Poseł Waldemar Andzel napisał artykuł pod niosącym nadzieję tytułem „Powraca normalność”. Pisze w nim, że powrotem do tej normalności jest obniżenie wieku emerytalnego. Danie ludziom prawa , a nie obowiązku – jak zaznacza – do przejścia na emeryturę w wieku 60/65 lat w zależności od płci. Do dłuższej pracy ma zaś zachęcać fakt, że emerytury mają rosnąć o około 8% za każdy dodatkowo przepracowany rok.

Sięgnąłem czym prędzej zatem do ostatniej korespondencji z ZUS, by zobaczyć jaka będzie moja emerytura i jak będzie rosła z każdym następnym rokiem pracy. Dowiedziałem się z niej, że jeśli przestanę odprowadzać składki dzisiaj, to przechodząc na emeryturę otrzymam miesięczne świadczenie w wysokości 231,46 zł, zaś jeśli będę płacił dalej w tym samym tempie to moje świadczenie podskoczy aż do 792,29 zł. A te obliczenia dotyczyły podniesionego wieku emerytalnego – 67 lat. Następna korespondencja jaką otrzymam będzie prezentowała jeszcze bardziej śmieszne cyfry.

Tymczasem emerytura minimalna to 1000 zł i tyle dostanę niezależnie od tego ile uzbieram na subkontach ZUS. Najrozsądniejszą decyzją z mojej strony jest zatem zaprzestanie składkowania jak tylko osiągnę uprawnienia do emerytury minimalnej i jak najwcześniejsze przejście na emeryturę. Z prostych obliczeń wynika bowiem, że żeby dostać choć choćby złotówkę ponad minimalny 1000 zł musiałbym pracować do 71. roku życia – a i tak dostałbym poniżej 1080 zł. Zresztą przy tym poziomie emerytur dodatkowy rok pracy, by dostać około 80 zł więcej miesięcznie nie wydaje się warty zachodu. Zachęta o jakiej pisze poseł Andzel będzie działała tylko na najlepiej zarabiających – 8% od emerytury głodowej niewiele wnosi, 8% od emerytury wysokiej to już coś wartego uwagi.

Oczywiście można by zapytać – co za znaczenie ma mój jednostkowy przypadek. Od jednego Kasprowicza system emerytalny się nie zawali. Problem w tym, że w mojej sytuacji jest 75% osób urodzonych po 1975 roku – nie opłaca się im składkować, bo dostaną i tak co najwyżej minimalną emeryturę. Co więcej dziś wciąż przechodzą na emeryturę osoby objęte starym systemem emerytalnym, w którym ilość wpłaconych składek nie przekłada się na wysokość emerytury – więc wspomniane przez posła Andzela 8% nie robi na nich ważenia. Polacy nie są ciemnym ludem i liczyć potrafią, dlatego po obniżeniu wieku emerytalnego zaczęli masowo zgłaszać się do ZUS po swoje świadczenia – choćby najniższe. Dlatego liczba wniosków przekroczyła szacunki rządku – a do końca roku został jeszcze miesiąc. W tym roku można się spodziewać nawet pół miliona nowych emerytów. Koszty budżetowe zatem będą znacznie większe niż planowane. Kolejne miliardy pochłonięte przez ZUS, to na przykład brak pieniędzy na służbę zdrowia i dalsze wydłużanie się kolejek. Ludzie może będą na emeryturze, ale nie będzie miał ich kto leczyć, co niewątpliwie przełoży się na wyższą śmiertelność – może taki właśnie jest plan rządu: „Wspomagajcie partię czynem, umierajcie przed terminem”?

Oczywiście ten niski poziom emerytur nie jest winą posła Andzela, czy szerzej PiS. To efekt spadającej dzietności – zjawiska kulturowego, które obserwujemy w całym świecie rozwiniętym, a u nas już od lat 50. XX wieku. I nic tu nie zmienił program 500+. Wzrost liczy urodzeń, czy dzietności nawet z poziomu 1,15 do 1,35 dziecka na kobietę może wyglądać obiecująco, ale po pierwsze te dzieci zaczną składkować za jakieś ćwierć wieku, a problem emerytalny mamy już dziś, po drugie zaś, to drgnięcie oznacza, że tempo zmniejszania się liczby osób w kolejnych pokoleniach będzie wynosiło nie -43% tylko -33% – czyli niewiele to zmienia.

Problem finansowania systemów emerytalnych jest znany całemu światu rozwiniętemu i bogate kraje Zachodu próbują sobie z nim radzić. Wygląda na to, że są tu tylko dwa w miarę skuteczne sposoby: wspieranie imigracji i podnoszenie wieku emerytalnego. Poseł Andzel z kolegami robi wszystko by żadnego z tych sposobów w Polsce nie zastosować.

Polska – kraj do niedawna gościnny i otwarty pod wpływem propagandy PiS stał się ksenofobiczny. Podczas Marszu Niepodległości pojawiają się transparenty, których nie powstydziłaby się NSDAP, narasta liczba pobić cudzoziemców, z Internetu wylewa się fala nienawiści wobec obcych, a rzecznik jednej z prominentnych dziś organizacji nazywa się „separatystą rasowym”. Moi studenci zza granicy dzielą się ze mną opowieściami, co ich spotyka na terenie naszych zagłębiowskich miast – tylko dla tego, że mają nieco bardziej śniadą karnację, bo pochodzą na przykład z Peru. Ze wstydem słucham i przepraszam za swoich rodaków. A to wszystko pokłosie stwierdzeń takich, że obcy „roznoszą pasożyty”, które padały z ust najwyższych władz PiS. Ludzie, którzy do Polski przyjechali, kiedy spotykają się z taką falą niechęci i pogardy nie będą tu chciały zostać i co więcej, ostrzegą przed przyjazdem kolejnych. A rozmawiamy tu o osobach ambitnych, otwartych i wykształconych – jakich brakuje wszędzie. Zatem znajdą sobie świetne miejsce choćby w sąsiadujących Niemczech, gdzie takie szykany ich nie spotkają.

Jeśli zaś chodzi o wiek emerytalny jesteśmy jedynym krajem w Europie, który wiek emerytalny obniża – wszystkie inne go podnoszą. Obecnie nasz wiek emerytalny kobiet jest najniższy w Europie. A może nasze problemy demograficzne są mniejsze niż innych? Otóż wręcz przeciwnie – nie licząc Rosji i Ukrainy, nasza sytuacja jest najgorsza. To może jesteśmy tak bogaci, że możemy sobie na to pozwolić? Tu odpowiedź jest chyba też oczywista. Nikogo nie zastanawia fakt, że bogaty Niemiec musi „tyrać do śmierci”, a wiek emerytalny niedawno podniesiony ma jeszcze rosnąć – za to biednego Polaka stać żeby przejść na emeryturę w wieku 60/65 lat?

Prezent jakim jest obniżenie wieku emerytalnego nie został opłacony z pieniędzy posła Andzela, czy innych posłów PiS. To zdrenowanie portfeli naszych dzieci i jest to dren zapuszczony bardzo głęboko. Podatki będą musiały rosnąć i to w sposób galopujący. Młodzi będą mieli zaś prostą metodę obrony – wyjechać z Polski. I tak Polska zostanie krajem emerytów pobierających głodowe (jeśli jakiekolwiek) emerytury, gdzie na najprostsze procedury medyczne trzeba będzie czekać latami.

Ostatnie 25 lat było czasem nadzwyczajnego rozwoju Polski. Naszym wspólnym wysiłkiem podźwignęliśmy się ze statusu kraju biednego do pozycji istotnego gracza na arenie europejskiej, zadziwiającego swoimi wynikami gospodarczymi. Normalnie ta część Europy była biednym zaściankiem. To jest właśnie normalność jaką przywraca nam PiS. Nie wiem tylko czy jest się czym chwalić.

Tomasz Kasprowicz

Za nami pierwsze sejmowe czytanie projektu zmian w Kodeksie wyborczym oraz w ustawach dotyczących samorządu. Zarówno w Sejmie, ale także wśród samorządowców i publicystów zajmujących się tą tematyką rozgorzała burzliwa dyskusja. Proponowane zmiany mają swoich gorących zwolenników, jak i zdeklarowanych przeciwników. Spróbujmy zatem przyjrzeć się bliżej przynajmniej niektórym propozycjom. Jak oddziaływać będą one na rolę klubów opozycyjnych w radzie, pozycję pojedynczych radnych, a także na wpływ lokalnej społeczności na samorząd.

W chwili obecnej radny ma prawo występować z interpelacjami i zapytaniami dotyczącymi swojej jednostki samorządowej tylko wówczas, gdy statut tej jednostki uprawnia go do takich działań. Projekt zmian przewiduje ustawowe umocowanie interpelacji i zapytań radnych. Organ wykonawczy będzie zobligowany, aby w terminie 14 dni udzielić odpowiedzi. Proponuje się także utworzenie odrębnej komisji ds. skarg, wniosków i petycji w radach. Pozwoli to na bardziej wnikliwe pochylenie się nad wnioskami mieszkańców, ale też i zdjęcie części obowiązków z komisji rewizyjnych, które będą mogły wnikliwiej zająć się swoją funkcją kontrolną. Ustawa zapewni też radnym uprawnienia kontrolne wobec jednostek samorządowych. Jest tu pewna analogia z uprawnieniami wynikającymi ze sprawowania mandatów przez posłów i senatorów, którzy mogą kontrolować jednostki państwowe. Radni będą mogli sprawdzać działanie jednostek samorządowych. Obecnie uprawnieniami kontrolnymi dysponuje rada jako organ i komisja rewizyjna, ale nie poszczególni radni. Bez wątpienia są to działania wzmacniające mandat radnego.

To jednak nie wszystko. Każdy klub radnych będzie miał prawo wprowadzić na sesji jeden punkt do porządku obrad. Punktu tego nie będzie można zdjąć i będzie musiała odbyć się w jego zakresie dyskusja. Ustawa wprowadza także obowiązkową instytucję debaty o stanie samorządu. Odbywałyby się one raz w roku i byłyby podsumowaniem całorocznych prac. Tej roli nie spełnia dziś sprawozdanie z wykonania budżetu i absolutorium, gdyż jest ono bardziej formalnym rozliczeniem budżetu niż oceną realizacji wizji rozwoju poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

Umocowaniu ustawowemu podlegałby także budżet obywatelski, a także inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców na wszystkich szczeblach samorządu. To realne upodmiotowienie i zapewnienie mieszkańcom znacznie większego wpływu na decyzje władz. Obrady rad byłyby obowiązkowo nagrywane i transmitowane w Internecie. Rejestrowaniu podlegać będą też głosowania radnych, dzięki czemu każdy mieszkaniec będzie mógł sprawdzić jak w danej sprawie głosowali poszczególni radni.

Wiele emocji wzbudzał temat dwukadencyjności liczonej de facto wstecz oraz postulaty ograniczenia wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów do jednej tury. Obecny projekt zakłada wprawdzie dwukadencyjność organu wykonawczego, ale będzie ona liczona dopiero od wyborów w roku 2018. Nie pojawiła się także propozycja ograniczenia wyborów do jednej tury i tu pozostaną rozwiązania dotychczasowe.

Toczą się spory wokół propozycji dotyczących samego procesu wyborczego oraz reformy Państwowej Komisji Wyborczej, w której zasiadać miałby przedstawiciel Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i siedmiu członków wybieranych przez Sejm, przy czym największy klub nie mógłby mieć więcej niż trzech reprezentantów. Należy podkreślić, iż zmiany w PKW wejdą w życie dopiero po kolejnych wyborach do parlamentu, a wyboru składu PKW dokona przyszły Sejm.

Zgodnie z projektem zmianie ulec może też część okręgów wyborczych, w których obecnie można wybierać nawet i 10 radnych. Zmiana zakłada ograniczenie tej liczby od 3 do 7 radnych. Dla porównania w Sosnowcu mamy dziś 5 okręgów wyborczych, w których wybieramy od 5 do 7 radnych. A zatem zmiany nie muszą nastąpić wszędzie, chyba że zostanie to wymuszone obiektywnymi zmianami demograficznymi i zmniejszy się tym samym liczba radnych. Co nie zmienia jednak faktu, że byłoby to dobrą okazją do podjęcia próby wyeliminowania sytuacji, które od lat są uciążliwe dla mieszkańców i budzą ich sprzeciw, jak np. podział dzielnicy Klimontów na trzy różne okręgi wyborcze. Problematyczne są również sytuacje, gdy mieszkańcy mają tuż obok komisję obwodową, ale są przypisani do zupełnie innej, znacznie oddalonej.

Można się spierać o szczegóły i sposoby rozłożenia akcentów, ale trudno nie dostrzec w proponowanych zmianach wielu pozytywnych rozwiązań dla mieszkańców i umocnienia ich pozycji w samorządach terytorialnych. Niełatwo również zaprzeczyć wzmocnieniu mandatu radnego. Projekt jest nadal na etapie procesu legislacyjnego, może ulec jeszcze zmianom, ale ogólny kierunek ocenić należy jako korzystny dla samorządu terytorialnego i samej idei samorządności.

Jacek Dudek
Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Sosnowcu

W parlamencie rozpoczęła się druga tura walki o reformę ustroju sądów, ale i pierwsza zapowiadana walka o zmianę kodeksu wyborczego. Swego czasu prezes PiS Jarosław Kaczyński tłumacząc cel zmian w ordynacji wyborczej do samorządu, powiedział: „W Polsce jest mnóstwo malutkich księstewek, takich dyktaturek, tyranii. Muszą zostać zlikwidowane w interesie Polaków”.

O jakie zmiany chodzi w poselskim projekcie, nad którym rozpoczęła się debata w Sejmie? Projekt zakłada: dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – bez zaliczania już odbytych kadencji, a więc za pierwszą zostanie uznana dopiero najbliższa na lata 2018-2022; rozszerzenie możliwości kandydowania: wystarczy miejsce zamieszkania na obszarze województwa, na którym stale się zamieszkuje; organizacja wyborów samorządowych przechodzi pod kontrolę Państwowej Komisji Wyborczej, a nie danej gminy; zakaz jednoczesnego kandydowania na burmistrza i do rady powiatu czy do sejmiku województwa; zainstalowanie w lokalach wyborczych kamer oraz przeźroczystych urn; zmiana zasad liczenia głosów – będzie osobna komisja do liczenia głosów.

Oczywiście, to tylko niektóre ze zmian wprowadzanych po to, aby nie powtórzyły się pełne fałszerstw i nieprawidłowości wybory z 2014 r.: padł wówczas system informatyczny; PKW zliczała głosy ręcznie, co trwało kilka tygodni; wielokrotnie podawano błędne wyniki głosowań, jednocześnie z całego kraju napływały doniesienia o ogromnej liczbie głosów nieważnych i licznych nieprawidłowościach (w sumie było ponad 2 miliony głosów nieważnych, złożono ponad 2 tys. protestów wyborczych). Zamiast surowo ocenić kompletny blamaż państwa, prezydent Bronisław Komorowski nazwał zgłoszenia o fałszerstwach wyborczych „odmętami szaleństwa”, a prezes Trybunału Konstytucyjnego Andrzej Rzepliński orzekł, że wybory były przeprowadzone prawidłowo.
W obecnych zmianach w kodeksie wyborczym chodzi również o zwiększenie udziału obywateli nie tylko w procesie wybierania, ale i funkcjonowania oraz kontrolowania organów publicznych, aby była większa przejrzystość sprawowania władzy. Tu najważniejsza zmiana dotyczy wprowadzenia na poziomie ustawy budżetów obywatelskich. Chodzi o to, aby mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydowali o części wydatków jednostek samorządów wszystkich szczebli. Z kolei ważna jest obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w samorządach wszystkich szczebli, gwarantująca możliwość realnego korzystania przez obywateli z tego uprawnienia, eliminująca możliwość nadmiernego zawyżania liczby wymaganych podpisów czy też odkładania w nieskończoność procedowania projektów obywatelskich.

Obrady rad gmin, miast, powiatów i sejmików będą nagrywane i transmitowane w internecie, co pozwoli wyborcom mieć pełny dostęp do wypowiedzi i głosowań ich przedstawicieli. Raz do roku odbędzie się publiczna debata o stanie jednostki samorządu. Tej funkcji nie spełnia obecnie absolutorium, sprowadzające się do sprawdzania księgowo-formalnej poprawności realizacji budżetu. Debata będzie obejmować całokształt działań wójta/burmistrza/prezydenta/starosty/marszałka z prawem do swobodnej dyskusji radnych oraz z możliwością udziału mieszkańców. Po debacie odbędzie się głosowanie nad wotum zaufania, będącego coroczną oceną pracy władzy wykonawczej w samorządzie.
Rządząca większość nie będzie mogła unikać debaty nad ważnymi, a niewygodnymi dla niej sprawami. Radni zyskają indywidualne uprawnienia kontrolne wobec samorządowych spółek, urzędu i innych jednostek organizacyjnych, na wzór uprawnień posłów wobec jednostek państwowych.

Opozycja już nazwała te zmiany „skokiem” PiS na samorządy, ustawą „zbójecką” i „bolszewicką”. Moim zdaniem, kończy się wszechwładza w samorządach, aby nie dochodziło do takich afer jak Amber Gold w odniesieniu do Trójmiasta, albo też tzw. dzikiej reprywatyzacji jak w Warszawie. A podobnych przypadków patologii mamy wiele w całej Polsce. Dlatego potrzebujemy zmian, aby samorządy były naprawdę samorządne, aby władze samorządowe służyły interesom mieszkańców, a nie swoim własnym.
W projekcie nie ma zapisów o zakazie startu komitetów obywatelskich. Natomiast dwukadencyjność to zmiana oczekiwana w wielu samorządach, gdzie wójtowie, burmistrzowie rządzą „od zawsze”. Sytuacja, w której władza samorządowa nie zmienia się przez kilkanaście lat, nie jest zdrowa. Co najważniejsze, każdym wyborom powinna przyświecać walka o Polskę: dla obecnego rządu jest to z całą pewnością walka o postawienie na pierwszym miejscu spraw Polaków i dobra Ojczyzny.

Czesław Ryszka
Senator RP