziegłowy: studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, praca pod red. F. Kiryka, Katowice 1994
23. Starościak D., „W dziełach swoich…”. Przemysłowcy i społecznicy Zagłębia Dąbrowskiego w XIX i XX wieku, Dąbrowa Górnicza 2014
24. Strzelecki A., Zagłada Żydów z Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Oświęcim 2014
25. Szwed R., Powstanie styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim, Warszawa-Kraków 1978
26. Wieczorek W., Tradycje piwowarskie Zagłębia Dąbrowskiego, Sosnowiec 2015
27. Zagłębie Dąbrowskie zanim powstało (od pradziejów do końca XVIII wieku), praca pod red. J. Walczaka, Sosnowiec 2007
28. Zagłębie Dąbrowskie w czasach zaborów i walk o niepodległość: (do 1918 roku), praca pod red. J. Walczaka, Sosnowiec 2004
29. Zagłębie Dąbrowskie w II Rzeczypospolitej, praca pod red. J. Walczaka, Sosnowiec 2005
30. Zagłębiowskie rody. Materiały VI Sesji Zagłębiowskiej. Sosnowiec, 6 grudnia 2007 roku, praca pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego, Sosnowiec 2008
31. Związek J., Dzieje diecezji częstochowskiej w okresie II Rzeczypospolitej, Częstochowa 1990

Dariusz Majchrzak

Źródło: klubzaglebiowski.pl