W lipcu 2017 roku znaczna część polskiego społeczeństwa żyła sprawą ustaw sądowych uchwalanych wówczas przez polski parlament. Ekspresowy tryb procedowania ostatniej z nich – o Sądzie Najwyższym – zwielokrotnił intensywność protestów, które wówczas odbywały się przed budynkami sądów w całej Polsce. Bez wątpienia miały one znaczący, o ile nie decydujący, wpływ na ostateczną decyzję Andrzeja Dudy, który zawetował dwie spośród trzech ustaw (weta Prezydenta nie zostały i nie zostaną już rozpatrzone przez Sejm, co samo w sobie jest dziwną praktyką). Kilka miesięcy później przy o wiele mniejszych emocjach ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym w trochę zmienionym kształcie zostały uchwalone. Wejście w życie ustawy o KRS nie wzbudziło poważniejszych protestów społecznych. Inaczej jednak ma się sprawa z ustawą o Sądzie Najwyższym, która stała się częścią polskiego porządku prawnego kilka dni temu. Głównie z powodu osoby Pierwszej Prezes SN Małgorzaty Gersdorf, której sześcioletnia kadencja została na mocy tej ustawy przerwana. Niekoniecznie wbrew obowiązującej Konstytucji. Ale z pewnością wbrew podstawowym zasadom prawa – nieretroaktywności i praw słusznie nabytych.

   Obrona prezes Gersdorf opiera się na art. 183, ust. 3 Konstytucji zgodnie z którym Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego powoływany jest przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję. Druga strona, nie kwestionując tego zapisu, powołuje się na art. 180, ust. 4 Konstytucji, który mówi że to „ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku”. A ponieważ nie można być Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego nie będąc czynnym sędzią, przejście w stan spoczynku automatycznie przerywa trwającą kadencję. I trudno temu rozumowaniu odmówić logiki. Problem leży zupełnie gdzie indziej – zmiana wieku przejścia w stan spoczynku wprowadzona nowelizacją ustawy o Sądzie Najwyższym nie jest zgodna podstawowymi zasadami prawa, które jednak tylko pośrednio znajdują swoje odzwierciedlenie w art. 2 Konstytucji, który stanowi, że: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.

   Do czasu wejścia w życie nowej ustawy sędziowie Sądu Najwyższego orzekali do osiągnięcia 70 roku życia. Mogli jednak z własnej woli przejść w stan spoczynku po ukończeniu 67 lat, a jeżeli byli sędziami SN od dziewięciu lat, to nawet po ukończeniu 60 roku życia. Ci, którzy chcieli orzekać dłużej mogli przedłużyć swój czynny stan o dwa lata (do 72 roku życia) po przedstawieniu zaświadczenia lekarskiego. W każdym przypadku były to decyzje samych sędziów niewymagające zgody żadnego innego organu. Nowelizacja ustawy skróciła tą granicę wieku do 65 roku życia (kobiety mogą przejść w stan spoczynku po ukończeniu 60 lat), a ewentualne dalsze orzekanie uzależnione jest nie tylko od przedstawienia zaświadczenia lekarskiego, ale też od zgody Prezydenta, który wydaje je (lub nie) po uzyskaniu opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Co ciekawe, nie do końca wiadomo, czy przy wydawaniu decyzji Prezydent kierować się ma jedynie opinią lekarską, czy też mogą być brane pod uwagę inne względy. Gdyby przyjąć tą drugą interpretację (a tak zapowiedział prezydencki minister Andrzej Dera), to zasada nieusuwalności sędziego, będąca fundamentem niezawisłości sędziowskiej, zostałaby poważnie naruszona.

   Sama zmiana wieku przejścia w stan spoczynku nie jest niezgodna z Konstytucją. Problemem jest skuteczność tej zmiany w stosunku do już orzekających sędziów Sądu Najwyższego. Jeżeli ktoś został powołany do tego organu, gdy obowiązywały inne przepisy dotyczące wieku przejścia w stan spoczynku, to te właśnie przepisy powinny być wobec niego stosowane, a jedynie jego osobista decyzja powinna mu umożliwić skorzystanie z tych uregulowań, które w późniejszym okresie weszły w życie. Tym samym to od woli samych zainteresowanych powinno zależeć, czy mając ukończony 65 rok życia przejdą w stan spoczynku. W przeciwnym razie nieusuwalność sędziego, a tym samym niezawisłość, staje się fikcją. Zawsze przecież można uchwalić takie przepisy – niekoniecznie dotyczące wieku przejścia w stan spoczynku – które doprowadzą do usunięcia sędziów, którzy nie podobają się aktualnej władzy. I trudno nie odnieść wrażenia, że o to właśnie chodziło autorom nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym. Bo przecież uzasadnienie mówiące o walce z pozostałościami systemu komunistycznego w polskim wymiarze sprawiedliwości, które zaprezentował premier Morawiecki na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego, w sytuacji gdy Sądu Najwyższego broni prześladowany przez komunistów Adam Strzembosz, a jednym z autorów nowych przepisów jest pełniący w okresie stanu wojennego funkcję prokuratora Stanisław Piotrowicz, nie brzmi wiarygodnie.

   Zadziwiające w całym sporze jest stanowisko sędziów Sądu Najwyższego, którzy uznali za skuteczne listy Prezydenta informujące o przeniesieniu ich kolegów w stan spoczynku. List, a postanowienie (o którym mówi art. 39 znowelizowanej ustawy o SN) wymagające kontrasygnaty premiera, to dwie różne sprawy. Na dodatek jeżeli sędziowie uznają, że ta decyzja jest skuteczna wobec nich, to jest także skuteczna wobec sędzi Gersdorf. A przecież sędzia w stanie spoczynku nie może pełnić funkcji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Poza tym opieranie linii obrony wyłącznie na Pani Prezes jest też dość ryzykowne z innego powodu. Małgorzata Gersdorf nie raz zachowywała się koniunkturalnie i nie ma żadnej pewności, że tym razem nie ulegnie naciskom. A gdyby jednak zdecydowała się na rezygnację ze stanowiska, trudno byłoby w dalszym ciągu mówić o złamaniu Konstytucji przez obecne władze.

   Podstawą takiego stanowiska sędziów jest zasada domniemania konstytucyjności ustawy do czasu odmiennej decyzji Trybunału Konstytucyjnego. Tyle, że ta zasada działa też w przypadku kontrowersji co do wspomnianych wcześniej dwóch kolidujących ze sobą przepisów Konstytucji – art. 180, ust. 4 i art. 183, ust. 3). Na dodatek w praktyce oznacza to, że można uchwalić dowolny przepis – nawet rażąco sprzeczny z zapisami Konstytucji – i powoływać się na jego domniemaną konstytucyjność. Ewentualny wyrok Trybunału Konstytucyjnego (wydany zapewne najwcześniej po kilku miesiącach, a może i latach) zgodnie z prawem i tak nie będzie działał z mocą wsteczną. Zakładane skutki i tak zostaną osiągnięte, nawet gdy potem ustawę trzeba będzie zmienić. A jeżeli jeszcze uda się wcześniej obsadzić TK swoimi sędziami, którzy potwierdzą konstytucyjność wszystkiego na czym władzy zależy, to Konstytucja stanie się świstkiem papieru jakim była w okresie PRL-u.

   W całej sprawie ciekawe są jeszcze dwie sprawy. Po pierwsze Pierwszą Prezes na skutek decyzji Prezydenta zastępuje sędzia Iwulski, który jest od niej starszy i do oświadczenia wysłanego do Prezydenta informującego o woli dalszego orzekania nie dołączył zaświadczenia lekarskiego, co w sposób automatyczny na mocy obowiązującej ustawy powinno oznaczać jego przejście w stan spoczynku. Co więcej, stanowczo twierdzi, że Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego w dalszym ciągu jest Małgorzata Gersdorf. A jednak Pan Prezydent tych ewidentnych faktów „nie zauważył”. Pokazuje to całkowite zagubienie Andrzeja Dudy i jego współpracowników, którzy w kluczowych dniach co chwilę wydawali całkowicie sprzeczne ze sobą komunikaty. Po drugie otwartą pozostaje kwestia czy Pani Prezes będzie w najbliższych miesiącach pobierała wynagrodzenie za pracę czy też uposażenie z racji przebywania w stanie spoczynku. Nie zdziwiłbym się, gdyby przez następne tygodnie dostawała środki z obydwu źródeł. W naszym kraju wszystko jest możliwe, a działania podejmowane w ostatnich latach pogłębiają jedynie chaos prawny. A to dopiero początek zamieszania, które będzie skutkiem chaotycznych i nieprzemyślanych zmian, których jesteśmy świadkami (a wkrótce zapewne ofiarami) od ponad dwóch lat.

Karol Winiarski

   Słuchając Prezydenta Arkadiusza, czy też czytając przygotowane przez jego pijarowców przekazy prasowe, można odnieść wrażenie, że żyjemy w rozkwitającym mieście, a nieomylne władze natychmiastowo rozwiązują wszystkie pojawiające się problemy. Trudno się temu dziwić – nikt przecież nie lubi mówić o swoich niepowodzeniach. Zdziwienie jednak budzą nerwowe i niewiele mającego wspólnego z kulturą osobistą reakcje Prezydenta Chęcińskiego na fakty przedstawiane przez opozycję, które nie pasują do wyidealizowanego obrazu Sosnowca. A że jest też ciemniejsza strona sosnowieckiej rzeczywistości, widać na każdym kroku. I nie zawsze są to skutki okoliczności, na które władze miasta nie mogły mieć wpływu.

   Na ostatniej sesji RM okazało się, że trzeba pilnie przeznaczyć 0,5 mln zł. na zabezpieczenie wiaduktu w ciągu ulicy Wojska Polskiego, co jest konsekwencją decyzji nadzoru budowlanego. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że był to efekt interwencji dwóch mieszkańców naszego miasta, którzy w czasie spaceru zaniepokoili się stanem tego obiektu i zawiadomili Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Gdyby nie ich czujność, do dzisiaj nikt w mieście nie wiedziałby, że obiekt wymaga pilnej interwencji. Dopiero teraz zlecono też specjalistycznej firmie wykonanie badań kilku innych obiektów mostowych w Sosnowcu. A jeszcze kilka miesięcy temu na zadane przeze mnie na komisji pytanie w tej sprawie padła uspokajająco odpowiedź. Podobnie potraktowano wcześniejsze interwencje radnego Jana Bosaka. Nadzoru budowlanego zlekceważyć już nie można było.

   Dwa miesiące temu radna Wanda Olko zgłosiła na komisji zdrowia, rodziny i opieki społecznej problem braku holterów (urządzenia monitorujące prace serca) w Szpitalu Miejskim, co w znaczącym stopniu wydłuża czas oczekiwania na poradę kardiologiczną. Koszt ich zakupu to około 50 tys. zł. – kwota stosunkowo niewielka w skali całego budżetu miasta. Niewielka też w skali budżetu Szpitala Miejskiego (mniej niż promil całorocznego budżetu). Problem ze sfinalizowaniem zakupu tych urządzeń ze środków własnych naszego szpitala pokazuje nieciekawą sytuację finansową tej placówki. Komisja w pełni poparła wniosek radnej wnioskując do Prezydenta o wyasygnowanie stosownej kwoty. Wydawało się, że sprawa zostanie szybko i skutecznie załatwiona – w grę wchodziło przecież zdrowie, a nawet życie naszych mieszkańców. Nic bardziej mylnego.

   Na następnej komisji okazało się, że łatwiej jest składać kuriozalne donosy do CBA niż rozwiązać prosty problem. Pani wiceprezydent Jedynak przysłała standardową odpowiedź: „po zakończeniu I półrocza br. zostanie przeprowadzona szczegółowa analiza budżetu pod kątem możliwości zabezpieczenia środków finansowych na przedmiotowe zadanie”. Co ciekawe, w tym samym czasie dokonywaliśmy na wniosek Prezydenta wielomilionowych zmian w budżecie miasta. Ale 50 tys. zł. na zakup holterów nie było.

   Mimo ostrej dyskusji na komisji nic nie wskazywało, że stanowisko Prezydenta ulegnie zmianie. W tej sytuacji zgłosiłem wniosek o dokonanie zmiany w projekcie nowelizacji budżetu, która umożliwiłaby przekazanie szpitalowi środków na zakup holterów. Dopiero w tym momencie Prezydent Chęciński zrozumiał, że dalszy opór będzie kompromitujący. Jeszcze na komisji zapowiedział, że środki zostaną przekazane szpitalowi przez Wydział Zdrowia. Nie był jednak w stanie odpowiedzieć z jakiego wcześniej planowanego zdania zostanie ta kwota zabrana. Nie wziął też pod uwagę, że taka operacja jest po prostu niezgodna z prawem. Szpital Miejski jest spółką prawa handlowego. Pieniądze z budżetu miasta można przekazać tylko na podwyższenie kapitału spółki (taki sposób proponowałem w moim wniosku) albo na realizację programów zdrowotnych, co jednak wymaga przeprowadzenia długotrwałej procedury przetargowej. Ostatecznie z informacji przekazanej przez pierwszego zastępcę Prezydenta Miasta wynika, że szpital kupi holtery z własnych środków.

   Obydwie sprawy zakończyły się szczęśliwie. Jednak sposób w jaki to się stało, świadczy o kilku niepokojących faktach. Po pierwsze, stan budżetu miasta daleki jest optymistycznych zapewnień Prezydenta, skoro bez środków zewnętrznych nie jesteśmy w stanie wyremontować wiaduktu – stać nas tylko na jego doraźne zabezpieczenie. Po drugie, sytuacja finansowa naszego szpitala jest zła, skoro problemem okazało się wydatkowanie 50 tys. zł. na tak ważny zakup. Po trzecie, władze Sosnowca nie wiedzą co się dzieje w mieście i w najważniejszej miejskiej placówce zdrowotnej. Po czwarte, wnioski radnych, nawet z klubów „prezydenckich” są traktowane lekceważąco. Po piąte, reakcje na sytuacje kryzysowe są nerwowe, a Prezydent nie jest w stanie przyznać się do popełnionych błędów. Zwłaszcza ta ostatnia sprawa może budzić zaniepokojenie. Przekonanie o własnej nieomylności źle wróży na przyszłość.

Karol Winiarski