Sedno polskiego wymiaru sprawiedliwości nie tyle tkwi w niedoskonałej Konstytucji i zbyt wielu przepisach prawnych często dotyczących tego samego problemu, lecz w  interpretacji przepisów prawnych. Jedynym i skutecznym remedium jest  stosowania obowiązkowo ustalonych zasad kolizyjnych w przypadku sprzeczności przepisów prawnych oraz wykładnia prawa nie według litery lecz wg jego ducha. Czym innym jest system przepisów prawa, a czym innym stosowanie przepisów tego systemu w praktyce. Wymiana prezesów sądów lub sędziów – nawet wybieranych przez społeczeństwo – bez zmiany złego stosowania prawa, nic w wymiarze „sprawiedliwości” nie zmieni.

Często słyszymy jacy wybitni są nasi profesorowie prawa, ale przecież to przede wszystkim oni od 26 lat przygotowują prawne buble wymagające nieustannych nowelizacji, bardzo często sprzeczne z konstytucją. A większość ich tzw. ekspertyz prawnych, to produkty urągające inteligencji i elementarnej fachowości.

Potem, występując w mediach ci profesorowie tak wszystko tłumaczą, że nic z tego nie wynika. I tak ma być, bo gdyby mówili prosto i z sensem, zniknęłaby atmosfera wielkiego wtajemniczenia. W bezsensownym ględzeniu jest cała siła profesorskiego autorytetu. We wszystkich porządkach prawnych są reguły i zasady, które pozwalają odstąpić od znaczenia literalnego – w polskim porządku prawnym  również. W każdym systemie prawa obok procedur istnieją niezmienne zasady, które należy bezwzględnie stosować. Natomiast w Polsce te żelazne reguły i zasady, często są pomijane w przypadkach licznych kolizji przepisów prawnych.

Prawo składa się z litery i ducha prawa, czyli tego  po co prawo ma być stosowane. Ustawy winny być interpretowane dla zachowania ich ducha (Benignius leges interpretandae sunt quo voluntas earum conservetur). W Polsce niestety króluje interpretacja przepisów prawa według jego litery. Sędziowie rzadko stosują poniższe obowiązujące zasady (reguły) prawa:

Pierwszą  regułą(zasadą) jest to, że akt normatywny wyższego rzędu ma pierwszeństwo i moc obowiązującą, a nie akt normatywny niższego rzędu  sprzeczny z aktem wyższego rzędu. (Lex superior derogat legi inferiori .)

Drugą ważną regułą kolizyjną  jest to, że norma prawna późniejsza uchyla normę przepisów wcześniejszą. Dotyczy to norm równorzędnych (Lex posterior derogat legi priori.)

Trzecią regułą jest, że norma wcześniejsza wyższego rzędu uchyla normę późniejszą niższego rzędu. (Lex superior prior derogat legi posteriori inferiori.)

Czwartą ważną regułą kolizyjną jest to, że norma szczególna uchyla normę ogólną przy równorzędności przepisów.  (Lex specialis derogat legi generali.)

Poza tym sędziowie mając w ręku narzędzie w postaci „swobodnej decyzji”(kpc), nie stosują jej w przypadku kolizji postanowień przepisów prawa z słusznością, moralnością czy normami społecznymi. Normy prawa wytyczają tylko ramy decyzji, zakreślają ich granice, ale ich  nie wyznaczają – gdy  one okażą się niecelowe, niesłuszne, niesprawiedliwe. W przypadku kolizji między postanowieniami prawa z jednej strony, a słusznością ,moralnością, czy celowością drugiej strony – pierwszeństwo zawsze powinno zyskiwać to drugie – czyli słuszność, moralność, celowość i normy społeczne. Jest to podstawowa zasada we wszystkich demokratycznych systemach prawnych. Czym jest spowodowane takie złe stosowanie prawa przez sędziów? Jest to  wynikiem wielu czynników a przede wszystkim takich jak:

– rzadkie stosowanie zasad  kolizyjnych

– nie stosowania wykładni prawa zgodnie z jego duchem

– złe nawyki wynikające z brania przykładu z sędziów z epoki realnego socjalizmu

– młody wiek sędziego i wynikający z niego brak doświadczenia życiowego i sędziowskiego, co powoduje bojaźń przed ferowaniem wyroków w razie odstąpienia od litery prawa

– słabe wykształcenie prawnicze

– zwykły oportunizm

– zła wola i falandyzowanie prawa

Te wszystkie czynniki mają swoją przyczynę przede wszystkim w złym systemie naboru sędziów oraz braku lustracji środowiska sędziowskiego. Zawód sędziego w wielu krajach jest nobilitacją prawnika, gdzie do godności sędziego dochodzi się po dwudziestoletniej i owocnej praktyce adwokackiej. W Polsce tak nie jest – sędzią można się stać w wieku trzydziestu paru lat. Podobnym problemem jak funkcjonowanie sądów jest funkcjonowanie prokuratury i urzędów państwowych i samorządowych, gdzie decyzje administracyjne nie będące prawem lecz mające charakter prawa – często są w praktyce ważniejsze niż ustawy sejmowe.

Wynika to z tego, że są one oparte o przepisy prawne wyższego rzędu, ale często  oparte nie na tych przepisach, co powinny być i tym samym decyzje administracyjne są często błędne i krzywdzące. Natomiast aby uchylić decyzję należy ją zasądzić, co wymaga wiele czasu, a decyzja jest wdrażana natychmiast. A gdy uzyska się wyrok sądowy unieważniający decyzję administracyjną, to szkody wynikłe z wdrożenia decyzji są już nie do naprawienia.

Tak więc nie tylko interpretacja przepisów prawnych, ale również inne elementy systemu wymiaru sprawiedliwości są wadliwe np:  takie jak postępowanie procesowe. W Polsce narzeka się na małą aktywność społeczną, a nie uchwala się przepisów, które umożliwiłyby każdej organizacji społecznej z osobowością prawną uczestnictwo w postępowaniach sądowych na zasadach strony, które dotyczą tych problemów, które te organizacje mają zapisane w statucie jako przedmiot swej działalności.

Jedyny wyjątek dotyczy sądów administracyjnych,  gdzie taka możliwość mają organizacje walczące o ochronę środowiska. Ale z realizacją tego przywileju też bywa różnie. Państwo zmusza obywatela, aby znał prawo, gdyż nieznajomość prawa  nie usprawiedliwia go przed jego stosowaniem i gdy nie przestrzega prawa, jest przez sądy karany.

Natomiast w procesach sądowych, gdy jest  stroną powodową musi mieć płatnego pełnomocnika i nie może mimo bardzo dobrej znajomości prawa(przecież to jego sprawa) sam występować jako strona. Wyjątek, to sądy administracyjne i to tylko w  pierwszej instancji.

Konkludując najważniejsza jest wykładnia i stosowanie prawa, ale oczywiście prawo należy również zmienić, aby było proste, spójne i nie opresyjne dla obywatela.

Włodzimierz Wieczorek

Polski sierpień – tyle już o nim pisano i mówiono. 1 sierpnia 1944 r. wybuchło Powstanie Warszawskie. Jak daleko w głąb Europy zaszłaby Armia Czerwona, gdyby nie powstrzymało jej Powstanie? Ktoś powie, że Stalin dotrzymał umowy „sprzedaży” Polski w Jałcie, ale mógł jednak postąpić inaczej. Jedno jest pewne, bohaterskie Powstanie to był z jednej strony bój także o wolność narodów za Łabą, a z drugiej – po wojnie Polska nie została siedemnastą republiką sowiecką.

Polski sierpień, to oczywiście Bitwa Warszawska, Cud nad Wisłą 15 sierpnia 1920 r., którą brytyjski obserwator wojenny lord Edgar Vincent d’Abernon nazywał już wtedy 18. decydującą bitwą w dziejach świata, a historycy zgodnie przyznają, iż cała wojna polsko-bolszewicka była w istocie cywilizacyjnym starciem „dwóch światów”. Zwycięstwo Polaków ocaliło cywilizację łacińską Zachodu.

Polski sierpień, to także solidarnościowa rewolucja 1980 r. Należałoby zapytać: jak wyglądałaby Europa bez „Solidarności”? Jedno jest pewne: powstanie NSZZ „Solidarność” było zwiastunem końca dyktatury komunistycznej i całego imperium sowieckiego. Ruch Solidarności zapoczątkował – od Polski poczynając – wyzwolenie krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Do sierpniowych rocznic należy również zaliczyć dwa powstania śląskie. Pierwsze wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r. i objęło tereny powiatu rybnickiego i pszczyńskiego oraz część okręgu przemysłowego. Na jego czele stanął śląski działacz polityczny Alfons Zgrzebniok, który wraz ze swoim sztabem przebywał – nomen omen – w Sosnowcu. Bezpośrednim powodem wybuchu powstania była masakra górników z kopalni „Mysłowice”, którzy domagali się zaległych wypłat. Kiedy 15 sierpnia 1919 r. tłum wdarł się przez brame kopalni, niemieckie wojsko otworzyło ogień. Zginęło wtedy siedmiu górników, dwie kobiety i trzynastoletni chłopiec. Ale trzeba pamiętać, że Powstanie było też odpowiedzią na niemiecki terror wobec ludności polskiej. Wojskowe oddziały Grenzschutz oraz policja korzystając z poparcia niemieckich władz i przedsiębiorców, przeprowadzały rekwizycje, rewizje i aresztowania, rozbijano polskie wiece i zebrania, utrudniano rozwój polskiego życia organizacyjnego, hamowano działalność polskich towarzystw kulturalno-oświatowych. Przedsiębiorcy niemieccy usiłowali stopniowo przywracać przedwojenny reżim w swych zakładach, zaczęli przyjmować do pracy członków powszechnie znienawidzonych bojówek niemieckich.

To dlatego dzień po masakrze mieszkańcy śląskich miast chwycili za broń, zaczęli atakować posterunki Grenschutzu – niemieckiej straży granicznej. Opanowali m.in. Tychy, Radzionków, Piekary i część Katowic, w tym dworzec kolejowy w Katowicach-Ligocie. Niemcom udało się wkrótce odbić te punkty. Wobec przewagi wroga, 24 sierpnia dowódcy Powstania wstrzymali walki. 26 sierpnia, wobec braku pomocy ze strony państwa polskiego, zajętego polityką na Wschodzie, walka mieszkańców Śląska dobiegła końca. Nieprzygotowane organizacyjnie powstanie nie zakończyło się sukcesem, zwróciło jednak uwagę międzynarodowej społeczności na sprawę Śląska. Pod jej naciskiem Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników powstania. Generalnie, Pierwsze Powstanie Śląskie było z całą pewnością spontanicznym zrywem polskiej ludności, aby przyłączyć Górny Śląsk do Polski. Choć upadło po 10 dniach, przygotowało jednak grunt do dwóch kolejnych powstań.

Już po roku, również w sierpniu, wybuchło II Powstanie Śląskie, a jego tłem były przygotowania do plebiscytu, który odbył się w marcu 1921 r. Dopiero trzecie powstanie, z 1921 r., było zwycięskie, przesądziło o przyznaniu Polsce dużej części terytorium Górnego Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności.

Każdego roku wspominamy w Polsce sierpniowe rocznice, nierzadko organizujemy rekonstrukcje i widowiska historyczne, aby upowszechnić wojskowe wydarzenia, wzbudzić świadomość patriotyczną zwłaszcza wśród młodzieży. To są nasze historyczne długi, które spłacamy bohaterom powstań. Bohaterom, których losy nierzadko nie ułożyły się pomyślnie. Tak już bowiem bywa, że polskie powstania nie osiągały celów militarnych i wojskowych, ale ich strony moralna i polityczna była i jest dla Polski bezcenna.

Dlatego jak słyszę dzisiaj niektórych mędrców, że polskich powstań było za dużo, że w jakimś momencie nie należało podejmować decyzji walki, to tak, jakby zapomnieć o tym, co w Polakach było i jest najwartościowsze: obrona Polski suwerennej i miłość do chrześcijańskich wartości.

Czesław Ryszka
Senator RP

   Polacy mogą czuć się bezpiecznie – ogłosił Mariusz Błaszczak na wieść o kolejnym zamachu terrorystycznym w Europie Zachodniej. Ta dość standardowa formułka wygłaszana zapewne powszechnie przez wielu ministrów spraw wewnętrznych różnych krajów na świecie, w polskim wydaniu została oczywiście uzupełniona o równie standardowe w polskich realiach politycznych uzasadnienie. Jego zdaniem powodem jest brak w Polsce „enklaw, w których mieszkają ludzie nieintegrujący się z miejscem, do którego przybyli”, co oczywiście jest efektem twardej postawy obecnego rządu odmawiającego przyjmowania uchodźców w ramach programu ich relokacji. Wykorzystywanie różnych wydarzeń na świecie do realizacji celów polityki wewnętrznej rządzącej partii stało się w naszym kraju normą.

   Pomijając jednak doraźne korzyści polityczne stojące za wypowiedzią naszego ministra warto się zastanowić nad racjonalnością wygłoszonej opinii. Związek między zamachami terrorystycznymi, a muzułmańskimi emigrantami jest sprawą oczywistą. Przynajmniej w ostatnich latach w Europie nie było  zamachu inspirowanego islamskim fundamentalizmem, w którym braliby udział rodowici Francuzi, Belgowie, Niemcy czy Hiszpanie. Nie można tego jednak do końca wykluczyć w przyszłości, ponieważ wśród bojowników Państwa Islamskiego znaleźli się również Europejczycy, którzy rodzinnie z islamem nie mieli nic wspólnego.

   Warto jednak pamiętać, że jeszcze kilkanaście lat temu terroryzm islamski był w Europie zjawiskiem praktycznie nieznanym. Nawet jeżeli miały miejsce zamachy terrorystyczne, w których brali udział Arabowie, to kierowały nimi względy polityczne, a nie religijne – najczęściej walka z syjonizmem. Wśród ugrupowań terrorystycznych w latach 70-tych i 80-tych zdecydowanie dominowały organizacje skrajnie lewicowe – Czerwone Brygady we Włoszech, Frakcja Czerwonej Armii w Niemczech i Akcja Bezpośrednia we Francji oraz takie, które walczyły środkami terrorystycznymi o niepodległość – Kraj Basków i Wolność (ETA) w Hiszpanii i Irlandzka Armia Republikańska (IRA) w Wielkiej Brytanii. O ile te drugie kierowały swoje zamachy głównie przeciw żołnierzom, policjantom i politykom (udany zamach ETA w 1973 na premiera gen. Luisa Carrero Blanco w Madrycie i nieudany na premier Wielkiej Brytanii Margareth Thatcher w 1984 r. w Brighton), to celem ataku tych pierwszych byli także przedstawiciele wielkiego kapitału (porwanie i zamordowanie Hansa Martina Schleyera, szefa Niemieckiego Związku Pracodawców w 1977 roku czy prezesa Deutsche Banku Alfreda Herrhausena w 1989 roku). Najtragiczniejszym w skutkach zamachem był jednak wybuch bomby na dworcu w Bolonii w roku 1980, w którym zginęło 85 osób. Sprawcą masakry była skrajnie prawicowa organizacja neofaszystowska NAR.

   W USA z kolei dominowały zamachy organizowane przez środowiska skrajnie prawicowe, walczące z wszechwładzą rządu federalnego – wysadzenie w powietrze budynku w Oklahoma City w 1995 roku przez Timothy Mc Veighta przyniosło 168 ofiar śmiertelnych (w tym 19 dzieci). Dopiero drugi zamach na World Trade Center w 2001 roku (pierwszy w 1993 zorganizowany również przez terrorystów islamskich przyniósł „zaledwie” pięć ofiar śmiertelnych i dawno już został zapomniany) radykalnie zmienił sytuację. Na Bliskim Wschodzie działalność terrorystyczną zdeterminował konflikt arabsko-żydowski. Potem dołączyła wojna domowa w Libanie pomiędzy chrześcijanami (maronitami), a muzułmanami. Teraz sytuacja jest zupełnie inna. Zasadnicza linia podziału, która określa cele zamachów terrorystycznych, to podział wśród muzułmanów między szyitami a sunnitami. W największym w ubiegłym roku zamachu w Bagdadzie zginęło prawie trzysta osób (głównie szyici). Hekatomba nie przykuła uwagi opinii publicznej w Europie, ponieważ w tym samym czasie miała miejsce seria zamachów w Niemczech, w których zginęło kilkanaście osób. Kto by się tam przejmował jakimiś Irakijczykami. To smutny przykład relatywizmu współczesnej opinii publicznej i tkwiącego w nas dogłębnie przekonania o cywilizacyjnej wyższości nad światem islamskim.

   Sprawcami zamachów w Europie w ostatnich latach są emigranci z państw muzułmańskich, ale najczęściej nie ci, którzy przybyli do Europy wraz z falą migracyjną wywołaną wojną z Państwem Islamskim. To najczęściej ludzie od lat mieszkający w krajach, w którym dokonują zamachu. Wielu z nich urodziło się już na naszym kontynencie, a niektórzy mają nawet obywatelstwo jednego z państw europejskich. Nawet jeżeli wśród zamachowców znajdują się „najświeżsi” emigranci, to zwykle nie oni są inspiratorami i mózgami całej operacji. Charakterystyczne, że przynajmniej jak na razie, celem zamachowców nie stały się Grecja czy Włochy, gdzie jest ich najwięcej. Trudno też jednoznacznie określić związki terrorystów z Państwem Islamskim. Chociaż organizacja ta od razu bierze odpowiedzialność za wszystkie zamachy, a i ich sprawcy się do tego przyznają (o ile przeżyją), to charakter niektórych akcji wskazuje na brak takich powiązań. To raczej samoorganizujące się komanda albo wręcz samotni fanatycy, którzy ulegli propagandzie Państwa Islamskiego prowadzonej za pomocą internetu, ale nie nawiązali z nim bezpośredniego kontaktu. Widać to też po prymitywizmie środków jakimi dysponują – noże, siekiery, własne samochody. Brakuje im natomiast broni i środków wybuchowych. Tym trudniej zresztą ich namierzyć organom bezpieczeństwa.

   Geneza obecnego zagrożenia terroryzmem krajów Europy Zachodniej jest o wiele głębsza i złożona niż wynikałoby to z prostego przekazu polskich władz, które za wszystko obwiniają działania obecnych rządów, a zwłaszcza kanclerz Niemiec Angelę Merkel. Przede wszystkim to kolonialna przeszłość niektórych państw europejskich, okres bardzo szybkiego rozwoju krajów kapitalistycznych po drugiej wojnie światowej, czy wreszcie znacznie wyższy poziom rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego państw Europy Zachodniej nie tylko w porównaniu z większością krajów afrykańskich i azjatyckich, ale także tych z Europy Środkowej i Wschodniej. Ponieważ żadna z tych przyczyn nas nie dotyczy, a na dodatek niewiele znaczymy na arenie międzynarodowej, to zamachów terrorystycznych u nas nie ma. Podobnie zresztą jak w innych krajach naszej części Europy. Można powiedzieć, że mamy szczęście w nieszczęściu.

   Pierwsza fala kolonizacji obejmująca głównie tereny obu Ameryk i nieliczne obszary w Azji i Afryce, przypada na czasy nowożytne (XVI-XVIII wiek). Rzeczpospolita Obojga Narodów nie brała w niej udziału. Przyczyny tego stanu rzeczy były różne. Przede wszystkim położenie geograficzne. Wąski i stosunkowo późno (po II pokoju toruńskim w 1466 roku) uzyskany dostęp do Bałtyku, które na dodatek jest morzem zamkniętym, nie sprzyjał dalekomorskim wyprawom odkrywczym, które legły u podstaw późniejszych kolonialnych imperiów Portugalii, Hiszpanii, Francji czy Anglii. Takich ambicji nie mieli też władcy Rzeczpospolitej, którzy na dodatek ograniczeni w nakładaniu podatków na mieszkańców przez Sejm, nie dysponowali odpowiednimi funduszami na sfinansowanie kosztownych i ryzykownych wypraw. Na dodatek szlachta, która miała decydujący wpływ na politykę polsko-litewskiego państwa nie była zainteresowana sprawami morskimi – nawet w okresie gdy Rzeczpospolita była regionalnym mocarstwem, nie posiadaliśmy własnej floty wojennej (poza krótkim okresem panowania Władysława IV). Zdaniem niektórych historyków odpowiednikiem kolonizacji zamorskiej szlachty zachodnioeuropejskiej była ekspansja gospodarcza polskich ziemian na wschodnich terenach Rzeczpospolitej, a zwłaszcza zagospodarowanie obszarów ówczesnej Ukrainy (Kijowszczyzny) po włączeniu tych ziem do Królestwa Polskiego i stworzeniu w miarę skutecznego systemu powstrzymywania najazdów Tatarów z Chanatu Krymskiego. Dominacja szlachty skutkowała też słabością polskiego mieszczaństwa. Tym samym również kupcy nie mieli ani możliwości politycznych, ani gospodarczych, aby włączyć się do rozwijającej się sieci handlu z nowo odkrytymi ziemiami. Ciekawostką jest fakt posiadania przez pewien czas (połowa XVII wieku) zamorskich posiadłości (wyspa u wybrzeża dzisiejszej Gambii i wyspa Tobago) przez księcia kurlandzkiego Jakuba Kettlera, który był lennikiem Rzeczpospolitej. Była to jednak jego własna inicjatywa bez żadnego poparcia ze strony naszego państwa.

   Ten pierwszy okres kolonizacji nie miał jednak decydującego wpływu na dzisiejsze problemy dawnych metropolii. Większość z kolonii utworzonych w wyniku wielkich odkryć geograficznych na terenie Ameryki zrzuciła zwierzchnictwo europejskich metropolii w drugiej połowie XVIII (USA) i pierwszej połowie XIX (kraje Ameryki Łacińskiej) wieku. Na dodatek nie były to obszary, których ludność wyznawałaby religię islamską. Państwa muzułmańskie w czasach nowożytnych były jeszcze zbyt silne, aby ulec wpływom rodzących się dopiero europejskich mocarstw. Sytuacja zmieniła się dopiero drugiej połowie XIX wieku. To wtedy, w dobie narastającego nacjonalizmu, rozpoczął się prawdziwy wyścig o opanowanie jak największej ilości terenów. Czasami, jak w przypadku większości obszarów afrykańskich, były to ziemie niezorganizowane w państwa. Na terenie Azji oraz częściowo w Płn. Afryce, starano się z kolei narzucać zwierzchnictwo już istniejącym krajom, przy czym zakres tej dominacji był zróżnicowany – od całkowitej likwidacji suwerenności i utworzenia kolonii przez narzucenie protektoratu, do jedynie ekonomicznego podporządkowania formalnie niepodległego państwa. Apogeum tego procesu nastąpiło po zakończeniu I wojny światowej, gdy Francja i Wielka Brytania przejęły kontrolę nad arabskimi posiadłościami byłego Imperium Osmańskiego, o czym zresztą wstępnie już postanowiły w roku 1916 (układ Sykes-Picot), a więc na długo przed zakończeniem konfliktu.

   W wyścigu kolonialnym Polska oczywiście nie brała udziału, ponieważ jej wówczas nie było. W ten sposób okres zaborów paradoksalnie uchronił nas być może od włączenia się do procesu, którego negatywne skutki wiele krajów odczuwa do dnia dzisiejszego (co nie oznacza, że nie było skutków pozytywnych – zarówno dla metropolii jak i dla obszarów skolonizowanych). Co więcej, problemy związane z nabywaniem nowoczesnej tożsamości narodowej przez mieszkańców Europy, które w tak wielonarodowym państwie jakim była Rzeczpospolita Obojga Narodów stanowiłyby ogromny problem, dopadły nas w ograniczonym stopniu (ze względu na znacznie mniejsze terytorium) dopiero po odzyskaniu niepodległości. Zaraz też zresztą pojawiły się głosy sugerujące konieczność pozyskania kolonii dla II Rzeczpospolitej. W grę wchodził poniemiecki Kamerun, potem francuski Madagaskar, co łączyło się zresztą z próbą rozwiązania problemu żydowskiego (pomysł nie był zresztą nasz i spotykał się z częściowym poparciem niektórych środowisk syjonistycznych). Powstała nawet Liga Morska i Kolonialna, propagującą wielkomocarstwowe ambicje dopiero co odrodzonego państwa, któremu daleko było do dawnego bogactwa i świetności. Na szczęście słabość polityczna i ekonomiczna oraz rozsądek większości polskich przywódców zapobiegł realizacji tych chorych pomysłów.

   Po II wojnie światowej kraje Europy Zachodniej przeżywały niespotykany wcześniej okres długotrwałego i społecznie zrównoważonego rozwoju, który uległ kilkuletniemu zahamowaniu dopiero w latach 70-tych XX wieku. Skutkiem był brak dostatecznej ilości rąk do pracy, zwłaszcza w zawodach, które nie wymagały specjalistycznych kwalifikacji i tym samym nie były również wysoko wynagradzane. To z kolei wymusiło poszukiwania taniej siły roboczej z innych krajów. Ponieważ kraje na wschód od Łaby (poza Jugosławią) otoczone „żelazną kurtyną” były pod tym względem niedostępne, zaczęto korzystać z niewykwalifikowanych pracowników pochodzących z dawnych kolonii. W przypadku Francji były to najczęściej kraje Maghrebu (głównie Algieria, Maroko i Tunezja), do Wielkiej Brytanii masowo przyjeżdżali mieszkańcy Indii, Pakistanu i Bangladeszu oraz mieszkańcy krajów czarnej Afryki. W okresie powojennym w wyniku dekolonizacji dawne brytyjskie kolonie uzyskały niepodległość, co niestety bardzo często doprowadzało do permanentnych wojen domowych, a tym samym skutkowało pogorszeniem zarówno bezpieczeństwa, jak i warunków życia mieszkających tam ludzi. Znajomość języka i wieloletnie powiązania polityczne i ekonomiczne ułatwiały masową emigrację zarobkową. Jedynie Niemcy i kraje skandynawskie, niemające od dawna własnych kolonii, musiały czerpać tanią siłę roboczą z innych krajów – najwięcej dostarczyła ich Turcja i Jugosławia.

    To właśnie wówczas pojawiła się w Europie wielomilionowa społeczność emigrancka, złożona w znacznej części z muzułmanów. Trzeba pamiętać, że miała ona (podobnie jak obecnie emigranci z Polski) znaczący wkład w budowaniu dobrobytu krajów zachodnioeuropejskich. Podobnie zresztą jest i teraz, choć jednocześnie pojawiły się polityczne i społeczne koszty tego procesu, których dawniej nie było, a które dotyczy drugiego, a często nawet trzeciego pokolenia urodzonego już w Europie. Powodem jest narastająca frustracja spowodowana wygórowanymi najczęściej aspiracjami, które nie mogą być zrealizowane w realiach globalizującego się świata oraz poczucie wyobcowania i niechęci ze strony kulturowo innego otoczenia. Antidotum szukają w islamskim fundamentalizmie, który przerzuca odpowiedzialność za życiowe niepowodzenia na zachodni model kulturowo-społeczny. Można oczywiście obwiniać za ten stan rzeczy błędy w polityce emigracyjnej popełnione przez rządy państw zachodnich (nieudana asymilacja, dopuszczenie do powstania etnicznych gett), ale jeśli nawet, to dotyczy to okresu sprzed kilkudziesięciu lat, gdy pierwsi emigranci pojawili się w ich krajach. Co do obecnie rządzących, to można im zarzucić najwyżej zbyt późne skierowanie uwagi służb specjalnych na rozpracowanie zamkniętych społeczności muzułmańskich w etnicznych dzielnicach największych europejskich miast. Mimo, że nie jest to takie proste, przynosi jednak efekty, o czym świadczą liczne przypadki aresztowań, których zresztą zwykle z różnych powodów się nie nagłaśnia. Nie wszystkie przyczyny da się jednak usunąć. Frustracja młodego pokolenia jest zjawiskiem dość powszechnym i ujawnia się także poza środowiskiem muzułmańskim, choć przynajmniej na razie w mniej niebezpiecznej formie. Kilkadziesiąt lat temu było już jednak inaczej i nikt nie jest w stanie zagwarantować, że te czasy nie powrócą.

   W okresie masowej emigracji zarobkowej do krajów Europy Zachodniej Polska Rzeczpospolita Ludowa pod czujną „opieką” Kremla pozostawała odcięta od świata zachodniego. O żadnym napływie emigrantów nie mogło być oczywiście mowy. Aż do lat 70-tych jakikolwiek kontakt z tą częścią świata był mocno ograniczony. Zmiana, która nastąpiła w późniejszym czasie, spowodowała jedynie masowe wyjazdy naszych rodaków z pogrążonej w kryzysie Polski. Na dodatek zmiana granic, przesiedlenie ludności niemieckiej (w mniejszym stopniu również ukraińskiej i białoruskiej), a także wymordowanie w czasie wojny prawie całej społeczności żydowskiej i wyjazd jej pozostałych przedstawicieli w kolejnych falach emigracji, spowodowały, że staliśmy się krajem w zasadzie jednolitym pod względem etnicznym. Oprócz wielu negatywnych konsekwencji trudno nie dostrzec, że przerwało to spiralę narastających konfliktów narodowościowych, które widoczne były w ostatnich latach istnienia II Rzeczpospolitej.

  Zmiany, które nastąpiły w naszym kraju po roku 1989 otwarły Polskę na świat. Akcesja do UE zniosła ostatnie przeszkody przed osiedlaniem się i podejmowaniem pracy w naszym kraju – przynajmniej dla obywateli innych krajów członkowskich. A jednak masowego napływu uchodźców do Polski nie było i nie ma. Nawet obecna fala emigracji z Bliskiego Wschodu i Afryki omija kraje naszego regionu. Powód jest prozaiczny – w stosunku do krajów Europy Zachodniej jesteśmy o wiele biedniejsi. Nawet Czeczeni, którzy kilkanaście lat temu napłynęli do Polski w okresie wojny ich kraju z Rosją, w liczbie prawie 100 tys., w zdecydowanej większości wyjechali z Polski. Gdyby emigranci (uchodźcy), którzy w ciągu ostatnich trzech lat pojawili się w Europie chcieli przyjechać do Polski, to zrobiliby to nie pytając się ministra Błaszczaka o pozwolenie. A gdyby byli to potomkowie dawnych emigrantów, mający obywatelstwo jednego z krajów UE, to nasz bohaterski minister nawet nie mógłby ich zgodnie z prawem deportować.

   Czy w takim razie rzeczywiście jesteśmy bezpieczni? Pewnie tak, ponieważ terroryści islamscy nie traktują naszego kraju jako celu godnego ataku. Oczywiście trudno byłoby im zorganizować poważny zamach taki jak w listopadzie 2015 roku w Paryżu czy kilka miesięcy później w Brukseli, ponieważ wymaga to zaplecza logistycznego i wielotygodniowych przygotowań, a to bez licznych krajowych społeczności muzułmańskich, jest trudne do zrealizowania. Ale gdyby któryś z tych religijnych szaleńców chciał zaatakować nożem lub siekierą mieszkańców np. Warszawy czy Krakowa lub zmasakrować przechodniów ciężarówką na rynku w Poznaniu czy Wrocławiu, to nie miałby z tym żadnego problemu. Dopóki funkcjonuje strefa Schengen i nie ma granicznych kontroli, przyjazd z Niemiec, Francji, Belgii, Szwecji czy Hiszpanii do Polski jest możliwy. I wtedy okazałoby się, że wielomiesięczna walka z relokacją uchodźców (swoją drogą ze względu na swoją całkowitą bezskuteczność poroniony pomysł Brukseli – uchodźcy jak szybko by się w naszym kraju pojawili, tak szybko by z niego wyjechali), nie ma żadnego praktycznego znaczenia.

   Na czym w takim razie miałoby polegać „obudzenie” Europy, o którym tak wiele mówią politycy PiS z premier Szydło na czele? Na zamknięciu granic przed emigrantami, co w praktyce oznaczałoby odholowywanie łodzi pełnych ludzi do Libii, w której toczy się wojna domowa? A może na deportowaniu wszystkich tych, którzy przybyli do Europy w ciągu ostatnich kilku lat czyli kilku milionów osób? A może w ogóle na wyrzuceniu, a przynajmniej „skłonieniu” do wyjazdu, wszystkich muzułmanów żyjących w krajach UE, czyli ponad dwudziestu milionów ludzi (około 5% całej populacji europejskiej wspólnoty)? W latach 30-tych taką koncepcję mieli naziści (i nie tylko) w stosunku do Żydów. Potem, gdy okazało się to niemożliwe, zmienili koncepcję.

   Czy politycy Prawa i Sprawiedliwości tego nie wiedzą? Oczywiście, że wiedzą. Ale wiedzą również, że znaczna część Polaków już niekoniecznie to rozumie i panicznie boi się terroryzmu. Oczywiście, jest o wiele bardziej prawdopodobne że stracą życie w wyniku działań rodzimych nożowników czy piratów drogowych, o chorobach będących wynikiem zanieczyszczonego środowiska (ok. 40 tys. osób rocznie) nie wspominając. One nie są jednak tak spektakularne jak zamachy terrorystyczne i tym samym nie wzbudzają aż tak negatywnych i trwałych emocji. Tymczasem wystarczyłoby zlikwidować ruch samochodowy, a rocznie uratowalibyśmy od śmierci trzy tysiące ludzi. Absurdalny pomysł? Oczywiście, że tak, ponieważ korzyści związane z komunikacją samochodową są ogromne i nikt przy zdrowych zmysłach nie będzie z nich rezygnował, mimo występowania również wielu negatywnych konsekwencji. Ale emigranci to również nie tylko zagrożenie, ale także wymierne korzyści. Zwłaszcza w chwili obecnej, gdy coraz bardziej odczuwamy narastający brak siły roboczej w polskiej gospodarce. Częściowo niwelują go emigranci zarobkowi z Ukrainy, a ostatnio również z Białorusi. Ale czy jesteśmy pewni, że za kilkadziesiąt lat ich sfrustrowani potomkowie nie zechcą odegrać się za wielowiekowy wyzysk jakiego ludność ruska doznawała od „polskich panów”? Mało prawdopodobne? Owszem. Ale kilkadziesiąt lat temu terroryzmu islamskiego też nikt nie przewidywał.

   Dwa lata temu umiejętnie wzbudzone negatywne emocje przyniosły wyborczy sukces Prawa i Sprawiedliwości. To nie program 500+ czy też inne socjalne obietnice, pozwoliły mu zdobyć bezwzględną większość w Sejmie i w Senacie, ale strach, który zagościł w polskich domach. Nic nie wskazuje, żeby w najbliższych latach miał on zniknąć. A to oznacza, że za dwa lata po raz kolejny będzie to przewodni temat kampanii wyborczej. Prawdopodobnie z podobnymi efektami. Niekoniecznie jednak jedynym beneficjentem będzie Prawo i Sprawiedliwość. Pole do licytacji w pomysłach nad ochroną Polski przed emigracyjnym zagrożeniem jest wielu. A skutki widać już na polskich ulicach.

Karol Winiarski

   Od kilku dni trwa w polskich mediach dyskusja nad ewentualną możliwością opuszczenia przez Polskę Unii Europejskiej. Przeciwnicy obecnego rządu sugerują, że taki jest ostateczny cel Jarosława Kaczyńskiego. Zwolennicy stanowczo temu zaprzeczają podkreślając, że prezes Prawa i Sprawiedliwości nigdy o takiej ewentualności nie wspominał. To niezbyt poważny argument, ponieważ politycy nie zawsze ujawniają swoje prawdziwe intencje. Zwłaszcza, gdy wiedzą, że nie spotkają się one w danym momencie z poparciem wyborców. A wszystkie sondaże zdecydowanie wskazują na zdecydowaną przewagę zwolenników UE w polskim społeczeństwie. Nie znaczy to oczywiście, że Jarosław Kaczyński ma zupełnie inne plany. Ale nie znaczy też, że nie bierze pod uwagę Polexitu

   Problemu dalszego polskiego członkostwa w Unii Europejskiej nie można traktować w sposób statyczny, jak to czyni większość polityków, dziennikarzy, a nawet tzw. ekspertów. Wspólnota europejska cały czas podlega wewnętrznej ewolucji, przy czym szybkość zachodzących zmian również podlega cyklicznym wahaniom. Niekoniecznie muszą być one wynikiem zawierania nowych traktatów, co wymaga jednomyślności wszystkich krajów członkowskich. A tą przy 28 (wkrótce 27) członków europejskiej wspólnoty trudno osiągnąć. Dlatego też zmiana może polegać na innym podejściu do stosowania obowiązujących już uregulowań, które zwłaszcza w przypadku tej organizacji nie odznaczają się zazwyczaj nadzwyczajną precyzją. A to oznacza, że można je różnie interpretować i niekiedy dość wybiórczo stosować.

   Zmianie podlega także sposób myślenia Jarosława Kaczyńskiego. Traktowanie jego poglądów jako niezmiennych i konsekwentnie realizowanych, to całkowite nieporozumienie. Nawet jeżeli przyjąć, co wcale nie jest takie oczywiste, że w polityce wewnętrznej prezes partii rządzącej ma jasno określony cel, to sposób dochodzenia do niego musi podlegać modyfikacjom, zwłaszcza ze względu na okoliczności, na które nie ma on wpływu. A do takich należy zachowanie naszych zagranicznych partnerów, a także Unii Europejskiej jako całości. Tym samym jego obecne deklaracje, nawet jeżeli są szczere, oddają jedynie obecny stan jego poglądów wynikający z istniejących w chwili obecnej okoliczności. Zmiana tych ostatnich może w oczywisty sposób doprowadzić do zmiany tych pierwszych.

   Jarosław Kaczyński z pewnością nie będzie chciał opuszczać instytucji, która będzie miała kształt zgodny z jego poglądami. O konieczności dokonania takich zmian w UE mówił zresztą wielokrotnie, zwłaszcza po brytyjskim referendum. Trudno uznać przedstawiane przez niego propozycje za spójne, skoro postulatom ograniczenia kompetencji organów wspólnotowych towarzyszyły propozycje powołania wspólnej europejskiej armii i wzmocnienia wspólnej polityki zagranicznej wspólnoty. Mało kto już pamięta, że zlecił „znanemu prawnikowi” (którego personaliów zresztą nie chciał ujawnić) napisanie projektu nowego traktatu europejskiego. To, że do tej pory nie poznaliśmy efektów tej pracy może być spowodowane dwoma różnymi przyczynami. Albo zadanie przerosło zleceniobiorcę. Albo też projekt jest gotowy, ale Jarosław Kaczyński zorientował się, że poza Viktorem Orbanem (a i to wątpliwe biorąc pod uwagę jego zachowanie przy ponownym wyborze Donalda Tuska na Przewodniczącego Rady Europejskiej) nikt jego propozycji nie poprze, co oznacza, że UE nie przyjmie kształtu oczekiwanego przez obecnego nieformalnego przywódcę państwa polskiego. Za prawdziwością drugiej opcji świadczyć może fakt, że prezes PiS od pewnego czasu nie porusza już sprawy reformy unii w swoich wypowiedziach.

   Jarosław Kaczyński nie jest jedyną osobą, która chce Unię Europejską zmieniać. O konieczności zasadniczych reform mówią też inni europejscy politycy. Tyle, że ich propozycje zmierzają w zupełnie odmiennym kierunku niż plany prezesa PiS. Pogłębienie integracji nie wydaje się obecnie możliwe do przeprowadzenia, zwłaszcza gdyby miało dotyczyć unii jako całości. Zdecydowanym zwolennikiem pogłębienia integracji jest nowy prezydent Francji Emmanuel Macron, ale już kanclerz Niemiec Angela Merkel, która najprawdopodobniej we wrześniu po raz kolejny wygra wybory do Bundestagu, nie jest do nich w pełni przekonana. Nie wiadomo również kto wygra przyszłoroczne wybory parlamentarne we Włoszech – w przypadku utraty władzy przez  obecnie rządzącą lewicę, ten jeden z największych krajów wspólnoty może nawet całkowicie zmienić swoją do tej pory euroentuzjastyczną politykę. Brak zgody największych krajów członkowskich uniemożliwi przyjęcie nowego traktatu. Na dodatek wymagałoby to również akceptacji mniejszych państw, a weto Polski w takiej sytuacji jest bardzo prawdopodobne.

   O ile pogłębienie integracji całej unii nie wydaje się prawdopodobne, to już wydzielenia twardego jądra UE, które integrowałoby się szybciej niż pozostali członkowie, nie można wykluczyć. Być może nawet będzie to nie tyle Europa dwóch prędkości (taka już przecież w praktyce istnieje – nie wszystkie kraje przyjęły euro), ale raczej wielu prędkości – w różnych projektach integracyjnych państwa unijne będą uczestniczyły dobrowolnie, co zresztą będzie oznaczało jedynie rozszerzenie od dawna stosowanej formuły opt out (korzystała z tego głównie Wielka Brytania, ale w przypadku Karty Praw Podstawowych również Polska). Z jednej strony osłabi to jedność wspólnoty, ale z drugiej wzmocni jej wewnętrzną elastyczność i osłabi nurtujące je spory, co do kierunku przeprowadzanych zmian. Zamrożona od lat integracja ruszy z miejsca, chociaż nie będzie dotyczyła tych, którzy zechcą pozostać na jej dotychczasowym etapie, a może nawet cofnąć się w kierunku większej wewnętrznej suwerenności.

   Czy taka ewolucja UE skłoniłaby Jarosława Kaczyńskiego do zmiany poglądów? Jeżeli zostałaby zachowana zasada dobrowolności przy pogłębianiu integracji, a środki unijne płynące do Polski nie zostałyby radykalnie ograniczone, to Polexit raczej nie wchodziłby w rachubę. Gdyby jednak ewolucja unii poszła w innym kierunku – np. wydzielenie budżetu państw strefy euro i radykalne zmniejszenie środków finansowych dla pozostałych krajów (nie wymagałoby to prawdopodobnie zgody wszystkich krajów członkowskich), to mogłoby to doprowadzić do zmiany stanowiska prezesa PiS. Tym bardziej, że na pogłębienie współpracy militarnej w ramach UE raczej nie ma co liczyć – Pakt Północnoatlantycki w dalszym ciągu będzie odgrywał o wiele ważniejszą rolę w zakresie zapewnienia Polsce bezpieczeństwa (przynajmniej na papierze). Tym samym korzyści z dalszego członkostwa Polski we wspólnocie mogłyby się zdaniem Jarosława Kaczyńskiego okazać zbyt małe w stosunku do kosztów z tym związanych.

   Unia Europejska może jednak wykorzystać już istniejące uregulowania traktatowe do zmiany polityki wobec niektórych państw członkowskich. W ostatnich miesiącach jest to coraz bardziej widoczne w działaniach Brukseli. Przez wiele lat, Komisja Europejska i inne organy UE podchodziły do kwestii naruszania zapisów traktatowych przez poszczególne kraje, w sposób bardzo tolerancyjny. Dotyczyło to zwłaszcza kwestii finansowych – wielokrotne przekraczanie granicy dopuszczalnego deficytu finansów publicznych (3% PKB) przez Niemcy, a zwłaszcza przez Francję, nie spotykało się z poważniejszymi konsekwencjami ze strony Komisji, co zresztą pośrednio doprowadziło do kryzysu greckiego – trudno było karać Greków, gdy Niemcom i Francuzom to samo uchodziło na sucho. Trudno też uznać za konsekwentne działania wobec Viktora Orbana, który od lat łamał zasady demokratycznego państwa prawa w swoim kraju. Częściowo było to oczywiście spowodowane polityczną wirtuozerią węgierskiego przywódcy, który często po unijnej krytyce wycofywał się z niektórych swoich decyzji. Robił to jednak częściowo i na dodatek dopiero po osiągnięciu politycznych celów, które mu przyświecały. Przykładem może być pozbawienie stanowiska Prezesa Sądu Najwyższego András Baka pod pretekstem utworzenia pozornie nowej instytucji – Kurii – nawiązującej do węgierskiej tradycji (w Polsce podobna „reforma” nie mogła obejmować zmiany nazwy Sądu Najwyższego ze względu na oczywiste zapisy konstytucyjne). Po przegranym przez Węgry przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka procesie, były prezes Sądu Najwyższego powrócił do orzekania w Kurii, ale już nie jako jej prezes. Tej swoistej grze w kotka i myszkę stosowanej przez węgierskiego przywódcę sprzyjał fakt, że jego partia (FIDESZ) należała do najważniejszej partyjnej międzynarodówki –  Europejskiej Partii Ludowej. Ponieważ jej członkiem była tez Platforma Obywatelska, stąd też jednym z jego największych obrońców przez wiele lat był … Donald Tusk, który również w ten sposób ponosi współodpowiedzialność za obecną sytuację w Polsce.

   W chwili obecnej taka polityka Unii Europejskiej wydaje się już należeć do przeszłości. Wielki kryzys finansowy strefy euro spowodował, że zaczęto w większym stopniu kontrolować przestrzeganie dyscypliny finansowej – w ubiegłym roku jedynie Francja i Hiszpania przekraczały dopuszczalną granicę deficytu budżetowego (dziesięć krajów zanotowało nawet nadwyżkę budżetową), a w większości krajów zadłużenie zaczęło stopniowo maleć, choć nadal znacznie przewyższało maksymalną wartość (60% PKB). Narastające tendencje autorytarne w niektórych krajach, także w tych które nie należą do UE, zmieniły również nastawienie wobec „niegrzecznych” członków wspólnoty. Widać to wyraźnie na przykładzie naszego kraju, wobec którego wszczęto w ostatnim okresie kilka postępowań. O ile niektóre wydają się w pełni zasadne (sprawa Puszczy Białowieskiej), to w innych widać rażącą nadgorliwość Komisji. Dotyczy to przede wszystkim kwestii zróżnicowania wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. Ustawa przywracająca poprzednie uregulowania w tej sprawie (65 lat dla mężczyzn i 60 dla kobiet) została uchwalona rok temu i nie wzbudziła wówczas prawnych zastrzeżeń Brukseli (ekonomiczny absurd tej zmiany to zupełnie inna kwestia). I nagle tuż przed jej wejściem w życie okazuje się, że narusza ona prawa równościowe. Żeby jeszcze bardziej zabawnie pokrzywdzone mają być kobiety. Tymczasem zróżnicowanie wieku emerytalnego rzeczywiście jest przejawem skrajnej dyskryminacji, ale mężczyzn, a nie kobiet. To przecież ci pierwsi będą mogli przejść na emeryturę pięć lat później niż przedstawicielki tzw. słabej płci. Tymczasem przeciętny wiek życia kobiet wynosi w chwili obecnej 82 lata, a mężczyzn zaledwie 74 lata. Tym samym przeciętna kobieta będzie mogła spędzić na emeryturze  średnio o 13 lat dłużej niż jej męski rówieśnik. Trudno o bardziej jaskrawy przykład naruszenia zasady równości, czego – co najdziwniejsze nawet w Polsce – nikt nie dostrzega. Widać, jak bardzo feministyczna narracja zdominowała sposób myślenia europejskich elit.

   Działania obecnych polskich władz w sposób wyraźny znalazły się na kursie kolizyjnym z obecną polityką Komisji Europejskiej. Ale Komisja Europejska nie jest najważniejszym organem Unii Europejskiej. Z punktu widzenia naszego dalszego członkostwa we wspólnocie zdecydowanie ważniejsze będą działania podejmowane przez Radę Europejską czyli przywódców państw członkowskich. To oni podejmują najważniejsze decyzje, w tym przede wszystkim dotyczące wielkości i sposobu podziału unijnego budżetu. A przecież to głównie napływ środków unijnych zmieniających od kilkunastu lat Polskę, w największym stopniu zadecydował o tak dużym poparciu polskiego społeczeństwa dla członkostwa w UE. Jednocześnie widać też z jak dużą niechęcią spotykają się wszelkie próby wpływania Brukseli na decyzje polskich władz – i to nawet ze strony jej przeciwników. Jeżeli więc bezpośrednie korzyści finansowe ulegną radykalnemu zmniejszeniu, a jednocześnie spory między polskimi władzami, a pozostałymi członkami europejskiej wspólnoty doprowadzą do nałożenia na nasz kraj kar finansowych, to poparcie dla UE może w Polsce znacząco się zmniejszyć. A wtedy Polexit może stać się realną opcją polskiej polityki zagranicznej. I to nawet wówczas, gdy Jarosław Kaczyński nie będzie już miał decydującego wpływu na losy naszego kraju.

Karol Winiarski