W Grodźcu, przed wybuchem drugiej wojny światowej, działała duża liczba organizacji, które miały znaczący wpływ na ówczesny polityczny, a także kulturalny koloryt tego miejsca. Mowa tu m.in. o: Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwie Narodowym, Komunistycznej Partii Polski, Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego, Pierwszym Kole Górników, Kółku Rolniczym, Polskim Związku Zawodowym Pracowników Przemysłowych i Handlowych, Ochotniczej Straży Pożarnej, Towarzystwie Dramatyczno-Śpiewaczym „Lira”, Polskiej Macierzy Szkolnej, Narodowej Organizacji Kobiet, Kole Kobiet Włościanek, Kole Gospodyń Wiejskich, Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, 6. Zagłębiowskiej Drużynie Harcerzy im. Stefana Żółkiewskiego, kole szybowcowym, Związku Hallerczyków – III Drużynie Błękitnych, Związku Strzeleckim.

Chciałbym jednak skoncentrować się na sporcie, a zwłaszcza na piłce nożnej. We wspomnianym okresie (czyli przed wrześniem 1939 r.) w Grodźcu działał Klub Sportowy „Korona”. Niestety niewiele o nim wiadomo. Jedyna, jak dotąd odnaleziona, wzmianka na jego temat odnosi się do roku 1924 i związana jest z nieudanymi zabiegami klubu u władz grodzieckiej gminy o przyznanie mu placu na boisko. Wiadomo również, iż w tym czasie funkcjonował w Grodźcu Klub Sportowy „Olimpia”, a od roku 1934 Klub Sportowy „Jedność”. Ale również i w ich przypadku trafiamy na barierę w postaci deficytu źródeł historycznych.

Nieporównywalnie więcej informacji mamy na temat Klubu Sportowego „Solvay” Grodziec. Jego założycielem i głównym sponsorem były Zakłady „Solvay”, które w 1930 r. kupiły dzierżawioną przez siebie grodziecką cementownię, a kilka lat później przejęły Grodzieckie Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Przemysłowych, stając się największym pracodawcą i sponsorem w gminie.

W ramach KS „Solvay” funkcjonowało kilka sekcji. Jedną z nich była drużyna piłkarska, nosząca tę samą nazwę co wspomniany klub. Początkowo trenowała na boisku ulokowanym na tzw. księżej łące. To teren za obecną filią Ośrodka Kultury w Będzinie-Grodźcu. Jakiś czas później treningi przeniesiono na boisko urządzone w pobliżu cementowni.

W latach 30. XX w. piłkarze KS „Solvay” brali udział w rozgrywkach Grupy Kielce, Klasy A – Podgrupa Sosnowiec. Zanim jednak do tego doszło, grodziecka drużyna w latach 1930 – 1932 walczyła w Klasie B. W roku 1932 została jej mistrzem, wygrywając rywalizację o ten tytuł z Unią. Od roku 1933 KS „Solvay”, ze zmiennym szczęściem, stawiał czoło drużynom ze wspomnianej A Klasy. Wśród piłkarzy grodzieckiej drużyny należy wymienić takich zawodników jak: Majcherczyk, Krój, Morcinek i Józef Kuszewski. Ostatni z wymienionych piłkarzy (grający na pozycji prawoskrzydłowego) był nie tylko wyjątkowo bramkostrzelnym graczem, ale także, jak podawał w 1934 r. dziennik „Siedem Groszy”, najcięższym piłkarzem w Polsce. Mając 190 cm wzrostu, ważył 100 kilogramów. Jeden z największych sukcesów w swojej historii, KS „Solvay” odniósł w marcu 1936 r., wygrywając z siemianowickim Strzelcem aż 10:0.

Do naszych czasów zachował się krótki opis meczu (zakończonego remisem 3:3), rozgrywanego w listopadzie 1934 r. przez grodziecką drużynę z sosnowiecką Unią:  „Wynik ten stanowi prawdziwą sensację, tem bardziej, że mecz odbył się na stadjonie „Unji“ w Sosnowcu. „Solvay“, który przyjechał bez Kuszewskiego, okazał się godnym przeciwnikiem Unji i na wynik ten zasłużył w zupełności. Przy większem szczęściu goście mogli nawet wygrać zawody, tem bardziej, że okazji nie brakowało. W pierwszej połowie gra wyrównana, a chwilami zaznaczała się nawet dość wyraźna przewaga gospodarzy. Atak zwłaszcza Unji, zagrywa pięknie i przez Gwoździa oraz Nowaka zdobywa prowadzenie. Po przerwie obraz gry zmienia się iteraz panuje Solvay. Drużyna ta zagrywa wspaniałe i przez całe 45 minut atakuje bramkę przeciwnika. Gracze wykazują przytem dużo techniki. Mimo rzutu karnego, zamienionego w bramkę przez Gwoździa, Solvay nie peszy się i przez Kroja II i lewoskrzydłowego Janowicza zdobywa wyrównanie. Sędziował p. Mandak — dobrze. Należy zaznaczyć, że Solvay na ulicy żegnany był przez łobuzerję… kamieniami”.

Grodziecka drużyna posiadała swoich wiernych kibiców. Niestety część z nich oprócz wspierania klubu, dopuszczała się niekiedy łamania prawa. Dochodziło do aktów agresji i wandalizmu. W 1935 r. po meczu z Unią, kibice „Solvayu” obrzucili kamieniami samochód, którym wracali do Sosnowca kibice drużyny przeciwnej. Ten i poprzedni przykład chuligaństwa, świadczą o silnych animozjach istniejących między kibicami obu zespołów. To jednak nie wszystko. Cztery lata później, po zakończonym remisem meczu „Solvaya” z Hakoach, doszło do bójki, podczas której cztery osoby zostały dotkliwie pobite. Jedną z nich był ówczesny delegat Wydziału Gier i Dyscypliny – Chojecki. Według „Expresu Zagłębia”, osoby biorące udział w tej rozróbie, miały niektórym kibicom, oglądającym mecz, rozcinać marynarki i palta, a także przecinać opony rowerów i motocykli.

W ramach KS „Solvay” działały również sekcje kobiece, w tym sekcja piłki siatkowej. Niestety nie mamy na ich temat żadnych informacji. Powstanie wspomnianej sekcji świadczy o dużej aktywności mieszkanek Grodźca i ich czynnym uczestnictwie w różnych dziedzinach życia lokalnej społeczności. W tym przypadku w sporcie, który przez długi okres czasu był domeną mężczyzn.

Co można jeszcze powiedzieć o KS „Solvay” ? Niestety to już wszystko. A może się mylę…?? W tym miejscu zwracam się do fanów historii polskiej piłki nożnej. Jeśli cenicie historię małych ojczyzn, pamiętajcie proszę o drużynach sportowych sprzed drugiej wojny światowej. Gromadźcie i publikujcie informacje, czy to w postaci artykułów, książek bądź postów na forach internetowych, o przedwojennych zespołach i piłkarzach. Zarówno jeśli chodzi o KS „Solvay” jak i inne, zagłębiowskie drużyny. Dopominajcie się o pamięć o nich ! Nie dajcie im zginąć po raz wtóry, przez zapomnienie…

 Klub Sportowy „Solvay”. 1930 r.

(Zdjęcie ze zbiorów Edmunda Latkowskiego. Repr. Jerzy Sz. Wieczorek)

 Żeńska drużyna piłki siatkowej KS „Solvay”. Ok. 1933 r.

(Zdjęcie ze zbiorów T. Michalskiej. Repr. Jerzy Sz. Wieczorek)

Członkowie młodzieżowych drużyn KS „Solvay”. Ok. 1933 r.

(Zdjęcie ze zbiorów T. Michalak. Repr. Jerzy Sz. Wieczorek)

Na zdjęciu tytułowym Aleksander Zimny – piłkarz KS „Solvay” (Zdjęcie ze zbiorów W. Zimny. Repr. Jerzy Sz. Wieczorek) 

Dariusz Majchrzak

Bibliografia (wybór):

I. Źródła archiwalne:

1. Archiwum Państwowe w Katowicach:

• Akta Gminy Grodziec 1831 – 1939

II. Prasa:

1. „Siedem Groszy”, 1932, nr 145
2. „Siedem Groszy”, 1932, nr 156
3. „Siedem Groszy”, 1934, nr 84
4. „Siedem Groszy”, 1934, nr 148
5. „Siedem Groszy”, 1934, nr 230
6. „Siedem Groszy”, 1934, nr 264
7. „Siedem Groszy”, 1934, nr 312
8. „Siedem Groszy”, 1936, nr 75

III. Opracowania:

1. Będzin 1358 – 2008, T. 3, praca pod red. A. Glimos – Nadgórskiej, Będzin 2008
2. Goksiński J., Klubowa historia polskiej piłki nożnej do 1970 roku. Suplement. Tabele, Warszawa 2013
3. Majchrzak D., Gospodarcza, społeczna i kulturowa ewolucja Zagłębia Dąbrowskiego na przestrzeni wieków na przykładzie Grodźca – maszynopis
4. Starościak D., „W dziełach swoich…” Przemysłowcy i społecznicy Zagłębia Dąbrowskiego w XIX i XX wieku, Dąbrowa Górnicza 2014

IV. Inne:

Materiały Jerzego Sz. Wieczorka

Źródło: klubzaglebiowski.pl