Kusi mnie, by tym razem zacząć od cytatu. Dość obszernego, niestety, ale co tam. Wynika z niego tak trafna konkluzja, że warto chyba poświęcić mu kilka wierszy. Oto on:
Żeby wiedzieć co ma być w gazecie, trzeba, jak mawiają w redakcjach, określić porządek dnia. Wiadomości do zakomunikowania jest na świecie bez liku, ale dlaczego mamy podawać, że był wypadek w Bergamo, a nie podawać, że był inny wypadek w Mesynie? To nie wiadomości czynią gazetę, to gazeta czyni wiadomości. Składając umiejętnie cztery różne wiadomości, proponuje się czytelnikowi wiadomość piątą.

Cytat pochodzi z najnowszej, wydanej w minionym roku po polsku, powieści Umberto Eco Temat na pierwszą stronę. Stąd przywołanie nazw miast włoskich.

Oczywiście temat gorący w świetle ledwie podpisanej ustawy. Niby nic szczególnie odkrywczego, ale jak wszystko, co jest powszechne, umyka często naszej uwadze. Nie pracowałem przez wiele lat w zawodzie z przyczyn dość zasadniczych, dlatego też doświadczenia niżej podpisanego mogą być ubogie i nie dla wszystkich wiarygodne, niemniej coś na ten temat mam do powiedzenia. Od zawsze, od czasów kamienia łupanego, a pewnie i wcześniej, ktokolwiek dysponował jakąkolwiek wiedzą o czymkolwiek i dzielił się nią z bliźnimi, dokonywał świadomie bądź nie świadomie manipulacji, choćby tylko przez dobór wiadomości, nie wspominając o komentarzu. Pamiętam dość zabawne ćwiczenia w czasie studiów. Prowadzący dzielił nas, studentów, na grupki, podawał elementarne fakty dotyczące jakiegoś wymyślonego zdarzenia, po czym stawiał zadanie takie: studenci z jednej grupki mają napisać notatkę, po lekturze której sympatia czytelnika ma być po stronie, dla przykładu, taksówkarza, inni mają skłonić czytelnika do współczucia motorniczemu tramwaju, inni zaś do solidarności z babunią, która wtargnąwszy na jezdnię spowodowała cały karambol. Ma się rozumieć, że dziać się to miało w godzinach szczytu, w czasie opadów świeżego śniegu, więc ślisko było i widoczność kiepska. Potem zamienialiśmy się miejscami i zadaniem. Efekty ćwiczenia były.

Czy uczono nas świadomej manipulacji? O właśnie! Sam wyraz „manipulacja” ma negatywne konotacje, a przecież to była nauka elementarnych umiejętności władania słowem. Kto ją posiada, zyskuje wcale nie mały wpływ na rzeczywistość, a zjawisko znano i doceniano już w starożytności. Stąd później ukuto termin „czwarta władza” dla określenia całej dziennikarskiej braci. Czy to coś złego? Niekoniecznie. Rzecz, zdaje się, można sprowadzić do skali zjawiska i stopnia korzystania z niego w wymiarze ilościowym, a może jeszcze bardziej sprawnościowym. Im ktoś to lepiej robi, tym bardziej mu ufamy. Zasada wszelako jest taka, której przestrzeganie winno być wymagane absolutnie pod groźbą eliminacji z zawodu: fakty są niepodważalne.

Czy zawsze i dla wszystkich są i były takie, to już inna historia. Pamiętam, jak sam skandowałem pod łódzkim Domem Prasy przed ponad czterdziestu laty, że „prasa kłamie” i miałem wtedy rację. Cóż, pokusa władania emocjami i myśleniem ludzi jest przemożna. Nie wszyscy są w stanie ją dawkować mądrze i z umiarem. Nadużycie prowadzi do skutków przeciwnych zamiarom, co dedukuję wyznawcom zasady cuius regio, eius religio.

toko  

Fot. Anna66Andrzejewska

Narobiło się, oj narobiło! Chciałby felietonista napisać o tym i o owym, ale zaczyna się bać. Teraz wszyscy już o wszystkim piszą (znów pobieżnie studiowałem wpisy na internetowych forach), więc boję się być do „wszystkich” zaliczony. Bo prawdę powiedziawszy, to na wielu rzeczach się nie znam. Studiowało się kiedyś, ale było to dość dawno. Może to już wiedza przebrzmiała i do XXI wieku nie przystająca? Na to wygląda. Z logiki na przykład uzyskałem kiedyś bardzo dobrą notę, nawet w owej sesji na nagrodę rektorską zasłużyłem, a tu masz, zasady logiki się zmieniły czy co? Nic z tego nie rozumiem. Co jest zgodne, a co nie jest zgodne z Konstytucją? Ręce opadają. Albo taki akt łaski. Jak sama nazwa wskazuje ułaskawić można skazańca, ale żeby krystalicznie czystego? Coś mi się miesza. Snadź starcza demencja już dopada.

Tyle rzeczy ważnych i poważnych na świecie się dzieje, a w naszym zaścianku po staremu, przepychanki, kto kogo. Nocami się przepycha. Czytałem kiedyś taką rozprawkę z której wynikało, że wśród europejskich społeczeństw to Polacy są najmniej wyspani. Nie dość że nocami pracują, to na domiar złego krótkie sny mają koszmarne, więc chodzą potem otumanieni, mało przytomni. I jak tu czuć się bezpiecznie na tym świecie pełnym zasadzek?

Ot, choćby historia z mijającego tygodnia. Idę sobie ulicą i widzę plakat zapowiadający jakąś imprezę. Na plakacie postać niewieścia, raczej skąpo ubrana, tak naprawdę to naga, ale artystycznie upozowana z wyraźnym akcentem na obrazek sprzed dziesiątków lat. Usiłuję doczytać się, co to ma być, a tu wyrasta mi u boku postać znacznie mniej atrakcyjna, za to żywa i w wieku zbliżonym do stylu na obrazku. „Tfu, wstydu nie mają!” – mówi. „Mnie się podoba” – odpowiadam ostrożnie, rozglądając się z trwogą, czy to nie jakaś demonstracja. Jesteśmy sami. „Co tu się ma podobać? Kobita zwyczajna.” – postać wzrusza ramionami z miną nadal zgorszoną. „No właśnie to, że kobita i że zwyczajna” – nadal staram się być powściągliwy w wyrażanych sądach i grzeczny w formie. „Ale goła!” – wykrzykuje ta pani. „W tym całe piękno tego obrazka” – mówię półgłosem i odchodzę pełen obaw, czy parasolką nie dostanę. Nie dostałem. Pani zbita z pantałyku długo kontemplowała plakat. Doszedłem do skrzyżowania, wtedy dopiero poszła swoją drogą. Gdyby i w innych sytuacjach tylko na tym się kończyło…

 toko

Nieszczęścia lubią chodzić parami, żeby tylko parami, stadem całym. Zwaliło się na starczą głowę: remont, przeprowadzka, długie listopadowe noce, strzykanie w kolanie, wydatki ponad stan, lodowisko pod ratuszem, stary nowy rząd i co tam jeszcze chcecie. Jakoś trzeba to przeżyć. Po pierwsze, nie obrzydzać sobie i tak wystarczająco paskudnego świata. Pytano mnie na jednym ze spotkań z drogimi mi czytelnikami, skąd u mnie sentyment do miasta. Jaki tam sentyment? Zabieg higieniczny po prostu. Jeśli nie mogę czegoś zmienić, staram się to polubić. Rozumując w ten sposób można pokochać nawet rwanie zęba, co już zdaje się być grubą przesadą, ale metoda stosowana z umiarem przynosi dobre skutki. Po skończonym remoncie będzie pięknie i bezpiecznie, przeprowadzka stwarza niepowtarzalną okazję do pozbycia się tysięcy „przydasiów” zalegających półki, szuflady i skrytki. Jesienne wieczory to dobry czas na nadrobienie zaległości w lekturze, strzykanie w kolanie daje jawny znak, że bolącą nogę wciąż mam, a druga zdrowa. Po nadmiernych wydatkach miłe zostaną wspomnienia, a na lodowisko i tak nie pójdę, zresztą tęgich pewnie mrozów nie będzie, globalne ocieplenie przecież. Niby zagrożenie, ale przynajmniej ciepło. Co do tego co na końcu wymienione, pozostaje satysfakcja, że przewidziałem.

Ostatnio głośno było i jest na temat smogu. Może to i prawda, ale przecież starszaki doskonale pamiętają, jak to drzewiej bywało, kiedy huty z wielkimi piecami i kominy na każdym niemal podwórku, i piec węglowy w każdym mieszkaniu, autobus i każdy inny samochód kłębami dymu otoczony, warcząc groźnie toczył się po kocich łbach. Dało się przeżyć wtedy to i dziś się da, byle nie przesadzać w narzekaniu i umieć dojść do pocieszającej konkluzji. Nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej. Radujmy się! Straszy się nas nieustannie uchodźcami z Afryki i Bliskiego Wschodu i tego jeszcze bliższego wschodu, zza Buga. Sprawa poważna, kryzys przecież. Lud lubi być straszony i redaktorzy doskonale o tym wiedzą, stąd zawsze złych wiadomości najwięcej, stąd powodzenie wszelkich horrorów, afer i skandali. Jest dobrym prawem felietonisty pobłaznować trochę. Proszę bardzo. Taki mi się dowcip przypomniał z epoki już dawno i słusznie minionej. Lektor na zebraniu twierdził: „za kilka lat doczekamy prawdziwego komunizmu”, na co jeden ze słuchaczy roześmiał się radośnie zacierając ręce. „Czego towarzyszu głupio się śmiejecie?”. „Ja się nie boję, mam raka”. Przeżyliśmy w tym tygodniu Narodowe Święto. Poodmieniało się Ojczyznę miłą przez wszystkie przypadki, poodmieniało, okrzyków pełnych patosu nawznosiło się wiele, ale jak dotąd śmieci zlegały nasze ulice, parki i lasy tak zalegają nadal, w dowodzie miłości jak najbardziej. Po toaście wzniesionym w ustronnej bramie za Polskę i Niepodległość, praśnie się szkłem o bruk, aby tym bardziej w patriotyzmie naszym odświętnym się utwierdzić, a po drodze jakiś znak drogowy się złamie, szybę w przystankowej wiacie wybije, kosze poprzewraca, a jak się przydarzy, to i czyjąś mordę podejrzaną się skuje. A co? Polska dla Polaków! Logicznie. Ziemia dla ziemniaków, ciemnia dla ciemniaków.

To tyle na listopadową sobotę w samym środku ponurego miesiąca. Pozdrawiam serdecznie z grymasem, który proszę brać za uśmiech pełen optymizmu.

toko

Fotel przewodniczącego Izby zajmował stwór podobny do ogromnego karalucha.
Podłoga przed nim błyszczała tysiącem żuków. 
Olbrzymie, przerażające zwierze przypominające Minotaura stało na
tylnych nogach (…) rżąc, kwicząc i wierzgając kopytami (…) 
– Koszmar polityka – krzyknął Kasyx (…)

                                                                                                                                                        (Graham Masterton, Nocna plaga).

Nie o premierze teatralnej będzie tym razem. O premierze w rządzie. Jakiś czas temu kilka pań z wiadomych środowisk zaczęło usilnie lansować nowe, żeńskie formy nazw funkcji i zawodów, dotychczas polszczyźnie nieznane. Na przykład ministra, prezesa, senatorka czy premiera właśnie, o ile, ma się wiedzieć, funkcję tę pełni kobieta. W zasadzie nie mam nic przeciwko twórczemu rozwojowi języka, tym bardziej nic przeciwko kobietom, jeśli tylko nie przekraczamy tej cienkiej granicy śmieszności, za którą już tylko kabaretowy wygłup. Pewnie, że prościej powiedzieć „premiera” niż „pani premier”, ale jakoś brzmi to – przynajmniej dla mnie – mniej dostojnie i jakby nieco ośmieszająco. A przecież zależało mi zawsze i zależy nadal na budowaniu prestiżu i dostojeństwa związanego z wybranymi funkcjami i rolami. Nie tak dawno temu, w maju tego roku pisałem już na podobny temat przy okazji wyborów prezydenckich. Wówczas chodziło o szarpanie deklinacją nazwisk osób piastujących wysokie stanowiska. Postulowałem, aby sami zainteresowani, ich otoczenie, a zwłaszcza dziennikarze, zapomnieli na czas trwania kadencji o nazwisku wybrańca, bo dodawanie przy byle jakiej okazji, że to Prezydent „De” w moim i nie tylko moim mniemaniu ujmuje Rzeczpospolitej majestatu. Felietonik nie z mojej winy opublikowany został z dwumiesięcznym opóźnieniem, ale w niczym nie stracił na aktualności. Nadal przez wszystkie przypadki odmienia się nazwisko, zupełnie nie rozumiem dlaczego. Przecież mamy jednego prezydenta, a nie na przykład dwunastu, więc po co? Odnosi się to także do osób pełniących mniej znaczące role. Proszę to przemyśleć.

Zobaczymy, w którą stronę się sprawy potoczą, jak już premiera zasiądzie na swym stanowisku. Lekko na pewno nie będzie ani Jej, ani nam, bo namotało się przez ostatnie miesiące i lata strasznie, także z powodu używanego powszechnie języka, dalekiego od form niegdyś nazywanych dyplomatycznymi. To też utrudnia sprawy, bo wiadomo, słówko wróblem wyleci, a powróci wołem. Ujawniła się co prawda spora gromadka walczących z tak zwaną mową nienawiści, ale jak dotąd widocznych sukcesów nie osiągnęła. Przyjrzyjcie się murom, płotom, nie wspominając o wpisach na różnych forach. Nie dość, że pachnie czasem mordem, to na dodatek dalekie jest od poprawności. Nie tyle politycznej, co językowej. Niby wszyscy przeszliśmy przez obowiązkową – było nie było – szkołę, a nieporadność pod tym względem aż zadziwia.

Swoją drogą obecnie panujący liberalizm w normach językowej poprawności i dyscyplinie zdaje mi się za daleko posunięty. Niektóre rażące błędy już tak się upowszechniły, że powoli przestają być błędami i zacni skądinąd i wykształceni ponad przeciętność ludzie z uporem powtarzają na przykład „w cudzysłowiu”, co nawet komputer podkreśla. „W dupiu” też podkreślił. To tak na marginesie dla większej ekspresji. Przepraszam.

toko

Cisza przed burzą. Chyba że chmury przejdą bokiem i burza nic złego nie zrobi. Okaże się w niedzielny wieczór, przynajmniej w formie zapowiedzi. Tymczasem w zamieszaniu przeprowadzkowym (dopadła starego taka konieczność), pakując różne szpargały natrafiłem na teksty sprzed lat i cóż się okazało? Otóż okazało się, że toko ma często rację i przewiduje słusznie. Można sprawdzić kartkując na przykład „Spacer po Tokowisku.” Pięć lat temu dworując sobie z przemożnej tendencji każdej władzy do wtrącania się w szczegóły życia obywateli (wtedy chodziło o ustawę zakazującą palenia w miejscach publicznych) przewidziałem jakże słusznie, że niebawem władza zabierze się za ingerencje w nasze talerze. I stało się. Zaczęto od sklepików szkolnych wprowadzając niezłe zamieszanie. Tekst ów poprzedziłem anonimową sentencją zaczerpniętą z bogatego zasobu powiedzonek jednej z przyjaciółek toko. Brzmi tak: Wszystko co dodaje życiu uroku jest albo niemoralne, albo nielegalne, albo powoduje tycie. Zastanówcie się nad tym.

Czy mam rację? Pewnie znajdą się tacy, co będą bronić wspomnianych ustaw uzasadniając to jakże przekonująco, że zdrowie młodych pokoleń zwłaszcza, jest sprawą nader ważną i nie może być jako takie zostawione decyzji na przykład rodziców, którzy jak coraz powszechniej wiadomo zły mają wpływ na własne dzieci. Inaczej mówiąc są głupawi (co jest określeniem delikatnym, acz nie pozbawionym racji). Zatem światła władza rzecz naprawi i coś tam zaleci, częściej czegoś zakaże i w ten sposób obywatelom dobrze zrobi. Bo żeby dobrze zrobić w sprawach rzeczywiście istotnych i ważnych, to nie czuje się kompetentna, a w każdym razie zgodna na tyle, by sprawę przez procedury przepchnąć. Zobaczymy niebawem jak to będzie w nowym rozdaniu. Istotnej poprawy nie wróżę. Wspomniana wyżej ustawa czy też ministerialne zalecenie ma swoje dobre strony. Uczy bowiem małolatów przedsiębiorczości. Ponoć już powstały zalążki dilerskich gangów rozprowadzających zakazane produkty, nielegalnie ma się rozumieć. Kiedyś przed laty w pewnym wielkim i znaczącym państwie wprowadzono na całym obszarze prohibicyjną ustawę dotyczącą alkoholu. Obowiązywała niezbyt długo, wycofano się, ale skutki widoczne są do dziś w postaci rozbudowanej, zorganizowanej przestępczości. Ludzie w ogóle, a władza szczególnie jest dość odporna na doświadczenia płynące z przeszłości i niewiele sobie robi z faktu, że historia winna być nauczycielką życia. Skądinąd (historia) lubi powtórki.

Tymczasem za oknem okazała lipa masowo gubi liście. Jesień. Smutno się robi, nieprzyjemnie, mokro, chłodno. Aczkolwiek i w takiej aurze można coś miłego przeżyć. Na przykład wizytę przyjaciół. Od dziesięciu lat mieszkają w innym kraju. Bywają tu dwa, trzy razy w roku i za każdym pobytem jakoś tak się składa, że decyzję ewentualnego powrotu na stałe odkładają na inny, bardziej sprzyjający moment. Nic i nikt nie skłania do podjęcia tej karkołomnej decyzji. Mam również podobne dylematy w rodzinie. I chyba dziś, wnosząc ze statystyk, ma je pewnie większość rodaków. Tym bardziej dziwi i zaskakuje ksenofobiczna zajadłość, tak głośna w ostatnich tygodniach. Dlaczego otwarty świat jest tak niemiły sporej części Polaków? Nie pojmuję. Jutro, w wyborczą niedzielę ruszam do właściwego lokalu i daję krzyżyk przy właściwie wybranym nazwisku, czego i Państwu życzę.

toko