W trakcie spotkania z vice przewodniczącą KE Verą Jurową w Warszawie, minister Zbigniew Ziobro zaproponował wybór sędziów w Polsce w taki sposób jak się ich wybiera w Niemczech. Wprawdzie poza ustawą pominął fakt istnienia w Polsce naszej konstytucji, a nie niemieckiej, to jednak warto się przyjrzeć jak to się odbywa u naszych zachodnich sąsiadów, przypominając jednocześnie o federalnej strukturze państwa niemieckiego. Warto jednak pamiętać, że polityka nie lubi prawdy, zaś prawda nie lubi polityki.

Zgodnie z niemiecką konstytucją kluczowe znaczenie mają art. 92 i 97 Konstytucji, które ustanawiają sądy i stanowią, że „władza sądownicza opiera się na sędziach; powinna być wykonywana przez Federalny Sąd Konstytucyjny, sądy federalne określone Konstytucją oraz sądy poszczególnych landów”. Zapis ten zapewnia niezawisłość i niezależność sędziów.

Podstawowym prawem określającym organizację sądów jest natomiast ustawa o ustroju sądów. Ponieważ mamy do czynienia z republiką federalną władza sądownicza należy do sądów federalnych i sądów 16 krajów związkowych. Administracja sądownictwa należy głównie do krajów związkowych. Ponadto status prawny sędziów na poziomie federalnym i krajowym pełnią rady ds.nominowania sędziów i rady sędziowskie, a w każdym sądzie występuje również prezydium. W systemie niemieckim obowiązuje generalna zasada, że o nominacjach sędziowskich decyduje ministerstwo sprawiedliwości krajów związkowych przy współudziale parlamentów związkowych i przedstawicieli samorządu sędziowskiego w różnych proporcjach w zależności od landu. To są zasady ogólne, ale co do poszczególnych szczebli sądownictwa wygląda to w następujący sposób:

Federalny Trybunał Konstytucyjny
FTK w połowie jest wybierany przez Bundestag, a w połowie przez  komisję złożoną z 12 posłów Bundestagu, która jest dobierana proporcjonalnie do składu izby, a więc również przy udziale opozycji. Każdy kandydat musi jednocześnie otrzymać 2/3 głosów.

Pięć Sądów Federalnych
Dotyczy to takich sądów, jak Trybunał Federalny, Federalny Sąd Administracyjny, Federalny Trybunał Obrachunkowy, Federalny Sąd Pracy i Federalny Sąd Socjalny. Skład tych sądów wybiera komisja do spraw wyboru sędziów. W skład komisji wchodzi 16 odpowiednich ministrów krajów związkowych oraz 16 członków powołanych przez Bundestag, którzy nie muszą być członkami parlamentu niemieckiego. Prezydium odpowiedniego sądu federalnego dostarcza komisji stanowisko dotyczące osobistych i merytorycznych kwalifikacji kandydata. Komisja ta podejmuje decyzję zwykłą większością głosów w tajnym głosowaniu.

Sędziowie Sądów krajów związkowych
O wyborze tych sędziów decyduje krajowy minister sprawiedliwości wspólnie z Komisją do spraw powoływania sądów. W komisjach tych większość stanowią sędziowie wyłaniani przez sędziów bez żadnych wpływów władz politycznych. Decyzja ministra jest tylko formalnością i uwzględnia wskazania sędziów.

Najwyższym sądem powszechnym w Niemczech jest Federalny Trybunał Sprawiedliwości. Na poziomie regionalnym występują Sądy Lokalne i Sądy Regionalne, które pełnią role sądów pierwszej lub drugiej instancji oraz Wyższe Sądy Regionalne.

Sądy administracyjne, pracy i społeczne dzielą się na trzy poziomy, a sądy podatkowe -na dwa. Wyroki są wydawane przez sędziów zawodowych. W niektórych sprawach sędziowie zawodowi orzekają wraz z ławnikami. Ławnicy zasiadają w sądach karnych, gospodarczych, sądach administracyjnych, sądach ubezpieczeń społecznych, sądach pracy i sądach administracyjnych. Administracja i kontrola budżetowa sądów federalnych jest sprawowana przez rząd federalny, natomiast sądów krajów związkowych – przez rządy krajów związkowych.

Ustawa o niemieckim sądownictwie ustanawia ciała reprezentujące sędziów, pozwalając sądownictwu na przedstawianie swojego punktu widzenia w procesie decyzyjnym, jednocześnie zapewniając uwzględnienie interesów i rozwiązywanie konfliktów między uczestnikami tego procesu oraz zwiększając efektywność działań administracyjnych. Na obu poziomach – federalnym i krajowym obowiązki związane z formalnym reprezentowaniem sędziów pełnią rady do spraw nominowania sędziów i rady sędziowskie. Rady sędziów mają za zadanie reprezentować interesy poszczególnych sędziów sądu i sądownictwa w negocjacjach z zarządem sądów.

Na poziomie federalnym rady sędziów istnieją we wszystkich sądach najwyższych i w Federalnym Sądzie Patentowym. Rady sędziów na poziomie federalnym składają się z wybieranych sędziów, a prezes i zastępca prezesa sądu nie może być członkiem rady. Ilość sędziów w radzie zależy od ilości sędziów w danym sądzie. Rady sędziów muszą brać udział w podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących zarządzania sądami.

Rady sędziów muszą być utworzone również w poszczególnych krajach związkowych, a ich członkowie muszą być wybrani spośród sędziów w wyborach tajnych i bezpośrednich. Każdy kraj związkowy ma prawo dookreślić szczegóły związane z organizacją i tworzeniem rad sędziów, jednakże obowiązkiem prawodawstwa krajowego jest zapewnienie odpowiednich regulacji statutowych, gwarantujących pełną reprezentację wszystkich sędziów pracujących na poziomie kraju związkowego.

 W zakresie mianowania sędziów ustawa o niemieckim sądownictwie zakłada udział sądownictwa w procesie mianowania za pośrednictwem rad do spraw mianowania sędziów. Rady te mają za zadanie reprezentować interesy sądownictwa z odpowiednią władzą wyższą oraz z radami do spraw wyboru sędziów, które w podobny sposób są włączone w proces nominowania sędziów.

Innym ciałem sądów jest prezydium. Jest ono ustanowione dla każdego sądu. Składa się z prezesa sądu oraz do ośmiu dodatkowych sędziów, w zależności od wielkości sądu. W małych sądach prezydium składa się z wszystkich sędziów posiadających bierne prawo wyborcze i nie ma tam wyborów. We wszystkich innych przypadkach, członków prezydium wybiera się na 4 lata. Połowa członków prezydium rezygnuje co dwa lata.

Prezydium jest odpowiedzialne za wewnętrzną organizację sądu. Członków prezydium w sprawowaniu swojej funkcji nie ograniczają jakiekolwiek instrukcje. Podejmują oni swoje decyzje z poszanowaniem pełnej niezależności sędziowskiej. Oznacza to, że ani rząd, ani żadne inne władze krajowe nie mają wpływu na przydział sędziów do orzekania w konkretnych sprawach. W ten sposób za pomocą przepisów organizacyjnych zapewniona jest niezależność sądownictwa zgodnie z gwarancjami konstytucyjnymi  określonymi w artykule 97.

Sędziowie niemieccy są nominowani dożywotnio w celu zapewnienia ich niezależności.

Na poziomie federalnym nominacje sędziowskie są dokonywane z udziałem rady do spraw wyboru sędziów. Rada decyduje o nominacjach sędziowskich w sądach najwyższych – Federalnym Trybunale Sprawiedliwości, Federalnym Sądzie Administracyjnym, Federalnym Sądzie Finansowym, Federalnym Sądzie Pracy i Federalnym Sądzie Społecznym razem z federalnym ministrem odpowiedzialnym za dany sąd. Rada do spraw wyboru sędziów składa się z 16 ministrów oraz z takiej samej liczby członków wybranych przez parlament federalny (Bundestag). Członkowie ci nie mogą być członkami Bundestagu i muszą posiadać bierne prawo wyborcze do Bundestagu oraz posiadać doświadczenie prawnicze. Bundestag wybiera członków rady do spraw wyboru sędziów zawsze na początku kadencji.

Jest to zasadnicza różnica pomiędzy tym ciałem, a radami do spraw wyboru sędziów na poziomie landów. Na poziomie krajów związkowych sędziowie krajowi będą wybierani przez ministra krajowego w porozumieniu z radą do spraw wyboru sędziów. Udział rad do spraw wyboru sędziów może nie być ograniczony tylko do początkowego wyboru sędziów, ale także dotyczyć promowania sędziów. W połowie z 16 krajów związkowych istnieją rady do spraw wyboru sędziów, które uczestniczą na etapie rekrutacyjnym wyłaniania sędziów i inne, które w nich nie uczestniczą aż do czasu nominowania dożywotniego i promocji.

System wyboru sędziów w Niemczech wywodzi się z lat zaraz powojennych. Jest on dzisiaj krytykowany przez liczne grona prawników niemieckich, przede wszystkim z uwagi na swoją małą przejrzystość, brak jednolitości, jak również zbytnie upolitycznienie.

System ten jest zawiły i ściśle powiązany z federalną strukturą państwa. Jest jednocześnie głęboko osadzony w historii i kulturze prawnej, gdzie niezależność i niezawisłość sędziowska są niepodważalne i nikt nigdy nawet sobie nie wyobraża możliwości kwestionowania orzeczeń sędziowskich.

Reasumując w swoich wypowiedziach Z. Ziobro i jego pomagierzy pomijają takie elementy jak konstytucja, federalna struktura państwa, jak również rolę jaką do wypełnienia mają rady sędziów, prezydia sądów i komisji d/s wyborów sędziów, a więc nie wyłącznie politycy.

Transponowanie tego systemu na grunt polski jest nie tyle trudne o ile niemożliwe, a przełożenie na warunki polskie jest po prostu bezmyślne i nieprawdziwe i zawiera w sobie jedynie kłamstwo polityczne. Warto pamiętać, że kłamstwem można ludzi karmić ale nie można wyżywić.

„Nigdy tak wielu nie było manipulowanych przez tak nielicznych” – Aldous Leonard Huxley

r.p. Jarosław Pięta