W drugą rocznicę rosyjskiej inwazji na Ukrainę w Kijowie pojawiła się Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen i przywódcy kilku krajów (Kanady, Włoch i Belgii) wspierających ofiarę agresji. Takie wizyty mają oczywiście czysto symboliczny charakter, ale pokazują też stan wzajemnych stosunków między państwami. W Kijowie nie pojawił się ani Prezydent Andrzej Duda, ani premier Donald Tusk. I nie był to przypadek.

Wybuch wojny radykalnie odmienił, do tej pory bardzo chłodne, stosunki polsko-ukraińskie. W przeciwieństwie do okresu rządów koalicji PO-PSL, a przede wszystkim prezydentury Lecha Kaczyńskiego, Zjednoczona Prawica kompletnie nie interesowała się naszym wschodnim sąsiadem. Premier Mateusz Morawiecki ani razu nie pojawił się w Kijowie. Nacjonalistyczno-katolicki elektorat co najmniej niechętny Ukrainie, mógłby nie zaakceptować fraternizowania się z odmiennym pod względem religijnym narodem, który odpowiadał za rzeź tysięcy Polaków w czasie II wojny światowej i gloryfikował tych, którzy przynajmniej moralnie (Stefan Bandera do jesieni 1944 roku siedział w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen), byli za nią odpowiedzialni. Dopiero groźba rosyjskiej inwazji całkowicie odmieniła wzajemne stosunki, a polscy przywódcy byli pierwszymi i najczęstszymi gośćmi w ukraińskiej stolicy po jej rozpoczęciu. Tyle, że to już czas przeszły dokonany.

Rosja jest egzystencjonalnym zagrożeniem dla wszystkich swoich sąsiadów. W oczywisty sposób wymusza to wspólnotę ich interesów w zakresie bezpieczeństwa. Tyle, że w przypadku Polski i Ukrainy to jedyny silny element łączący obydwa kraje i to na dodatek mocno zależny od polityki Moskwy. Gdyby Rosja, chociaż czasowo, wycofała się ze swojej agresywnej polityki, przestanie on mieć decydujące znaczenie w naszych wzajemnych stosunkach. O wiele ważniejsze okażą się zaszłości historyczne, a przede wszystkim bieżące różnice interesów gospodarczych. Widać to zresztą już teraz.

Masowe protesty rolników polegające na blokadzie głównych szlaków komunikacyjnych, wobec których polskie władze okazują się całkowicie bezradne, potwierdzają słowa Bartłomieja Sienkiewicza sprzed ponad dekady o tekturowym państwie. Na dodatek są one wynikiem emocjonalnego i w dużym stopniu błędnego przekonania o decydującym znaczeniu napływu ukraińskiej żywności, a przede wszystkim zboża, na ceny tych produktów w Polsce. Mogło tak być pół roku temu, gdy rzeczywiście spore jego ilości zalały polski rynek, co zresztą w znaczący sposób zahamowało inflację i zapobiegło spełnieniu się zapowiedzi Donalda Tuska o bochenku chleba kosztującym 30 zł. Jednak po wprowadzeniu embarga przez władze polskie (dalej utrzymywanego) napływ ten uległ radykalnemu zmniejszeniu. Przez Polskę odbywa się jedynie tranzyt ukraińskiego zboża do portów bałtyckich i innych krajów europejskich, który na dodatek i tak jest znacznie ograniczony po otwarciu szlaku czarnomorskiego (rosyjskie okręty zostały zmuszone do wycofania się z zachodniej części Morza Czarnego).

Zasadniczym powodem załamania opłacalności uprawy zbóż w Polsce są bardzo niskie ceny na rynkach światowych, co z kolei wynika z dobrych zbiorów w roku ubiegłym i znaczącego zwiększenia eksportu zboża rosyjskiego. Tyle, że dzięki temu miliony ludzi na świecie nie głodują, ich protesty nie destabilizują sytuacji politycznej i nie zwiększają, i tak dużej, presji migracyjnej. Tania żywność jest również korzystna dla polskich konsumentów, a realizacja postulatów rolników w sposób niekorzystny odbiłaby się na kondycji ekonomicznej milionów Polaków, którzy musieliby płacić znacznie więcej za podstawowe produkty żywnościowe. Zadziwiające, że żadne ugrupowanie polityczne nie próbuje wykorzystać tego oczywistego faktu do pozyskania poparcia wyborców. A już całkowicie kuriozalne jest popieranie antyrządowych protestów przez członków obecnego rządu.

Nie poprawiają sytuacji niepoważne zachowania członków ukraińskiego rządu i samego Prezydenta Wołodymyra Zełeńskiego. „Zaproszenie”, a faktycznie wezwanie się do stawienia polskiego rządu na granicy w celu odbycia rozmów i stawianie Polsce ultimatum, tylko zaostrzyło wzajemne stosunki. Nie wiadomo też czemu miało służyć. Może i poprawi to słabnące notowania obozu rządzącego w Ukrainie, ale przecież na żadne wybory tam się w tym roku nie zanosi – w przeciwieństwie do naszego kraju, gdzie w ciągu najbliższych kilku miesięcy dwukrotnie udamy się do urn wyborczych. Czyżby władze w Kijowie chciały wesprzeć obecną opozycję, która przecież jest często jawnie antyukraińska? A może Zełeński liczył na nagłośnienie tematu i doprowadzenie do wywarcia presji przez UE na władze w Warszawie? Tyle, że Ursula von der Leyen nie myśli teraz o niczym innym poza utrzymaniem stanowiska szefowej Komisji Europejskiej po tegorocznych wyborach do PE. Po to przecież przyjechała do Warszawy i poinformowała o odblokowaniu środków z KPO, chociaż oczywistą oczywistością jest, że przynajmniej przez najbliższe półtora roku przedstawiony przez Adama Bodnara program tzw. przywracania praworządności nie będzie realizowany ze względu na sprzeciw Andrzeja Dudy. Głosy polskich eurodeputowanych mogą się jednak okazać bardzo przydatne i dlatego z jej punktu widzenia warto było ośmieszyć Komisję Europejską, która do tej pory zapowiadała, że tylko rzeczywiste zmiany legislacyjne mogą doprowadzić do uwolnienia zamrożonych środków. W końcu pięć lat temu tylko dziewięć głosów (w tym europosłów Prawa i Sprawiedliwości) przeważyło szalę na jej korzyść w głosowaniu nad wyborem na stanowisko Przewodniczącej Komisji Europejskiej. A Ukraińców w PE nie ma. I pewnie nigdy nie będzie.

Pogarszające się wzajemne stosunki jak na razie nie wpłynęły negatywnie na zaangażowanie się Polski po stronie walczącej Ukrainy. Może się jednak wkrótce okazać, że dostawy naszego sprzętu będą znacznie ograniczone. I to nie tylko dlatego, że w znacznym stopniu wyczyściliśmy już nasze magazyny z postsowieckiego sprzętu, który ratował Ukrainę w pierwszych miesiącach wojny. Główną przyczyną może być narastająca obawa przed rychłym (w przeciągu kilku lat) atakiem Rosji, co oczywiście oznacza konieczność gromadzenia uzbrojenia we własnym kraju. To sprytna propaganda Moskwy, na którą dało się złapać wielu polityków i tzw. ekspertów. Tymczasem do realizacji tego czarnego scenariusza koniecznym byłoby łączne spełnienie trzech warunków.

Po pierwsze, Ukraina musiałaby przegrać wojnę. Przegrać nie poprzez utratę części terytorium, ale tracąc suwerenność. Taki był pierwotny cel Putina, który chciał szybko zająć Kijów i zainstalować tam marionetkowy, kolaboracyjny rząd. Szanse na to są niewielkie, chociaż trochę większe niż jeszcze kilka miesięcy temu, gdy wydawało się to całkowicie nieprawdopodobne. Z naszego punktu widzenia najlepiej byłoby, gdyby wyniszczająca wojna pozycyjna trwała jak najdłużej. Tyle, że to oznacza kolejne dziesiątki tysięcy zabitych i dalszy upadek cywilizacyjny obydwu krajów. Zawsze też grozi przełamaniem ukraińskiej obrony i realizacją najgorszego scenariusza. Dlatego lepszym rozwiązaniem byłoby wstrzymanie działań wojennych, co uniemożliwiłoby Putinowi lub jego następcy zaatakowanie kraju należącego do NATO. Groziłoby to bowiem długotrwałą wojną, z czego z pewnością skorzystaliby Ukraińcy wznawiając działania wojenne. Walki na dwóch frontach Rosja nie przetrzymałaby. Putin jest zbrodniarzem wojennym, ale nie jest ani idiotą, ani szaleńcem.

Po drugie, w Stanach Zjednoczonych musiałyby zwyciężyć tendencje izolacjonistyczne. To bardziej prawdopodobny scenariusz, zwłaszcza jeżeli listopadowe wybory wygra Donald Trump. Prawdopodobny, ale nie przesądzony. Wyborcy lubią zaskakiwać i choć na razie wydaje się to mało prawdopodobne, reelekcja Joe Bidena w dalszym ciągu jest możliwa. Nawet jednak jeżeli w Białym Domu ponownie zasiadłby Donald Trump, to niekoniecznie musiałoby to oznaczać aż tak radykalną zmianę amerykańskiej polityki. To po prostu zupełnie nieprzewidywalny człowiek. Prawdopodobnie zaangażowanie USA w Europie zostałoby mocno ograniczone, podobnie jak pomoc dla Ukrainy, ale do całkowitego porzucenia obecnej polityki mogłoby nie dojść. Na dodatek ta nieprzewidywalność Trumpa ma też swoje zalety – Putin nie będzie mógł być pewien reakcji amerykańskiego Prezydenta po ataku na jedno z państw NATO. A rosyjski Prezydent nie lubi ryzykować. Zwłaszcza po doświadczeniach sprzed dwóch lat, gdy jego przewidywania co do skali oporu Ukraińców i reakcji Zachodu całkowicie się nie sprawdziły.

Po trzecie, Rosja musiałaby odbudować swój potencjał militarny. Wbrew obawom niektórych histerycznych „ekspertów” nie stanie się to tak szybko, o ile w ogóle może się dokonać. To prawda, że Rosja przestawiła dużą część swojego przemysłu na produkcję wojenną. Tyle, że jest to głównie dość proste uzbrojenie, chociaż w znaczących ilościach. Mimo tego, chociażby produkcja pocisków artyleryjskich wciąż nie wystarcza na zaspokojenie potrzeb armii i musi być uzupełniana zakupami w Iranie i Korei Płn. Większość ciężkiego sprzętu wysyłanego na front to stare postsowieckie uzbrojenie wyciągane z magazynów i modernizowane w ograniczonym zresztą stopniu. Produkcja najnowocześniejszego sprzętu jest bardzo utrudniona ze względu na zachodnie sankcje. Poza tym trudno będzie kontynuować tak wielki wysiłek wojenny, gdy wojna z Ukrainą się zakończy. Nawet w Rosji hurrapatriotyczna propaganda na dłuższą metę nie przeważy nad pogarszającymi się warunkami życia. Telewizor prędzej czy później zawsze przegra z lodówką.

Ponieważ najgorszego scenariusza nigdy do końca nie można wykluczyć, należy się przed nim zabezpieczyć. Można to robić poprzez intensywne zbrojenia, rozbudowę armii zawodowej i powszechne szkolenie młodzieży. To oczywiście w dłuższej perspektywie oznacza zmniejszenie naszych szans na cywilizacyjne dogonienie najbardziej rozwiniętych krajów świata, a w krótszej ograniczenie wydatków na służbę zdrowia, edukację czy transformację energetyczną. Znacznie tańszym i skuteczniejszym sposobem jest wspieranie walczących Ukraińców, którzy dalej gotowi są przelewać krew za swój kraj jednocześnie odsuwając w czasie groźbę ataku Rosji na inne państwa. Oczywiście z jednym zastrzeżeniem. Jeżeli nie będziemy w stanie choć częściowo rozwiązać obecnego kryzysu i znaleźć kompromisowego rozwiązania, to za kilka lat możemy się zastanawiać nad możliwością wybuchu wojny polsko-ukraińskiej, a nie polsko-rosyjskiej. Absurd? A kto rok temu uwierzyłby w realność obecnego konfliktu między naszymi krajami?

Karol Winiarski

W dniu 19 lutego na kanale internetowym Sosnowiec.online, został opublikowany felieton pana Karola Winiarskiego pt. „Znikający parasol”. W tym felietonie pada stwierdzenie, że znika atomowy parasol USA nad Europą i nad Polską i w końcu zupełnie zniknie. Sądzę, że autor pod wpływem rozpowszechnianej psychozy wojennej, potraktował temat bezpieczeństwa militarnego Polski priorytetowo, a temat globalizacji marginalnie. Ja natomiast uważam, że głównym zagrożeniem dla Polski i Europy jest przede wszystkim koniec globalizacji i izolacjonistyczna polityka USA. Pytanie czy w niedalekiej przyszłości Polska będzie miała atomowy natowski parasol nad sobą – czy nie? Jest jak najbardziej zasadne. Tym bardziej, że wielu komentatorów politycznych twierdzi, że Polska będzie go pozbawiona. Niemniej do tych przewidywań należy dodać załamanie polskiej i europejskiej gospodarki w tym potężne braki żywności spowodowane końcem globalizacji, końcem wolnego handlu. W mojej ocenie prognoza załamania gospodarki szybciej się spełni, niż wojna atomowa. Na temat końca globalizacji pisałem w felietonie „Dzwonek alarmowy dla Europy i Polski” – Sosnowiec.online 24.02.2024r. Jeśli zaś chodzi o konflikt atomowy to obecnie nie powinien się on spełnić, gdyż sytuacja w świecie radykalnie się zmieniła, szczególnie w metodach walki o przetrwanie na arenie międzynarodowej najważniejszych państw świata. Już nie broń atomowa jest najważniejsza, gdyż nikt nie będzie chciał jej użyć z uwagi na niebezpieczeństwo spowodowania nuklearnej zagłady całego świata. Żaden z głównych graczy tj. USA i Chiny nie są zainteresowani bezpośrednią walką zbrojną, gdyż działania wojenne lotniskowców amerykańskich na Oceanie Indyjskim przerwałyby nie tylko chińskie łańcuchy dostaw, a również łańcuchy dostaw sojuszników USA. Natomiast Chińczycy również nie mogą pozwolić na przerwanie swoich łańcuchów dostaw, ponieważ ich gospodarka jest bardzo mocno uzależniona od importu surowców, szczególnie energetycznych. Tak więc scenariusz bezpośredniej rozgrywki militarnej pomiędzy tym dwoma wielkimi graczami – z przyczyn taktycznych i praktycznych jest nierealny. Pan Winiarski w swoim felietonie pisze: „Ze względu na niewielki potencjał demograficzny i cywilizacyjne opóźnienie oraz surowcowy charakter gospodarki, Rosja nie będzie w stanie zagrozić globalnej pozycji USA. W przypadku Chin jest zupełnie inaczej.” Oczywiście sama Rosja nie jest obecnie w stanie zagrozić USA ale razem z Chinami jak najbardziej może. Zagrożenie jest realne. Na ten temat pisałem w felietonie ”Oś zła”- Sosnowieconline – w dniu 7.01.2024r. gdzie ukazywałem sprytną grę Amerykanów, polegającą na rozbiciu nieformalnego porozumienia gospodarczego pomiędzy Chinami, Rosją i Niemcami. Gra w dużym stopniu się udała, gdyż z tego porozumienia udało się wyeliminować Niemcy, a Rosję mocno osłabić. USA nie będą prowadzić klasycznej wojny z Chinami na Pacyfiku, ponieważ posiadają w swoim ręku narzędzia do osłabienia roli Chin i to w dużym stopniu, co pozwoli im nadal utrzymać pozycję światowego hegemona.

USA będą długo prowadzić wojnę na Ukrainie, gdyż wojna ta uniemożliwia współpracę Rosji z Niemcami, a jednocześnie uniemożliwia Chinom budowę lądowego Jedwabnego Szlaku przez terytoria Rosji i Ukrainy oraz morskiego poprzez Ocean Lodowaty, wzdłuż Syberii. Przerwanie chińskich łańcuchów dostaw na tym ogromnym obszarze oraz pełna kontrola marynarki wojennej USA nad Zatoką Arabską między innymi pod pretekstem walki z piratami jemeńskimi – mocno ograniczy dostawy surowców do Chin, a to spowoduje ich stagnację gospodarczą, na co Amerykanie liczą i głównie im o to chodzi. Na koniec nie mogę się nie odnieść do jakiejś niezrozumiałej dla mnie nie tylko niechęci, a wręcz wrogości do najprawdopodobniej przyszłego prezydenta USA. Może to wynika z powielania przez polskie mass media propagandy ukraińskiej. Taka medialna polityka może w przyszłości zaowocować bardzo złymi stosunkami z światowym hegemonem. Przedwyborcze wypowiedzi Trumpa, były jak każde wyborcze wypowiedzi, wypowiedziami populistycznymi, zaadresowanymi do wyborców amerykańskich, a nie polskich czy innych. Mówienie, że Trump spowoduje, że USA wystąpią z paktu NATO jest demagogiczne lub wręcz głupie. Pakt NATO jest bardzo użytecznym narzędziem w polityce międzynarodowej nie tylko dla USA ale również dla wszystkich Anglosasów tj. Wielkiej Brytanii, Kanady, Australii – największych-najwierniejszych jego sojuszników. Mamy wielu mądrych komentatorów polityki międzynarodowej, a jakoś nikt z nich nie zauważył, że Kongres Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej zablokował możliwość wyjść USA z tego paktu. W interesie USA jest aby w skład paktu wchodziło jak najwięcej państw w tym państw płacących całą składkę, gdyż wtedy koszty utrzymania paktu dla USA będą mniejsze. Przeceniana jest również rola Prezydenta USA, czego dowodem jest obecna sytuacja w Kongresie, powodująca, że prezydent nic nie może zrobić, jeśli Izba Niższa Kongresu nie zatwierdzi dużych dodatkowych wydatków budżetowych. Dotyczy to każdego prezydenta. Poza tym naiwnością jest sadzić, że prezydent rządzi samodzielnie. Oprócz swoich doradców istnieje od dawna tzw. Big State, czyli grupa bankierów nie tylko z FED i przemysłowców – w tym przede wszystkim przemysłowców sektora zbrojeniowego. To ta grupa nadaje kierunek polityce gospodarczej krajowej i zagranicznej. Główne kierunki tej polityki są prawie niezmienne od wielu lat. Na te kierunki prezydent ma ograniczony wpływ. A jeśli chce mieć duży wpływ, to przegrywa następne wybory. To właśnie ta grupa ma w swoich rękach mass media i dzięki nim kształtuje opinię publiczną, a opinia ta ma decydujący wpływ na wybory w USA.

Włodzimierz Wieczorek
Sosnowiec, dnia 25 lutego 

Zjednoczone Stany Ameryki Północnej można lubić lub nie lubić, a nawet nienawidzieć, jak to czynią Arabowie, niemniej niezaprzeczalnym faktem jest to, że dzięki Stanom i ich Pax Americana nastąpił w świecie bezprecedensowy skok gospodarczy i cywilizacyjny. Stany dzięki swojej potędze militarnej i gospodarczej stworzyły system światowego handlu, którego są strażnikiem i gwarantem. Stworzyły go dzięki panowaniu wojskowemu na oceanach i ich szlakach handlowych świata.

Potem Amerykanie utworzyli globalny system finansowy oparty na swoim dolarze jako podstawowym – wymienialnym pieniądzu światowym. Zostało to wszystko sformalizowane w różnych traktatach międzynarodowych o zasięgu globalnym. Nastąpiła tzw. Globalizacja – system z którym gospodarczo korzystali wszyscy a najwięcej USA. Będąc światową potęgą finansową i gospodarczą i emitując swoją walutę, jako walutę światową, miały i mają dodatkowy nieograniczony kredyt i mogą się bardziej rozwijać gospodarczo, jednocześnie kupować wielkie ilości różnorakich produktów. Niemniej nie mogły się w nieskończoność się zadłużać w macierzystym związku banków FED oraz w Chinach.

Nie tak dawno włączył się im dzwonek alarmowy, ponieważ Chiny stając się światową fabryką i mocarstwem gospodarczym zgromadziły dziesiątki bilionów dolarów, a ich ilość zbliżyła się do gigantycznego zadłużenia Stanów Zjednoczonych. Był to efekt wolnego handlu na którym przede wszystkim Chiny zyskiwały dzięki konkurencyjnym, tanimi i coraz lepszym produktom. Efekt ten został wzmocniony tym, że wiele państw w tym USA przenosiły produkcję do Chin, ze względu na niskie koszty robocizny. Dzięki temu Chiny dodatkowo zarabiały na pośrednictwie korzystając przy tym z zachodnich technologi i know how.

Stany wreszcie zorientowały się, że przenoszenie do Chin produkcji przemysłowej oraz nieograniczony cłami światowy handel już im się nie opłaca, w związku z czym nastąpił ich sukcesywny odwrót od wolnego handlu. Ta konstatacja spowodowała, że Amerykanie wybudzili się z „American dream” i zaczęli działać. Natomiast Europa dalej śpi i nie działa na rzecz udoskonalenia swojej gospodarki, a działa na rzecz poprawy klimatu i udoskonalania społeczeństw. Europa przespała zakończenie epoki dobrobytu i mimo to jest siebie zadowolona, że daje przykład dla ludzkości w jakim kierunku powinny pójść działania państw aby osiągnąć powszechną szczęśliwość i czystą nieskażoną planetę.

Epoka dostatku dóbr materialnych i pokoju już się definitywnie zakończyła, co powinno spowodować zupełnie inny kierunek działania Unii Europejskiej i innych krajów, które są obecnie w wielkim niebezpieczeństwie, polegającym na pozbawieniu ich tanich zasobów energii i surowców oraz zasobów żywności. Dogmatyczna polityka Unii Europejskie w szczególnie w kwestii klimatu i środowiska spowoduje katastrofalne załamanie gospodarki i inflację. Powodować to będzie ogromne trudności w rolnictwie europejskim i polskim, skutkujące wielkim niedoborem żywności.

Wycofanie się USA z światowego wolnego handlu to nic innego tylko koniec globalizacji. Przerywanie łańcuchów dostaw, tak energii jak i surowców i żywności do Europy skończy się bardzo dużym spadkiem jej produkcji przemysłowej oraz pauperyzacji ludności. USA mogą pozwolić sobie na izolację od reszty świata, ponieważ Ameryka Północna jest połączona traktatem handlowym NAFTA. USA w zasadzie są samowystarczalne jeśli chodzi o energię i surowce a to dzięki rewolucji łupkowej tj. szczelinowemu wydobyciu gazu i ropy naftowej z ich nowo odkrytych złóż.

Nie należy również zapominać o zasobach surowcowych Ameryki Południowej, które to zasoby w dużym stopniu są pod kontrolą USA. Amerykanie zorientowali się, że dzięki globalizacji Chiny stały się potęgą gospodarczą i mogą się stać wkrótce światowym hegemonem. Chiny jednak są bardzo uzależnione od dostawy różnych surowców w tym przede wszystkim energetycznych i Ameryka będzie się starała utrudniać ich dostawy surowców np. w rejonie i Zatoki Arabskiej.

Tak więc wojna USA z Chinami nie będzie taka jak się wszystkim się wydaje. Nie będzie to wojna o charakterze militarnym. Będzie to wojna hybrydowa – wojna o zasoby – wojna o przetrwanie globalnych graczy na arenie międzynarodowej – na czym ucierpią poszczególne państwa i ich ludność. (Więcej o wojnie hybrydowej napisałem w felietonie z 7 stycznia 2024r. pt. „Oś zła”).

W normalnej klasycznej wojnie Chiny nie mają szans, gdyż nie mają floty lotniskowców, poza tym tego typu wojna spowodowałaby przerwanie ich łańcucha dostaw od których są uzależnione. Natomiast Amerykanie z uwagi na swoje położenie geograficzne i zabezpieczenie surowcowe mogą pokonać Chiny innymi sposobami.

Można też założyć, że USA całkowicie wycofają się z Bliskiego Wschodu, co w sytuacji destabilizacji tego regionu sytuacja gospodarcza Europy w tym Polski byłaby tragiczna, ponieważ brak dostaw ropy i gazu z Rosji przy braku dostaw arabskich oraz ograniczonych dostawa LNG z USA – załamałoby gospodarkę Europy oraz wystąpiłyby poważne braki żywnościowe, co już sukcesywnie postępuje. Amerykanie dzięki izolacjonizmowi mogą uniknąć kryzysu i dalej się rozwijać.

Europa natomiast z wielu przyczyn stoi na straconej pozycji a przede wszystkim z powodu załamania się układu Pax Americana. Nie będzie się rozwijała – tylko zwijała i przejadała nagromadzone wcześniej bogactwo. Bardzo duży wzrost kosztów produkcji w UE (z powodu braku taniego rosyjskiego gazu i ropy oraz dzięki „Zielonemu ładowi”) oraz kosztowna wojna z Rosją – całkowicie może załamać gospodarkę Europy i Polski.

Włodzimierz Wieczorek

Sosnowiec,dnia 21 lutego 2024 roku 

Ps. W niniejszym felietonie wykorzystałem fragmenty książki Petera Zeihana „Koniec świata to dopiero początek – Scenariusz upadku globalizacji”
oraz moje uwagi i przemyślenia

Joe Biden zaprosił Andrzeja Dudę i Donalda Tuska do Waszyngtonu. Wzbudziło to oczywiście ogromne podniecenie wśród polityków i dziennikarzy – jak zwykle gdy Wielki Brat zza oceanu spojrzy łaskawym wzrokiem na swojego środkowoeuropejskiego wasala. Próba wyjaśnienia dlaczego tylko ci dwaj politycy zostali zaproszeni i dlaczego obaj, jeszcze pewnie przez wiele dni będzie jednym z głównym tematów politycznych rozważań tzw. ekspertów. Oczywiście w Polsce, ponieważ w innych krajach mało kogo będzie to obchodziło. Wyjaśnienie wydaje się dość proste. Zaproszenie związane jest z 25 rocznicą przystąpienia Polski, Czech i Węgier do NATO. Ma ona szczególne znaczenie w kontekście niekorzystnego przebiegu wojny w Ukrainie i ostatniej wypowiedzi Donalda Trumpa stawiającej w wątpliwość obowiązywanie 5 artykułu traktatu waszyngtońskiego (w uproszczeniu jeden za wszystkich, wszyscy za jednego). Trudno w tej sytuacji było zaprosić Victora Orbana z powodu jego stosunku do Putina (ale też i do Trumpa), a pominięcie jedynie Węgier mogłoby zostać odczytane jako brak jedności sojuszu (co oczywiście jest faktem, ale niekoniecznie należy to eksponować). Dlatego do Waszyngtonu pojadą jedynie przywódcy największego z „solenizantów”, które na dodatek jako jedyne graniczy bezpośrednio (Obwód Kaliningradzki czy jak ostatnio należy mówić Królewiecki, chociaż miasto to nigdy oficjalnie Królewcem się nie nazywało i nigdy do Polski nie należało) i pośrednio (przez Bałtyk i Białoruś) z Rosją. Z pewnością usłyszymy wiele zapewnień i „twardych” deklaracji niewzruszonego wsparcia ze strony amerykańskiego Prezydenta. Tyle, że za rok może już być inny Prezydent.

Od trzydziestu lat Stany Zjednoczone są niekwestionowanym globalnym hegemonem. Wcześniej przez pół wieku USA odgrywały taką rolę w szeroko rozumianym w świecie zachodnim rywalizując ze Związkiem Radzieckim i jego pomagierami. Nic jednak nie trwa wiecznie. Wyzwanie hegemonowi rzuciły Chiny wspierane przez Rosję, Iran i kilka innych krajów mających dość zwierzchnictwa tej stopniowo słabnącej potęgi. Wynik rywalizacji, a także jej forma (niektórzy, powołując się na zasadę „pułapki Tukidydesa”, wieszczą globalną wojnę) nie są przesądzone. Okazuje się jednak, że Amerykanie muszą walczyć nie tylko z zewnętrznym zagrożeniem. O wiele poważniejszy problem znajduje się w ich własnym kraju.

Dwupartyjny system funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych praktycznie od powstania państwa. Partia Republikańska co prawda ukształtowała się ostatecznie w połowie XIX wieku, a Partia Demokratyczna niewiele lat wcześniej, ale już w pierwszych latach rywalizowali ze sobą federaliści i antyfederaliści. Przez większość tego okresu podziały nie były tak ostre, a kongresmani o wiele bardziej zależeli od swoich wyborców (efekt prawyborów) niż od kierownictwa swoich ugrupowań. Stąd też możliwe było wsparcie dla projektów firmowanych przez prezydentów pochodzących z konkurencyjnego ugrupowania, zwłaszcza gdy w grę wchodziły żywotne interesy ich kraju. Czasami zresztą poglądy wewnątrz samych partii były radykalnie odmienne jak chociażby w latach 60-tych XX wieku w Partii Demokratycznej w kwestii segregacji rasowej. Jeszcze do niedawna Republikanin ze Wschodniego Wybrzeża niewiele różnił się w poglądach z Demokratą z Środkowego Zachodu. I wtedy pojawił się Donald Trump.

Poprzedni (i prawdopodobnie kolejny) Prezydent USA uwiódł republikańskich wyborców. To, co do tej pory gwarantowało różnorodność poglądów i ich wzajemne ucieranie się w Kongresie, przekształciło się w „wymuszone” poparcie dla najbardziej nawet absurdalnych i szkodliwych dla Stanów Zjednoczonych pomysłów polityka kreującego się na antyestablishmentowego zbawcę narodu. Prawie nikt z republikańskich polityków nie ośmiela się Trumpa krytykować, a ci którzy na to się odważyli (Liz Cheney) są już poza polityką. Mimo, że w ostatnich tzw. połówkowych wyborach (w środku kadencji Prezydenta) popierani przez niego kandydaci w większości ponieśli klęskę, a cała Partia Republikańska uzyskała wynik o wiele gorszy od spodziewanego (nie odzyskała Senatu, a w Izbie Reprezentantów ma minimalną przewagę), to już po kilku miesiącach Trump odzyskał pełną kontrolę nad partią. Jego jedynym pewnym celem jest odzyskanie prezydentury, rzekomo ukradzionej w 2020 roku. Wszystko co nastąpi później jest wielką niewiadomą.

Po rosyjskiej agresji na Ukrainę, Stany Zjednoczone stanęły na czele koalicji wspierającej napadniętą ofiarę. Nie robiły tego z powodów altruistycznych. Rosja jest najważniejszym militarnym sojusznikiem Chin. Osłabienie Moskwy w oczywisty sposób zmniejsza pole manewru Pekinu w polityce zagranicznej. Większość z wielomiliardowej pomocy skierowana była na sfinansowanie dostaw broni dla Ukrainy. Oczywiście broni amerykańskiej, co oznaczało ogromne zamówienia dla koncernów zbrojeniowych, a pośrednio zwiększone dochody budżetu państwa (część przekazywanych pieniędzy wracała w postaci podatków). Wsparcie dla Ukrainy budowało też wiarygodność USA w oczach ich sojuszników. Nie tylko w Europie. Także w innych rejonach świata, w których zagrożone ze strony prowadzących agresywną politykę sąsiadów kraje szukają zewnętrznego wsparcia. Cele te były oczywiste dla wszystkich amerykańskich polityków, a przynajmniej dla wszystkich potrafiących racjonalnie rozumować. Z pewnością byli wśród nich liderzy obydwu partii politycznych. Stąd pełny konsensus dla wspierania Ukrainy. I wtedy do akcji wkroczył Trump.

Trudno nie przyznać byłemu prezydentowi racji – sytuacja, w której część krajów Paktu Północnoatlantyckiego oszczędza na wydatkach zbrojeniowych licząc na skuteczną pomoc Stanów Zjednoczonych, jest oburzająca. Zwłaszcza z punktu widzenia amerykańskiego wyborcy, a przecież do niego kierował swoje przesłanie Donald Trump na wiecu w Karolinie Południowej. Tyle tylko, że ta sytuacja ulega zmianie. O ile w 2014 kryterium wydatkowania 2% PKB na cele militarne osiągały tylko cztery państwa (USA, Wielka Brytania, Grecja i Estonia, a Polska była bardzo bliska, chociaż część środków szło na emerytury dla byłych wojskowych, co trudno uznać za wzmacnianie obronności państwa), to w 2023 według wstępnych szacunków już jedenaście państw (Polska jest liderem – 3,9% PKB), a w tym roku ma to być już osiemnaście państw. Na dodatek w grupie tej mieszczą się wszyscy sąsiedzi Rosji, Białorusi i Ukrainy. Gdyby więc na serio brać słowa Trumpa, to nie powinniśmy się martwić – w razie rosyjskiej agresji amerykańska „kawaleria” przyjdzie z odsieczą. Tyle, że wiara w jego obietnice obarczona jest ogromnym ryzykiem. Nie jest przecież żadną tajemnicą, że już w trakcie swojej prezydentury Trump myślał o opuszczeniu NATO. A przecież w poprzednim roku Amerykanie wydali na obronę 743 mld $, podczas gdy wszyscy pozostali członkowie NATO zaledwie 356 mld $. Bez USA NATO jest papierowym tygrysem. Budżet wojskowy Rosji to co prawda tylko 117 mld $ (radykalny wzrost w stosunku do roku poprzedniego), ale koszty utrzymania armii rosyjskiej są znacznie niższe niż wojsk państw NATO. Przede wszystkim jednak decyzji co do jej użycia nie trzeba uzgadniać na zasadzie jednomyślności w gronie już ponad już 30 państw.

Poważniejszym problemem w przypadku Donalda Trumpa jest jego nieprzewidywalność. Tak naprawdę nikt nie wie jaką politykę będzie prowadził, o ile oczywiście wygra listopadowe wybory. Donald Trump ma oczywiście dość trwałe poglądy w niektórych kwestiach, czuje miętę do silnych przywódców, ale jednocześnie jest bardzo wrażliwy na swoim punkcie, co powoduje, że z powodu urażonej dumy osobistej może całkowicie zmieniać swoje postępowanie. Dotyczy to również konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. Tym bardziej, że za największego wroga Stanów Zjednoczonych uważa Chiny (tu akurat istnieje pełna zgodność między Republikanami i Demokratami), a przecież Moskwa jest najbliższym sojusznikiem Pekinu. Stąd bardzo inteligentna narracja Jensa Stoltenberga, który podczas swojej wizyty w USA starał się pokazywać ścisłą zależność między wynikiem wojny w Ukrainie (osłabienie pozycji Stanów Zjednoczonych w razie zwycięstwa Rosji), a pozycją geostrategiczną Chin i związanym z tym zagrożeniem interesów amerykańskich na Dalekim Wschodzie oraz korzyści dla amerykańskich koncernów zbrojeniowych.

Jest jednak o wiele poważniejsze zagrożenie dla utrzymania amerykańskiego parasola ochronnego nad Europą. W Stanach Zjednoczonych coraz silniejsze wpływy zdobywa izolacjonizm. Ten dominujący w XIX wieku wśród amerykańskich elit politycznych pogląd ograniczał obszar zainteresowań USA do wąsko pojętej sfery interesów tego kraju – głównie ekonomicznych. O ile w pierwszej połowie XIX wieku było to całkiem zrozumiałe – nowo powstały kraj musiał skupić się na problemach wewnętrznych (powiększanie terytorium państwa i narastający konflikt wewnętrzny między południem a północą, który doprowadził do wojny secesyjnej), to kilkadziesiąt lat później było to coraz trudniej wytłumaczalne. Pod koniec XIX wieku Stany Zjednoczone stały się najpotężniejszą potęgą gospodarczą świata, a mimo tego w bardzo ograniczonym stopniu uczestniczyły w przybierającej wówczas na sile globalnej rywalizacji europejskich mocarstw. Nie zmieniła tego w sposób trwały I wojna światowa, chociaż to właśnie udział USA przesądził o pokonaniu Niemiec i ich sojuszników. Prezydent Wilson nie uzyskał zgody Senatu na ratyfikację traktatu wersalskiego, a co za tym idzie Stany Zjednoczone nie stały się członkiem Ligi Narodów, chociaż to właśnie amerykański przywódca był jej pomysłodawcą.

Istniały obawy, że po II wojnie światowej Amerykanie w podobny sposób ograniczą swoje zainteresowanie kwestiami globalnymi, a zwłaszcza problemami europejskimi. Na szczęście zagrożenie ekspansją ZSRR (a w każdym razie narastającą przed nim obawą – zdania historyków co do genezy zimnej wojny nie są tak jednoznaczne jak w Polsce moglibyśmy przypuszczać), spowodowały, że jeden z najbardziej niedocenianych Prezydentów USA, Harry Truman, ogłaszając w marcu 1947 roku doktrynę powstrzymywania, jak się wydawało ostatecznie zerwał z polityką izolacjonizmu. Niestety, dość szybko szlachetna idea obrony wolności zagrożonej przez totalitarny system przekształciła się w zwykły imperializm pod hasłem obrony amerykańskich interesów. Dopiero upadek systemu komunistycznego wpłynął na zmianę amerykańskiej polityki i chociaż częściowy powrót do wartości, które wcześniej były jedynie propagandową ściemą.

Przez cały powojenny okres, zarówno polityczne elity, jak i większość amerykańskiego społeczeństwa, w pełni akceptowały globalne zaangażowanie swojego państwa. Przez długi zresztą okres czasu za korzyściami politycznymi szły również konkretne zyski ekonomiczne – gospodarka amerykańska zyskiwała nowe rynki zbytu i źródła tanich surowców. Zaczęło się to stopniowo zmieniać w ostatnich latach XX wieku. Przenoszenie produkcji do krajów z tanią siłą roboczą powiększało zyski amerykańskich koncernów, ale już niekoniecznie zwykłych Amerykanów. Utrata dobrze płatnych miejsc pracy podważyła stopniowo powszechne poparcie dla dotychczasowej polityki. Wolny handel przestał być korzystny dla Stanów Zjednoczonych, a paradoksalnie stał się siłą napędową gospodarki chińskiej. Narastające problemy ekonomiczne i społeczne wewnątrz USA doprowadziły do odgrzania haseł izolacjonistycznych. A ponieważ w obecnych czasach politycy w coraz większym stopniu muszą się liczyć ze zdaniem swoich wyborców, nawet gdy ci popierają rozwiązania sprzeczne ze swoimi długofalowymi interesami (populizm to najwyższa forma demokracji), coraz większa ich grupa zaczyna głosić konieczność ograniczenia obecności USA w niektórych regionach świata. W tym przede wszystkim w Europie.

Chociaż bardziej izolacjonistyczni są wyborcy Republikanów, to i w elektoracie Demokratów takie poglądy zyskują popularność. Mimo, że ostatnio gospodarka USA rozwija się nad wyraz dobrze, to czasy jej globalnej dominacji należą już do przeszłości. Fakt, że po dziesięcioleciach wspierania globalizacji, zarówno Donald Trump jak i Joe Biden, zaczęli realizować politykę protekcjonistyczną, najlepiej świadczy o kłopotach największej gospodarki świata. W tej sytuacji Stany Zjednoczone nie mogą sobie pozwolić na zaangażowanie sił zbrojnych na dwóch różnych frontach. Ze względu na niewielki potencjał demograficzny, cywilizacyjne opóźnienie i surowcowy charakter gospodarki, Rosja nie będzie w stanie zagrozić globalnej pozycji USA. W przypadku Chin jest zupełnie inaczej. Wybór jest więc prosty. Amerykański parasol nad Europą prędzej czy później zostanie zwinięty. I to niezależnie od tego, kto zasiądzie w Białym Domie.

Karol Winiarski

Kilka europejskich krajów sparaliżowanych zostało gwałtownymi protestami rolników niezadowolonych ze swojej obecnej sytuacji i jeszcze gorszych perspektyw. To, że drogi blokują producenci rolni z Francji, Belgii czy Hiszpanii, nie dziwi. Co kilka lat wyrażają oni w ten sposób swoje niezadowolenie z polityki rolnej UE, chociaż z budżetu wspólnoty na wsparcie rolnictwa idą ogromne pieniądze (w tej perspektywie ponad 300 mld euro). Tym razem jednak na ulice wyszli również masowo rolnicy niemieccy, którzy raczej w tego typu protestach do tej pory nie uczestniczyli. To pokazuje, że problem jest poważniejszy niż to bywało przy wcześniejszych kryzysach, a spowodowany został kumulacją kilku czynników.

Po rosyjskiej agresji na Ukrainę ceny żywności, już wcześniej rosnące, wystrzeliły w górę. Było to dość oczywiste biorąc pod uwagę, że nasi wschodni sąsiedzi są jednymi z najważniejszych eksporterów produktów rolnych – przede wszystkim zbóż. Bardziej niespodziewane było to, że dość szybko zaczęły one jednak spadać. W efekcie kurczyć się zaczęły również dochody rolników, co biorąc pod uwagę niedawną koniunkturę, było psychologicznie szczególnie dotkliwe. Na dodatek niekorzystny trend utrzymuje się już od wielu miesięcy i nic nie zapowiada, że ulegnie on odwróceniu. Tym bardziej, że po wycofaniu się floty wojennej Rosji z zachodniej części Morza Czarnego z powodu rakietowych ataków Ukraińców, eksport ukraińskiego zboża przebiega w miarę normalnie, a i sama Rosja znacząco zwiększyła sprzedaż swoich płodów rolnych (w ciągu ostatniej dekady kraj, który kiedyś musiał importować ogromne ilości zboża, stał się jednym z największych jego eksporterów na świecie).

Zniesienie ceł na ukraińskie produkty rolne po rosyjskiej inwazji nie było kwestionowane przez prawie nikogo. Jeżeli ktoś odważyłby się dwa lata temu na zgłoszenie jakichkolwiek wątpliwości, z miejsca zostałby uznany za agenta Kremla. A przecież było wiadomo, że to ogromna konkurencja dla unijnego rolnictwa. Gdy emocje związane z wojną zaczęły stopniowo opadać, a wraz z nimi ceny produktów rolnych, ukraińskie płody zostały uznane za przyczynę wszelkiego zła, chociaż ich wpływ na światowe ceny żywności nie jest aż tak duży (tu zresztą często decydującą rolę odgrywają emocje i nie zawsze sprawdzające się prognozy, niż rzeczywista podaż produktów rolnych). W większym stopniu takie przekonanie upowszechniło się w państwach bezpośrednio graniczących z Ukrainą, chociaż powoli narasta również w krajach położonych bardziej na zachód. Nie przeszkadza to oczywiście dalszemu mamieniu Ukraińców rychłą akcesją do UE, w której obowiązuje całkowicie wolny i bezcłowy przepływ wszelkich towarów.

Jest jednak jeszcze jeden powód, który wyprowadził unijnych rolników na drogi – Zielony Ład. Obecna Komisja Europejska, a zwłaszcza jej przewodnicząca, od samego początku uznali, że przejdą do historii jako zbawcy naszej planety ratujący ją przed klimatyczną katastrofą. Nie ulega wątpliwości, że wzrost globalnej temperatury dla wielu regionów świata będzie miał bardzo niekorzystne skutki. Dość powszechny konsensus naukowców obarcza winą za ten stan rzeczy człowieka, który nadmiernie eksploatuje środowisko dążąc do nieustannego wzrostu. Tyle, że Europa odpowiada za niespełna 10% ogólnej emisji gazów cieplarnianych, a narzucone przez UE (propozycje Komisji Europejskiej poparły rządy państw członkowskich i oczywiście Parlament Europejski) tempo zmian, radykalnie pogarsza warunki gospodarowania powodując niekonkurencyjność produkowanych w Europie wyrobów przemysłowych i wytworów rolnictwa. Nie trzeba było być prorokiem, żeby przewidzieć, że w momencie pogorszenia się sytuacji gospodarczej spowodowanej także innymi czynnikami, taka polityka doprowadzi do masowych protestów. Wyobraźnia polityczna jak zwykle jednak przegrała z ideologicznym zacietrzewieniem.

„Sądzę, że pan komisarz — i dzisiaj go będę telefonicznie, bo nie mogę inaczej, prosił o to — powinien zakończyć swoją misję” — powiedział Jarosław Kaczyński. Komisarzem, o którym mówił był oczywiście Janusz Wojciechowski, którego prawie pięć lat temu rekomendował (oficjalnie Mateusz Morawiecki jako szef rządu, ale przecież nie on o tym decydował) na funkcję komisarza UE do spraw rolnictwa. Jednym z powodów tej niespodziewanej reakcji prezesa Prawa i Sprawiedliwości było przypomnienie przez wicepremiera Władysława Kosiniaka-Kamysza tweeta Wojciechowskiego z grudnia 2021 roku dotyczącego unijnej polityki Zielonego Ładu w obszarze rolnictwa: „Nie, proszę pana, w sprawie rolnictwa to nie ja jadę na fali Unii Europejskiej, Unia Europejska jedzie na mojej fali. Zielona reforma wspólnej polityki rolnej powstała w Warszawie i nazywała się najpierw programem rolnym PiS. Reforma WPR jest z tym programem w 100 proc. zgodna i bardzo dobra dla polskich rolników”. Tyle, że wówczas Janusz Wojciechowski bronił nie tylko siebie (od dwóch lat był komisarzem), ale także polityki Mateusza Morawieckiego, który na unijnym szczycie poparł proponowane przez Komisję Europejską działania, w tym także te dotyczące rolnictwa. A przecież poprzedni premier polskiego rządu to pupilek Jarosława Kaczyńskiego, który swoją wolą wyniósł go na szczyty władzy. Pokazuje to totalne zagubienie prezesa, który po raz kolejny emocjonalnie reaguje na zachodzące wydarzenia upodabniając się coraz wyraźniej w tym względzie do Prezydenta Andrzeja Dudy. Jeżeli Janusz Wojciechowski, dymisji nie złoży, a na razie zapowiada że nie ma takiego zamiaru, to Jarosław Kaczyński nie tylko się ośmieszy, ale co gorsza, pokaże słabość swojego politycznego przywództwa. A nie ma nic gorszego dla lidera partyjnego jak ujawnienie faktu, że król jest nagi.

Śmieszność nie dotyczy jednak tylko przedstawicieli dzisiejszej opozycji. W piątkowych protestach rolników czynni udział brali przedstawiciele kierownictwa rolnictwa z ministrem Czesławem Siekierskim na czele. Nie po to by tłumaczyć i uspokajać zdenerwowanych producentów rolnych, ale żeby wesprzeć ich postulaty. W ten sposób członkowie rządu, który miał przywrócić dobre stosunki Polski z Unią Europejską, wspierają antyunijne protesty stając po stronie ugrupowań, które do tej pory dość powszechnie uważane były za dążące do likwidacji, a przynajmniej znaczącego osłabienia, europejskiej wspólnoty.

Nie są to zresztą jedyne działania rządu Donalda Tuska, które wzbudzają coraz większe zdziwienie w Brukseli. Liderzy UE, jak i najważniejszych krajów członkowskich, byli przekonani, że zmiana władzy w Polsce będzie oznaczała również radykalną zmianę dotychczasowej polityki polskiego rządu wobec Unii Europejskiej. Tymczasem, przynajmniej na razie, nic takiego nie ma miejsca. Owszem, zmieniła się retoryka. Nikt z rządzących już nie mówi o niemieckim dyktacie i unijnej okupacji, ale w sferze realnych działań mamy kontynuację polityki poprzedniego rządu. Europarlamentarzyści PO dość niespodziewanie zagłosowali przeciw planom zmian traktatowych ograniczających jednomyślność przy podejmowaniu decyzji przez organy UE. Zrobili tak na osobiste polecenie Donalda Tuska, chociaż w trakcie prac komisji europarlamentu, popierali te rozwiązania. Polska sprzeciwiła się również unijnym projektom nowej polityki migracyjnej przewidującej solidarną relokację uchodźców. Nie mamy również zamiaru zrezygnować z zakazu importu ukraińskiej żywności do Polski, chociaż UE właśnie przedłużyła bezcłowy import do czerwca 2025 roku (z niewielkimi jedynie ograniczeniami). A przecież za te działania poprzedni rząd był bezlitośnie atakowany przez ówczesną opozycję. Pokazuje to zresztą jak ograniczone wpływy ma Polska (i osobiście Donald Tusk) na unijną politykę.

Zadziwiający zwrot w poglądach Koalicji Obywatelskiej widoczny jest nie tylko w kwestiach europejskich. Po wyborach nagle przestały politykom dawnej opozycji przeszkadzać pushbacki (eufemistycznie nazywane obecnie zawróceniami), ponieważ bezpieczeństwo granicy okazało się najważniejsze. Złym pomysłem przestał być wybudowany na polsko-białoruskiej granicy mur, a jedyną jego wadą jest niepełna skuteczność. Minister Sienkiewicz okazał się wielkim zwolennikiem odbudowy Pałacu Saskiego (podobno wbrew całej opozycji głosował za ustawą sejmową w tej sprawie, chociaż do końca nie pamięta, co w jego przypadku rzeczywiście może być prawdą z uwagi na zamiłowania konsumpcyjne) i twierdzi, że ma w tej kwestii poparcie całej koalicji. Budowa przekopu przez Mierzeję Wiślaną będzie kontynuowany. Nawet w przypadku Centralnego Portu Komunikacyjnego, najbardziej chyba krytykowanej inwestycji rządu Prawa i Sprawiedliwości, najtęższe głowy w PO zastanawiają się w jaki sposób wyborcom wytłumaczyć, że to jednak sensowna i potrzebna inwestycja. Tak wiele się zmieniło, żeby zmieniło się tak niewiele.

Trudno na razie dowiedzieć się jakie będzie stanowisko obecnej koalicji wobec Zielonego Ładu, tym bardziej, że składa się ona z wielu różnych ugrupowań. O ile zapewne Nowa Lewica będzie za jego kontynuacją, a Polskie Stronnictwo Ludowe przeciw, to już w przypadku Polski 2050 i Koalicji Obywatelskiej nie ma takiej pewności. Partia Szymona Hołowni z ekologii uczyniła jeden z kluczowych elementów swojego programu, a reprezentantka tego ugrupowania, Paulina Hennig-Kloska, została ministrem klimatu i środowiska. Tyle, że stałym partnerem Polski 2050 w Trzeciej Drodze są ludowcy, a ci wręcz popierają protesty rolników. Znając populizm Donalda Tuska można się domyślać, że już wkrótce stanie się on heroldem przyhamowania ambitnych planów Unii Europejskiej, mimo że jako Przewodniczący Rady Europejskiej w jakimś stopniu za nie odpowiada. Ale jeszcze większa odpowiedzialność spoczywa na politykach Europejskiej Partii Ludowej, w tym niemieckich chadekach, których przedstawicielem jest przecież Urszula von der Leyen. To jednak nie przeszkadza im coraz ostrzej krytykować Zielony Ład i zrzucać odpowiedzialność za jego wprowadzenie na socjalistów, a zwłaszcza byłego już komisarza Fransa Timmermansa. Jeżeli mogą oni, to dlaczego nie Donald Tusk (przez jakiś czas przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej). Nawet, jeżeli miałby poświęcić swoich koalicjantów z Partii Zielonych, którzy już tylko dla mandatów i stanowisk trzymają się kurczowo Platformy Obywatelskiej, coraz bardziej się zresztą kompromitując.

Po stronie opozycyjnej do krytyki Zielonego Ładu przyłączą się z pewnością politycy Zjednoczonej Prawicy. Tyle, że trudno będzie Mateuszowi Morawieckiemu zrzucić z siebie odpowiedzialność za zgodę na jej wprowadzenie. On sam z pewnością chciałby o tym jak najszybciej zapomnieć, ale będą mu to przypominali jego oponenci z Prawa i Sprawiedliwości, a przede wszystkim politycy Suwerennej Polski. Ci ostatni będą mieli zresztą do tego mandat moralny, ponieważ rzeczywiście od samego początku krytykowali pomysły Komisji Europejskiej. Najbardziej jednak zagorzale politykę klimatyczną UE będą atakowali Konfederaci. Od samego początku byli w głębokiej opozycji wobec wszelkich działań, których celem było ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (wielu wśród nich to negacjoniści kwestionujących jakikolwiek wpływ człowieka na wzrost temperatury), a ich skrajny eurosceptycyzm ułatwia bezpardonowy atak na sztandarowy projekt UE.

Zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego z pewnością wzmocnią europejską prawicę. W wielu sprawach nie ma ona jednolitego stanowiska (np. stosunku do Rosji), ale negatywny stosunek do polityki klimatycznej jest bez wątpienia elementem łączącym. Osłabną za to ugrupowania wspierające Zielony Ład – zieloni i socjaliści. Nawet gdyby po wyborach udało się ponownie utworzyć chadecko-liberalno-socjalistyczną koalicję, a Ursula von der Leyen została ponownie szefową Komisji Europejskiej, to raczej pewne jest, że Zielony Ład przestanie być najważniejszym celem Komisji Europejskiej. Całkiem możliwe jest natomiast przynajmniej częściowe wycofywanie się z niektórych podjętych już decyzji. Widać to zresztą już dziś, gdy pod wpływem protestów rolników i nacisków rządów krajów zachodnioeuropejskich, obecna Komisja Europejska zaczyna rezygnować z niektórych swoich pomysłów. Tyle, że to efekt strachu, a nie zmiany sposobu myślenia. W konsekwencji rezygnuje się z całkiem sensownego pomysłu ograniczenia ilości używanych pestycydów odpowiadających za gwałtowne wymieranie owadów, a jednocześnie forsuje absurdalne pomysły ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 90% (w stosunku do roku 1990) w ciągu najbliższych szesnastu lat. Jak widać rolniczy kubeł zimnej wody to zbyt mało, aby unijni politycy wrócili do rzeczywistości.

Karol Winiarski

Dość niespodziewanie, politycy lewicy dwa tygodnie temu ogłosili, że trwają rozmowy z Koalicją Obywatelską w sprawie wspólnego startu w wyborach samorządowych. Przez następne dni kolejni przedstawiciele tej formacji zapewniali o bliskiej finalizacji rozmów. Większość dziennikarzy uznała, że sprawa jest przesądzona i zamieszczała wnikliwe analizy konsekwencji tej dość zaskakującej decyzji. Zaskakującej, ponieważ od wielu lat liderzy Platformy Obywatelskiej jak ognia unikali zawiązywania koalicji wyłącznie z lewicą, bez udziału ugrupowań centrowych (kiedyś Polskiego Stronnictwa Ludowego, teraz także Polski 2050). Już w 2019 roku ówczesny szef PO, Grzegorz Schetyna, dość bezceremonialnie odmówił wspólnego startu z SLD po odejściu z Koalicji Europejskiej partii Władysława Kosiniaka-Kamysza. Przed ostatnimi wyborami parlamentarnymi wariant taki zdecydowanie odrzucał również Donald Tusk. Teraz sam zaproponował rozpoczęcie rozmów. Po czym tydzień później ogłosił, że Koalicja Obywatelska idzie do wyborów sama. Politycy Nowej Lewicy robili dobre miny do złej gry, ale nie byli w stanie ukryć szoku po decyzji premiera.

Powody dla których Włodzimierz Czarzasty i Robert Biedroń chcieli umieścić swoich kandydatów na wspólnej liście z Koalicją Obywatelską, są dość oczywiste. Bardzo mierny wynik w wyborach parlamentarnych i utrzymujące się słabe notowania sondażowe, nie dają Nowej Lewicy większych szans na sukces w wyborach samorządowych. Co prawda formalny próg wyborczy (w wyborach do sejmików województw, rad powiatów i rad miast na prawach powiatu) to 5%, ale niewielka liczba mandatów do zdobycia w poszczególnych okręgach podnosi go w praktyce do kilkunastu nawet procent. Takich wyników Nowa Lewica w większości regionów naszego kraju nie osiąga. A to może oznaczać spektakularną klęskę i poważne kłopoty dotychczasowej pary przywódczej tego ugrupowania, która i tak ma coraz więcej przeciwników w szeregach własnej partii.

Oczywiście, słabość Nowej Lewicy w dużym stopniu wynika z taktyki przyjętej kilka lat temu przez Włodzimierza Czarzastego. Przymilanie się do Koalicji Obywatelskiej, a czasami wręcz wazeliniarska postawa wobec Donalda Tuska, skutkują stałym odpływem elektoratu. Sprzyja temu też lewicowy zwrot lidera PO, który przejął znaczną część postulatów partii Czarzastego i Biedronia. W tej sytuacji dalsze okazywanie bezgranicznego poparcia dla silniejszego partnera koalicyjnego, mogło grozić całkowitą marginalizacją Nowej Lewicy. Oczywiście, o ile taka polityka miałaby być kontynuowana, a Włodzimierz Czarzasty chciałby iść w ślady Grzegorza Napieralskiego, przewodniczącego SLD, który po słabym wyniku swojego ugrupowania w wyborach w 2011 roku ustąpił na rzecz Leszka Millera, a niedługo potem związał się z Platformą Obywatelską, z list której z powodzeniem startował do Senatu, a następnie do Sejmu. Zresztą i jego następca na stanowisku przewodniczącego SLD, także okazał się później gorącym zwolennikiem Donalda Tuska.

Być może jednak kierownictwo Nowej Lewicy miało inną strategię i planowało zmianę polityki po tegorocznych wyborach samorządowych i europejskich, a najpóźniej po przyszłorocznych prezydenckich. Względny sukces w postaci wprowadzenia większej grupy swoich reprezentantów do władz samorządowych dawałby liderom lewicy większe pole manewru, a na dodatek pozwoliłby im umocnić swoją pozycję w wewnątrzpartyjnych rozgrywkach – partycypacja w podziale samorządowych łupów zwiększyłaby z pewnością grono „zwolenników” Czarzastego i Biedronia. Będąc w wielu sejmikach i radach miast koalicyjnym języczkiem uwagi, liderzy Nowej Lewicy mieliby znacznie silniejsze karty przetargowe w promowaniu swoich programowych (i nie tylko) postulatów. A tak pozostaje tylko parlament, w którym (przynajmniej na razie) bez posłów Nowej Lewicy Koalicja Obywatelska i Trzecia Droga nie miałyby większości. Arytmetyka to jednak nie wszystko. Liczy się również poczucie siły i przewidywania co do szans ugrupowania w przyszłości. Porażki w kolejnych wyborach skutkują raczej eskapistycznymi nastrojami i poszukiwaniem tratwy ratunkowej. A jak pokazuje historia, Donald Tusk bardzo chętnie przyjmuje na pokład lewicowych rozbitków.

Motywacje, które kierowały liderem Koalicji Obywatelskiej przy podejmowaniu decyzji o samodzielnym starcie, są dość oczywiste. Po pierwsze uznał, że jest w stanie bez pomocy głosów, które padłyby na kandydatów Nowej Lewicy, odzyskać władzę w większości rządzonych jeszcze przez Prawo i Sprawiedliwość sejmikach (kilkanaście lat temu Platforma Obywatelska w koalicji z Polskim Stronnictwem Ludowym i niekiedy także innymi ugrupowaniami rządziła w piętnastu województwach). Po drugie, koalicja z Nową Lewicą znacząco wzmocniłaby Trzecią Drogę – nie wszyscy wyborcy Koalicji Obywatelskiej akceptują gospodarcze i światopoglądowe fanaberie radykalnych działaczy partii lewicowych, a na Lewicę Razem reagują wręcz alergicznie. W dłuższej perspektywie wzmocnienie umiarkowanie konserwatywnego centrum, które coraz skuteczniej budują Polska 2050 i Polskie Stronnictwo Ludowe, może być poważnym zagrożeniem dla dominacji Platformy Obywatelskiej w tzw. „demokratycznej” części polskiej sceny politycznej. Dlatego trzeba stopniowo lewicy odcinać tlen – czyli zabierać elektorat – ale nie tracić jednocześnie swojego, bardziej prawicowych wyborców.

To racjonalne wytłumaczenie decyzji Donalda Tuska nie wyjaśnia jednak dlaczego wcześniej dał zielone światło do koalicyjnych rozmów z Nową Lewicą. Nie ma w życiu (także politycznym) nic gorszego niż rozczarowanie. No, może poza upokorzeniem. A właśnie z jednym i drugim mieliśmy tutaj do czynienia. Politycy Nowej Lewicy (podobnie zresztą jak i Koalicji Obywatelskiej) zdążyli już ogłosić, że to optymalna koncepcja, rozmowy idą świetnie i koalicja jest w zasadzie przesądzona, po czym okazało się, że to już nieaktualne, ponieważ lider PO po prostu nagle zmienił zdanie (niech żyje wewnątrzpartyjna demokracja). Łaskawca poinformował liderów Nowej Lewicy o samodzielnym starcie Koalicji Obywatelskiej niedługo przed konferencją prasową, na której to publicznie ogłosił. Arogancja wobec rządowego koalicjanta nawet jak na standardy Platformy Obywatelskiej niebywała.

Jedynym wytłumaczeniem takiej postawy Donalda Tuska jest znaczący spadek poparcia dla Prawa i Sprawiedliwości sygnalizowany w wynikach badań opinii publicznej. Widocznie lider PO uznał, że samodzielne pokonanie przeciwnika przez Koalicję Obywatelską jest możliwe i byłoby ważne z psychologicznego punktu widzenia, ponieważ dałoby komfortową pozycję przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. Gdyby jednak ten scenariusz został zrealizowany, to zmiana na polskiej scenie politycznej wcale nie musiałby tak poważna, jak oczekuje Donald Tusk. Dla Jarosława Kaczyńskiego wyboru samorządowe i europejskie mają drugorzędne znaczenie. Liczy się władza w kraju, a więc Prezydent i Sejm. A to rozstrzygnie się w przyszłości. Rozpad partii Jarosława Kaczyńskiego po kolejnych porażkach jest mało prawdopodobny – w latach 2006-2014 PiS przegrał siedem kolejnych wyborów, a PiS przetrwał (Zbigniew Ziobro po odejściu z partii wrócił trzy lata później z podkulonym ogonem). Nawet gdyby porażka skłoniła Suwerenną Polskę do usamodzielnienia, co biorąc pod uwagę ciężką chorobę byłego ministra sprawiedliwości jest mało prawdopodobne, to i tak nie będzie to oznaczało ostatecznego pokonania śmiertelnego wroga. W demokracji takie pojęcie w ogóle nie istnieje. Prawo i Sprawiedliwość reprezentuje znaczącą część polskiego społeczeństwa. Ten elektorat nie zniknie. Patrząc na rosnącą popularność w Europie ugrupowań radykalnej prawicy, trudno oczekiwać, że w Polsce sytuacja będzie się rozwijała w przeciwnym kierunku. A to może oznaczać, że obecne ugrupowania opozycyjne już za kilka miesięcy mogą stopniowo zacząć odzyskiwać utracone pozycje. Rozliczenia poprzedniej władzy, które ekscytują najbardziej wzmożony elektorat Koalicji Obywatelskiej i Nowej Lewicy, stopniowo będą odgrywały coraz mniejszą rolę w kształtowaniu poglądów większości społeczeństwa. Dla znacznej części elektoratu liczy się przede wszystkim, subiektywnie zresztą odczuwany, bieżący poziom życia. I to właśnie na tym polu rozegra się walka o rząd dusz, jeżeli nie w przyszłorocznych wyborach prezydenckich, to na pewno za niespełna cztery lata w wyborach parlamentarnych.

Czarna polewka podana Nowej Lewicy zmusi liderów tego ugrupowania do znacznie bardziej asertywnej postawy wobec pozostałych koalicjantów. Walcząc o życie (polityczne rzecz jasna) spowoduje to konieczność pokazania własnej odrębności poprzez bardziej energiczny nacisk na realizację lewicowych postulatów, które ze względów finansowych lub też z powodów sprzeciwu Trzeciej Drogi, nie mają szans na realizację. Spory w koalicji będą idealną pożywką dla Prawa i Sprawiedliwości. Zemści się ogólnikowość ustaleń programowych uzgodnionych po wyborach i brak dalekosiężnych celów, do których chce się dążyć. Straszenie powrotem Kaczyńskiego do władzy może się okazać niewystarczające. A wtedy obecny konflikt będzie wspominany z nostalgią jako mało znaczący polityczny spór.

Karol Winiarski

W trakcie negocjacji nad utworzeniem rządu Donalda Tuska największa walka została stoczona o Ministerstwo Edukacji Narodowej (swoją drogą to nazwa wymyślona przez włoskich faszystów w okresie międzywojennym). Jedynie Polskie Stronnictwo Ludowe nie wyrażało zainteresowania tym resortem. Motywacje Lewicy były zapewne głównie ideologiczne. Politykom, a może bardziej polityczkom, tej partii wydaje się, że mając w ręku polską oświatę, skutecznie udałoby im się wpłynąć na sposób myślenia młodych ludzi, co w przyszłości zaowocowałoby zwiększonym poparciem wyborczym, a przede wszystkim realizacją ich światopoglądowych pomysłów. W gruncie rzeczy niewiele ich to odróżnia od Przemysława Czarnka, tyle że wektor formacyjnego charakteru szkoły miałby zostać zwrócony w dokładnie przeciwnym kierunku. Pewnie też dlatego Donald Tusk, w głębi serca umiarkowany konserwatysta (publiczny wizerunek ostatnich lat to wyłącznie kreacja na potrzeby przesuwającego się w lewą stronę elektoratu), przekazał ministerstwo w ręce Barbary Nowackiej. Lewicówka, ale już oswojona.

Funkcja Ministra Edukacji Narodowej wydawała się dla działaczy koalicyjnych partii politycznym samograjem. Po kilkuletnich rządach Przemysława Czarnka, każdy nowy minister powinien zyskać popularność wśród nauczycieli, uczniów i ich rodziców. Na dodatek zapowiedziane rekordowe w historii zwiększenie wynagrodzeń, miały zapewnić dozgonną wdzięczność tej części sfery budżetowej. W końcu przez wiele lat wielu nauczycieli z nostalgią wspominało podwyżki z czasów rządu Tadeusza Mazowieckiego. Sukces więc wydawał się gwarantowany. A tymczasem Barbara Nowacka stała się jednym z najbardziej atakowanych ministrów rządu Donalda Tuska. Co poszło nie tak?

Podniesienie pensji nauczycielskich o 30 procent (dla nauczycieli początkujących nawet 33%) rzeczywiście jest wydarzeniem bez precedensu w historii Polski w XXI wieku. Oczywiście trzeba brać pod uwagę inflację, która znacząco przez lata przewyższała nominalny wzrost płac i doprowadziła do obniżenia realnej wartości wynagrodzeń w szkolnictwie. Można się też zastanawiać czy lepsze traktowanie tej grupy zawodowej niż pozostałych pracowników sfery budżetowej (ich wynagrodzenia wzrosną tylko o 20 procent) jest sprawiedliwe. Tym bardziej, że przez wiele miesięcy opozycja mówiła zgodnie o 20-procentowej podwyżce dla wszystkich, a pod sam koniec kampanii wyborczej Donald Tusk niespodziewanie przelicytował wszystkich. Znacznie bardziej racjonalne byłoby zrealizowanie głównego postulatu ZNP pod którym związek zebrał około ćwierć miliona podpisów – powiązania uposażeń w szkolnictwie ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce narodowej. Projekt trafił pod obrady Sejmu, ale jego dalsze losy są trudne do przewidzenia. Zwyciężyła jednak logika wyborczego populizmu – hasło 30-procentowej podwyżki o wiele łatwiej było sprzedać marketingowo.

A jednak Donald Tusk popełnił dwa katastrofalne błędy. Po pierwsze, uzupełnił obietnicę 30-procentowych podwyżek konkretną kwotą – nie mniej niż 1500 zł. Trudno powiedzieć co go do tego skłoniło – czyżby uważał, że nie wszyscy adresaci zrozumieją procentową wartość podwyżki? Drugim błędem było wyraźne określenie na jednym z przedwyborczych wieców, że chodzi o wynagrodzenie zasadnicze. Tymczasem okazało się, że o co najmniej 1500 zł mają wzrosnąć średnie pensje w poszczególnych grupach awansu zawodowego, a nie „gołe” wynagrodzenie zasadnicze, do którego (a czasami też od którego) dolicza się różne dodatki. Gdy kilka miesięcy temu Jarosław Kaczyński pomylił kwotę brutto z netto podając wysokość „wyborczej” 14 emerytury, jego przeciwnicy uznali to za przejaw skrajnej niekompetencji prezesa, a rząd musiał szybko skorygować planowane wydatki zgodnie z tym co obiecał naczelnik państwa. Teraz przynajmniej politycy rządzącej koalicji nabrali wody w usta i nie dostosowali wysokości podwyżek do błędnej interpretacji swojego szefa. Chociaż to przecież on wymyślił jej skalę.

Posługiwanie się pojęciem zasadniczego wynagrodzenia większego sensu nie ma. Dla początkujących nauczycieli, to najczęściej wszystko na co mogą liczyć. Ale dla nauczycieli bardziej doświadczonych, z dużym dodatkiem stażowych (max. 20%), dodatkiem za wychowawstwo (min. 300 zł), dodatkiem motywacyjnym (zależy od gminy i dyrektora), nagrodami, dodatkowym wynagrodzeniem rocznym (trzynastką) i wypłatami z funduszu socjalnego, a przede wszystkim wynagrodzeniem za godziny nadliczbowe, może to być w skrajnych przypadkach zaledwie połowa otrzymywanego dochodu. Dla ZNP posługiwanie się wynagrodzeniem zasadniczym to marketingowo wygodna sytuacja, ponieważ można nią skutecznie przekonywać innych, jak skandalicznie małe są nauczycielskie pensje. Tyle, że nie jest to cała prawda. Dlatego rządzący wolą mówić o średnim wynagrodzeniu, które lepiej oddaje rzeczywistość, chociaż oczywiście jak każda średnia, znacząco różni się od rzeczywistych dochodów poszczególnych pracowników oświaty. Jednak, gdy kilka lat temu doszło do strajku nauczycieli, politycy partii opozycyjnych jednym głosem z ZNP twierdzili, że podawane przez ówczesny rząd kwoty średniego wynagrodzenia to ściema, której w ogóle nie należy brać pod uwagę. Teraz jak widać zmienili zdanie. Zresztą dokładnie taką samą woltę wykonali politycy Prawa i Sprawiedliwości. Tyle, że w druga stronę. Jak zawsze, punkt widzenia zależy od punktu siedzenia.

Liderzy ZNP też jednak nie grzeszą konsekwencją. Krytyka średniego wynagrodzenia nie przeszkadzała im właśnie ten wskaźnik uwzględnić w ich pomyśle powiązania pensji nauczycielskiej z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej. Zgodnie z obywatelskim projektem ustawy o zmianie Karty Nauczyciela (firmowanym przez ZNP), nauczyciel stażysta (kategoria obecnie już nieistniejąca i włączona wraz z nauczycielami kontraktowymi do grupy nauczycieli początkujących) miałby zarabiać 90% tegoż, nauczyciel mianowany 125%, a nauczyciel dyplomowany aż 155%. Przeliczając na konkretne kwoty w poprzednim roku dawało to od 7194,95 zł. dla nauczyciela początkującego do aż 11152,17 zł. dla dyplomowanego. W swoim projekcie autorzy biorą też pod uwagę wynagrodzenie zasadnicze (w przypadku nauczyciela dyplomowanego nie mogłoby ono wynosić mniej niż 100%, a w przypadku nauczyciela początkującego nie mniej niż 73%, przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej), ale kluczową rolę odgrywałby oczywiście poziom średniego wynagrodzenia.

Wpadka z podwyżkami miała być może zostać przykryta spełnieniem jednej ze stu przedwyborczych obietnic Koalicji Obywatelskiej – likwidacji prac domowych. Gdy taki pomysł się pojawił, większych kontrowersji wokół niego nie było – zapewne uznano, że jest on tak samo realny jak postawienie Andrzeja Dudy przed Trybunałem Stanu. Gdy jednak minister Nowacka ogłosiła założenia projektu rozporządzenia w tej sprawie, rozpętała się burza. Dopiero wówczas uświadomiono sobie, że samo pojęcie pracy domowej nie jest do końca jasne. Bo przecież nie chodzi wyłącznie o sytuacje, gdy nauczyciel nakazuje uczniom w sposób samodzielny zapoznać się z jakąś częścią materiału, której nie zdołał „przerobić” w szkole. I tu zresztą jest zasadnicza różnica między przedmiotami ścisłymi, a np. historią czy geografią, gdzie nie wszystkie zagadnienia wymagają lekcyjnego wytłumaczenia. Przede wszystkim jednak są też zadania, które trudno wykonać w szkole. Mało realne jest np. czytanie lektur w czasie lekcji. Trudno też w ten sposób nauczyć się wiersza (nie wnikając w sens tego zadania). Napisanie wypracowania czy zrobienie projektu też zwykle wykracza poza czasowe ramy lekcji. Przygotowanie się do sprawdzianu czy odpowiedzi również wymaga wysiłku pozaszkolnego. Podobnie jak zadań z matematyki, fizyki czy chemii utrwalających „przerobiony” w szkole materiał. Problem prac domowych jest więc o wiele bardziej złożony niż chcieliby to widzieć autorzy tego populistycznego pomysłu. Najwięcej jednak zastrzeżeń wzbudził pomysł wprowadzania tych rozwiązań w trakcie roku szkolnego dla klas 1-3 szkoły podstawowej i niejasność sformułowania o zadaniach „nieobowiązkowych i nieocenianych” w klasach 4-8.Co bowiem w sytuacji, gdy ktoś się postara i zasłuży na ocenę celującą, to też nie będzie można jej wstawić? Nie będzie go można za to nagrodzić oceną?

Jeszcze dalej idącym pomysłem – na razie w sferze planów – jest likwidacja ocen z przedmiotów artystycznych, technicznych i wychowania fizycznego. Uzasadnieniem jest oczywiście możliwy brak talentu u niektórych uczniów, który uniemożliwia osiągnięcie sukcesów, nawet przy dużym wysiłku i zaangażowaniu. Tyle, że już teraz nauczyciel oceniający powinien to uwzględniać przy wystawieniu oceny. Równie dobrze zresztą można odwrócić pytanie – czy na stopień opanowania materiału z matematyki, języka polskiego, biologii czy historii też wyłączny wpływ ma praca ucznia? Przecież o wiele łatwiej jest uzyskać sukces osobom, które mają wrodzone zdolności do tych przedmiotów. Są uczniowie, którzy właśnie z przedmiotów artystycznych i technicznych albo wychowania fizycznego mogą błysnąć i uzyskać najlepsze oceny. Pozbawiając ich tej możliwości, z góry uznajemy, że ich umiejętności i talenty są mniej warte od ich kolegów ścisłowców czy humanistów.

Jeżeli pani minister i jej zastępczynie uważały, że na polu edukacji odniosą szybkie i spektakularne sukcesy, które zapewnią im społeczną popularność, to srodze się zawiodły. A przecież jak na razie nawet nie zaproponowały żadnych mniej popularnych zmian, które z pewnością przyniosą o wiele większe protesty nauczycieli, uczniów czy ich rodziców (już sugestia Katarzyny Lubnauer o utrzymaniu tzw. godziny czarnkowej wywołała pomruk niezadowolenia). Dotyczy to zresztą całej rządzącej koalicji. Stosunkowo łatwo jest rozdawać pieniądze, ograniczać obowiązki, likwidować największe patologie poprzedniej władzy. Ale rządzenie wymaga też znacznie trudniejszych i o wiele bardziej niepopularnych decyzji. Za kilka miesięcy trzeba będzie zdecydować co z zerowym VAT-em na żywność, zamrożeniem cen energii czy rosnącym deficytem budżetowym. A wtedy może się okazać, że pokazywanie i piętnowanie przedstawicieli poprzedniej władzy, którzy jak to ujął Marcin Horała „kradli zgodnie z prawem”, to za mało, aby utrzymać społeczne poparcie.

Karol Winiarski

Niewiele ponadmiesięczny okres sprawowania władzy przez rząd Donalda Tuska jest stanowczo zbyt krótkim okresem na dokonywanie ocen jego działalności. Można jednak pokusić się o sformułowanie wstępnych przewidywań co do celów jakie mu przyświecają i metod jakie będzie stosował. Ryzyko formułowania daleko idących wniosków jest oczywiście duże i nie dotyczy wyłącznie możliwych błędów przy analizowaniu intencji obecnego szefa rządu. Cele i metody mogą przecież ulegać zmianie, a przynajmniej modyfikacji, w zależności od sytuacji – zarówno wewnętrznej jak i międzynarodowej. Należy też założyć, że Donald Tusk w ogóle jakieś dalekosiężne cele posiada, a to wbrew pozorom nie jest takie oczywiste. Zwłaszcza, jeżeli chodzi o wizję Polski do jakiej dąży. Sam przecież kiedyś odsyłał ludzi z wizją do psychiatry.

W okresie pierwszych swoich rządów lider Platformy Obywatelskiej głosił, ale i też stosował, dwie polityki – miłości i ciepłej wody w kranie. Nie zawsze przynosiła ona pozytywne, przynajmniej z politycznego punktu widzenia, rezultaty. Pozostawienie Mariusza Kamińskiego na funkcji szefa CBA zaowocowało zatajeniem wykrycia afery hazardowej przed premierem – czyli bezpośrednim zwierzchnikiem – i wykorzystaniu jej medialnie, co oczywiście miało osłabić rząd PO-PSL i wspomóc ówczesną opozycję. Jednocześnie zabrakło poważniejszych reform systemowych, co tylko częściowo można tłumaczyć ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym i fatalnym stanem finansów publicznych po reformach poprzedniego rządu obniżających podatki, głownie dla najbogatszych Polaków (tyle, że w pełni popieranych i częściowo już realizowanych przez rząd PO-PSL). Ogólne rezultaty tej polityki były jednak pozytywne – po raz pierwszy w historii rządząca partia wygrała po raz drugi wybory parlamentarne, a Donald Tusk zachował stanowisko premiera. Wynik był co prawda trochę gorszy od tego sprzed czterech lat, ale biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą i start w wyborach Ruchu Palikota (ponad 10% poparcia), można to uznać za wielki sukces tej polityki. Tym bardziej, że Prawo i Sprawiedliwość uzyskało wynik gorszy niż cztery lata wcześniej.

W drugiej kadencji swoich pierwszych rządów Donald Tusk postanowił zrealizować ambitne i mało popularne społecznie reformy – stopniowe podnoszenie wieku emerytalnego, posłanie sześciolatków do szkół czy praktyczna likwidacja systemu Otwartych Funduszy Emerytalnych. Pojawiły się też nieliczne działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych trendów demograficznych, a wprowadzane przez ministra Władysława Kosiniaka-Kamysza. Zwrot w lewo był też widoczny w sprawach światopoglądowych – po wielu latach ratyfikowana została antyprzemocowa konwencja stambulska i wprowadzone zostało częściowe refinansowanie zabiegów in vitro. Trudno powiedzieć jak zakończyłyby się wybory parlamentarne w 2015 roku, gdyby Donald Tusk nie objął stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej. Niespodziewana klęska Bronisława Komorowskiego w wyborach prezydenckich i całkowite nieporozumienie jakim było przekazanie władzy w partii i państwie Ewie Kopacz, doprowadziły do wyborczej klęski Platformy Obywatelskiej.

Wszyscy, którzy myśleli, że ponowne objecie funkcji premiera przez Donalda Tuska będzie również oznaczało powrót polityki miłości, srodze się rozczarowali. Pierwsze tygodnie jego rządów wskazują raczej, że hasłem przewodnim będzie osiem gwiazdek (a zasadzie nawet dziesięć). Partia Jarosława Kaczyńskiego przestała być politycznym rywalem. Stała się politycznym wrogiem. A wroga trzeba nie tylko pokonać. Wroga trzeba zniszczyć. Temu celowi służą powoływane w Sejmie komisje śledcze, siłowe przejęcie mediów publicznych i całkowite podporządkowanie prokuratury. Można oczywiście mieć nadzieję, że w dwóch ostatnich przypadkach chodzi jedynie o neutralizacje tych instytucji i zabezpieczenie się przed politycznymi atakami z ich strony – Prawo i Sprawiedliwość oraz Suwerenna Polska całkowicie je sobie podporządkowały w okresie swoich rządów. Równie dobrze działania te mogą jednak służyć wyeliminowaniu Zjednoczonej Prawicy z grona politycznych konkurentów. Nawet jeżeli Adam Bodnar nie ma takiego zamiaru, to przecież nie on będzie o tym decydował.

Mimo zapowiedzi, że zostanie opracowana ustawa zapewniająca niezależność mediów publicznych od wpływów politycznych (przed wyborami politycy PO zapewniali wielokrotnie, że jest gotowa), trudno oczekiwać, że Donald Tusk wypuści z rąk tak użyteczne narzędzie propagandy. Kluczem są oczywiście kadry – w tym przypadku osoby zarządzające mediami publicznymi, a przede wszystkim te, które będą decydowały o obsadzie organów nadzorujących i zarządzających spółkami medialnymi. Wystarczy, że ostatecznego wyboru będzie dokonywał parlament, a skład tych ciał będzie odpowiadał oczekiwaniom politycznego kierownictwa. I nie chodzi tylko o odpowiedni, medialny przekaz dotyczący opozycji. Zapewne też bardzo mogą się zdziwić koalicjanci Koalicji Obywatelskiej, gdy w razie sporów w rządzie okaże się, że media publiczne zdecydowanie trzymają stronę premiera.

Podobne zamierzenia widać już w przypadku prokuratury. Przedstawione przez ministra Adama Bodnara założenia nowej ustawy regulującej funkcjonowanie też instytucji pozornie zapewniają jej niezależność. Nie jest to jednak prosty powrót do stanu sprzed 2016 roku. Wówczas Prokuratora Generalnego wybierał Prezydent spośród dwóch kandydatów. Jednego wybierała Krajowa Rada Sądownictwa, drugiego Krajowa Rada Prokuratorów. Byli to więc autentyczni przedstawiciele środowiska sędziowskiego i prokuratorskiego. Teraz grono podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów ma być znacznie szersze (Prezydent RP, Marszałek Sejmu, grupa 35 posłów, grupa 15 senatorów, grupa 200 prokuratorów w stanie czynnym, grupa 2000 obywateli), ale ostatecznego wyboru dokonają Sejm i Senat. Czyli rządząca koalicja. Nie trzeba być prorokiem, żeby przewidzieć, że będzie to człowiek cieszący się pełnym zaufaniem Donalda Tuska.

Jednym z kryteriów ocen polityków jest ich sprawczość. Pogląd to dość kontrowersyjny, ponieważ z tego punktu widzenia całkiem skutecznymi politykami byli Stalin czy Mao Zedong (do końca życia byli niekwestionowanymi przywódcami swoich państw), a wielu innych (Hitler czy Mussolini) przez wiele lat cieszyli się ogromnym poparciem swoich rodaków. Zresztą i dzisiaj można znaleźć wielu skutecznych polityków – Putin, Łukaszenka czy Xi Jinping. Oceniając ich działalność w dłuższej perspektywie albo biorąc pod uwagę inne kryteria oceny, obraz tych polityków jest diametralnie odmienny. O wiele trudniejsza jest sytuacja polityków w krajach demokratycznych. Możliwości ich działania są znacznie mniejsze niż dyktatorów, a weryfikacja ze strony wyborców następuje co kilka lat. Niekiedy, naginając zasady praworządności, wolności słowa i demokracji, udaje się im utrzymywać władzę przez wiele lat (Orban, Erdogan czy Vucić), ale nie zawsze jest to możliwe. Do tej pory Polska była takim właśnie krajem, o czym świadczą chociażby ostatnie wybory.

Czy Donald Tusk zdoła całkowicie zneutralizować i politycznie zmarginalizować Zjednoczoną Prawicę. Nie można tego wykluczyć. Rządzący przez ostatnie osiem lat politycy prawicy są w głębokiej defensywie. Słabnie autorytet Jarosława Kaczyńskiego, a w Prawie i Sprawiedliwości otwarcie trwa już walka o władzę – kilka dni temu swój akces do sukcesji po prezesie otwarcie zgłosił Mateusz Morawiecki. Zmiany demograficzne i obyczajowe nie sprzyjają ugrupowaniom, które bazują na konserwatywnym elektoracie starszego pokolenia, a takim właśnie jest Prawo i Sprawiedliwość. Zdolność koalicyjna Zjednoczonej Prawicy jest jak na razie żadna, o czym boleśnie przekonał się premier Morawiecki starając się utrzymać władzę po październikowych wyborach. Perspektywy odzyskania władzy są jak widać dość mgliste.

Rzeczywistość polityczna jest jednak zwykle bardzo dynamiczna. Zjednoczona Prawica w dalszym ciągu posiada spory elektorat. Ostatnie spadki sondażowe, dość oczywiste po przegranych wyborach, nie muszą trwać wiecznie. Prawdopodobnie informacje o pazerności przedstawicieli poprzedniej władzy i członków ich rodzin, które będą stopniowo ujawniane spowodują w ciągu kolejnych tygodni dalszy odpływ elektoratu. Mało jednak prawdopodobne, aby poparcie dla Zjednoczonej Prawicy spadło do poziomu kilkunastu procent. Twardy, tożsamościowy elektorat tej formacji jest większy, a sukces tzw. „demokratycznej” opozycji zwanej dzisiaj „koalicją 15 października” (albo przez przeciwników „koalicją 13 grudnia”), w dużym stopniu był spowodowany mobilizacją osób, które zwykle udziału w wyborach nie biorą. Jeśli ich niechęć do Prawa i Sprawiedliwości osłabnie (czas zaciera pamięć), a rozczarowanie do nowej władzy wzrośnie, to w następnych wyborach parlamentarnych mogą po prostu nie wziąć udziału.

Nie ma też pewności, że Zjednoczona Prawica, która od dawna jest wewnętrznie podzielona, ostatecznie się rozpadnie. Dopóki prezes żyje, tak się nie stanie, nawet gdy formalnie odda komuś przewodnictwo w partii. Jeśli doszłoby do podziału, nie można wykluczyć, że do wyborów prawica pójdzie jednak zjednoczona. A gdyby nawet personalne konflikty lub wyborcza taktyka uniemożliwiłaby stworzenie wspólnej listy, to łączny wynik tych ugrupowań mógłby umożliwić powrót do władzy. Zwłaszcza, jeżeli jedno z ugrupowań byłoby mniej radykalne i tym samym mogłoby pozyskać bardziej centrowy elektorat rozczarowany rządami obecnej koalicji. Miałoby też ono zapewne większą zdolność koalicyjną czyli to, czego teraz partii Jarosława Kaczyńskiego zabrakło.

Trudno oczywiście przewidywać jak wyglądałaby polityka powstałego w takich okolicznościach rządu. Mało jednak prawdopodobne, aby zrezygnował on całkowicie z odwetu – zwłaszcza wobec polityków Koalicji Obywatelskiej. Można więc oczekiwać, że wojna polsko-polska będzie trwała w najlepsze i nie zakończy jej nawet odejście dwóch głównych antagonistów. Waśnie plemienne nie kończą się przecież wraz ze śmiercią wodzów. Świat nie będzie jednak na nas czekał. Kolejna szansa dana nam przez historię zostanie zaprzepaszczona. I tylko do siebie będziemy mogli mieć o to pretensje. W końcu to my tych wodzów wybieramy.

Karol Winiarski

Wszyscy zgadzają się co do zasady, że organy państwa działają na podstawie i w ramach prawa, niemniej prawnicy interpretują prawo według swego uznania. Wykładnia i stosowanie prawa od wielu lat w Polsce bardzo szwankuje o czym pisałem w poprzednich felietonach na kanale internetowym Sosnowiec online np.”Co z polskim prawem” – 14.03.2016r. „Polskie prawo na rozdrożu” – 23.08.2017r. „Ignorancja i chaos”- 11.08.2018r.”Sądowe batalie a praworządność”- 3.01.2020r.

Tak więc upadek państwa prawa zaczął się dość dawno a nie teraz, jak pisze pan Karol Winiarski w felietonie „Upadek państwa prawa”(ukazał się ostatnio na kanale Sosnowiec online dnia 15 styczna 2024r.). W polskim systemie prawnym, tak jak we wszystkich innych systemach prawnych opartych na prawie rzymskim, istnieją precyzyjne reguły i zasady, które stosuje się w przypadku kolizji prawnych,wtedy gdy literalny przepis jest nieprecyzyjny. W przypadkach rzadkich i szczególnych, stosuje się tzw. ducha prawa,tj. po co to prawo ma być stosowane czyli, co chciał osiągnąć ustawodawca uchwalając ten przepis – czyli Sejm RP, który całą procedurę zatwierdzającą tą ustawę przeprowadził. Nieusłużni profesorowie prawa mają wydawać opinie prawne dla rządu i stwierdzać, że jest to zgodne z duchem prawa danego przepisu – tylko odpowiednie sądy.

Obecna różnorodność opinii prawnych, co do wykładni podstawowych przepisów w państwie polskim spowodowała chaos. Duch prawa jest jeden i wynika z kontekstu i charakteru przepisu. Powoływanie się licznych profesorów prawa, że tylko oni znają prawdziwego ducha prawa, jest prawnym okultyzmem. W felietonie „Upadek państwa prawa” Karol Winiarski ostrzega nas przed Armagedonem jeśli PiS powróci do władzy w Polsce. Ja jednak myślę żeby PiS nigdy już nie dojdzie do władzy. Armagedon zostanie spowodowany przez kogoś innego. Armagedon zostanie wywołany przez światowe siły neoliberalne sprzęgnięte z globalizmem i to nie jest żadna teoria spiskowa tylko konsekwentna realizacja Agendy 2030 Klausa Szwaba. Corocznie na światowym forum ekonomicznym w Davos jest ona propagowana oraz przestawiane są tam plany dalszej jej realizacji.

Planuje się, że większość ludzi, dzięki postępowi technicznemu w tym cyfryzacji nie będzie musiało pracować a będą utrzymywać się z dochodu gwarantowanego przez poszczególne państwa. Tak więc de facto będą niewolnikami światowych korporacji, które już zaczynają likwidować gotówkę. W razie nieposłuszeństwa ludzi, banksterzy mogą zablokować konta bankowe, co już zastosował premier Kanady, gdy zaprotestowali kanadyjscy kierowcy. Poza tym kończy się Europie i w Polsce wolność słowa. Parlament Europejski wzywa rządy państw UE do penalizacji mowy nienawiści oraz zaszeregowania jej do tej samej kategorii, co terroryzm i handel ludźmi. W Polsce wiceminister sprawiedliwości Śmiszek już pracuje nad tekstem stosownej ustawy.

Jak pokazuje polska praktyka w stosowaniu prawa, to rządzący mogą ten przepisy w niedalekiej przyszłości podciągnąć pod każdą niepodobającą się im wypowiedź. W polskim systemie prawa – na wypowiedzi zniesławiające, pomawiające, szkalujące,obrażające, naruszające godność człowieka – są wystarczająco mocne przepisy w kodeksie cywilnym i kodeksie karnym. Nota bene przepisy te są czasami nadużywane ze szkodą dla oskarżonego ( np. ostatni wyrok sądu na działacza pro life lub na działacza ochrony środowiska mego kolegi Stefana Piętki, który walcząc z ludźmi niszczącymi przyrodę został ukarany za zniesławienie).

Tak więc neoliberałowie i korporacje planują urządzić nam idealny, sprawiedliwy według nich świat, gdzie ludzie nie będą się już przemieszczać i spotykać w realnym świecie – bo przecież powoduje to ocieplenie klimatu i niszczenie środowiska naturalnego. Niebezpieczną rzeczą jest to, że to co wyżej napisałem większość ludzi uważa za teorie spiskowe lub coś nierealnego. Większość ludzi jest poniżej progu samodzielnego myślenia lub nie chce wielu rzeczy pamiętać np. w środku pandemii zaczęła się wojna na Ukrainie i miliony Ukraińców bez masek bez szczepień weszło do Polski i nagle pandemia się zakończyła. Czy ta sytuacja nie dowodzi, jak my wszyscy jesteśmy okłamywani i manipulowani przez rządy i mass media?

Jest jednak jeden przywódca zachodni, którzy przybywszy do Davos chce obudzić społeczeństwa państw zachodnich z śmiertelnie niebezpiecznego letargu. Tym przywódcą jest Javier Milei Prezydent Argentyny. Na początku swego wystąpienia oświadczył, że przybył tutaj aby zasiać idee wolności na socjalistycznym forum skażonym Agendą 2030. Powiedział również ”Zachód jest w niebezpieczeństwie, ponieważ ci, którzy niby bronią zachodnich wartości, tak naprawdę zostali skaptowani przez światopogląd, który nieubłaganie prowadzi do socjalizmu, a w konsekwencji do biedy. (…) Eksperymenty kolektywistyczne nigdy nie są rozwiązaniem problemów, które dotykają obywateli świata, ale wręcz przeciwnie, są ich przyczyną. Pierwszą z tych nowych bitew była śmieszna i nienaturalna walka między mężczyzną i kobietą (…). Jedyną rzeczą, do której doprowadził ten radykalny program feministyczny, jest większa interwencja państwa w celu utrudniania procesów gospodarczych i zapewniania pracy biurokratom, którzy nie wnoszą nic dla społeczeństwa, jak Ministerstwo Kobiet, czy międzynarodowe organizacje promujące  Agendę 2030.”

Na zakończenie felietonu pragnę zauważyć, że na aktualny stan gospodarki, polityki i społeczności w Polsce, Europie, jak również w świecie decydujący wpływ ma geopolityka. Przy dynamicznych procesach zmian w układzie sił mocarstw światowych problemy Polski czy Europy mogą się okazać mało istotne a jeśli wydarzy się na światową skalę, coś bardzo znaczącego, nieprzewidywalnego tzw. Czarny łabędź, to wyżej opisywane polskie i europejskie problemy okażą się w ogóle nieistotne, ale o tym w następnym felietonie.

Włodzimierz Wieczorek

Sosnowiec,dnia 20 stycznia 2024 roku

Państwo prawa to koncepcja państwa, w którym prawo ma nadrzędną pozycję w systemie politycznym, a organy władzy działają na podstawie i w granicach prawa. Pozornie to prosta i nie budzącą wątpliwości zasada. W rzeczywistości wcale tak nie jest. Przede wszystkim nie wyjaśnia ona kto prawo stanowi. Może to przecież być władca absolutny, który nie będzie się liczył z wolą obywateli. Dookreślenie tej koncepcji poprzez dodanie przymiotnika „demokratyczne”, pozwala uniknąć tej sytuacji. Tyle, że samo pojęcie demokracji nie jest jednoznaczne, a jeśli nawet uznamy, że chodzi po prostu o wolę większości, to może się okazać, że podstawowe prawa jakiejś mniejszości mogą nie być respektowane. Gdy jednak i tą przeszkodę ominiemy uzależniając legalność konkretnych rozwiązań od ich zgodności z konstytucją i prawami człowieka, to dochodzimy do najpoważniejszej kontrowersji. Cóż bowiem znaczą konkretne przepisy? Kto ma prawo do ich interpretowania? I co w sytuacji, gdy wykładnia dokonywana przez ostateczną instancję rażąco kłóci się z odczuciem większości albo też władza nie zamierza jej respektować? I właśnie z tą ostatnią sytuacją mamy ostatnio do czynienia w Polsce.

Dualizm systemu prawnego został wprowadzony do polskiego systemu ustrojowego jeszcze u schyłku PRL-u, gdy w połowie lat 80-tych powołano do życia Trybunał Konstytucyjny. W ten sposób stworzono konkurencyjny wobec Sądu Najwyższego organ władzy sądowej o odrębnych co prawda kompetencjach (sąd prawa), ale nierzadko o trudnej w praktyce do wyznaczenia granicy pomiędzy nimi. Nie miało to wtedy jeszcze aż takiego znaczenia, ponieważ niepodzielną władzę dzierżyła PZPR, a w ostateczności orzeczenia TK mogły być uchylane większością 2/3 głosów (a więc taką samą jaką dokonywano zmian w Konstytucji) przez Sejm.

Mimo zmiany systemu politycznego przez pierwsze lata III RP utrzymywano ten stan rzeczy. Dopiero Konstytucja z 1997 roku wprowadziła ostateczność i tym samym niepodważalność wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Nieliczne głosy krytyki, zwracające uwagę na brak instancyjności w procedurze orzekania w tym organie, pozostały bez echa. Tym bardziej, że intensywność politycznego sporu była – oczywiście w porównaniu z obecnymi czasami – umiarkowana, a w obu najważniejszych instytucjach prawnych dominowali sędziowie wyznający podobne poglądy prawne i, co o wiele ważniejsze, polityczne. Zmieniło się to w okresie ośmiu lat rządów Zjednoczonej Prawicy.

Zbigniew Ziobro nie zdołał w pełni podporządkować sobie Sądu Najwyższego, w czym paradoksalnie duży udział miał Prezydent Andrzej Duda. Gdyby nie jego weta wobec dwóch ustaw sądowych w 2017 roku, wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego pochodziliby już z nominacji neo-KRS i system byłby w pełni domknięty. Zgodnie bowiem z uchwaloną w lipcu 2017 roku ustawą, w wyniku utworzenia trzech nowych izb Sądu Najwyższego – Prawa Publicznego, Prawa Prywatnego i Dyscyplinarnej – konieczny byłby ponowny wybór wszystkich sędziów tego organu. Nie trzeba być prorokiem, żeby przewidzieć kto z dotychczasowych sędziów SN nie zostałby pozytywnie „zweryfikowany”. Weta Andrzeja Dudy opóźniły proces wymiany sędziów, dzięki czemu do dzisiaj znacząca część składu sędziowskiego Sądu Najwyższego pochodzi z nominacji dokonanych przed powstaniem neo-KRS, a w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stanowią oni większość. Stąd konflikt wewnętrzny w Sądzie Najwyższym w sprawie wygaszenia mandatów Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika oraz wcześniejsza decyzja zapadła w Izbie Karnej kwestionująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który potwierdzał prawo Prezydenta RP do uniewinniania każdego w dowolnym momencie po popełnieniu przez niego przestępstwa.

Wewnętrzny dualizm prawny nie jest jedynym, który występuję w naszym kraju. Drugi ma zasięg o wiele szerszy i dotyczy całej Unii Europejskiej. Mamy bowiem oczywisty konflikt między prawem krajowym, a prawem europejskim. Żaden przepis traktatowy nie przesądza w jednoznaczny sposób, że to drugie stoi ponad tym pierwszym, chociaż takie właśnie stanowisko zajmują wszystkie organy UE. W wielu krajach jest to jednak pogląd nieakceptowany. Zdaniem ich władz, ale i często organów wymiaru sprawiedliwości, najważniejszym aktem prawnym jest konstytucja, co w oczywisty sposób rodzi fundamentalny spór pomiędzy organami krajowymi a europejskimi. Przez wiele lat nie był on widoczny, ponieważ sądy konstytucyjne (zwłaszcza polski i niemiecki) uznawały zgodność prawa unijnego z narodowymi konstytucjami (co zresztą w praktyce oznaczało, że stały na stanowisku nadrzędności konstytucji – w przeciwnym razie sprawy takie w ogóle nie byłyby przez nie rozpatrywane), a Bruksela (siedziba KE i RUE) oraz Luksemburg (siedziba TSUE) udawały, że tego nie widzą. Problem pojawił się, gdy krajowe sądy konstytucyjne zaczęły kwestionować wyroki europejskich trybunałów i decyzje innych organów UE, gdy te zaczęły poszerzać uprawnienia UE poprzez rozszerzająca wykładnię traktatowych przepisów.

W sytuacji, gdy mamy całkowicie odmienne ostateczne rozstrzygnięcia prawne najważniejszych organów sądowniczych, państwo prawa umiera. Każda ze stron politycznego sporu może sobie wybrać takie orzeczenie, czy też związaną z nim wykładnię prawa, które w danej sytuacji jej pasuje. W tym stanie rzeczy decydujące znaczenie ma możliwość skutecznego przeforsowania preferowanej przez siebie interpretacji prawa. Rządzi nie siła prawa, a prawo siły. Jedynie naprawdę masowe protesty społeczne oraz nacisk europejskich instytucji decydujących o uruchomieniu środków unijnych, mogą przyhamować autorytarne zapędy polityków. Wiedział o tym Jarosław Kaczyński. Teraz wie o tym Donald Tusk. Tyle, że jemu interwencja Brukseli nie grozi.

Poczucie bezkarności prowadzi do nasilenia pozaprawnych albo wręcz bezprawnych działań. Pokazuje to doskonale ostatnia decyzja Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara, uznająca nominację Dariusza Barskiego na Prokuratora Krajowego za nieważną. Powodem ma art. 47 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze z 28 stycznia 2016 roku umożliwiający powrót do służby byłych prokuratorów Prokuratury Krajowej, którzy po likwidacji tej struktury w 2010, gdy Prokurator Generalny przestał być jednocześnie Ministrem Sprawiedliwości, odeszli w stan spoczynku. Na podstawie tego właśnie przepisu dwa lata temu Dariusz Barski powrócił ze stanu spoczynku i został Prokuratorem Krajowym. Zdaniem Adama Bodnara i autorów trzech opinii prawnych przez niego zleconych (opinie prawne najczęściej są zadziwiająco zgodne z wolą zleceniodawcy), artykuł ten, jako epizodyczny, powinien mieć końcową datę obowiązywania. A ponieważ nie miał, to zgodnie uznali, że przestał on funkcjonować 4 maja 2016 roku – dwa miesiące po jego wejściu w życie. Nawet jeżeli uznać, że rzeczywiście działanie art. 47 powinno być ograniczone czasowo, to nie oznacza to jeszcze, że na podstawie takiego przekonania i kilku opinii prawnych można dokonać tak radykalnej zmiany nawet nie interpretacji, ale samej treści przepisu. To nie tylko kompromitacja Adama Bodnara i autorów ekspertyz, ale w przypadku tego pierwszego ewidentne naruszenie art. 7 Konstytucji – Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. I nie usprawiedliwia decyzji ministra fakt, że na kilka miesięcy przed utratą władzy Zbigniew Ziobro ustawowo przekazał większość swoich uprawnień w ręce Prokuratora Krajowego, którego można odwołać tylko za zgodą Prezydenta R.P. Oczywiście miało to uniemożliwić przejęcie kontroli przez ówczesną opozycję nad prokuraturą w przypadku wyborczej porażki Zjednoczonej Prawicy – szef Suwerennej Polski o wiele trafniej przewidywał rozwój wypadków niż jego odpowiednik z Prawa i Sprawiedliwości.

Wynik tej otwartej wojny między starą a nową władzą jest łatwy do przewidzenia. Donald Tusk ma w swoich rękach wszystkie resorty siłowe i administrację państwową. Na masowe protesty obecna opozycja nie ma co liczyć. Ani sprawy mediów publicznych, ani wymiaru sprawiedliwości nie są w stanie zmobilizować milionów ludzi. Na dodatek elektorat Prawa i Sprawiedliwości dominuje na prowincji, a manifestacje organizuje się w dużych miastach. Oczywiście z Brukseli nie padną żadne głosy krytyki, o jakiś poważniejszych działaniach nie mówiąc. Przy tak głębokiej polaryzacji nie grozi też rozpad rządzącej koalicji. Ale jeżeli PiS przetrwa, a rozczarowanie efektami rządów Platformy i jej coraz mniej znaczących koalicjantów będzie ogromne, to może powrócić do władzy. A wtedy czeka nas armagedon. Jeńców nikt brać nie będzie.

Karol Winiarski